3JMJOEBTJ allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di ...€¦ · të humbur, kur për nder të...

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:45 E diel, 18 nëntor 2012E diel, 18 nëntor 2012E diel, 18 nëntor 2012E diel, 18 nëntor 2012E diel, 18 nëntor 2012

Speciale 100-vjetoriSpeciale 100-vjetoriSpeciale 100-vjetoriSpeciale 100-vjetoriSpeciale 100-vjetori

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: [email protected] i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

SHPETIM GJIKA:Ja si festohet 100 vjetori

i pavarësisë në Vlorë

vijon nga faqja 2

Anila BashaAnila BashaAnila BashaAnila BashaAnila Basha

...Keni deklaruar që qeveria të vijë me bukë...Keni deklaruar që qeveria të vijë me bukë...Keni deklaruar që qeveria të vijë me bukë...Keni deklaruar që qeveria të vijë me bukë...Keni deklaruar që qeveria të vijë me bukëme vete në datën 27 në darkën zyrtare. E dinime vete në datën 27 në darkën zyrtare. E dinime vete në datën 27 në darkën zyrtare. E dinime vete në datën 27 në darkën zyrtare. E dinime vete në datën 27 në darkën zyrtare. E dinisi do të jetë ky organizim? Kush e bën?si do të jetë ky organizim? Kush e bën?si do të jetë ky organizim? Kush e bën?si do të jetë ky organizim? Kush e bën?si do të jetë ky organizim? Kush e bën?

-Po e kam thënë këtë, sepse sipas protokol-lit të shtetit, dreka e festimeve shtrohet ngakryetari i Bashkisë së Vlorës dhe kjo do të bëhetnë datën 28 nëntor në drekë, ditën e pavarë-sisë ditën e festimeve të 100 vjetorit. Qeveriandryshe nga Protokolli i shtetit, ka menduarpër një tjetër protokoll: të zhvillojë një darkëzyrtare në datën 27 nëntor. E kush e shtronkëtë darkë? Në këtë kuptim e kam thënë shpre-hjen se qeveria duhet të vijë me bukë me vetenë datën 27 nëntor në mbrëmje. Ne nuk nakanë dhënë informacion zyrtar deri tani ngaqeveria se cila do të jetë agjenda që duan tëbëjnë. Nuk kanë pasur asnjë kontakt për tërënë dakord se çfarë duhet të ndryshojmë dhetë koordinojmë: në një pikë duket se jemi tëgjithë dakord që sipas protokollit të shtetitdatën 28 nëntor në krah të kryetarit të bash-kisë së Vlorës, presidenti i republikës do tëngrejë flamurin në sheshin kryesor të qytetit.Pas kësaj do të jenë përshëndetjet e rastit.Këtu, duket se festimet ndahen me thikë: kry-etari i bashkisë së Vlorës si çdo vit tjetër sh-tron drekën zyrtare me të gjithë të pranishmitnë ceremoni, ndërkohë që sipas asaj që kanëdeklaruar zyrtarët e qeverisë, ata do të largo-hen nga qyteti i Vlorës për të vazhduar fes-timet në Tiranë. E përsëris, askush nuk duhettë mendojë se po bëjmë një padrejtësi: po bëjmëatë që i takon qytetit, nderimin dhe respek-tin që i takon në panteonin e festimeve të 100-vjetorit të krijimit të shtetit shqiptar.

Të kalojmë te pyetjet që kanë të bëjnë meTë kalojmë te pyetjet që kanë të bëjnë meTë kalojmë te pyetjet që kanë të bëjnë meTë kalojmë te pyetjet që kanë të bëjnë meTë kalojmë te pyetjet që kanë të bëjnë meskeptikët e idesë që mbroni ju: në fakt ataskeptikët e idesë që mbroni ju: në fakt ataskeptikët e idesë që mbroni ju: në fakt ataskeptikët e idesë që mbroni ju: në fakt ataskeptikët e idesë që mbroni ju: në fakt atathonë se 100 vjetori është i krijimit të shtetitthonë se 100 vjetori është i krijimit të shtetitthonë se 100 vjetori është i krijimit të shtetitthonë se 100 vjetori është i krijimit të shtetitthonë se 100 vjetori është i krijimit të shtetitshqiptarshqiptarshqiptarshqiptarshqiptar, dhe për këtë arsye do të ishte mirë, dhe për këtë arsye do të ishte mirë, dhe për këtë arsye do të ishte mirë, dhe për këtë arsye do të ishte mirë, dhe për këtë arsye do të ishte mirëqë festimet kryesore të bëhen në kryeqytet,që festimet kryesore të bëhen në kryeqytet,që festimet kryesore të bëhen në kryeqytet,që festimet kryesore të bëhen në kryeqytet,që festimet kryesore të bëhen në kryeqytet,dhe merret si shembull festimi i festës ko-dhe merret si shembull festimi i festës ko-dhe merret si shembull festimi i festës ko-dhe merret si shembull festimi i festës ko-dhe merret si shembull festimi i festës ko-mbëtare të Italisë. Në fakt nuk do të kishtembëtare të Italisë. Në fakt nuk do të kishtembëtare të Italisë. Në fakt nuk do të kishtembëtare të Italisë. Në fakt nuk do të kishtembëtare të Italisë. Në fakt nuk do të kishtemë shumë sens që dmë shumë sens që dmë shumë sens që dmë shumë sens që dmë shumë sens që dreka zyrtare të bëhet nëreka zyrtare të bëhet nëreka zyrtare të bëhet nëreka zyrtare të bëhet nëreka zyrtare të bëhet nëTTTTTiranë për të gjithë delegacionet?iranë për të gjithë delegacionet?iranë për të gjithë delegacionet?iranë për të gjithë delegacionet?iranë për të gjithë delegacionet?

-Një propagandë e tillë është sa e shëm-tuar aq edhe përçarëse në një moment kurtë gjithë shqiptarët duhet të tregojnë se janëmë të bashkuar sesa ndonjëherë tjetër.Askush, as unë as qytetarët e Vlorës, asforcat opozitare, as të gjithë ata qytetarë qëduan të vijnë në qytetin e Vlorës për të parëvendin ku Ismail Qemali ngriti Flamurin,nuk nisen nga ideja se ç'qytet ka ekskluziv-itetin e festimeve të 100-vjetorit të krijimittë shtetit shqiptar. Festimet i ka Shqipëria.Bashkia Vlorë nuk po kërkon as më shumëe as më pak, por respektimin e protokollitqë ka për festën e Pavarësisë dhe 100-vje-torin e krijimit të shtetit shqiptar. Duam tëbëjmë atë që kemi bërë përpara një viti, aponë 95-vjetorin e Pavarësisë, apo edhe në ju-bileun e 90-vjetorit etj. Tirana, si kryeqytetii gjithë shqiptarëve merr rëndësinë e tij nëkëtë ditë historike. Nuk duhet të marrimavionët për të lëvizur nga një qytet të tjetrindhe të respektojmë këtë ditë të shtrenjtë. Epër më tepër, nuk besoj se do të prishet ndon-jë festë në Tiranë. Na është bërë e qartë

nëpërmjet medias gjatë kohëve të fundit seBashkia Tiranë kërkon të bëjë një tortëkatër-tonëshe në mes të qytetit vetëm evetëm për të thyer rekordin Gines, e jo përtë festuar Pavarësinë; apo sikurse ajo dek-laratë qesharake e therjes së 1000 deshve e1000 qengjave për gostinë e madhe të Sh-qiptarëve. Nuk e di, por Saliu dhe Luli mundtë mendojnë të inskenojnë skena lufte egjaku, apo çështje kurbanesh, siç bëri kurhyri në derën e bashkisë së Tiranës. Kjo ështëabsurde dhe e turpshme. Një gjë e padëg-juar më parë në asnjë vend, apo e dëgjuarvetëm në kontinentet e largëta të ndonjë fisitë humbur, kur për nder të prijësit të fisittheret gjithë gjëja e gjallë.

Vlora do të festojë ndryshe. Vlora do tëfestojë me flamuj e lule, me koncerte, kuj-time, respekt dhe nderim për ata burra që100 vjet më parë në rrethimin e madh ar-ritën të ngrenë flamurin këtu; Vlora do tëfestojë dhe me të gjithë ata njerëz të fortë etë mençëm, që këto vite ngritën lart emrin evendit tonë. Ne sot, duket se kemi një rre-thim më të madh për të çarë: jo armiqtë ehuaj, por mentalitetin e brendshëm mes sh-qiptarësh brenda vendit. Do të duhet tëluftojmë me një mentalitet meskin, që "spon-sorizohet" dhe ushqehet ditë pas dite ngakryeministri. Vlora, nuk do ta lërë të ndodhë.

A keni konfirmim se cilët ambasadorë doA keni konfirmim se cilët ambasadorë doA keni konfirmim se cilët ambasadorë doA keni konfirmim se cilët ambasadorë doA keni konfirmim se cilët ambasadorë dotë jenë të pranishëm në drektë jenë të pranishëm në drektë jenë të pranishëm në drektë jenë të pranishëm në drektë jenë të pranishëm në drekën zyrtaën zyrtaën zyrtaën zyrtaën zyrtare qëre qëre qëre qëre qëbën bashkia e Vlorës në datën 28?bën bashkia e Vlorës në datën 28?bën bashkia e Vlorës në datën 28?bën bashkia e Vlorës në datën 28?bën bashkia e Vlorës në datën 28?

-Jemi të paktën 10 ditë përpara datës sëfestimeve. Bashkia e Vlorës i ka ftuar tëgjithë, jo vetëm trupin diplomatik të akredi-tuar në Tiranë, por shqiptarët anembanë.Dikush do të dojë të thotë se është qytet ivogël për ti mbajtur të gjitha dhe të gjithë.Do t'ju tregojmë atë ditë se cdo shtëpi dhezemër vlonjate do të jetë e hapur për të gjithëata që do të nderojnë qytetin dhe festën egjithë shqiptarëve.

Ju vetë do të jeni në TJu vetë do të jeni në TJu vetë do të jeni në TJu vetë do të jeni në TJu vetë do të jeni në Tirairairairairanë në festimet enë në festimet enë në festimet enë në festimet enë në festimet epasdites në institucionet shtetërore për fes-pasdites në institucionet shtetërore për fes-pasdites në institucionet shtetërore për fes-pasdites në institucionet shtetërore për fes-pasdites në institucionet shtetërore për fes-tën e pavarësisë?tën e pavarësisë?tën e pavarësisë?tën e pavarësisë?tën e pavarësisë?

-Deri në këto momente për të mbaruarnë kohë gjithë këto aktivitete, por edhe in-vestime, nuk kam pasur kohë të shohagjendën se si do të jetë organizimi i festi-meve. Jemi fokusuar këtu për këtë festë tëmadhe. Sigurisht, do të përpiqem maksi-

malisht, të jem kudo që do të festohet 100-vjetori i krijimit të shtetit shqiptar. Edhenëse nuk do të arrij dot për shkak tëagjendës, në çdo qytet ku do të ketë cere-moni, duke përfshirë kryeqytetin, ju garan-toj se vlonjatët do të jenë aty, njëlloj të për-faqësuar.

Si u zgjidh çështja e heqjes së fondit prejSi u zgjidh çështja e heqjes së fondit prejSi u zgjidh çështja e heqjes së fondit prejSi u zgjidh çështja e heqjes së fondit prejSi u zgjidh çështja e heqjes së fondit prej870 milionë lekësh për bashkinë e Vlorës?870 milionë lekësh për bashkinë e Vlorës?870 milionë lekësh për bashkinë e Vlorës?870 milionë lekësh për bashkinë e Vlorës?870 milionë lekësh për bashkinë e Vlorës?

Me çfarë po shohim, jo vetëm nuk ështëzgjidhur, por është rënduar më tepër seç'duhet. Kjo qeveri gjithmonë e më shumë,po më duket si një hajdut që ka vënëkapuçin në kokë, dhe do të vjedhë gjithandejnga mundet. Në një mënyrë brutale, agre-

sive, pa ligj, i hoqi qytetit të Vlorës grantine 870 milionë lekëve, pikërisht kur e dininshumë mirë që këto para po shkonin përinvestimet përfundimtare në impenjiminpër përgatitjet e fundit të 100-vjetorit. Por,sikurse e shohim situatën e këtyre ditëve,ato lekë që qeveria dhunshëm ia mori push-tetit vendor në një ndërhyrje brutale sido-mos në Bashkitë që drejtohen nga tëzgjedhur vendor të PS, nuk ia ka dhënë ko-mpanisë CEZ sipas detyrimit dhe deklarat-ave se pse na i mori, por, i ka mbajtur përbuxhetin dhe për të pretenduar se do tëdalë nga kriza. Është e turpshme të men-dohet se një qeveri që i jep disa operatorëve1 milionë euro për tre koncerte në qendërtë Tiranës, në mënyrë arrogante kërkon tëpengojë punën e pushtetit vendor. Pra, kjoqeveri mendon se ka para për të therur deshe dele, apo edhe për torta gjigande, apo edhepër mënyrë abuzive të harxhimit të paravepër koncerte që nuk dihet sesi do të zhvillo-hen e kush do t'i organizojë, por kjo qeveri,nuk ka para për t'u kujdesur për qytetarëte vet, për mënyrën sesi do të kalojnë fes-tën, për lehtësimin e pushtetit vendor nëçështjen e investimeve, etj.

Vlora ia ka dalë gjithmonë. Dhe realishte mendojmë se zbukurimit të ditës së festësdo t'i bashkohen të gjithë. Deri ditën e fun-dit do të punojmë që të mblidhemi të gjithëbashkë. Do të kemi mundësi të ulemi dhekuvendojmë ashtu sikurse 100 vite më parë.Do të bindim këdo majtas e djathtas, çam eminoritarë, nxënës e studentë, se kjo festënuk ka ngjyra famujsh partiakë, por vetëmtë flamurit kombëtar me shqiponjën dykreno-re. Duhet të kuptojmë se ajo që ne do të bëjmësot, nuk na vlen vetëm ne, por edhe brezavepasardhës, nuk u vlen vetëm shqiptarëve tëShqipërisë, por gjithë shqiptarëve brenda dhejashtë kufijve; nuk është një çështje ndasie;është një çështje bashkimi. Evropa ështëvetëm një hap larg. Thjesht duhet të nxitojmëdhe të ecim me hapa konkretë për të realizuarnjë tjetër ëndërr të të gjithë Shqiptarëve. Kyështë një çast i madh për të gjithë ne, për ti thënë"po" flamurit tonë, dinjitetit tonë atdhetar, kul-turor, historik e njerëzor. Koha po na përball mesfida të mëdha, prandaj më shumë se kurrë ditae Flamurit kërkon që ne të kontribuojmë të gjithësë bashku për të festuar me krenari ditëlindjene 100-të të historisë dhe shtetit tonë, për t'i dhënëdinjitetin e merituar me entuziazëm e dashuri.

Intervista e kryetarit të bashkisë/Gjithë detajet e festimeveIntervista e kryetarit të bashkisë/Gjithë detajet e festimeveIntervista e kryetarit të bashkisë/Gjithë detajet e festimeveIntervista e kryetarit të bashkisë/Gjithë detajet e festimeveIntervista e kryetarit të bashkisë/Gjithë detajet e festimeve

Në foto: Kryetari i bashkisë sëVlorës Shpëtim Gjika

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 18 nëntor 201212

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom INTERVISTA

Historia e flamurit ngagjeneza deri në ditët e sotme

JAHO BRAHAJ:Simboli i shqiponjës që nga shekulli VI para erës së re, e deri tek shqiponjaSimboli i shqiponjës që nga shekulli VI para erës së re, e deri tek shqiponjaSimboli i shqiponjës që nga shekulli VI para erës së re, e deri tek shqiponjaSimboli i shqiponjës që nga shekulli VI para erës së re, e deri tek shqiponjaSimboli i shqiponjës që nga shekulli VI para erës së re, e deri tek shqiponja

dykrenare e flamurit të Ismail Qemalit. Cilat janë dëshmitë e para të këtij simboli dykrenare e flamurit të Ismail Qemalit. Cilat janë dëshmitë e para të këtij simboli dykrenare e flamurit të Ismail Qemalit. Cilat janë dëshmitë e para të këtij simboli dykrenare e flamurit të Ismail Qemalit. Cilat janë dëshmitë e para të këtij simboli dykrenare e flamurit të Ismail Qemalit. Cilat janë dëshmitë e para të këtij simboliqë kemi sot në flamurqë kemi sot në flamurqë kemi sot në flamurqë kemi sot në flamurqë kemi sot në flamur, si ndryshoi forma e saj grafike në shekuj dhe si mbërritëm sot, si ndryshoi forma e saj grafike në shekuj dhe si mbërritëm sot, si ndryshoi forma e saj grafike në shekuj dhe si mbërritëm sot, si ndryshoi forma e saj grafike në shekuj dhe si mbërritëm sot, si ndryshoi forma e saj grafike në shekuj dhe si mbërritëm sot

në këtë formë grafike të shqiponjës në flamurin tonë kombëtarnë këtë formë grafike të shqiponjës në flamurin tonë kombëtarnë këtë formë grafike të shqiponjës në flamurin tonë kombëtarnë këtë formë grafike të shqiponjës në flamurin tonë kombëtarnë këtë formë grafike të shqiponjës në flamurin tonë kombëtar..........

Admirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina Peçi

Historia e Flamurit tonë kanjë rrugë po aq të komplikuar sa vetë historia jonë

si komb. Nga fillesat e kësaj his-torie kur dokumentohet për herëtë parë forma grafike e shqiponjëse deri më sot, ka shumë fakte in-teresante e kthesa të befta his-torike. Me studiuesin Jaho Brahaj,i njohur në fushën e heraldikës dhetë studimeve të historisë dhe kul-turës të mesjetës shqiptare, do tëflasim pikërisht për rrugëtiminhistorik të flamurit tonë kombëtar.Brahaj sapo ka botuar librin "Fla-muri i Kombit Shqiptar", ku shpje-gohet në bazë të hulumtimeve tësuksesshme, të bazuara në mate-riale konkrete arkeologjike e et-nologjike, se cila është zanafilla eshqiponjës dykrenore, motiv që ko-mbi ynë e ka edhe simbol të fla-murit që prej pesë shekujsh.Sikurse edhe në këtë in-tervistë, studiuesi JahoBrahaj shpjegon enig-mën e zanafillës së shqi-ponjës dykrenore, e cilaështë trashëguar nga ko-hët e hershme bashkë,me besimet dhe kultin ekëtij shpendi.

Z. Brahaj, nëse do taZ. Brahaj, nëse do taZ. Brahaj, nëse do taZ. Brahaj, nëse do taZ. Brahaj, nëse do tazbërthenim historinë ezbërthenim historinë ezbërthenim historinë ezbërthenim historinë ezbërthenim historinë eflamurit duhej ta nisnimflamurit duhej ta nisnimflamurit duhej ta nisnimflamurit duhej ta nisnimflamurit duhej ta nisnimnga fillesat. Ku zë fill kjonga fillesat. Ku zë fill kjonga fillesat. Ku zë fill kjonga fillesat. Ku zë fill kjonga fillesat. Ku zë fill kjohistori?histori?histori?histori?histori?

Meqenëse simbolin eflamurit tonë ne kemishqiponjën me dy krerë,duhet që patjetër të rik-thehemi në historinë elashtë të popullit tonëdhe të bëjmë pyetjen: ekishim apo nuk e kishimkultin e shqiponjës ash-tu siç e kanë pasur edhepopuj të tjerë? Nga doku-mentet arkivore, mi-tologjike apo kultet, fak-tohet se shqiponjën, sh-qiptarët e kanë pasurtipar të botës së tyre shpirtërore.Kjo derisa vijmë në shekullin e VIpara erës së re, ku e kemi shqipon-jën të dokumentuar në artefaktearkeologjike. E kemi në Ilirinë eVeriut, në mburojën e një luftëtariilir të gdhendur në gur, e kemi nëtumat e Matit në disa variante, ekemi edhe tek kultura ilire e zbu-luar nga prof Muzafer Korkuti nëafërsi të Apolonisë.

Kjo pati një vazhdimësi tek nesi iliro-shqiptarë, derisa u shfaq nëEuropën e zhvilluar të shekullitXI-XI heraldika, e cila ishte e për-caktuar saktësisht në mënyrëgrafike se cila do ishte shenja qëdo të mbanin administratat, ad-ministrata kishtare, formacionet endryshme ushtarake, shtetet,

princërit, etj. Që aty ne sërishkemi të dokumentuar shqiponjaqoftë me një kokë, që e kemi tekshteti i parë i Arbërit në shek XIIdhe në shek XII-XIII tek familjet

feudale shqiptare si tek Muzakaj,Dukagjinët, tek Kastriotët tekGropajt e Ohrit dhe Dibrës, etj".Meqë jemi te Kastriotët duhetthënë se sipas dokumenteve këtëstemë nuk e kishte vetë Skënder-beu, pasi ai e trashëgoi nga famil-ja e tij, pra shqiponja dykrenorenë fushë të kuqe ishte etrashëguar nga paraardhësit e tij.Në 1444 në Kuvendin e Lezhës, uvendos se ky do të jetë simboli i rii kombit shqiptar, pasi Skënderbeuu zgjodh si kryekomandant.

Pas këtij momenti e deri nëPas këtij momenti e deri nëPas këtij momenti e deri nëPas këtij momenti e deri nëPas këtij momenti e deri nëvitin 1899, Flamuri nuk pësoi mëvitin 1899, Flamuri nuk pësoi mëvitin 1899, Flamuri nuk pësoi mëvitin 1899, Flamuri nuk pësoi mëvitin 1899, Flamuri nuk pësoi mëasnjë ndryshim, apo jo?asnjë ndryshim, apo jo?asnjë ndryshim, apo jo?asnjë ndryshim, apo jo?asnjë ndryshim, apo jo?

Kemi dy probleme në këtë peri-udhë. Shpesh herë në shkrimepublicistike është thënë se kahumbur shqiponja e Kastriotëvederi në pragun e Rilindjes Sh-qiptare. Dokumentacioni që ofro-het, qoftë arkivor, qoftë grafik,vërteton se shqiponja dykrenoredhe flamuri i Skënderbeut nukështë harruar dhe është përdorurnë faza të ndryshme. Kemi të do-kumentuar shqiponjën e flamurittonë në një hartë të vitit 1459, kujanë gjithsej 54 flamuj. Pra më1459, kohë kur Skënderbeu ishteende gjallë, kjo hartë vërteton senë flamur ishte shqiponja dykrenare.

Po ashtu kemi shqiponjëndykrenore të flamurit të Skënder-beut në afreskun e kishës së Ro-donit, si edhe në monumentin enipit të Skënderbeut KostandinKastrioti, i cili është varrosur më1500 dhe varrin bashkë me gd-hendjen e shqiponjës dykrenore eka realizuar Donika Kastrioti.

Më 1593 kemi vulën e pleqësisësë Arbrit, ku shqiponja është ekza-ktësisht ajo e Skënderbeut.

Kemi dokumentacion që thotë

se shqiponjën e Skënderbeut e për-dorin në flamurin e tyre malësorëte veriut që i ishin bashkëngjiturBushatllinjve në luftën kundraBosnjës.Po ashtu ka shumë fakteinteresante mbi Lidhjen e Prizren-it ku është përdorur flamuri sh-qiptar. Në 1879 forca të panumërtaushtarake u nisën për të shkretuare shkatërruar, Shqipërinë dheLidhjen Shqiptare të Prizrenit. Kanjë ferman të sulltanit, i cili i drej-tohet kryegjeneralit turk dhe i thotëtë verifikojë në mënyrë të veçantënëse ka pasur flamuj shqiptarë gjatëLidhjes së Prizrenit. Dhe ai i përgjig-jet se gjatë luftës që ka bërë LidhjaShqiptare e Prizrenit për mbrojtjene Plavës, Gucisë, Hotit dhe Grudëska patur nga çetat luftarake flamujshqiptar të kohës së Skënderbeut,por nuk kanë qenë shumë rreth 20apo 30. Kjo tregon se deri edhe Por-ta e Lartë ka qenë e interesuar përsimbolin e tyre, i cili ishte simbolvërtetues për ta, që të ndjenin kre-nari për identitetin e tyre si sh-qiptar, e jo identitetin përgjithësuessiç donte t'i paraqiste PerandoriaOsmane.Që në vitin 1879 ky simbolka vijuar për përhapej masivishtedhe në ornamente e qëndisma pop-ullore, megjithëse kemi etnografë tëhuaj që thonë se shqiponja dykreno-re ka qenë në stolitë, sidomos tëxhubletës dhe të disa zonave të thel-la malore, motiv dekoracioni artis-tik paraskënderbejan. Kjo vërtetonqë simboli ynë nuk ka lidhje me kul-turën bizantine.

Në qoftë se ne e kemi të doku-mentuar në shek e VI para erës sëre, në truallin ilir në disa vende sh-qiponjën dykrenore, atëherë nukmund të themi se e morëm nga Bi-zanti, por duhet të pyesim: Bizantinga kush e mori dhe si u krijua?Bizanti u krijua duke asimiluar

SSSSSIMBOLIIMBOLIIMBOLIIMBOLIIMBOLI RRUGËTIMIRRUGËTIMIRRUGËTIMIRRUGËTIMIRRUGËTIMI

Në foto: Jaho Brahaj dhekopertina e librit të tij“Flamuri i Kombit Shqiptarorigjina, lashtësia”

Në foto:Flamuj dhe

gjetjearkeologjike

që dëshmojnësimbolin eshqiponjës

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 13www.shqiptarja.comE diel, 18 nëntor 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI INTERVISTAdhe përthithur kulturat e popujveqë kishte pushtuar.

Bizanti mund ta ketë marrë ngane dhe më pas ne e kemi rimarrënë një formë tjetër grafike.

Sepse në heraldikë në peran-dorinë bizantine si simbol përcak-tues e kemi vetëm në fund të shek-ullit IX dhe në fillim të shekullit X.Kjo është gjendja e formës grafiketë shqiponjës, formë e cila erdhideri në vitin 1899.

Nga ky moment deri në shpall-Nga ky moment deri në shpall-Nga ky moment deri në shpall-Nga ky moment deri në shpall-Nga ky moment deri në shpall-jen e Pavarësisë, cila qe rruga e fl-jen e Pavarësisë, cila qe rruga e fl-jen e Pavarësisë, cila qe rruga e fl-jen e Pavarësisë, cila qe rruga e fl-jen e Pavarësisë, cila qe rruga e fl-amurit?amurit?amurit?amurit?amurit?

Më 1899 Faik Konica në Bruk-sel fabrikoi një sasi flamujsh ko-mbëtar. Aty shohim që ndryshoi for-ma grafike e shqiponjës. Kjo ishte njëmençuri për të përballuar vështirësitëtë kohës sepse shqiptarët kishin njëvend të panjohur. Kishte disa shtetetë afirmuara e me traditë si Rusia,Serbia, Mali i Zi, Austro-Hungaria,Lidhja e Shenjtë Romake, që kishinshqiponjën dykrenore. Ndaj dolidetyra që ta individualizonin shqipon-jën shqiptare. Ata arritën t'i ngrenëpak flatrat e saj në mënyrë që ajo tëdallohej prej të tjerave. Kjo solli përhir të së vërtetës një farë pështjellimi,pasi filluan të përdoren disa variante.Këto variante vijuan të praktikohennga çetat kryengritëse, nga shoqatatnga klubet kulturore, etj derisa vjen28 nëntori i 1912-s, kur ngrihet njëflamur, të cilit ia njohim formënklasike të tijën. Me shpalljen e Pavar-ësisë të gjithë shqiptarët filluan të për-dorin flamurin e Ismail Qemalit të28 nëntorit.

Por rrethanat historike bënë që

ne të ndodheshim në vështirësi tëndryshme. Në Shqipëri u caktuaprinc Vidi, të cilit i jepej e drejta kon-stitucionale që ai të përcaktonte secili do të ishte flamuri i shtetit sh-qiptar që do të drejtonte. Princ Vidie ndryshoi komplet në trajtimingrafik shqiponjën, madje vendosiedhe një yll që e trashëgonte nganjë autor italian i 1570-s, Carlo Pa-diglione. Këtu pati një çoroditje tëpopullit. Madje edhe ata që emirëpritën Princ Vidin, nuk ishinmësuar me këtë formulim të rigrafik të shqiponjës. Por qeveria e

Princ Vidit pati një jetë shumë tëshkurtër dhe shqiptarët filluan tëkërkonin një baraspeshë mes fla-murit përfaqësues të Ismail Qe-malit dhe atij të Princ Vidit. Kësh-tu për disa vite deri në 1920 kemiforma nga më të larmishme të sh-qiponjës. Kjo na bën të kuptojmëedhe vështirësitë qoftë ekonomike,ushtarake, intelektuale apo kultur-ore që kishte ajo periudhë. Sh-qipëria u copëtua. Lufta e Parë Ball-kanike e mandej Lufta e Dytë Ball-kanike lanë gjurmë, e në këto kush-te të vështira u shfaqën edhe vari-

ante të ndryshme grafike të shqi-ponjës dhe kjo vijoi deri në vitin1922, kur për herë të parë shohimqë kemi të sanksionuar formëngrafike të shqiponjës që do të vazh-donte të praktikohej në Shqipëri. Nënjë qarkore që u dërgua në të gjithëprefekturat u shpërnda vizatimi ishqiponjës. Këtu filloi për herë tëdytë të ristabilizohet një formë eunifikuar grafike e shqiponjës së fl-amurit tonë. Pas kësaj janë bërëedhe disa ndryshime, të cilat janëmë shumë ndryshime estetike të sh-qiponjës. Kjo derisa erdhi periudhae mbretërisë shqiptare. Pushtimiitalian shtoi disa elementë të tjerënë fillim dy sëpatat e Liktorit, që ihoqi kur bëri inkursionin për ndë-rhyrjen ushtarake në Kosovë.

Pas luftës së dytë Botërore fla-Pas luftës së dytë Botërore fla-Pas luftës së dytë Botërore fla-Pas luftës së dytë Botërore fla-Pas luftës së dytë Botërore fla-

murit iu shtua një yll apo jo?murit iu shtua një yll apo jo?murit iu shtua një yll apo jo?murit iu shtua një yll apo jo?murit iu shtua një yll apo jo?Në fakt nga vitit 1946 deri në

vitin 1990, ne si shqiptarë kishimdy flamuj. Flamurin shtetëror meyll dhe flamurin kombëtar që ishtepa yll.

Flamuri kombëtar pa yll ku përFlamuri kombëtar pa yll ku përFlamuri kombëtar pa yll ku përFlamuri kombëtar pa yll ku përFlamuri kombëtar pa yll ku për-----dorej?dorej?dorej?dorej?dorej?

Fjalori enciklopedik shqiptar ibotuar në vitin 1985 thotë se flamurikombëtar shqiptar është flamuri itrashëguar nga Ismail Qemali mendryshimet e tij në vazhdimësinë ekohës, por pa yll. Flamuri me yll për-dorej në institucione shtetërore.Ndërsa në shtëpitë e shqiptarëve nëfesta familjare, sikurse edhe ndër sh-qiptarët e Kosovës, Maqedonisë etj.,përdorej flamuri pa yll.

Pas vitit 1990, a ndodhën ndry-Pas vitit 1990, a ndodhën ndry-Pas vitit 1990, a ndodhën ndry-Pas vitit 1990, a ndodhën ndry-Pas vitit 1990, a ndodhën ndry-shime të tjera në Flamur?shime të tjera në Flamur?shime të tjera në Flamur?shime të tjera në Flamur?shime të tjera në Flamur?

Me lëvizjet demokratike të fund-vitit 1990 dhe fillimit të 1991, nëadministratën shtetërore shqiptarepati një rrëmujë sa i takon për-dorimit të flamurit. Disa përdorn-in flamurin me yll e disa të tjerëflamurin pa yll, megjithëse zyrtar-isht ishte e caktuar përdorimi i fl-amurit me yll. Po në mënyrëdemokratike, por jo legjislativeështë ngritur në sheshin e Tiranësnë një miting shumë të madh nëverën e 1990, flamuri pa yll. Mekëtë rast edhe disa institucione ehoqën yllin. Dhe pas kësaj u pritderisa u vendos në kushtetutë përflamurin pa yll e nga ky moment ederi më sot është ky flamur qëkemi sot dhe është e sanksionuarme ligj forma e tij grafike.


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom PASURI

Historia e grumbullimit në MuzeunKombëtar që nga 28 nëntori i 1923

FLAMUJT KERKOJNE NDIHME!!!

Frederik StamatiFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik Stamati

AAAAA do t'i trashëgojë Shqipëria këto flamuj? Një pyetje e rëndë! Neglizhenca na ka varfëruar do t'i trashëgojë Shqipëria këto flamuj? Një pyetje e rëndë! Neglizhenca na ka varfëruar do t'i trashëgojë Shqipëria këto flamuj? Një pyetje e rëndë! Neglizhenca na ka varfëruar do t'i trashëgojë Shqipëria këto flamuj? Një pyetje e rëndë! Neglizhenca na ka varfëruar do t'i trashëgojë Shqipëria këto flamuj? Një pyetje e rëndë! Neglizhenca na ka varfëruar, ndryshe, ndryshe, ndryshe, ndryshe, ndryshedo të kishim flamuj për të gjitha ngjarjet. Flamujt që trashëgojmë akoma, në përgjithësi janëdo të kishim flamuj për të gjitha ngjarjet. Flamujt që trashëgojmë akoma, në përgjithësi janëdo të kishim flamuj për të gjitha ngjarjet. Flamujt që trashëgojmë akoma, në përgjithësi janëdo të kishim flamuj për të gjitha ngjarjet. Flamujt që trashëgojmë akoma, në përgjithësi janëdo të kishim flamuj për të gjitha ngjarjet. Flamujt që trashëgojmë akoma, në përgjithësi janë

tepër të dëmtuar nga përdorimi, koha dhe mungesa e kushteve optimale të ruajtjes...tepër të dëmtuar nga përdorimi, koha dhe mungesa e kushteve optimale të ruajtjes...tepër të dëmtuar nga përdorimi, koha dhe mungesa e kushteve optimale të ruajtjes...tepër të dëmtuar nga përdorimi, koha dhe mungesa e kushteve optimale të ruajtjes...tepër të dëmtuar nga përdorimi, koha dhe mungesa e kushteve optimale të ruajtjes...

Muzeu Kombëtar u përuruame 28 nëntor 1923. Të paktën dy vite më parë kish-

te filluar puna për të gjetur dhegrumbulluar objekte me vlera his-torike dhe kulturore. Qarkore, thir-rje popullsisë, dhurata të njëpasn-jëshme, më të bukurat, ato më mevlerë, bënë të mundur që të siguro-hej baza materiale e objekteve që dotë ekspozoheshin për të dëshmuarecurinë historike të kombit. Në këtëkuadër u dorëzuan në muze edhedisa flamuj të lidhur me ngjarje his-torike nga më të shënuarat e Sh-qipërisë. Nuk ishte një realizim i?astit, por një punë e kujdesshmenë hullinë e gjashtëmbëdhjetëvjetëve.

Në vitin 1946 të gjitha objektet eMuzeut Kombëtar, duke përfshirëedhe flamujt, i kaluan Institutit tëShkencave. Që andej, me krijimin eUniversitetit të Tiranës në vitin1957, fondit etnografik të Instiutittë Histori-Gjuhësisë. Sot, thuajse tëgjithë ruhen në QSA.

Po i paraqesim shkurt.Flamuri më i vjetër është fetar,

turk. Sipas dokumenteve që ruhennë Arkivin e Shtetit, atë e ka dorë-zuar Komuna e Petrelës në dhjetortë vitit 1938 në Ministrinë e Punëvetë Brendshme, e cila i a ka kaluarMinistrisë së Arsimit, për ta vendo-sur në Muzeun Kombëtar. Historiae tij vjen nga përshtypjet etrashëguara e të ruajtura për gjas-htëdhjetë vjet në kujtesën e pleqvetë Petrelës. Lidhet me ngjarjelavdije, që tregohen me kureshtje nëbisedat e miqve pranë zjarrit. Fla-muri ruhej deri në atë kohë në tyr-ben e Jusuf Pashës. Fshatarët kish-in një besim të madh në fuqinë e tij

Kuranit "La i la e ilallah". Të tjerëtnuk kemi arritur t'i rindërtojmë,megjithëse punuam ndonja një javërresht. Me sa duket do të duhenmuaj të tërë! Kurse për restaurimin,që të bëhet i ekspozueshëm, do tëduhet puna e një ekipi të kualifikuarpër ndonja tre vjet! Mirëpo ka njëproblem: historianët nuk para ekanë me qef, sepse është fetar dhejo kombëtar. E ?farë t'i bëjmë qëniestonë në një perandori që të pristekokën për shqiponjën dykrenore?

Në fund të fundit kjo ka qenë rrugae zhvillimit të historisë sonë!

Flamuri i dytë për nga vjetërsiadhe i dokumentuar në arkiva, kaqenë ai i shoqërisë "Dëshirë" i Sofies.Është qëndisur nga Polikseni Lu-bonja në vitin 1904. Fusha e tij ësh-të dy ngjyrëshe, e kuqe dhe krem.Në mes ndodhet shqiponja, e nën tëshkrimi:

SHOQËRIA E SH-QIPËTARËVET "DËSHIRË"

FILLUAR MË 1 KOLLOZHEG

të mbinatyrshme, dhe mendonin seajo ushtri që e mbante në krye,mund t'i ipte dërmën dhe arratinë?fardo force armike. Dhe ja ku nëshekullin e nëntëmbëdhjetë erdhirasti për ta provuar. Në 1880 Kon-gresi i Berlinit vendosi që Plava dheGucia t'i ipeshin Malit te Zi. Lidhjae Prizerenit dha kushtrimin.Atëhere parija e Petrelës, e prirurnga ky flamur, shkoi në Shkodër përtë ndihmuar në mbrojtjen e trojeveshqiptare. Kjo ndodhi në janar të

vitit 1881. Gjesti i dhurimit përjetë-soi Petrelën në stendat e muzeut.Flamuri është i madh, por se sa nuke dimë. Ajo që ka ardhur deri sotmbas dëmtimeve që dëshmohen ngaarnat, sidomos nga një përmbytjekalbëse, arrin të shtrihet në jo mëpak se dy metra e dyzet centrime-tra dhe një e shtatëdhjetë në gjerë-si. Janë qepur tre pelhura të pam-bukta për të formuar sipërfaqen. Nëtë ka patur dy, ose tre rradhë sh-krimesh. Ai i ruajturi ka fjalët e

Në foto: (Majtas) Flamuri i “ShoqërisëDëshirë”(Lart) Fragment i flamurit të Petrelësdhe Flamuri i Qeverisë së Vlorës 1913

TTTTTHIRRJAHIRRJAHIRRJAHIRRJAHIRRJA RELIKETRELIKETRELIKETRELIKETRELIKET

Flamuri i përdorur gjatë varrimit të Ismail Qemalit Flamuri i Kongresit të Lushnjes


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI PASURI

1893 NË SOFJEKy flamur u soll në Shqipëri në

vitin 1930 nga një përfaqësi e Feder-atës Shqiptare "Dëshira". Në Arkivine Shtetit ruhet një dokument medatë 22 maj 1930, ky thuhet se Ah-met Zogu i a dhuroi Muzeut Ko-mbëtar, "që kështu të jetë shembëllvullneti e patriotizmi për brezin e rit'ardhëm". Sot ai është i ekspozuarnë Muzeun Historik Kombëtar.

I treti është flamuri që duka iMonpansierit i dhuroi Ismail Qe-malit aty nga fundi i marsit te vitit1913, kur ndodhej për një vizitë nëVlorë. Është i ndërtuar nga qepjabashkë e dy pëlhurave te leshta përtë formuar madhësinë një metër edyzet e pesë me nëntëdhjetë e pesëcentimetër gjerësi. Në mes të fush-ës është stampuar me bojë të zezëshqiponja dy krenore me krahët engritur përpjetë. Është ndër flamujtmë të rëndësishëm që trashëgon Sh-qipëria nga e kalura e saj. Mbashumbjes se flamurit të pavarësisë…Është vetëm katër muaj më vonë!U valavit disa muaj në ndërtesën eQeverisë së Vlorës. Dielli, lagështiadhe kripa e detit kanë shkaktuarbrishtëzimin e copës. Ngjyra nukështë më aq e kuqe, por e zbehur.Vende-vende është dëmtuar nga va-lavitja. Kur në 1914 Ismail Qemaliu largua nga Vlora, e mori me vetesi kujtim të çmuar. Me këtë flamuru mbulua arkivoli i tij në varrimine parë në 1919 dhe në rivarriminnë Sheshin e Flamurit në 1932. Ibiri, Et'hemi e dorëzoi për tu ruaj-tur në muze në vitin 1933. Fillimishte cilësoi edhe si flamurin e Pavarë-sisë, por më vonë u vërtetua, se jo.

I katërti është flamuri i BandësKombëtare Vatra. Është realizuarnë një pëlhurë të kuqe mbi të cilënështë pikturuar me varak të verdhëlira dhe është shkruar:

BANDA KOMBËTARE VATRADHURATË NGA SHOQËRIA

DRENOVARE BASHKIMI 1918Me 30 dhjetor të vitit 1917 sho-

qëria drenovare "Bashkimi" vendo-si që t'i dhuronte Bandës Vatra njëflamur, e për këtë mblodhi edheparet e nevojshme. Flamuri u reali-zua në vitin 1918. Në vitin 1920, kurme kërkesën e qeverisë së SulejmanDelvinës erdhi në Shqipëri TrupiVullnetar së bashku me BandënVatra, morën me vete edhe këtë fla-mur, i cili i parapriu Bandës nërrugëtimin e saj nëpër Shqipërigjatë kohës së lirimit të saj nga ush-tritë pushtuese, madje ka qenë edhenë Luftën e Vlorës. Flamuri dhe disainstrumente muzikore të Bandës iu dorëzuan Bibliotekës dhe MuzeutKombëtar me 30 qershor të vitit1939 nga sekretari i Bandës Usht-arake, kapteri Aleks Lubonja.

Pastaj renditet flamuri i sho-

qërisë "Djelmënia" e Stambollit.Është realizuar me mëndafsh të kuqdhe ka të pikturuar nga të dyja anëtshqiponjën dykrenore dhe poshtë sajfjalët e shkruara:

RROFT SHQIPNIA.1 GUSHT 1919Nga të katër anët i varen xhufka

kuq e zi. Data tregon themelimin eshoqërisë. Ky flamur është dorëzuarnë vitin 1930 nga kryetari i komu-nës së Voskopojës Riza Drini.

I gjashti është flamuri i përdorurnë ?lirimin e Vlorës në 1920. Ai ësh-të i kuq, i madh, me thekë të ver-dha anash, me kravatë dhe me njëshqiponjë të zezë të stilizuar ndry-she nga ato që kemi parë zakonisht.Etiketa e qepur tregon se flamuriështë realizuar në Napoli. Në njëdokument identifikues që ruhet nëArkivin e Shtetit, ku numurohen fl-amujt historikë të Muzeut Ko-mbëtar, shkruhet: "Një flamur tëmëndafshtë me theka të arta dheme kravatë të kuqe, që na u dorë-zua nga Ministërija e Arësimitë të30në të Dimëruarit 1932. Shënimetqë kemi mbi të thonë se ky flamurqe shtëllitur në Vlorë ditën që qyte-

gjysëm të kuqe, e gjysëm të zezë, nëtë cilin është shkruar emri i batal-ionit. Flamuri i pestë është prej copetë kuqe, natyrisht me shqiponjë, tëndryshme nga e flamujve të tjerë,nën të cilën është shifra 6, që tre-gon një nënrepart. Shqiponja dhetrekëndëshat anash janë të stam-puar me bojë të zezë.

Flamujt e përmendur më sipërkanë historinë e tyre të shkurtër, tëruajtur në dokumente në Arkivin eShtetit. Mirëpo në fondin etnografik,ku kaluan këta flamuj, ka edhe disatë tjerë, të cilët nuk përmenden nëdokumente të Muzeut Kombëtar.Historia se si janë bërë pjesë etrashëgimisë historike është akomae pa sqaruar plotësisht. Enigma du-het të fshihet në kohën se kur atakanë hyrë në muze. Sepse Muzeu Ko-mbëtar është krijuar në vitin 1923,e ata mund të jenë dorëzuar për ru-ajtje përpara kësaj kohe. Kjo ështëme sa duket edhe arsyeja se pse mu-ngojnë në dokumentacionin emuzeut. Megjithatë po i përmendim,duke shpresuar në gjetjen me kohëtë origjinës së tyre. Madje, di?kagjetëm këto ditët e fundit.

PËR MËSIMNË SHQIPFILLUARË NË BUKURESHT

1884 SHËNDREUT 16Flamuri i madh është tepër i ru-

ajtur, më mirë nga të gjithë të tjerëtdhe të jep përshtypjen e një flamuritë mbajtur mbyllur dhe pa pjesmar-rje në aktivitete. Ka një dyshim joshumë të rëndësishëm për këtë fla-mur. Në vitin 1920, kur Spiridon Il-oja futi nga Amerika flamuj të ng-jashëm me atë të variantit ko-mbëtar, u riprodhuan edhe flamujtë kësaj shoqërie. Mundet që në këtërast të kemi të bëjmë me një ripro-

istike e asaj kohe, prej mëndafshinatyror dhe e qepur mbi fushë, ru-het mirë.

Janë edhe dy flamuj të tjerë, njërii leshtë, për të cilin mendojmë që tëjetë përdorur nga qeveria e Vlorësgjatë vitit 1913, por që duhen edhedokumente të tjerë plotësues dhetjetri, i zbuluar së fundmi, i madh,me thekë anash, me shqiponjë të asajkohe, në barkun e të cilës është pik-turuar një shqiponjë më e vogël. Tëtillë flamuj konsiderohen të AladroKastriotit. Ajo që e bën më tërheqëskëtë flamur është fakti se shqiponjaështë ripikturuar, duke i ndryshuarpërmasat dhe duke fshirë linjat ebardha të kontureve të saj dhe të sh-qiponjë së vogël. Pse? Do të duhetpunë për të zbuluar enigmën!

***Pyetja më kryesore që lind për

këta flamuj është: a do t'i trashëgojëShqipëria? Një pyetje e rëndë! Neg-lizhenca na ka varfëruar, ndryshedo të kishim flamuj për të gjitha ng-jarjet. Flamujt që trashëgojmë ako-ma, në përgjithësi janë tepër të dëm-tuar nga përdorimi, koha dhe mu-ngesa e kushteve optimale të rua-jtjes, apo e thënë në gjuhën tekni-ke, konservimit. Për disa, si p.sh.për atë të Kongresit të Lushnjes, tëPrinc Vidit, etj. gjendja është katas-trofike. Ata lëshojnë thërrime ngatrupi i tyre aq herë sa lëvizen. Përt'i shpëtuar duhet patjetër ndërhyr-ja e specializuar laboratorike. Puname ta ka filluar në vitin 1998 dhevazhdon akoma, me ndërprerje tëherë pas herëshme, të shkaktuaranga vështirësitë teknike. Ajo që ësh-të bërë në Laboratorin e Konservim-it dhe Arkeometrisë të ish Instituttë Kulturës Popullore, nuk ka tëpaguar! Por nuk mjafton. Tani ësh-të rradha e proceseve të përforcimitkonservues, një punë tepër elodhëshme, e ngadalëshme dhe emadhe. Do të duhen vite të tëra tënjë pune intensive për t'i shpëtuar.A e dinë ministritë këtë? Po, e dinë!Dhe nuk ka justifikim për të mosmiratuar projektet për shpëtimin etyre. Është një ?ështje e njëurgjence të jashtëzakonshme!

Më i vjetriFlamuri më i vjetërështë fetar, turk. Sipasdokumenteve qëruhen në Arkivin eShtetit, atë e kadorëzuar Komuna ePetrelës në dhjetor tëvitit 1938 në Ministrinëe Punëve tëBrendshme, e cila i aka kaluar Ministrisë sëArsimit, për tavendosur në MuzeunKombëtar

Flamuri i Batalionit “Sulmues” Flamuri i Shoqërisë “Drita”

Në foto:Flamuri

i bandësVatra

ti u lirua nga ushtërija e huajë."Në inventarin e Muzeut bënin

pjesë edhe pesë flamuj të ushtrisëshqiptare, të dorëzuara me urdhërtë Zogut me 20 maj 1932 nga "Ku-manda e Mprojtës Kombëtare".Këta janë flamujt e batalioneve"Sulmues", "Shkumbini", "Erzeni"dhe "Vjosa". Janë përdorur gjatëviteve 1927-1928 në bazë të organi-zimit të ushtrisë shqiptare gjatë asajkohe. Në vitin 1928 u bë një riorga-nizim i ushtrisë dhe flamujt u zëv-endësuan. Dorëzimin e bëri kolonelAqif Përmeti, në krye të një ko-mpanije këmbësorësh, në prani tëbandës ushtarake, të gjithë të ve-shur me uniformën e madhe. Fla-mujt janë të gjithë njëlloj, memëndafsh të kuq, ku në mes ështëqëndisur shqiponja dykrenore, ndër-sa anash kanë një shirit trekënd-shash të zij. Flamujt kanë kravatën

Më i vjetri në këtë grup është fla-muri i Shoqërisë "Drita" e Bukuresh-tit. Në flamurin e kuq është shkruarme varak të verdhë: SHOQËRIA ESHQIPËTARËVET "DRITA"

dhim. Megjithatë urojmë që të jemigabuar në këtë arsyetim.

Mbas këtij vjen flamuri i PrincVidit. Është flamuri origjinal prin-cor dhe jo i shtetit shqiptar. Flamuriështë i stampuar në një pëlhurë tëhollë e të leshtë. Shqiponja ështëkarakteristike e Princ Vidit. Nëbarkun e saj është stema e famil-jes, palloi blu, në fushë të verdhë.Na vjen tepër i dëmtuar nga valav-itja e fuqishme, gjë që na bën tëmendojmë se mund të ketë qenë nëdirekun e jahtit të Princit. Një tjetërdëmtim është shkaktuar nga dielli,lagështia e ardhur nga deti dhe kri-pa, që kanë brishtëzuar të gjithëcopën, madje edhe e kanë ?'ngjyro-sur. I treti në këtë grup është fla-muri i Kongresit të Lushnjes, qëmban vulën identifikuese. Mëndaf-shi në të cilin është realizuar ështëtepër i shpërbërë dhe në një gjendjekritike, kurse shqiponja karakter-

Flamuri i nënrepartit 6 Flamuri i Aladro Kastriotit


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom HISTORI

Rrugëtimi nga Banka e parëkombëtare e deri më sot

EEEEEMETIMETMETIMETMETIMETMETIMETMETIMET NËNËNËNËNË VITEVITEVITEVITEVITE

MONEDHA SHQIPTAREHistoria e monedhës kombëtare sh

qiptare nis në një kohë me krijimine Bankës Kombëtare të Shqipërisë,

e konstituar më 2 shtator të vitit 1925. Ban-ka u krijua me nënshkrimin e konventëspërkatëse midis grupit financiar italian tëkryesuar nga Mario Alberti dhe Qeverisë sëAhmet Zogut. Konventa përcaktonte ndërfunksionet e këtij institucioni, përveç kred-itimit, emetimin e kartëmonedhave me kursligjor për pagesat në Shqipëri si dheemetimin e monedhave të arit dhe të meta-leve të tjera, me të drejtë ekskluzive.

Ky mund të quhet institucioni i parëemetues kombëtar i parasë, por historia epopullit tonë dëshmon prerjen e monedhavetë para që në shekullin IV p.e.s., nga Dyr-rahu (Durrësi) dhe Apollonia (Pojan pranëFierit), qytete të Ilirisë.

Për herë të parë, Shqipëria pati një in-stitucion të bankës qendrore në vitin 1913,si rezultat i marrëveshjes së Qeverisë sëIsmail Qemalit, me Karol Pitner e OskarPollak, përfaqësues të grupit bankar aus-tro-hungarez të Ëienner Bank Verein, si dheme Pietro Fenolio e Guido Ansbaher për-faqësues të grupit bankar italian të BancaCommerciale Italiana. Ky institucion nukjetoi gjatë për vetë

kushtet politike të kohës dhe për shkaktë fillimit të Luftës së Parë Botërore.

Në vitin 1925 kur u krijua banka, në Sh-qipëri qarkullonin një mori monedhash tëvendeve të ndryshme, ndaj Banka Ko-mbëtare e Shqipërisë mori masa për t'i zëv-endësuar këto me monedhën e vetme sh-qiptare. Si njësi monetare zyrtare u caktuaFrangu ar, me nënfishat e tij (leku dhe qin-darka, ku 1 frang ar ishte baras me 5 lekëdhe 100 qindarka) dhe shumëfishat e tij 5,20 dhe 100 franga ari.

Kartëmonedha e parë e emetuar ishte ajome prerje 5 lekë/ 1 frang ar. Ajo rezultoijetëshkurtër për shkak të kundërshtimevetë shprehura nga qeveria shqiptare e ko-hës mbi shqiponjën e paraqitur në të, e cilanë dallim nga shqiponja dykrenare, simbolI kombit tonë, paraqiste shqiponjën me njëkokë sipas stilit romak.

Përgjatë vitit 1926, Banka Kombëtare eShqipërisë emetoi dhe hodhi në qarkullim:

o kartëmonedhat me prerje 5 franga ari,20 franga ari dhe 100 franga ari;

o monedhat ar 20 franga ari dhe 100 fran-ga ari, monedhat argjend 2 franga ari dhe5 franga ari, dhe monedhat e tjera 5 qindarleku, 10 qindar leku, ¼ leku, ½ leku dhe 1lek.

Me fundin e Luftës së Dytë Botërore, tëgjitha funksionet dhe detyrimet e BankësKombëtare të Shqipërisë pushuan së ekzis-tuari. Vetë banka u shtetëzua dhe në vitin1945 u krijua Banka e Shtetit Shqiptar.

Viti 1947 shënon një moment të rëndë-sishëm për monedhën tonë kombëtare. Medekretligjin e datës 7 korrik 1947, si njësimonetare caktohet Leku, i cili zëvendësoiFrangun, ndërsa ky i fundit tërhiqet për-fundimisht nga qarkullimi. Që nga ky mo-ment, kartëmonedha lekë ndryshon herëpas here simbolikën dhe përmasat.

Moment tjetër i rëndësishëm në historinëe monedhës tonë kombëtare është viti 1965,

vit në të cilin ndryshoi raporti midis pre-rjes lek të përdorur që nga viti 1947 me atëtë emetuar në këtë vit në raportin 10 lekë(vitet 1947,1957) = 1 lek (viti 1964 e në vazh-dim). Gjithashtu, për herë të pare shtypendhe hidhen në qarkullim nënfisha të lekut,qindarkat.

Ardhja e vitit 1991 do të sillte ndry-shime edhe në elementet e sigurisë tëkartëmonedhave, ku për herë të parë ven-doset filli i sigurisë në kartëmonedhën 100lekë.

Banka e Shqipërisë krijohet në vitin1992 si banka qendrore e vendit. Ndërfunksionet e saj kryesore, theksohet edheroli i saj si emetuese e vetme e kartë-monedhës dhe monedhës kombëtare që kakurs ligjor brenda territorit të Republikëssë Shqipërisë.Që në vitin e parë të krijimit

të saj, Banka e Sh-qipërisë nën nd-

ikimin e ndr-yshimeve tëmëdha socio-

politike në vend, përballet me domosdosh-mërinë e rritjes së sasisë së monedhës nëqarkullim si dhe ndryshimin e strukturëssë prerjeve të saj. Si rrjedhojë, emetimet ekëtij viti kanë ndryshime në tematikën eçdo prerjeje, kjo për shkak të jodiktimevenga sistemi politik.

Gjithashtu, për herë të parë në emetimete pasluftës, vendosen në kartëmonedha fir-mat e Guvernatorit dhe të Drejtorit të De-partamentit të Emisionit dhe Administrimittë Parasë.

Vitet në vijim, shënojnë një rritje të vazh-dueshme të kërkesës së ekonomisë për para.E shtyrë nga përgjegjësia për t'iu përgjig-jur më së miri kësaj kërkese me një struk-turë të përshtatshme prerjesh, Banka e Sh-qipërisë, gjatë vitit 1995, kreu studime përnjë emision të ri të monedhës dhe kartë-monedhës. Ky emision u projektuatërësisht i ri në tematikë, me një

seri monedhash metalike të përbërë nga 6prerje: 1, 5, 10, 20, 50 dhe 100 lekë. Ndër-sa, seria e kartëmonedhave përbëhet nga5 prerje: 100, 200, 500, 1000, 5000 lekë, tëcilat janë rishtypur në vite të ndryshme dukepërmirësuar elemente sigurie të cilat rritënndjeshëm besueshmërinë ndaj parasë dhe ebënë atë më të fortë ndaj falsifikimit. Në rish-typjen e kartëmonedhave është ruajtur pam-ja (vizatimet e tyre), por veçelementeve të sigurisëkanë ndryshuaredhe firmat nëkartëmonedha.

Koleksion imonedhave dhekartmonedhaveshqiptare


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI BIOGRAFI

TELEGRAMI I FUNDITIQEVERISE SE VLORES

Ismail Qemali: Lamtumirë kombitju le në mbrojtjen e perëndisë

Botohet për herë të parë faksimilja e telegramit të fundit që shkroi Ismail Qemali para se të jepteBotohet për herë të parë faksimilja e telegramit të fundit që shkroi Ismail Qemali para se të jepteBotohet për herë të parë faksimilja e telegramit të fundit që shkroi Ismail Qemali para se të jepteBotohet për herë të parë faksimilja e telegramit të fundit që shkroi Ismail Qemali para se të jepteBotohet për herë të parë faksimilja e telegramit të fundit që shkroi Ismail Qemali para se të jeptedorëheqjen: "Jam i sigurt se do të çmohem nga kombi mbarë. Do t'i konsakroj ditët e fundit të jetësdorëheqjen: "Jam i sigurt se do të çmohem nga kombi mbarë. Do t'i konsakroj ditët e fundit të jetësdorëheqjen: "Jam i sigurt se do të çmohem nga kombi mbarë. Do t'i konsakroj ditët e fundit të jetësdorëheqjen: "Jam i sigurt se do të çmohem nga kombi mbarë. Do t'i konsakroj ditët e fundit të jetësdorëheqjen: "Jam i sigurt se do të çmohem nga kombi mbarë. Do t'i konsakroj ditët e fundit të jetës

sime në shërbim të atdheut. Lamtumirë kombit, ju le në mbrojtjen e Perëndisë!"sime në shërbim të atdheut. Lamtumirë kombit, ju le në mbrojtjen e Perëndisë!"sime në shërbim të atdheut. Lamtumirë kombit, ju le në mbrojtjen e Perëndisë!"sime në shërbim të atdheut. Lamtumirë kombit, ju le në mbrojtjen e Perëndisë!"sime në shërbim të atdheut. Lamtumirë kombit, ju le në mbrojtjen e Perëndisë!"

Niko KotherjaNiko KotherjaNiko KotherjaNiko KotherjaNiko Kotherja

Telegrami i fundit i dalë ngaqeveria e Ismail Qemalit,me të cilin njoftohet

dorëheqja e kabinetit, më 24 jan-ar të vitit 1914. Pas 14 muajshtë funksionimit të qeverisë sëparë shqiptare, përplasjet poli-tike dhe interesat vetjake bënë qëqeveria të rrëzohej dhe pushtetit'i lihej në dorë Fuqive të Mëdha,me anë të Komisionit Ndërko-mbëtar të Kontrollit (KNK).Telegrami i shkruar në origjinalosmanisht, ka qenë i ruajtur derivonë nga patrioti i shquar vlon-jat Ali Asllani, i cili posedoi edhepërkthimin e këtij akti të rëndë-sishëm të qeverisë shqiptare tëkohës. Në kujtimet e veta, AliAsllani shkruan se Plaku i Vlorësi kërkoi që të ulej dhe të shkru-ante atë çka ai i diktonte, por nëmomentin e fundit, Ismail Qema-li preferoi ta shkruante vetë këtëtelegram, të fundit zyrtar sikryeministër i Shqipërisë së pa-varur. I shkruar në osmanishtnga dora e vetë Ismail Qemalit,pamja e këtij telegrami botohetsot, pas 98 vitesh të përpilimit tëtij.

Kuvendi Kombëtar i Vlorës, imbledhur më 28 nëntor 1912, nëmbledhjen e tij të parë vendosishpalljen e Pavarësisë nga push-tuesit osmanë dhe ngritjen e njëadministrate shqiptare, e cila dotë vinte në funksion shtetin eparë të pavarur shqiptar. Më 5dhjetor 1912, nga Kuvendi doliqeveria shqiptare, kryeministër isë cilës si dhe Ministër i Punëvetë Jashtme ishte vetë Ismail Qe-mali, si një politikan dhe diplo-mat i shquar i kohës së tij, sipjesë e rëndësishme e adminis-tratës otomane për vite me radhë.Edhe pse në një zonë tepër tëkufijëzuar në hartën e Sh-qipërisë, qeveria e Vlorës u për-poq që të vepronte, edhe pse mevështirësi në kushtet e kohës.

Në ata 14 muaj të qeverimit tëtij, kabineti i Ismail Qemalit pë-soi ndryshime të shumta nëportofolet ministrore. Zbulimi ikomplotit të ushtarakut shqiptarnë shërbim të Stmabollit, BeqirGrebenesë, reaksioni ibrendshëm dhe i jashtëm,synimet dhe xhelozitë e krijuaranë Shqipërinë e para 100 viteve,sollën dorëzimin e pushtetit nëduart e diplomatëve ndërko-mbëtarë, me shpresë se gjendjapolitike e vendit do të përmirëso-hej, me vendosjen në krye të sh-tetit të një princi të huaj. Në tele-gramin e tij të fundit si kryemi-nistër, Ismail Qemali duke lënë

porositë e tij, si një burrë shtetidhe atdhetar, nuk ngurroi të shk-ruante se ditët që i kishin mbe-tur për të jetuar, do t'i vinte nëshërbim të çështjes kombëtare sh-qiptare kudo që të ndodhej.

Teksi në shqip i telegramit:"Pushtetin shtetëror që ma

dorëzoi Asambleja Kombëtare, qëshpalli Pavarësinë e Shqipërisë,kam tamam 14 muaj që e ushtrojme gjithë të metat e mia duke upërpjekur pa humbur asnjë çast,me qëllim për të përgatitur sig-urimin e elementeve për bash-kimin dhe sigurimin e tërësisëtokësore të Atdheut. Do të ushqejsa të jem gjallë ndjenja miqësorekundrejt gjithë miqve dheshokëve të qendrës dhe krahi-

nave, të cilët më ndihmuan mebashkëpunimin e tyre.

Mbasi ngjarje të hidhura janëshfaqur në disa anë, të shtyra ngaambicia dhe interesi vetjak, qëkanë turbulluar harmoninë qe-veritare për të cilën Atdheu ynëka gjithnjë nevojë, sidomos sotkur ndodhet në një gjendje trans-formimi, njësia shtetërore ështëtronditur dhe kështu çështja ko-mbëtare u rrezikua shumë. Praështë nevoja e domosdoshme qëkëtyre ngjarjeve të hidhura t'ujepet fund dhe kjo nevojit formim-in e një qeverie të njëshme dheautoritare, realizimi i së cilës sinjë detyrë patriotike, më përkistemua. Për këtë bëra një demarshpranë Fuqive të Mëdha, të cilaveiu propozova që derisa të vijë

Mbreti i Shqipërisë, qeverisja egjithë vendit të merret nga Komi-sioni Ndërkombëtar i Kontrollit.Dëshira ime mbi këtë pikë u pran-ua dhe sot kontrollorët umblodhën pranë meje dhe pasiformuluan dhe nënshkruan njëprotokoll mbi pranimin e propoz-imit tim, lëshova ushtrimin epushtetit shtetëror në dorën e Fu-qive të Mëdha dhe kësisoj hoqadorë nga kryesimi i qeverisë ko-mbëtare.

Qysh në shpalljen e Pavarë-sisë bëra detyrën patriotike siudhëheqës, ashtu edhe këtë radhëme qëllim shpëtimin e atdheut,sakrifica që po bëj duke u larguarnga kryesimi i shtetit për të lënëfatin e atdheut për një kohë tëshkurtër në duar mbrojtëse dhe

të sigurta të qeverive të mëdha,jam i sigurt se do të çmohem ngakombi mbarë dhe prej të gjithëshokëve qeveritarë. E shoh përdetyrë pra të deklaroj se këtu etutje do t'i konsakroj ditët e fun-dit të jetës sime në shërbim tëatdheut. Me qenë se duke marrënë dorëzim qeverisjen e atdheuttonë, qëllimi i Fuqive të Mëdhaështë si e si t'i japin fund invazi-oneve të huaja dhe ngatërresavetë brendshme, u porosis megjithë zemër që të tregoni bindjetë plotë në urdhrat e tyre dhe tëfunksionarëve të lartë që janëzgjedhur prej meje dhe janë tëpëlqyeshëm nga ata.

Ju lë pra lamtumirën juve, at-dheut dhe kombit dhe ju le nëmbrojtjen e Perëndisë!"

Në foto: (Majtas)Ismail Qemalifoto e panjohur(lart) Faksimilee telegramit tëfundit të IsmailQemalit

DDDDDOKUMENTIOKUMENTIOKUMENTIOKUMENTIOKUMENTI IIIII RRALLËRRALLËRRALLËRRALLËRRALLË


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom DOSJE

DDDDDREJTUESREJTUESREJTUESREJTUESREJTUES NËNËNËNËNË VITEVITEVITEVITEVITE

Qeveria e parë shqiptare është ajo e kryesuar nga IsmailQemali nga 4 dhjetor 1912

- 22 janar 1914. Fillimi i vitit 1914solli për qeverisjen e Vlorës vësh-tirësi, kohë kur do të dilte çështjae Beqir Grebenesë, një oficer sh-qiptar në shërbim të perandorisëosmane, i cili organizoi një komplot,në të cilin bëri protagonist të bise-dave të fshehta edhe Ismail Qema-lin. Si pasojë, Ismail Qemali dheqeveria e Vlorës jep dorëheqjen.

Pas rënies së qeverisë së Vlorës,Esat Pashë Toptani krijon njëqeveri, e cila nuk u njoh nga Komi-sioni Ndërkombëtar i Kontrollit(KNK). KNK përfaqësonte pushte-tin ekzekutiv të dërguar nga Fu-qitë e mëdha, i krijuar në 29 kor-rik 1913 nga Konferenca e Ambas-adorëve, me synim organizimin eshtetit shqiptar. KNK-ja njohu njëunifikim të adminis-tratës, ku spikasnin 2drejtorë Fejzi Alizoti,Drejtor i administratëspër pjesën e ish qeverisësë Vlorës dhe Azis PashëVrioni, për pjesën e ishqeverisë së Esat PashëToptanit. KNK-ja për-gatiti ardhjen e princitWilhelm Von Wied, i cilimbërriti në Durrës,bashkë me familjenmbretërore në 7 mars 1914.

Qeveria e parë e Turhan Pashës,shënohet me 15 mars 1914 - 20 maj1914. Pak ditë pas mbërritjes, princWiedi dekretoi kryeministrin e ri,Turhan Pasha dhe Shqipëria nji-het si shtet nga të 6 superfuqitë.

Qeveria e dytë mbretërore eTurhan Pashës shënohet nga 28maj 1914 deri më 3 shtator 1914.Rikonfigurimi i qeverisë erdhi paslargimit nga qeveria i numrit dy tësaj, Esat Pashë Toptanit, si pasojëe konfliktit të tij me mbretërinë,përgjatë periudhës së kryengritjesnë jug të Shqipërisë, zonë ekërcënuar nga pushtimi grek.

Në 3 shtator 1914 largohet princWiedi.

Kthimi i Esat Pashë Toptanitshënon një tjetër qeveri atë të 5tetorit 1914 e cila zgjati deri më27 janar 1916. Pas kësaj periudhevjen Lufta e parë Botërore. Ështëkoha e pushtimit të Shqipërisë, sidhe mbajtja e Traktatit të Londrës,në 26 prill 1915.

Në janar 1916, u bënë përpjekjepër krijimin e një qeverie apo ad-ministrate shqiptare, pas hyrjes sëushtrisë austro-hungareze në vend.

Përgjatë 1916 - 1918 krijohetdhe funksionon administrata epërkohshme shqiptare në Shkodër,e kryesuar nga Fejzi Alizoti, drej-tor i përgjithshëm i Financave.

Me përfundimin e Luftës së parëBotërore, pozitat e Italisë në Sh-qipëri ishin forcuar dhe asaj iukërkua krijimi i një qeverie sh-

Udhëheqja e Shqipërisëqiptare, me mbështetjen e Italisë.Kështu, vjen qeveria e kryesuarnga Turhan Pasha nga 25 dhjetor1918 deri më 29 janar 1920.

Më pas vjen qeveria e Durrësit,por që nuk pati suksesin e duhurnë pjesën më të madhe të vendit.

Pas saj vjen qeveria e SulejmanDelvinës nga 30 janari deri më 14nëntor 1920, qeveri që doli pas Kon-gresit të Lushnjës. Qeveria e Tiranëskërkoi mosnjohjen e qeverisë së Dur-rësit. Në këtë qeveri u vendos për

herë të parënxjerrja e mon-edhës shqiptare.Pjesë e këtij kab-ineti ishte edheAhmet Zogu. Në14 nëntor 1920Sulejman Delvi-na jep dorë-heqjen, pas konf-likteve të mëdhanë kabinetin qe-veritar. Dhe këtu

shënohet formimi i qeverisë së parëtë Iliaz Vrionit, 15 nëntor 1920 - 1korrik 1924. Gjendja e vështirë e kr-ijuar për shkak të ndërhyrjesjugosllave në 1921, bëri që qeveria ekryesuar nga Iliaz Vrioni të jeptedorëheqjen dhe të kërkonte formim-in e një qeverie të koalicionit, e cilazgjati nga 11 korriku deri më 16 tetor1921.

Pas saj u krijua Qeveria e Pan-deli Evangjelit, 16 tetor 1921 - 6 dh-jetor 1921, pasi koalicioni nukfunksionoi dhe u formua "bashki-mi i Shenjtë", si shkrirje e partivekryesore politike.

Në radhë vjen Qeveria njëditoree Qazim Koculit, 6 dhjetor 1921 - 6dhjetor 1921.

Pas dorëheqjes së PandeliEvangjelit, një grup politikanësh siHasan Prishtina, Mustafa Kruja,etj, bindën më pas Qazim Koculintë formonte një qeveri. Koculi pra-noi, me kushtin që në kabinetin ekryesuar prej tij të mos ishteprezent Hasan Prishtina. Por Koc-uli jep dorëheqjen e papritur bren-da ditës.

Pas kësajaventure vjenqeveria e HasanPrishtinës, 7 - 12dhjetor 1921, poremërimi i Prish-tinës ngjalli pa-kënaqësi tëshumta në tëgjithë vendin,deputetët ikënnga Tirana, nëDurrës e në

qytete të tjera. Kryeministri Prish-tina, që ditët e para, u dha urdhërForcave të Armatosura të shtien nëdorë "me se s'bën" deputetët. Nëkëto kushte, një grup deputetëshshtuan trysninë ndaj qeverisëPrishtina, duke e detyruar atë tëjapë dorëheqjen.

Në radhë vjen qeveria kal-imtare e Idhomeno Kosturit (12 -24 dhjetor 1921), e pas saj Qever-ia e Xhafer Ypit, 24 dhjetor 1921 -26 dhjetor 1922, qeverisja e të cil-it përkon me zhvillime të reja, sidhe ndryshime të raporteve poli-tike në vend.

Qeveritë e kohës së ZogutQeveria e parë e Ahmet Zogut

shënohet me 2 dhjetor 1922 deri më25 shkurt 1924.

Në fund të vitit 1922, pozitat poli-tike të Ahmet Zogut, ishin forcuardukshëm. Si ministër i Punëve tëBrendshme, ai kishte treguar ven-dosmëri dhe energji në detyrën e tij.Duke patur edhe përkrahjen e grupittë pronarëve të mëdhenj, AhmetZogu ishte gati të merrte drejtimin eqeverisë. Por qeveria e tij pati gjith-

monë mar-rëdhënie të ac-aruara meHasan Prish-tinën dhepërkrahësit e tij.Madje, nëzgjedhjet përKuvendin Kush-tetues, pati njëatentat ndaj A.Zogut. Në këtokushte të acaru-

ara, Ahmet Zogu tërhiqet nga drejti-mi i qeverisë.

Qeveria iu besua Shefqet Verlac-it, 30 mars 1924 - 27 maj 1924, porthellimi i krizës politike në venddhe pamundësia për të qeverisur,e detyrojnë Verlacin të japëdorëheqjen. Pas tij vjen qeveria ekryesuar nga Ilias Vrioni, 27 maj1924 - 10 qershor 1924. Kjo qever-isje përkon me ngjarjet e kryeng-ritjes së Qershorit 1924. Madje dyprej udhëheqësve të kryengritjesFan Noli dhe Luigj Gurakuqi, pran-uan se nuk ishte thjesht një kry-engritje, por një grusht shteti. Me

Maratona e gjatë e ndërrimit të qeverive, nga më të gjatat e deri tek ajoMaratona e gjatë e ndërrimit të qeverive, nga më të gjatat e deri tek ajoMaratona e gjatë e ndërrimit të qeverive, nga më të gjatat e deri tek ajoMaratona e gjatë e ndërrimit të qeverive, nga më të gjatat e deri tek ajoMaratona e gjatë e ndërrimit të qeverive, nga më të gjatat e deri tek ajoshort, u vendos që Fan Noli të zgjid-hej Kryeministër. Qeveria e Nolitzgjati gjashtë muaj nga 16 qershorideri më 24 dhjetor 1924.

Kësaj qeverie i mungontembështetja e brendshme, për shkaktë zhvillimeve të acaruara politike,por i mungonte edhe njohja ndërko-mbëtare, pasi shtetet e huaja nuke quajtën kushtetuese. Në 24 dhje-tor 1924 qeveria kryengritëse bie.

Sërish një qeveria disa ditëshe,ajo e Iliaz Vrionit që zgjati nga 24

dhjetori 1924 deri më 5 ja-nar 1925

Iliaz Vrioni e mbanvetëm pak ditë postin ekryeministrit dhe jepdorëheqjen në fillim tëvitit 1925, si pasojë e kon-flikteve brenda kabinetit.Në skenë rikthehet AhmetZogu dhe qeveria e krye-suar prej tij, nga 6 deri në31 janar 1925.

Në 21 janar 1925, Ku-vendi Kushtetues shpall Repub-likën Shqiptare. Pas shpalljes sëRepublikës, në 31 janar 1925 Kuv-endi Kushtetues zgjedh Ahmet Zo-gun të parin President (në atë kohëquhej Kryetari i Republikës). Kab-ineti i parë republikan, i kryesuarnga Ahmet Zogu, 1 shkurt 1925 -23 shtator 1925

Ndryshimi i formës së regjimitsolli krijimin e një kabineti të ri qe-veritar. Statusi i ri i shtetit i njihteKryetarit të Republikës të drejtënpër të formuar qeverinë.

Kabineti i dytë republikan, ikryesuar nga Ahmet Zogu shëno-

DDDDDAAAAATËTËTËTËTË PPPPPASASASASAS DADADADADATETETETETE

70 qeveritë në historinë 100-vjeçare të shtetit shqiptar

Ismail Qemali Fan NoliWilhelm Von Wied

Ismail Qemali 4 dhjetor 1912 - 22 janar 1914. Wilhelm Von Wied, 7 mars 1914-15 Mars 1914. Turhan Pasha, 15 mars 1914 - 20 maj 1914. Esat Pashë Toptanit 5 tetor 1914 - 27 janar 1916. Fejzi Alizoti shkurt 1916- nëntor 1920. Iliaz Vrioni 15 nëntor 1920 - 1 korrik 1924 Koalicioni 11 korriku deri më 16 tetor 1921. Pandeli Evangjeli 16 tetor 1921 - 6 dhjetor 1921. Qazim Koculi 6 dhjetor 1921 - 6 dhjetor 1921. Hasan Prishtina 7 - 12 dhjetor 1921, Idhomeno Kosturi 12 - 24 dhjetor 1921 Xhafer Ypi 24 dhjetor 1921 - 26 dhjetor 1922. Ahmet Zogu 2 dhjetor 1922 - 25 shkurt 1924.

Shefqet Verlaci 30 mars 1924 - 27 maj 1924. Ilias Vrion 27 maj 1924 - 10 qershor 1924. Shefqet Verlaci 30 mars 1924 - 27 maj 1924 Ilias Vrioni, 27 maj 1924 - 10 qershor 1924. Noli, 16 qershori deri më 24 dhjetor 1924. Iliaz Vrioni, 24 dhjetor 1924-5 janar 1925 Ahmet Zogu 6 deri në 31 janar 1925. Ahmet Zogu 1 shkurt 1925 - 23 shtator 1925 Ahmet Zogu, 28 shtatori 1925 - 10 shkurt 1927. Ahmet Zogu, 12 shkurti 1927 - 21 tetor 1927. Ahmet Zogu, 24 tetor 1927 - 10 maj 1928. Ahmet Zogu, 11 maj 1928 - 1 shtator 1928. Kostaq Kota, 5 shtator 1928 - 5 mars 1930.

Pandeli Evangjeli 6 mars 1930 - 11 prill 1931 dhe Pandeli Evangjeli 20 prill 1931 - 7 dhjetor 1932. Pandeli Evangjeli 11 janari 1933 - 16 tetor 1935. Kostaq Kota, 9 nëntor 1936 - 7 prill 1939.Qeveritë e luftës Shefqet Verlaci, 12 prill 1939 - 3 dhjetor 1941. Xhafer Ypi 8-12 prill 1939 Mustafa Kruja, 3 dhjetor 1941 - 4 janar 1943. Ekrem Libohova, 18 janari-11 shkurt 1943. Maliq Bushati, 12 shkurt 1943 - 28 prill 1943. Ekrem Libohova, 11 maj 1943 - 10 shtator 1943. Rexhep Mitrovica, 5 nëntor 43 - 16 qershor 44. Këshillit Antifashist Nacional Çlirimtar, 28 maj

Faton NanoAdil ÇarçaniMehmet ShehuEnver Hoxha


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI DOSJE

het nga 28 shtatori 1925 deri më10 shkurt 1927. Ndërsa kabineti itretë, i kryesuar nga Ahmet Zoguishte ai i 12 shkurtit 1927 deri më21 tetor 1927.

Kabineti i katërt i kryesuar ngaAhmet Zogu shënohet nga 24 tetor1927 deri më 10 maj 1928.

Për shkak të mosmarrëveshjeve,edhe ky kabinet me MinistërDrejtësie Petro Pogën, jepdorëheqjen.

Kabineti i pestë, i kryesuar ngaAhmet Zogu, 11 maj 1928- 1 shtator 1928, ku Min-istër Drejtësie ishteHiqmet Delvina.

Zhvillimet e më-passhme sjellinMbretërinë shqiptare tëAhmet Zogut, 1928- 1939.

Në 17 gusht 1928 zh-villohen zgjedhjet përAsamblenë Kushtetuese.Pozitat e Ahmet Zogut fu-qizohen. Në këtë mënyrë,ndryshon edhe forma e regjimit nëvend. Asambleja Kushtetuese mira-ton statusin themeltar të mbretërisëshqiptare. Asambleja u kthye nëParlament dhe vendi shpalletmbretëri kushtetuese.

Qeveria e parë mbretërore ekryesuar nga Kostaq Kotta, 5 sh-tator 1928 - 5 mars 1930.

Pas saj vjen qeveria e PandeliEvangjelit, 6 mars 1930 - 11 prill1931 dhe mandej qeveria e dytë eEvangjelit, 20 prill 1931 - 7 dhje-tor 1932.

Qeveria e fundit e PandeliEvangjelit ishte nga 11 janari 1933

deri më 16 tetor 1935.Pas kësaj Pandeli Evangjeli,

kryeministri veteran, i paraqetMbretit Zog dorëheqjen, i shtyrëedhe nga politikat e ndërmarra ngaMbreti Zog për rigjallërimin dhedhënin e një impulsi të ri zhvilli-meve. Madje kabineti pasardhës, ikryesuar nga Mehdi Frashëri uquajt ndryshe kabineti i të rinjve.

Qeveria e fundit e Kostaq Kottës,9 nëntor 1936 - 7 prill 1939.

Mehdi Frashëri paraqetdorëheqjen sikryeministër, passituatës së krijuarku shumë de-putetë shprehentë pakënaqur ngapolitika ebrendshme e nd-jekur prej tij.Ndërkaq, edhezhvillimet poli-tike ishin të ac-aruara dhe në Sh-

qipëri trokiti pushtimi fashist Italian.

Qeveritë e LuftësDisa qeveri i lënë vendin njëra-

tjetrës edhe gjatë viteve 1939 derinë 1944.

Qeveria e kryesuar nga ShefqetVerlaci, 12 prill 1939 - 3 dhjetor1941. Pas pushtimit nga Italia, në7 prill 1939, me urdhër të Muso-linit ngrihet Komiteti Administra-tiv i Përkohshëm, përgjatë 8-12prill '39, një formë qeverisjeje, ekryesuar nga Xhafer Ypi. Nëmbledhjen e Asamblesë, nga Xha-fer Ypi, propozohet për postin e

kryeministrit Shefqet Verlaci, i cilivinte për herë të dytë në qeveri, ish-vjehrri i Ahmet Zogut.

Pas saj vjen qeveria e kryesuarnga Mustafa Kruja, 3 dhjetor 1941- 4 janar 1943.

Qeveria e kryesuar nga EkremLibohova zgjati nga 18 janari derimë 11 shkurt 1943. Kjo qeveri er-dhi pasi qeveria "Kruja" nuk arrititë sillte ndryshimet e premtuara.Kruja jep dorëheqjen, pasi autorite-tet italiane nuk pranuan disa nga

politikat e tij.Në radhë vjen

qeveria e krye-suar nga MaliqBushati, 12 sh-kurt 1943 - 28prill 1943, e cilapati jetë të sh-kurtër për shkaktë konflikteve tëkryeministrit nëkabinetin e tij.

Libohova vjensërish në krye të qeverisë. Në 8shtator kapitullon Italia fashiste.Kryeministri Libohova drejton atoditë mbledhjen e fundit të qeverisëdhe më pas largohet në Itali. Qever-ia e tij zgjati nga 11 maj 1943 - 10shtator 1943.

Pas saj vjen qeveria e kryesuarnga Rexhep Mitrovica, 5 nëntor 43- 16 qershor 44, e cila doli pasazgjedhjeve të 1 tetorit 1943.

Këto zhvillime përkojnë me kr-ijimin e Këshillit Antifashist Nacio-nal Çlirimtar 28 maj 44 - 11 janar1946, të kryesuar nga Enver Hoxha.

Ndërkohë shënohen qeveria e

kryesuar nga Fiqri Dine, 18 korrik- 28 gusht 1944 dhe qeveria e krye-suar nga Ibrahim Bicakciu, 6 sh-tator - 25 tetor 1944.

Qeveritë e kohës së komunizmit23 tetor 1944 - 21 mars 1946. Ko-

miteti i formuar në Përmet ushndërrua në "Qeveri demokra-tike", të kryesuar nga diktatori E.Hoxha.

18 mars 1946 Kuvendi Popullor ri-emëron Hoxhën si kryeministër, pas

kërkesës së këtijtë fundit përdorëheqje, përshkak të zhvilli-meve të reja poli-tike, dorëheqjeqë nuk u pranua.

Qeveria eparë e PPSH-së22 mars 1946 -1 tetor 1948.

Pas kësaj kri-za e mar-

rëdhënieve sovjeto-jugosllave, sollipasoja dhe në Shqipëri dhe në kab-inetin qeveritar të saj, i cili pësoindryshime disa herë, por gjithnjë tëkryesuar nga diktatori Enver Hox-ha, respektivisht në këto vite:

2 tetor 1948 - 21 nëntor 194823 nëntor 1948 - 16 nëntor 194917 nëntor 1949 - 4 korrik 19505 korrik 1950 - 5 shtator 19516 shtator 1951 - 9 prill 195210 prill 1952 - 31 korrik 19531 gusht 1953 - 19 korrik 1954Mandati i parë qeveritar i Meh-

met Shehut, krahut të djathtë tëdiktatorit Enver Hoxha, shënohet

nga 1954 deri më 1958.Mandati i dytë qeveritar i Meh-

met Shehut ishte nga 22 qershor1958 deri më 16 korrik 1962. Man-dati i tretë qeveritar i Mehmet She-hut shënohet nga 1962- 1966.

Mandati i katërt qeveritar i Me-hmet Shehut ishte nga 14 shtator1966- 18 nëntor 1970. Mandati ipestë qeveritar i Mehmet Shehut,19 nëntor 1970 - 28 tetor 1974.Mandati i gjashtë qeveritar i Meh-met Shehut, 1974 - 1978.

Mandati i shtatë dhe i fundit qe-veritar i Mehmet Shehu, krahut tëdjathtë të diktatorit u shënua nga27 dhjetori 1978 deri më 18 dhjetor1981. Këtë mandat Shehu nuk mun-di ta çojë deri në fund, për shkak tëvetëvrasjes së tij të mistershme.

Pas kësaj vjen mandati i parë qe-veritar i Adil Çarçanit, 15 janar1982 - 23 nëntor 1982. Mandati idytë qeveritar i Adil Çarçanit, ushënua nga 23 nëntor 1982 - 19 sh-kurt 1987.

Ndërsa mandati i tretë qeveri-tar i tij zgjati nga 20 shkurt 1987deri më 21 shkurt 1991.

Pas tij në Shqipërinë ku kishinmbërritur ndryshimet pluralisteshënohet edhe qeveria e re e krye-suar nga Fatos Nano, 22 shkurt1991 e cila zgjati deri më 10 maj1991.

Qeveritë e krijuara, pas rëniessë komunizmit

Qeveria e kryesuarnga Fatos Nano, 11 maj -4 qershor 1991, i cili urizgjodh sërish për tëdrejtuar kabinetin qever-itar, pas zgjedhjeve të 31marsit për KuvendinPopullor

Pas kësja vjen qeveria estabilitetit e kryesuar ngaYlli Bufi, 11 qershor 1991deri më 6 dhjetor 1991.

Pas saj vjen qeveriateknike e Vilson Ahmetit, 18 dhje-tor 1991 - 13 prill 1992.

Mandati i parë qeveritar i z. Ale-ksandër Meksit shënohet nga 1992deri më 1996. Kjo qeveri vjen paszgjedhjeve të reja të 22 marsit 1992dhe ardhjes në pushtet të forcavetë djathta.

Mandati i dytë qeveritar i zotitAleksandër Meksi u shënua nga 11korrik 1996 deri më 1 mars 1997.

Qeveria e Pajtimit Kombëtar, ekryesuar nga z. Bashkim Finoshënohet nga 11 mars 1997- 24 ko-rrik 1997, menjëherë pas ngjarjevetë 1997.

Qeveria e kryesuar nga z. FatosNano 25 korrik 1997 - 23 prill 1998e cila vjen pas zgjedhjeve të para-kohshme parlamentare të 29 qer-shorit '97.

Në radhë vjen qeveria e krye-suar nga Pandeli Majko, 2 tetor1998 - 25 tetor 1999.

Pas saj i lihet vendi qeverisë sëkryesuar nga Ilir Meta, 28 nëntor1999 deri më 6 shtator 2001. Kjopasohet nga mandati i ri qeveritari Metës, 6 shtator 2001 - 29 janar2002. Majko rikthehet në qeveridhe udhëheq nga 22 shkurt 2002 -25 korrik 2002.

Vendin e saj e zë më vonë qever-ia e kryesuar nga Fatos Nano, 29korrik 2002- 29 dhjetor 2003.

Dhjetor 2003 - 1 shtator 2005 Nanoriformulon qeverinë e cila në 2005,rikthehet në dorën e Sali Berisha.Berisha udhëheq që nga kjo datë ederi më sot, qeverinë shqiptare.

100 vjet shtet, mbi 70 qeverinjëditore. Nga 28 nëntori i 1912 deri më sot, ja rrugëtimi i qeverisjeve të Shqipërisë...njëditore. Nga 28 nëntori i 1912 deri më sot, ja rrugëtimi i qeverisjeve të Shqipërisë...njëditore. Nga 28 nëntori i 1912 deri më sot, ja rrugëtimi i qeverisjeve të Shqipërisë...njëditore. Nga 28 nëntori i 1912 deri më sot, ja rrugëtimi i qeverisjeve të Shqipërisë...njëditore. Nga 28 nëntori i 1912 deri më sot, ja rrugëtimi i qeverisjeve të Shqipërisë...

Ahmet Zogu Iliaz Vrioni Shefqet Vërlaci

44 - 11 janar 1946, i kryesuar nga Enver Hoxha. Fiqri Dine, 18 korrik - 28 gusht 1944. Ibrahim Biçakçiu, 6 shtator - 25 tetor 1944. Enver Hoxha 23 tetor 1944 - 21 mars 1946. PPSH-së 22 mars 1946 - 1 tetor 1948. Enver Hoxha 2 tetor 1948 - 21 nëntor 1948 Enver Hoxha 23 nëntor 1948 - 16 nëntor 1949 Enver Hoxha 17 nëntor 1949 - 4 korrik 1950 Enver Hoxha 5 korrik 1950 - 5 shtator 1951 Enver Hoxha 6 shtator 1951 - 9 prill 1952 Enver Hoxha 10 prill 1952 - 31 korrik 1953 Enver Hoxha 1 gusht 1953 - 19 korrik 1954 Mehmet Shehut, 1954-1958.

Mehmet Shehut 22 qershor 1958 16 korrik 1962. Mehmet Shehut 1962- 1966. Mehmet Shehut 14 shtator 1966- 18 nëntor 1970. Mehmet Shehut, 19 nëntor 1970 - 28 tetor 1974. Mehmet Shehut, 1974 - 1978. Mehmet Shehu, 27 dhjetor 1978-18 dhjetor 1981. Adil Çarçanit, 15 janar 1982 - 23 nëntor 1982. Adil Çarçanit, 23 nëntor 1982 - 19 shkurt 1987. Adil Çarçanit, 20 shkurt 1987-21 shkurt 1991. Fatos Nano, 22 shkurt 1991- 10 maj 1991. Fatos Nano, 11 maj - 4 qershor 1991 Ylli Bufi, 11 qershor 1991 6 dhjetor 1991. Vilson Ahmeti, 18 dhjetor 1991 - 13 prill 1992.

Aleksandër Meksi 1992 deri më 1996.

Aleksandër Meksi 11 korrik 1996 - 1 mars 1997.

Bashkim Fino 11 mars 1997- 24 korrik 1997

Fatos Nanoa, 25 korrik 1997 - 23 prill 1998.

Pandeli Majko, 2 tetor 1998 - 25 tetor 1999.

Ilir Meta, 28 nëntor 1999- 6 shtator 2001.

Ilir Meta, 6 shtator 2001 - 29 janar 2002.

Pandeli Majko 22 shkurt 2002 - 25 korrik 2002.

Fatos Nano, 29 korrik 2002- 29 dhjetor 2003.

Fatos Nano, Dhjetor 2003 - 1 shtator 2005

Sali Berisha shtator 2005 - sot nëntor 2012.

Sali BerishaIlir MetaPandeli MajkoAleksandër Meksi


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom PAVARESIA

FFFFFOTOOTOOTOOTOOTO JETËSHKRIMJETËSHKRIMJETËSHKRIMJETËSHKRIMJETËSHKRIMFotoportretet dheFotoportretet dheFotoportretet dheFotoportretet dheFotoportretet dhe

Ja kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e Deklaratëssë Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912Nga Niko KotherjaNga Niko KotherjaNga Niko KotherjaNga Niko KotherjaNga Niko Kotherja

ISMAIL QEMALBEJ VLORA (1844-1919)

Lindur në Vlorë. Shkollënfillore e vijoi në Selanik, meqëaty ishte e internuar familja etij për shkak të veprimtarive pa-triotike. Më 1858 u regjistrua në gjimnazin e Jan-inës "Zosimea", ku pati bashkënxnës të vet SamiFrashërin, Naim Frashërin, etj. Më 1860 filloi punësi përkthyes i frëngjishtes në ministrinë e Punëvetë Jashtme, në Stamboll. Aty përfundoi shkollën edrejtësisë. Pak vite më vonë, u emërua shef kabi-neti në Tesali, i Ismail Rahimpashës, që sihte dajai tij. Më 1868 u emërua kryesekretar i ministrisësë Punëve të Jashtme dhe dy vjet më vonë, deri më1875, guvernator në Varnë dhe guvernator i Danu-bit të Poshtëm. Por, dy vjet më vonë, duke qenëkundërshtar i Portës së Lartë, u inernua në Qyta-hi, pranë Anadollit, vend ku qendroi deri më 1882.Në fillim të shek. XX, Ismail Qemali filloi t'i përkush-tohej ështjes shqiptare, duke ngritur zërin për auto-nominë e Shqipërisë. Lidhi kontakte me pothuaj tëgjithë kolonitë patriotike të shqiptarëve jashtë e bren-da vendit, sidomos në zonën e Vlorës. Në nëntor1908 hyri në parlamentin osman si deputet i sanx-hakut të Beratit. Një vit më vonë, u arratis nga Stam-bolli dhe vijoi jetë nëpër Evropë, duke nisur kështurrugën e pakthyeshme të veprimtarisë politike nëfavor të Shqipërisë. Merr pjesë në hartimin e Librittë Kuq - Memorandumi i Greës bashkë me LuigjGurakuqin. Ndihmoi lëvizjen e armatosur të sh-qiptarëve në kryengritjet e përgjithshme të viteve1910-1912. Ishte organizatoi kryesor i mbledhjeshistorike të 5 nëntorit 1912 në Bukuresht, ku u ve-dos e ardhjma e Shqipërisë. Më 28 nëntor, deklaroinë Vlorë pavarësinë e Shqipërisë nga Porta e Lartë,duke e krijuar kështu shtet më vete. Firmoi i paridokumentin e pavarësisë kombëtare, me siglën "Is-mail Kemal". U zgjodh kryeministër i qeverisë sh-qiptare dhe ministër i Punëve të Jashtme. Pas zbu-limit të komplotit të tij me ushtarakun shqiptar nëshërbim të Stambollit, Beqir Grebenenë, u detyruatë japë dorëheqjen e të shkrijë kabinetin e tij dhe tëdorëzojë pushtetin pranë Komisionit Ndërkombëtartë Kontrollit. Vetë Qemali u largua nga Shqipëria.Vdiq në Peruxhia të Italisë, në rrethana misterioze,të cilat të shtojnë dyshimin për një vrasje edhe nëcitimin e fjalëve të tij të fundit "Më hëngër në besë!".Eshtrat ndodhen në Vlorë.

DOM NIKOLL KAÇORRI(1862-1917)

Lindur në fshatin Kre i Ba-jrakut të Lurës. Rridhte nganjë familje, babai i së cilës ish-te katolik, ndërsa nëna islame,gjë që tregon për tolerancënfetare. Më 1884 mbaroi stu-dimet filozofiko - teologjike përmeshtar dhe u shugurua në Shkodër. Për pakkohë shërbeu në Delbnisht, pastaj u emërua fa-mullitar në Durrës. Për veprimtarinë frytshmekishtare, Papa i asaj kohe e nderoi me "Kryqin eartë": "për Kishë dhe Papë". Emërohet Ipeshkv.Gjatë 1905 - 1907 drejtoi kryengritjen e armato-sur kundër turqve në Kurbin. Më 1908, Kaçorrimori pjesë në Kongresin e Manastirit. Në nën-tor të vitit 1912, si delegat i Durrësit, mori pjesënë kuvendin e Vlorës dhe firmoi dokumentin epavarësisë me siglën "Kaçorri". U zgjodh nënkry-etar i qeverisë shqiptare. Pas rënies së kësaj qev-erie, emigroi jashtë atdheut, ku vazhdoi veprim-tarinë e vet politike e patriotike, derisa vdiq në

Vjenë në maj 1917.

VEHBI DIBRA AGOLLI(1867-1937)

Lindur në Dibër të Madhe.Biri i Myftiut tëi Dibrës sëMadhe. Mësimet fillestare dheato të mesme i kreu në Dibër,ndërsa studimet e larta nëStamboll. Pas diplomimit,menjëherë kthehet nga Stambolli në Dibër, ku uemërua Myfti. Më 1909 mori pjesë në Kongresine Dibrës. u zgjodh kryetar i Kongresit; më 1912,mori pjesë në Kuvendin e Vlorës, si përfaqësuesi Dibrës firmoi vendimin e pavarësisë me siglënnë turqisht "Vehbi Dibra". Haxhi Vehbi Dibra uzgjodh kryetar i Pleqësisë si dhe nënkryetar iqeverisë. Në vitin 1913, Qeveria e Përkohshmee Vlorës e ngarkon me detyrën e Myftiut tëPërgjithshëm të Komunitetit Mysliman Shqiptartë mbarë Shqipnisë. Në vitin 1916 ngarkohet medetyrën e Kryetarit të Gjyqit të Lartë të Sheri-atit. Ndërsa, më 1923, Dibra u zgjodh Kryetar iKongresit të Parë të Myslimanëve Shqiptarë. Sh-kroi, botoi dhe përktheu gjatë gjithë jetës, njëpjesë e tyre u botuan në shtypin e kohës, krye-sisht në revistën "Zani i Naltë", që botohej nëTiranë. Vdiq në Tiranë.

JORGJI KARBUNARA - BABË DUDË KARBUNARA

(1842 - 1917)Lindur në Berat. Shërbeu

si mësues i shqipes dhe bash-këpunoi me Kostandin Kristo-foridhin. Filloi të meshonte nëshqip, por kjo iu ndalua. Sh-qiptarizmi i theksuar i tij ranë sy të turqve, të cilët më 1895 i dogjën shtëpinënë Berat. U angazhua në ngritjen e degës sëLidhjes Shqiptare të Prizrenit në Korfuz. Stu-dimet e larta për kohën, i përfundoi në Itali, përitalisht. Në dekadën e dytë të shek. XX, iupërkushtua hapjes së shkollave shqipe dhe më-simit të shqipes. Si veprimtar i dalluar i rrethevepatriotike, u zgjodh delegat i Beratit në kuven-din e Vlorës, ku si i tillë, firmoi aktin e shpalljessë pavarësisë me siglën "J. Karbunara". Gjith-ashtu, u zgjodh antar i Pleqsisë. Pati përplasjeme mercenarët e Esat Pashë Toptanit, të cilët ishkatërruan pasurinë në vitin 1915. I përbuzurdhe i përndjekur nga kundërshtarët dhe i përgë-zuar nga populli për veprimtarinë e tij si shqiptar,vdiq në Berat.

ELMAS BOCE (1852-1925)Lindur në Gjirokastër.

Bashkëkohës i Naim e SamiFrashërit, si ata, Boce përfun-doi gjimnazin e Janinës "Zo-simea". Mori pjesë në organi-zimin e degës së Lidhjes Sh-qiptare të Prizrenit në qyte-tin e Gjirokastrës. Mbështetësi flaktë i komitetit "Për lirin' e Shqipërisë" dhenga themeluesit e klubit patriotik "Drita". Gjith-ashtu, ndihmoi pa kursyer hapjen e shkollësshqipe të Gjirokastrës "Lirija". Mik e bash-këpunëtor me Koto Hoxhin, thuhet se mund tëketë ndihmuar këtë të fundit në përgatitjen eshfaqjes së pjesës "Dasma lunxhiote", kronikëme të cilën fillon historiku i zhvillimit të teatrittë paktën në zonën e jugut të Shqipërisë. Mori

pjesë në mbedhjen e Manastirit të Cepos. Ndër-sa, në nëntor 1912 u zgjodh delegat i Gjirokas-trës në kuvendin e Vlorës, ku firmoi dokumen-tin e pavarësisë kombëtare, me siglën "ElmasBoce".

VELI HARÇI (1850-1914)Lindur në Gjirokastër. Stu-

dimet i përfundoi në Stamboll,në degën e administrimit dheekonomisë. Pas studimevepunoi në Stamboll, ku u lidh meveprimtarë të çështjes sh-qiptare, që ndodheshin aty. Ngafillimi i shekullit që lamë pas, Harçi u kthye nëShqipëri, si i emëruar i Portës së Larë në nën-prefekturën e Vlorës. Përfaqësoi Gjirokastrën nëkuvendin e Vlorës dhe firmoi aktin e pavarësisë,me siglën "Veli Harçi". Vdiq nga një atak kardiaknë Vlorë, ku kishte edhe familjen, të zhvendosurnga Gjirokastra që në kohën kur u emërua medetyrë zyrtare në Vlorë.

QAZIM KOKOSHI (1882-1945)

Lindur në qytetin e Vlorës.Mësimet e para i mori në sh-kollën turke të qytetit të Vlorësdhe më pas shkoi në Janinë,ku mbaroi gjimnazin "Zosim-ea". Pas mbarimit të asaj sh-kolle aty rreth fillimit të viteve 1900 u kthye nëvëndlindje dhe u angazhua në Klubin "Labëria",ku punoi për përhapjen e gjuhës shqipe në fsha-trat e Vlorës. Mori pjesë në kuvendin e Vlorës nënëntor 1912, si delegat i Vlorës. Firmoi aktin epavarësisë me siglën " Qazim Kokoshi". Në gusht1913, Qeveria e përkohshme e Vlorës e caktoime detyrën e nënprefektit të Lushnjes. Pasi punoiafro shtatë muaj në atë detyrë, në shkurt 1914u emërua me detyrën e kryesekretarit të Prefek-turës së Vlorës. Pas rënies së Qeverisë së Vlorës,u caktua antar i delegacionit për të zhvilluartakimin me Princ Vidin. Konkuroi në zgjedhjetparlamentare që u zhvilluan në vitin 1921 kudhe u zgjodh deputet i Parlamentit të parë sh-qiptar. Pas tre vjetësh, në Lëvizjen e Qershorittë vitit 1924, u bashkua me grupin opozitar qëudhëhiqej nga Fan Noli e Luigj Gurakuqi. Pasdështimit emigroi në Itali e më pas në Austri.Më 1928 u kthye në atdhe pas amnistisë sëmbretit, por në vitin 1932 u arrestua me akuzëkomploti kundër Zogut dhe u burgos, për te dalësërish më 1936. Pas vrasjes së të dhëndrit të tij,dëshmorit Reshit Çollaku (i shoqi i së bijës), Ko-koshi u arrestua nga GESTAPO-ja dhe u inter-nua në Bergamo. Në prill 1946, komunistët ar-restuan Qazim Kokoshin, i cili ishte kthyer nëShqipëri nga internimi nazist, në vitin 1945. Iizoluar në hetuesinë e Vlorës, vdiq nga torturat.

JANI MINGA (1872-1947)Lindur në fshatin Shënp-

jetër të Fierit. Arsimin e ndo-qi në Vlorë. U aktivizua nëklubin patriotik "Labëria" qënë vitin 1908. Mësues e patri-ot, mori pjesë në të gjitha kon-greset arsimore. Ishtenismëtar për hapjen e shkollës shqipe në Kan-inë më 1909, ndërkohë hartonte edhe tekstetshkollore: "Abetare kombëtare shqip përgati-tore", "Abetare shqip këndimore", "Gramatikë

e gjuhës shqipe", etj. Në korrik 1911 mori pjesënë kuvendin e Drashovicës, në mbështetje tëMemorandumit të Gërçës. Ndërsa, në vitin 1912fitoi të drejtën e të dhënit lëndën e historisë dhegjeografisë, pas një konkursi në Janinë, të ciline fitoi. Në nëntor të atij viti, u zgjodh delegat iVlorës dhe si i tillë firmoi vendimin e pavarë-sisë me siglëm "J. Minga". Atë kohë, me hapjene shkollës së Vlorës, u emërua drejtor i saj. Më1922 mori pjesë në kongresin e arsimtarëve nëTiranë. Ishte përkrah Nolit gjatë kryengritjessë qershorit 1924 dhe mbajti fjalën e rastit kurtrupat kryengritëse hyjnë në Tiranë. Vite mëvonë iupërkushtua arsimit, is mësues e inspe-ktor dhe kohë më kohë organizonte aktiviteteme frymë patriotike, si p.sh. përkujtimin e bete-jës së Mashkullorës dhe figurën e Çerçiz Topul-lit, etj. Dy djemtë e tij, të përfshirë në luftënantifashiste, u mbyllën në krematoriumet eMat'hauzenit më 1944. Minga vdiq në Vlorë."Mësues i Popullit"

REXHEP MITROVICA(1888-1960)

Lindur në Mitrovicë në njëfamilje atdhetare. Mësimet efesë dhe njohuritë fillestare imori në gjuhën turke. Së bash-ku me Bedri Pejanin e SaliGjukën më 1908 udhëhoqi njëfushatë propagandistike si parapërgatitje për Kon-gresin e Manastirit. U shqua si aktivist i lëvizjespër çlirim kombëtar dhe si i tillë mori pjesë nëkuvendin e Vlorës. Kosova, duke qenë e pushtuarnga serbët, u përfaqësua në kuvend nga RexhepMitrovica, Sali Gjuka e Bedri Pejani, delegatë tëGjakovës, Pejës e Gucisë. Firmoi aktin e pavarë-sisë kombëtare, me siglën "Rexhep". Më 7 mars1914, Mitrovica mori pjesë në pritjen që iu bë princVidit, i cili zbriti në Durrës. Me fillimin e Luftës sëParë Botërore, u largua në Austri. Më 1916 u ven-dos në Vjenë. Atje u regjistrua në fakultet dhestudioi katër vjet me radhë shkencat pedagogjike,për t'i vënë ato në jetë disa vite më vonë, si min-istër Arsimi (1921). Duke njohur vendimet e Kon-gresit Arsimor të Lushnjës (gusht 1920) përproblemin e sistemit arsimor, Mitrovica men-jëherë filloi punën në shtrirjen e rrjetit arsimor.Hodhi idenë e hapjes së një biblioteke kombëtarenë Tiranë. Pas emigrimit disa vjePas emigrim-it disa vjeçar jashtë, në fillim të viteve '40 ukthye në Shqipëri. Në vitin 1941 e emëruanantar të Këshillit të Shtetit Shqiptar. U zg-jodh kryetari i parë i Komitetit Qendror tëLidhjes II të Prizrenit. Pas rënies së qeverisësë tij dhe triumfit të komunistëve, u larguanga atdheu dhe vdiq në Ankara.

DHIMITËR TUTULANI(1875-1937)

Lindur në Berat. Përfun-doi gjimnazin "Zosimea" nëJaninë e më tej vazhdoi stu-dimet për jurist në Athinë.Pas përfundimit të shkollës,u kthye në Berat, ku filloi tëpunojë si avokat. Këtu ndihmoi lëvizjen patri-otike, duke u bërë bashkëpunëtor i veprimtarëvedhe idealeve kombëtare. Në nëntor 1912 u zg-jodh delegat i Beratit në kuvendin e Vlorës, kufirmoi aktin e pavarësisë kombëtare, me siglën"Dh. Tout.". në dhjetor 1918 ishte delegat në Kon-gresin e Durrësit, ndërsa afërsisht dy vjet mëvonë mori pjesë si delegat në Kongresin e Lush-njes. Në vitet ̀ 20 të shek. XX, përkrahu politikëne Fan Nolit dhe më 1925 u zgjodh kryetar bash-kie i Beratit. Mori pjesë edhe në formimin e kishësautoqefale shqiptare, që doli nga Kongresi i Be-ratit, më 1922. Vdiq në Berat, duke lënë të shk-ruar në testament se një pjesë të pasurisë së tijia falte qytetit për shkolla, rrugë, mirëqënie, etj.


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI PAVARESIA

biografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëveARISTIDH RUÇI (1875-1950)

Lindur në Sheper të Zago-risë, 9 vjet më vonë se Çajupinë të njëjtin fshat. Vijoimësimet në gjimnazin "Zosim-ea" në Janinë. Gjatë fundit tëshek. XIX dhe fillimit të shek.XX gjendet në Janinë. Pas ve-primtarisë aty, vendoset në Vlorë, kun ë vitin1908 angazhohet në themelimin e klubit patri-otic "Labëria". Po atë vit fillon përpjekjet përmësimin e gjuhës shqipe te të vegjlit. Me armënë dorë merr pjesë në kryengritjen e përgjiths-hme më 1911. Si delegat I Vlorës merr pjesë nëkuvendin që shpalli pavarësisë dhe firmoi ak-tin me siglën "A. Ruci". Mori pjesë në Luftën eVlorës në vitin 1920. Antar i federatës "Atdheu"me kryetar Avni Rustemin. U aktivizua në jetënadministrative të qytetit të Vlorës; u zgjodhantar i kryesisë së Bankës Kombëtare Sh-qiptare më 1937; inspiroi krijimin e degës sëKryqit të Kuq në Vlorë. Pushtuesit fashistë einternuan në Itali. Vdiq në Vlorë.

ABDI TOPTANI (1864-1942)Lindur në Tiranë. Në vitin

1902 organizoi forcat kryeng-ritëse kundër osmanëve nëShingjergj dhe Shupal. Nënëntor 1912 priti në DurrësIsmail Qemali dhe e shoqëroiatë deri në Vlorë, ku mori pjesënë ngritjen e flamurit. U zgjodh ministër i Fi-nancave në qeverinë e parë shqiptare. Meardhjen e Princ Vidit më 1914, caktohet min-istër i Bujqësisë dhe Industrisë. Në Kongresine Lushnjes, ishte nga aktivistët kryesorë dhepër këtë u zgjodh antar i Këshillit të Lartë(çerek-mbret). Përkrahu kryengritjen e marsit1922 udhëhequr nga Bajram Curri. Kushëri iparë me Esad pashë Toptanin, por i ndarë metë, për divergjenca politike. Kështuqë, dera emadhe e Toptanasve u nda pothuaj në dy pjesë:një me Esad Pashën e tjetra me vëllezërit Abdie Murad. Viti 1915 Abdi Toptanin e gjen jashtëatdheut, në organizimet patriotike të sh-qiptarëve në Zvicër. Por, prej andej kthehetshumë shpejt në Shqipëri, për t'u bërë pjesë eaktivitete politike të vendit. Vitin e festimit të30 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, evenimetithistorik ku ai mori pjesë, më 1942, Toptani vdiqnë Tiranë. Në kuvendin e Vlorës, përfaqësoiTiranën e Krujën dhe firmoi aktin e pavarësisëme siglën "Abdi".

ABAS DILAVER CELKUPA(1855-1926)

Lindur në Durrës. Ndihmoikryengritjet sporadike, qëshpërthenin me qëllim mposh-tjen e forcave osmane. Lidhibashkëpunime me patriotëtjashtë atdheut, përmesletërkëmbimeve dhe bujtjeve. Në kryengritjene përgjithshme të vitit 1910, Celkupa u an-gazhua denjësisht dhe ndihmoi luftëtarët ezonës së veriut në veprimet e tyre luftarake.Priti në Durrës Ismail Qemalin e më pas, bash-kë me delegatët që e shoqëronin atë, mbërritinë Vlorë, në ditët e fundit të nëntorit 1912, kumori pjesë në mbledhjen e parë kuvendit tëVlorës, kuvend i cili vendosi pavarësimin e Sh-qipërisë nga Turqia. Aktin e pavarësisë ko-mbëtare e firmoi edhe Abas Cekluka, si delegati Durrësit, me siglën "Abas Dilaver". Celkupavdiq në Durrës.

MID'HAT FRASHËRI (1880-1949)Lindur më 1880 në Janinë. Biri i Abdyl

Frashërit dhe nipi i Sami Frashërit dhe NaimFrashërit, u rrit nën kujdesin e xhaxhallarëve.

Pas mbarimit të shkollës, deri në vitin 1905,punoi në administratën turke dhe më pas kaloinë Selanik, në administratën shtetërore. Nëvitin 1908 filloi botimin e gazetës "Liria" nëSelanik. Mori pjesë në Kongresin e Manastirit,më 14 nëntor - 22 nëntor 1908. U zgjodh kry-etar i Kongresit dhe nënkryetar i Komisionit tëhartimit të alfabetit. Në moshën 32-vjeçare lar-gohet përfundimisht nga Stambolli dhe vjen nëShqipëri. Në kongresin e Vlorës, Frashëri ishtedelegat i Elbasanit e Ipekut dhe firmoi aktin epavarësisë me siglën "Mid'hat Frashëri". Nëqeverinë e Ismail Qemalit zgjidhet ministër ipunëve botore. Më 30 mars 1913 jep dorëheqjennga kjo detyrë. Mirëpriti ardhjen e Princ Viditnë Shqipëri dhe u angazhua në Ministrinë ePunëve të Jashtme. Pas largimit të Princ Vidit,Frashëri largohet nga Shqipëria dhe deri nëvitin 1918 jeton në disa sh-tete të Evropës. Në vitin 1916vendoset në Bukuresht, kuarrestohet nga policia dhe in-ternohet në Moldavi. Në vitin1918, me mbarimin e Luftëssë Parë Botërore, lejohet tëlargohet dhe vendoset në Lo-zanë të Zvicrës. Më 1920 sh-kon në SHBA. Kthehet nëShqipëri në vitin 1922. Në janar 1923 fillondetyrën e Ministrit Fuqiplotë të Republikës sëShqipërisë në Athinë, deri në dhjetor 1925. Izhgënjyer nga zhvillimet politike në Shqipëridha dorëheqjen dhe deklaroi largimin e tij ngaaktiviteti politik. Më 1927, fillon të botojë nëTiranë, revistën Dituria dhe themelon librarinëLumo Skëndo. Pas pushtimit të vendit nga Ita-lia, vendos të rikthehet në politikë. Më 1941është ideologu kryesor dhe një nga themeluesite Organizatës Nacionaliste - Balli Kombëtar.Kundërshtar i komunistëve, u detyrua në nën-tor 1944, të largohet nga Shqipëria dhe të ven-doset në Itali. Gjatë një udhëtimi për në NjuJork vdes si pasojë e një ataku kardiak, në tetor1949, në dhomën e një hoteli.

SHEFQET DAJIU (1882-1946)

Lindur në Elbasan. Sh-kollën e lartë e përfundoi nëStamboll. U kthye nëvendlindje, ku vazhdoi vep-rimtarinë patriotike, të nisurnë kryeqendrën e Turqisë.Përshendeti organizimin e Kongresit të El-basanit dhe hapjen e Normales, ngjarje këtoqë mbartnin në vetvete edhe kontributin emadh të Shefqet Dajiut. Kryengrita e përgjiths-hme e gjeti në Dibër, duke hapur shkolla sh-qipe e duke shpërndarë tekstet ne shqipes. Nënëntor 1912, gjendet ne Vlorë, si delegat i El-basanit dhe firmoi dokumentin e indipendencësme siglëm "Shefqet Daji". Vite më vonë, iupërkushtua aktivitetit pedagogjik. Botoi njëabetare për shkollat fillore. Ndërsa në vitet `20është deputet në Parlament. Bashkëpunoi meAleksandër Xhuvanin në shoqërinë kulturore"Kopshti letrar" si dhe në revistën e përkohs-hme të këtij klubi, me të njëjtin titull. I cilësuarsi bashkëpunëtor me pushtuesit, Dajiu u arres-tua nga fronti nacional-çlirimtar dhe u burgos,për të vdekur në burg në vitin 1946.

ZIHNI ABAS KANINAHAMZARAJ (1885-1957)Lindur në Kaninë të Vlorës

në një familje të vjetër feu-dalësh. U dallua si politikane diplomat. Që në vitin 1906u emërua nënpunës i konsul-latave turke në Greqi, Bejrut,Maltë, etj. U burgos prej autoriteteve turke, kur

u kthye në Shqipëri dhe u aktivizua me grupetpatriotike. Mori pjesë në kryengritjen epërgjithshme të vitit 1911. Në kuvendin eVlorës, si delegat i Vlorës, firmoi dokumentin epavarësisë, me siglën "Zihni Abbas Kanina". Uzgjodh drejtor i përgjithshëm në ministrinë ePunëve të Jashtme. Ishte nga themeluesit e sh-kollës tregtare të Vlorës, ku edhe dha mësimgjuhën frënge. Vitet e mëvonëshme iu përkush-tua arsimdhënies, sidomos dhënies së leksion-eve për gjuhët e huaja. Me fillimin e Luftës sëDytë Botërore, Kanina u bë pjesë e Ballit Ko-mbëtar, përkrah mikut të tij të vjetër të idealitMid'hat Frashërit. Kjo nuk u pëlqeu komu-nistëve të pasluftës, të cilët në vitin 1951 e ar-restuan Zihni Kaninën dhe e burgosën në Ti-ranë. Vdiq duke u lënë në harresë nga regjimii kohës dhe duke mos i vlerësuar punën e tijnë shërbim të kombit ndër dekada.

XHELAL KOPRËNCKALindur në Skrapar. Vep-

rimtar i luftës për çlirim ko-mbëtar, sidomos me një tëafërm të tij, Ali Koprëncka.Të dy pjesë e komitetit tëfshehtë "Për lirin' e Sh-qipërisë", ushtronin veprim-tarinë e tyre patriotike në Korçë dhe Manas-tir, në klubin e shqiptarëve të atjeshëm. Ikujdes për shkollën shqipe të Korçës, atë tëvashave dhe djemve. Antar i shoqërive patri-otike jashtë vendit. Si delegat i Skraparit, merrpjesë në shpalljen e pavarësisë kombëtare dhefirmon dokumentin e indipendencës me siglën"?elal Ko.". më 1918 mori pjesë në Kongresin eDurrësit., si delegat nga Skrapari. I ndjekurnga elementë antikombëtarë, Koprëncka u vrapabesisht në vitin 1919 në zonën e Skraparitnga forcat greke.

HAJREDIN CAKRANI(1860-1942)

Lindur në Cakran të Fier-it më 1860, në një familje meautoritet në zonë, falë beutBektash bej Cakrani, vëllai iHajredinit. Veprimtar ilëvizjeve patriotike në Fier dhe zonën përreth,kur filloi të shpërndajë programet kombëtare,që propagandonin emancipimin e vendit. Sh-kollën e mesme e përfundoi në Janinë dhe udiplomua në Stamboll. Pas përfundimit të stu-dimeve, shërbeu si ushtarak në vilajete të ndry-shme të perandorisë turke. Në vitin 1883 aisolli në zonën e Mallakastrës librat e para nëshqip dhe u përpoq për hapjen e një shkolleshqipe, e para e asaj zone. Përpjekjet e tij përshkollën u bënë realitet në vitin 1908, kurCakrani mundi të hapë shkollën në godinëne shtëpisë së tij. Mori pjesë në kuvendin eVlorës dhe në nëntor 1912 firmoi aktin eshpalljes së pavarësisë, me siglën "HajredinCakrani", duke qenë nga të vetmit përfaqë-sues dhe firmëtarë të zonës së Mallakastrës.Cakrani ka lënë një dëshmi interesante nëditaret e tij mbi rrugëtimin e pavarësisë sidhe për zhvillimet e asaj kohe. Ai ishte sho-qëruesi kryesor në rrugëtimin e Ismail Qe-malit nga Durrësi për në Vlorë. Në qeverinëe parë shqiptare, u caktua si këshilltar nëMinistrinë e Luftës, ministër i së cilës ishteMehmet pashë Dëralla Kalkandeleni. Hajre-din Cakrani dha ndihmesë të shquar në or-ganizimin e ushtrisë së parë shqiptare, në pa-jisjen me armatime dhe stërvitje ushtarake.Gjithashtu, mori pjesë si i mandatuar ngaMallakastra edhe në Kongresin e Durrësit,më 1918. Si veprimtar i shquar, mori pjesëedhe ne Luftën e Vlorës, më 1920, duke ko-manduar dallueshëm disa njësi që vepruan

ushtarakisht në zonën e Vlorës, në Panaja dheBestovë. Vdiq në vitin 1942, ndërsa teqeja kukishte varrin u hodh ne erë gjatë regjimit to-talitar.

QEMAL KARAOSMANIELBASANI (1875-1949)Lindur në Elbasan. Stu-

dimet e larta i përfundoi nëStamboll për shkenca poli-tike dhe administratë. Filloipunën në Janinë e më pas utransferua në Berat. Këtubashkëpunoi me figura të shquara të lëvizjespër çlirim kombëtar, si me Jorgji Karbunarëndhe Iljaz Vrionin në përhapjen e ndjenjave ko-mbëtare, si dhe shpërndarjen e librave shqip,botime këto që Elbasani i kishte sjellë me vetenga kthimi prej Stambollit. Punoi dhe ndih-moi në organizimin e Kongresit të Elbasanitnë vitin 1909. Kishte popullaritet në zonën eBeratit dhe për këtë veprimtaria e tij patri-otike nuk ra në sy të osmanëve. Në nëntor1912 u zgjodh delegat i Elbasanit në kuven-din e Vlorës dhe si i tillë, Karaosmani firmoidokumentin e pavarësisë kombëtare, mesiglën "Qemal Elbasani". Ishte pjesë e admin-istratës civile në qeverinë e Vlorës. Pena enënshkrimit të aktit të pavarësisë shume vitemë vonë gjendej në shtëpinë ë Karaosmanitdhe më 1962, ajo u dorëzua në Arkivin e Sh-tetit. Mbështeti qeverinë e Sulejman bejDelvinës, të dalë nga Kongresi i Lushnjes dhepër disa vite ishte asamblist. Ka qenëzgjedhur kryetar bashkie në Elbasan. Vitet eLuftës II Botërore i kaloi i tërhequr nga jetapolitike. Rrethanat e krijuara pas Çlirimit, evendosën në Kavajë, qytet ku vdiq.

ILJAZ VRIONI (1882-1932)Lindur në Berat më 1882.

Djali i Mehmet Ali Pashë Vrion-it, patriotit të shquar shqiptar,nën-kryetarit të Lidhjes sëPrizrenit dhe babai i përkthey-sit të shquar Jusuf Vrioni, nën-shkrues i Deklaratës së Pavar-ësisë, me siglën "Iljas Vrijon", si delegat i Beratit;shërbeu tri here si Kryeministër i Shqipërisë dhedisa herë si Ministër i Jashtëm dhe si Ministër iPlotfuqishëm i Shtetit Shqiptar në Paris. Shërbeugjithashtu për një kohë shumë të gjatë si Deputet iParlamentit të Shqipërisë. Kryetari i delegacionittë Beratit në punimet e Kongresit të Lushnjës. De-koruar nga Republika Franceze në vitet `20 me ur-dhërin e lartë "Grand Officier de la Légiond'Honneur". Vdiq në Paris dhe u varros në Berat.Në vitin 1946, komunistët zhvarrosën eshtrat e tijdhe i hodhën ato në lumin Osum.

Kryeministër i Shtetit Shqiptar: 19 Nëntor1920 - 1 Korrik 1921

Kryeministër i Shtetit Shqiptar: 11 Korrik1921 - 16 Tetor 1921

Kryeministër i Shetit Shqiptar dhe Ministëri Jashtëm: 27 Maj 1924 - 10 Qershor 1924

Ministër i Jashtëm: 30 Mars 1924 - 27 Maj 1924Ministër i Jashtëm: 12 Shkurt 1927 - 21 Tetor

1927Ministër i Jashtëm dhe Zv/ministër i Drejtë-

sisë: 26 Tetor 1927 - 10 Maj 1928Ministër i Jashtëm: 11 Maj 1928 - 1 Shtator

1928Ministër i Jashtëm: 5 Shtator 1928 - 13 Janar

1929Ministër Fuqiplotë në Francë dhe Britani:

1925-1926Ministër Fuqiplotë në Francë dhe Britani:

1929-1932Kryetar i Bashkisë së Beratit më 1909 dhe 1920

vijon në faqen 22


SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom

Fotoportretet dheFotoportretet dheFotoportretet dheFotoportretet dheFotoportretet dhebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëvebiografitë e 40 firmëtarëve

Ja kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e DeklaratësJa kush janë nënshkruesit e Deklaratëssë Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912së Pavarësisë më 28 nëntor 1912

KKKKKUJTIMETUJTIMETUJTIMETUJTIMETUJTIMET SSSSSHKRIMTHKRIMTHKRIMTHKRIMTHKRIMTARJAARJAARJAARJAARJAIIIIINNNNN

SALI GJUKA (1876-1925)Lindur në Pejë, në vitin

1876. Mësimet e para i morinë vendlindje, ndërsa të mes-met në Shkup, ku familja e tiju vendos si shkak i përnd-jekjeve të pushtuesve osmanë.U regjistrua në Fakultetin eDrejtësisë, në Selanik. Pas mbarimit të studi-meve, nisi punën në gjykatën e atij qyteti. Nëvitin 1909 punoi për hapjen e shkollës shqipenë Pejë. Ndërsa në vitin 1910 ishte mësuesi iparë i shqipes në shkollën Normale dhe Gjim-nazin e Shkupit. Mori pjesë me armë në dorënë kryengritjen e përgjithshme të viteve 1910-1912. Me nismën e tij, në prill 1912 u formuanë Selanik, klubi "Bashkimi", në favor tëedukimit të ndjenjave atdhetare dhe përhapjene gjuhës shqip. Si përfaqësues nga Kosova dhedelegat i Pejës, Gjakovës, Plavës e Gucisë, moripjesë në shpalljes e pavarësisë kombëtare dhefirmoi aktin me siglën "Salih Gjuka". U zgjodhkëshilltar i Pleqësisë (Senatit). Në janër 1913filloi punën si drejtor i arsimit për qarkun eBeratit. Menjëherë hapi shkollën Normale tëpërkohëshme. Në vitin 1920 përmendet si njënga përkrahësit e Kongresit të Lushnjes dhekatër vite më vonë mbështet Nolin, kur ky ubë kryeministër. Tuberkulozi e mposhti, nëtetor 1925 në Berat. "Mësues i Popullit"

DHIMITËR BERATTI(1888-1970)

Lindur në Korçë në vitin1888. Përfundoi në Rumanifakultetin e shkencave poli-tike dhe atë juridik. Pasvitit 1905 kthehet në Korçë,ku punon si mësues në sh-kollën e parë shqipe të Korçës. Antar i klu-bit patriotik "Dituria" të Korçës që nëthemelimin e tij më 1908. Më 13 dhjetor1909 merr pjesë në shfaqjen e dramës"Besa" si sufler. Po këtë vit merr pjesë nëKongresi i Elbasanit, kurse më 1910 nëKongresi i dytë i Manastirit. Nga të parëtpjesëmarrës në mbledhjen e hotel "Konti-nental"-it në Bukuresht. Zgjidhet delegat ikolonisë shqiptare të Bukureshtit. Ka fir-muar aktin historik të shpalljes së pavarë-sisë, me siglën "D. Beratti", në emër të kol-onisë së Bukureshtit. U emërua "drejtor ipërgjithshëm" në gazetën e qeverisë sëVlorës "Përlindja e Shqipëniës" dhe u zg-jodh anëtar i pleqësisë. Më 1913 sekretar idelegacionit shqiptar që udhëton në Londër,Paris, Romë, etj. Më 1913 administratori ispitaleve të vendit. Në korrik 1914 emigronnë Rumani, ku punoi për krijimin e kishësortodokse shqiptare të Rumanisë. Berattiështë delegat i shqiptarëve të Bukureshtitnë Konferencën e Paqes më 1919. Në sh-kurt 1919 shërben si sekretar i kolonisëshqiptare të Bukureshtit. Më 1924 ndodhetnë Sofje me detyrën e kryekonsullit. Në pe-riudhën 1926 deri më 1934 punon si sekre-tar në Ministrinë e Jashtme. Më 1935 min-istër i ekonomisë kombëtare. Një vit mëvonë ministër në Romë. U emërua më 3 dh-jetor 1941 ministër sekretar shteti i kul-turës popullore në qeverinë e Mustafa Mer-likës. Antar i Institutit të Studimeve Sh-

qiptare në Tiranë. Pas rënies së qeverisë sëRexhep Mitrovicës, u largua nga Shqipëriapërgjithmonë, u vendos në Itali, ku u morme veprimtari të shumta patriotike.Mbretëria rumune më 1932 e dekoroi memedaljen "Grand Officer De La CourronRoumania". Vdiq në Romë më 1970 nga njëaksident automobilistik. Ka botuar dyvëllime me titull "Shqipëria më 1937", tëcilët shërbejnë në ditët tona si model përshkrimin e historisë së shtetit shqiptar. De-koruar me urdhërin "Për veprimtatri patri-otike" të klasit të parë.

DHIMITËR MBORJAEMANOIL (1884-1945)Lindur në Mborje.

Anëtar i shoqërisë "Di-turia" të Korçës më 1908.Kryetar i shoqërisë patri-otike të shqiptarëve tëBukureshtit. Boton eshpërndan programin e komitetit të fshe-htë "Për lirinë e Shqipërisë". Më 5 nëntor1912 merr pjesë në mbledhjen e Bukuresh-tit. Më 28 nëntorit 1912, firmon aktin e pa-varësisë me siglën "Dh Emmanuel" në emërtë kolonisë së Bukureshtit. Ai i dha IsmailQemalit një shumë prej 1000 frangave, tëcilat u vunë në themel të krijimit të Minis-trisë së Financave.

Në shkurt 1915 zgjidhet këshilltar pranëshoqërisë së "Komunitetit Ortodoks Sh-qiptar të Bukureshtit", e cila punonte përtë mbajtur një shkollë në gjuhën shqipe.Rreth vitit 1920, lëshoi darovisht godinëne shtëpisë së tij në Korçë si ambjent mësi-mor për Liceun Kombëtar. Më 1924mbështet qeverinë e Nolit. Largohet nëRumani për t'u rikthyer në atdhe vite mëvonë. Vdiq në Bukuresht.

DHIMITËR ZOGRAFI(1878 - 1947)

Lindur në Korçë. Nëfund të shekullit XIX sëbashku me vëllezërit emi-groi në Rumani. Më 1906

merr pjesë në theme-limin e shoqërisë patri-otike të shqiptarëve teBukureshtit "Bashkimi-Unirea".

Një nga organizatorët e mbledhjeve qëu zhvilluan në fillim të nëntorit 1912 nëBukuresht.

Aty theksoi se patriotët "kanë besim tëplotë në veprimin e Kombit shqiptar pasudhës që tregoi

z. Ismail Qemal Beu e se kanë për tëbërë sa mundet me gjithë shpirt e me tëgjitha mënyrat për shpëtimin e Atdheut".U zgjodh delegat i kolonisë shqiptare tëBukureshtit për të marrë pjesë në

Shpalljen e Pavarësisë. Më 28 nëntor1912 firmos vendimin e Pavarësisë mesiglën "Dimitri Zografi". Anëtar i pleqë-sisë. Në dhjetor 1912, bashkë me Dhim-itër Emanoilin, shkon në Brindisi e prejandej kthehet në Korçë nga ku largohetmë 1917. Kundërshton vendimet e padrej-ta të Konferencës së Parisit në kurriz tëpopullit shqiptar dhe firmos protesta drej-tuar kryesisë së saj në qershor 1919. Vdiq

në Bukuresht rreth vitit 1947.

MURAD TOPTANI(1867-1918)

Lindur në Aká (Turqi),ku ishte internuar i atiSeremedin pashe Top-tani, nga turqit për arsyetë aktivitetit të tij nacio-nalist. Në dekadat e fun-dit të shek. XIX, Muradi erdhi në Tiranëdhe u kthye përsëri në Stamboll, ku umartua me vajzën e Naim Frashërit,Asijen. Aty ndoqi mësimet në "Gallata Sa-raj". Pas vitit 1895, Toptani u vendospothuaj përfundimisht në qytetin e Ti-ranës, origjinës së tij. Në atdhe, filloi or-ganizimin me miqtë t ij, veprimtarë pa-triotë në Tiranë dhe më gjerë se kaq. Nënjë raport të shërbimit të fshehtë angleztë vitit 1916,lexojmë: "Murad beu: Ngafamilja e Toptanasve. Kushëri ne Esat-in, por në konflikt të vazhdueshëm metë; nga kjo shtrëngohet të jetojë jashtështetit. (...) Ka ndikim të madh në popu-llsinë e Shqipërisë së Mesme." Mesaduket edhe nga shënimi i mësipërm, oseedhe nga analizimi që mund t'i bëhenmarrëdhënieve të Abdi e Murad Toptan-it me kushëririn e tyre, Esat Pashën, atonuk kanë qenë aspak të mira. Raste ngamë interesantet në historinë e Sh-qipërisë, kur në një familje të madhevalëzohet xhelozia e shfrezuar mes tëmirës dhe tradhtisë. Toptani bash-këpunoi me organet e shtypit të sh-qiptarëve jashtë atdheut. Mori pjesë nëkuvendin e Vlorës në nëntor 1912 dhe sidelegat i Tiranës, firomoi aktin e indipen-dencës, me siglën "Murad Toptani". Pasrënies së qeverisë së Vlorës, Esat Pashai dogji shtëpinë dhe një pjesë të madhetë pasurisë së tij që ndodhej brenda saj.I detyruar, Muradi emigron në Vjenë.Vdiq në Tiranë, një vit pasi u kthye neatdhe. Murad Toptani ishte një artist ishquar, piktor e skulptor.

PANDELI CALE (1879 -1923)

Lindur në Korçë. Kreuliceun klasik francez tëAleksandrisë në Egjipt.Në vitet 1900-1904punon në koloninë eBukureshtit. Më 1904kthehet në Shqipëri. Bashkë me Themis-tokli Gërmenjin dhe Mid'hat Frashërinvuri bazat e Komitetit të Fshehtë Sh-qiptar në Selanik. Kryetar i shoqërisë"Banda e Lirisë" më 1908. Në shkurt1909, sekretar i shoqërisë "Lidhja orthod-hokse". Në kryengritjen e përgjithshmetë vitit 1910 - 1912 drejtoi çetat e zonëssë Korçës. Merr pjesë në mbledhjen e 5nëntorit 1912 dhe si vetëdashës shoqëronIsmail Qemalin për në Shqipëri. Më 28nëntor 1912, si delegat i Korçës, firmosmanifestin e pavarësisë me siglën "Pan-deli Cale". Emërohet Ministër i Bujqë-sisë, Iindustrisë dhe Tregëtisë. Vitet eLuftës së Parë Botërore i kalon në Zvicër,Ukrainë, Bullgari, Francë. Më 1919 kthe-het në atdhe. Më 1920 hartues dhe

firmëtar i Protokollit të Kapshticës. Më1920 Prefekt i Korçës. Në shkurt 1921 de-putet në të parin parlament shqiptar.Vdiq i sëmurë në një spital të Selanikut.

LUIGJ GURAKUQI (1879-1925)

Lindur në Shkodër. Ndo-qi mësimet e para nëkolegjin saverian. Më vonë,shkoi në Kalabri, në liceune Shën Adrianit. Nga vitet1906 takoi për herë të parëIsmail Qemalin dhe një vit më vonë lidhibashkëpunim dhe ndihmoi patriotin BajoTopulli në organizimin e komitetit të fshe-htë kombëtar. Viti 1908 e gjen në Manas-tir, në Kongresin e atij vendi, ku ishte për-faqësues i Shkodrës. Aty u zgjodh nënkry-etar i Komisionit për caktimin e alfabetittë shqipes. 2ndërsa, një vit më vonë e sho-him në Elbasan, ku merr pjesë në punimete Kongresit të Elbasanit, i cili mes tëtjerash vendosi hapjen e shkollës Normalepo në Elbasan.

Gurakuqi u zgjodh drejtor i saj që ditëne hapjes, më 1 dhjetor 1909. Në fillim tëkryengritjeve të përgjithshme, është mearmë në dorë e më pas takon Ismail Qe-malin për te lobuar rreth fatit të Shqipërisënëpër kancelaritë e huaja. Kthehet në at-dhe bashkë me delegatët e tjerë dhe si për-faqësues i vetëm i Shkodrës merr pjesë nëkuvendin kombëtar të Vlorës. Mendohet qërezolucionin e pavarësisë, ku janë hedhurfirmat e 40 përfaqësuesve, ta ketë shkru-ar Gurakuqi. Ai firmoi aktin me siglën "LuzGurakuqi".

Më 1913 bën pjesë në delegacionin sh-qiptar që shkoi nëpër Evropë për të drejtate Shqipërisë. Priti Princ Vidin dhe u emëruaprej tij zv/ministër i Arsimit. Nga theme-luesët e "Komisisë letrare" të Shkodrës më1916, ku punoi për arsimin e gjuhën shqipedhe dy vjet më vonë pjesë e Kongresit tëDurrësit. Bashkëpunëtor gjatë viteve `20me Nolin e Rustemin.

Ne qeverinë e Nolit u zgjodh ministër iFinancave. Me triumfin e legalitetit, në dh-jetor 1924, u largua përgjithmonë nga Sh-qipëria, në Itali, duke humbur jetën një vitmë vonë, nga pistoleta e Balton Stamollës,kushëririt të tij të dyë, akt që siç e përcjell-in gazetat italiane, ishte gjatë një zënke spo-radike. Pretendimet se Gurakuqi ështëvrarë nga Zogu, kanë mbetur enigmë dhetë pasqaruara.

BEDRI PEJANI (1885-1946)

Lindur në Pejë. Sh-kollën e mesme e kreu në"Robert Kolezh" dhe stu-dimet e larta n? degën ehistorisë në Universitetine Stambollit. Delegat nëKongresin e Dytë të Ma-nastirit (1910), dhe sekretar i Komitetit iKomitetit të Kosovës" (1918-1924). Nënëntor 1912, u zgjodh përfaqësues iPlavës, Gucisë, Gjakovës dhe Pejës, moripjesë në mbledhjen e Vlorës dhe firmoi ak-tin e pavarësisë me siglën "Bedri Pejan".Mbështetës i kryengritjes së Fan Nolit dhe

vijon nga faqja 21

PAVARESIA


RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI

antar i KONARE-së. U angazhua nëmbrojtjen e të drejtave të Kosovës dheÇamërisë. Ka bashkëpunuar edhe me ak-torin e famshëm shqiptar Aleksandër Moi-siu. Mori pjesë në Komintern dhe u inte-grua në lëvizjen nacionalçlirimtare. Ngajanari deri n? mes t? qershorit 1944 ishtekryetar i Lidhjes s? Dyt? t? Prizrenit . M?1945 u arrestua në Shkodër nga Sigurimii Shtetit dhe iu dor?zua autoritetevejugosllave. Vdiq n? spitalin-burg tëPrizrenit.

SPIRIDON ILO(1876 - 1950)

Lindi në Korçë. Më-sues në shkollën shqipetë vashave. Emigroi nëBukuresht ku u lidh mekoloninë shqiptare tëatjeshme. Në dhjetor1909 luan një rol nëdramën "Besa".

Mori pjesë mbledhjen e Bukureshtit.Thuhet se Spiridon Ilo solli flamurin sh-qiptar që u ngrit në Vlorë. Në mbledhjene 28 nëntorit, si përfaqësues i Korçës, fir-mosi aktin e pavarësisë me siglën "SpiroT. Ilo". Në vitin 1913 u kthye në Rumani.Në vitin 1916 emigroi në Neë York kuvazhdoi veprimtarinë patriotike. Themeloishoqërinë e parë diskografike "AlbanianPhonograf Records" në vitin 1923. Regjis-troi për herë të parë himnin tonë ko-mbëtar.

Kallëpet e pllakave i solli në Shqipëridhe më 1946 ia dhuroi Komitetit Ekzek-utiv, por ato fatkeqësisht u shpërdoruandhe meqë ishin prej bakri u futën në ba-zamentet e antenës së Radio Korçës. Ve-primtarinë e tij patriotike e vazhdoi mëpas në Rumani. Më 1926 u vendos për-fundimisht në Korçë. Më 1938 anëtar iDhimogjerondisë. Më 1 prill 1945 iu ako-rdua pension si Patriot i Rilindjes Ko-mbëtare. Në vitet `20 botoi e shpëndaukartolina me temë patriotike. Ka botuarkomedinë "Vërtet ëndërr" si dhe përm-bledhjen me këngë patriotike "Dëshirate zemrës". Vdiq në Korçë.

THANAS FLOQI(1884-1945)

Lindur në Korçë. Për-fundoi studimet universi-tare në Athinë, në fakul-tetin e drejtësisë. Në vitin1905 vendoset në qytetinXhejmstaun. Merr pjesënë themelimin e shoqërisë"Malli i

Mëmëdheut" më 1906. Shërben si kro-nikan i gazetës "Kombi" të Sotir Pecit.Kthehet në atdhe në korrik 1908, qën-dron në Vlorë. Themelon mandolinatën"Labëria" dhe qëndron dirigjent i saj. NëKongresin historik të Vlorës, mori pjesësi delegat i Korçës dhe më 28 nëntor 1912firmoi vendimin e pavarësisë me siglën"Thanas V. Floqi". Caktohet gjyqtar në El-basan. Ka përkthyer me mjeshtëri në gju-hën shqipe "Tre muskëtjerët" e A. Dumasë,"Jeta ushtarake" të E.de Amiçis, romanin"Ditët e prapme të Pompeit" të Lyttonit;romanion "Arsen Lupeni kundra SherlockHolmesit" të M. Leblanc; ka botuar njëfjalor italisht - shqip më 1939. Më 1910botoi një gramatikë të gjuhës shqipe. Vdiqnë Elbasan.

QEMAL MULLAJ (1881-1966)

Lindur në Berat. Sh-kollën e lartë e përfundoinë Stamboll, për gjeografi.Pas shpalljes së kush-tetutës xhonturke dhe fal-jes së lirisë, u kthye nëShqipëri dhe u vendos nëafërsi të Lushnjes. Aty propagandoi vep-rimtarinë dhe lëvizjet kundër osmanëvedhe predikoi pavarësinë e atdheut. Si del-egat i Lushnjes, ai në nëntor 1912 moripjesë në kuvendin historik të Vlorës dhe

firmoi aktin e shpalljes së pavarësisë, mesiglën "Qem. Mullaj". Pas rënies së qever-isë së Vlorës dhe me nisjen e Luftës IBotërore, u largua nga Shqipëria. U kthyenë atdhe rreth vitit 1920, per t'u rimarrëpërsëri më politkë. Deputet në parlamen-tin e parë shqiptar. Merr pjesë në varrimine Avni Rustemit në Vlorë, më 1 maj 1924dhe mbështet forcat e kryengritjes së njëmuaji më pas. Pas rrëzimit të kabinetittë Nolit, emigroi jashtë, ku thuhet semund të ketë organizuar një atentatkundër Ahmet Zogut. Vitet e fundit tëjetës i kaloi në Tiranë, pothuaj i pashqetë-suar nga regjimi i kohës, duke u nderuarme udhërin "Për veprimtari patriotike tëklasit I". Vdiq në Tiranë.

LEF NOSI (1873-1946)Lindur në Elbasan. U ar-

simua në shkollën fillore tëatij qyteti dhe studimet emesme i përfundoi nëAthinë. Zotëronte një bag-azh kulturor dhe ishte po-liglot. Zotëronte pesë gjuhëtë huaja. U lidh me lëvizjen antiosmanedhe u hodh në luftë për pavarësimin e at-dheut. Më 1910 botoi në Elbasan gazetën"Tomorri". Në nëntor 1912 ishte delegat iElbasanit në kuvendin e Vlorës, ku firmoiaktin e pavarësisë me siglën "Lef Nosi".Ai mbajti në ruajtje dokumentin origjinaltë shpalljes së pavarësisë kombëtare dhee botoi atë me rastin e 25 vjetorit të in-dipendencës, më 28 nëntor 1937, meqëllim që të mos falsifikohej. Më datë 5dhjetor 1912 mori detyrën e ministrit tëpostë-telegraf-telefonit, detyrë që e ush-troi deri më 24 janar 1914. Nosi u zgjodhdelegat i Elbasanit në Kongresin e Dur-rësit në dhjetor 1918. Një vit më vonë ish-te pjesë e delegacionit shqiptar pranë Kon-ferencës së Paqes në Paris. Pas vitit 1920shërbeu në Elbasan si kryetar bashkie. Më1924 botoi serinë e vyer "Dokumenta His-torike - për t'i shërbye historis s'onë ko-mbëtare". Ushqente bindje demokratikedhe antimonarkist, refuzoi kërkesën eZogut për t'u bërë ministër. Më 1940 push-tuesit fashistë e internuan në Itali dhe paskapitullimit të tyre në shtator 1943, iurikthye jetës politike në vend. U zgjodhkryetar i Asamblesë Kushtetuese. Momen-tin e zgjedhjes së tij, kohët e fundit kemimundur ta zbulojmë në një material film-ik origjinal pa zë të kohës. Pas luftës, Nosiu shpall në kërkim nga komunistët, tëcilët pasi e lokalizuan vendndodhjen e tij,e arrestuan dhe e dënuan me pushkatim.Lef Nosi ishte një njohës i shkëlqyer i an-tikuareve dhe koleksionist i famshëm nëBallkan.

DR. HAFIZ MYRTEZA ALISTRUGA

Lindur në Strugë, rrethdekadave të fundit tëshek. XIX. Shumë pak tëdhëna diskutohen ngabiografia e tij. Pas disapërpjekjeve, mundëm tëgjejmë para disa vitesh në Strugë vendinku ndodhej godina e banesës së tij, por qësot është zëvendësuar me të tjera, jo prejtë afërmve të doktorit. Përveç studimevepër mjeksi, ai përfundoi studimet edhe përteologji dhe ishte Hafiz. Në Kuvendin eVlorës, në nëntor 1912, përfaqësoi Strugëndhe me këtë status firmoi aktin e shpall-jes së pavarësisë, me siglën "Dr. H. Myrte-za". Shërbeu në Tiranë si mjek dhe farma-cist, ku dhe vdiq vitin 1937.

NURI SOJLIU (1870-1940)Lindur në Strugë. Vep-

rimtar i lëvizjeve përçlirim kombëtar. U lidh mepersonalitete të shquardhe aktivistë shoqërorëdhe politikë, si p.sh. Ibra-him Temon, DervishHimën, Mihal Gramenon,etj. Ishte pjesë e klubit patriotik "Bashki-

mi", themeluar nga patriotët e Strugës nëkohën e shpalljes së Hyrjetit. Po ky klub,bëri të mundur çeljen e shkollës së parëshqipe të Strugës në vitin 1910. MbështetiKongresin e Manastirit dhe atë të Elbasan-it. Nga një fotografi, por dhe nga letërkëm-bimet dhe shtypi i kohës, kuptojmë se Soj-liu bashkë me babain e shenjtores NënëTereza, përgatiti një grup nxënësish ngaShkupi për t'i dërguar në Normalen e El-basanit. Në nëntor 1912, u zgjodh delegati Strugës në kuvendin e Vlorës, ku firmoiaktin e pavarësisë kombëtare, me siglën"Nuri". Mbështeti lëvizjet politke me frymëdemokratike të viteve `20. Vdiq në Strugë,ku ende sot gjenden eshtrat e tij dhe që nëkëtë jubile të Pavarësisë, do të rivarrosenme nderime, nga të rralla raste në ditët esotme për një firmëtar të Pavarësisë.

MUSTAFA MERLIKA KRUJA(1887-1958)

Lindur në Krujë. Fundii dhjetëvjeçarit të parë tëshek. XX e gjen në Stam-boll, të regjistruar në insti-

tutin superior Fakulteti iShkencave politike, prej ngado të dalë në vitin 1910 mediplomë në shkencat politike e sociale.Kthehet në atdhe dhe dy vjet më vonë gjen-det në Vlorë, si delegat i Krujës dhe merrpjesë në kuvendin e Vlorës. Aty firmoi ak-tin e pavarësisë kombëtare, me siglën"Mustafa Asim Kruja". Në vitin 1924emërohet prefekt i Shkodrës e më pas, meardhejn e legalitetit, shkoi në Itali. U ven-dos në Zara, ku ra në kontakt me intelek-tualët Xhevat Korça, Ernest Koliqi, Ko-stantin Kotte. Pushtimi fashist i vendit egjen ne Gjenevë, ku ndiqte me interes zh-villimet në Shqipëri si edhe në kampin e riqe ishte krijuar atëhere, me vendndodhjenë Rusinë bolshevike. Me miqtë e tij punoiqë veprimtaritë e komunistëve rusë të mosngjisnin edhe në Shqipëri. Më 1941 ishtepjesë e Institutit të Studimeve Shqiptare,pararendës i Akademisë së Shkencave. Nëprill 1942, Merlika kërkohn heqjen e shpat-ave të Liktorit nga flamuri i Shqipërisë,kërkesë e cila u prit me indinjatë nga fash-istët dhe që nuk u kalua lehtë në fjalimin e"Teatro Savoia" në Romë. Gjithashtu, ai bëritë mundur bashkimin e trojeve etnike sh-qiptare gjatë misionit të tij politik. I tron-ditur nga fatkeqësi familjare dhe idorëhequr nga politika, në momente kritiketë politikës, kur vendi kishte nevojmë mëshumë se kurdoherë, Merlika i detyruar, lar-gohet si fillim në Francë e më pas në Sh.B.A.Familja e tij, e mbetur në Shqipëri, u inter-nua, duke jetuar me këtë ndjenjë dhe dukemos përfunduar dot veprën e tij të jetës"Fjalorin kritik të gjuhës shqipe" me rreth24.000 fjalë, Kruja vdiq në Niagara Falls.

FERIT VOKOPOLA (1887-1969)

Lindur në Vokopolë tëBeratit. Fillimisht emigroinë Stamboll, ku vijoi stu-dimet. Më pas kthehet nëShqipëri, ku në nëntor 1912zgjidhet delegat i Lushnjespër në kuvendin e Vlorës.Aty firmoi aktin e pavarësisë kombëtare, mesiglën "M. Ferit Vokopola". Gjatë kësaj kohe,Mustafa Vokopola, babai i tij, ishte prefekti Vlorës. Nga fundi i dekadës së parë tëshek. XX, iu përkushtua mësimeve fetare,përkthimit të Kur'anit. Më 1920 mori pjesënë organizimin e Kongresit të Lushnjës.Ishte ndër themeluesit e Medresesë së Ti-ranës dhe bashkëpunëtor i njohur i shtypitlaik e fetar. Gjatë kohës së monarkisë ish-te deputet i Beratit dhe për një farë koheministër i Bujqësisë. Autor i veprës"Gjëmimi i Tomorrit" (fetare), përm-bledhjes me vjersha "Symbyllazi dheëndërrime". La në dorëshkrim Kalendar-in osman dhe Kur'anin. Vdiq në Durrës.

YMER DELIALLISI (1873-1944)Lindur në Shijak. Emigroi herët në

kolonitë e shqiptarëve jashtë atdheut,nga ku mori formimin e parë të tij si ve-primtar i lëvizjes kombëtare. Bashkëme miqtë e tij Abdi e Murad Toptani,mori pjesë në kryengritjen e përgjiths-hme, e cila çoi në shpalljen e pavarë-sisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912.Deliallisi mori pjesë në këtë ngjarje his-torike dhe firmoi çertifikatën e lindjessë shtetit shqiptar, mesiglën "Ymer". Duke qenërrugës për në Vlorë, nëpërcjelljen që i bëri Is-mail Qemalit, ai i dërgoitelegram veprimtarëveqë ndodheshin në Shijakqë ta ngrinin flamurinkombëtar sa me parë.Kundërshtar i politikëssë Esat pashë Toptanit dhe përfaqësuesi Shijakut në Kongresin e Lushnjes.Viti 1920 shënon ngarkimin e tij medetyrën e kryetarit të bashkisë së Shi-jakut. U mpleks me kryengritjen e vitit1922 dhe pas dështimit të saj, u larguajashtë vendit. Pas disa vitesh, i kthyernë atdhe, u arrestua dhe u burgos. Mëpas iu vu veprimtarisë tregtare dhe ma-terializoi ndihmën ndaj luftës antifash-iste. I internuar nga nazistët, vdes nëburg, në Tiranë.

XHEMAL DELIALLISI(1880-1941)

Lindur në Shijak. Ve-primtar shoqëror dhepolitik i lëvizjeve përçlirim kombëtar. Në nën-tor 1912, si delegat i Shi-jakut, mori pjesë nëshpalljen e pavarësisë.Firmoi dokumentin e indipendencës meshënim në osmanisht "Xhemmalyyddinbej". Gjatë viteve `20 mori pjesë në ak-tivizimet për demokratizimin e vendit.Përkrahu forcat e Bajram Currit dheElez Isufit. Më 1924 mbështeti kryeng-ritjen e Fan Nolit. Pas dështimit të saj,u largua nga Shqipëria, për t'u rikthy-er pas disa vitesh. U vendos në Tiranë,ku ndiqte me interes zhvillimet politi-ko-shoqërore të vendit. Vdiq në Tiranë.

NEBI SEFA (1861-1942)Lindur në Lushnje.

Përkrahu Kongresin eManastirit dhe filloi tëpropagandojë shkrimin eshqipes me gërma latine.Mori pjesë në kryeng-ritjen e përgjithshme tëviteve 1911 dhe 1912. Nënëntor të atij viti u zgjodh delegat iLushnjes për në kuvendin e Vlorës. Sefamori pjesë në mbledhjen e parë të këtijkuvendi historik dhe më 28 nëntor nën-shkroi aktin e pavarësisë, me siglën"Nebi Sefa Lushja". Me forcat e tij, i er-dhi në ndihmë organizimit të njësive tëpara ushtarake të qeverisë së Vlorës, nëzonën e Mallakastrës, së bashku meministrinë e Luftës, kreu i së cilës ishteMehmet pashë Kalkandeleni Tetova(Dërralla). Në vitet `20 përkrahu kurs-in politik të ndjekur prej forcave fano-liane. Vidq në Lushnje.

ZYHDI OHRILindur në Ohër. Stu-

dimet i përfundoi në Tur-qi. Ishte pjesë e lëvizjevekombëtare dhe i luftës përçlirim nga osmanët. Ka or-ganizuar veprimtari e tu-bime të ndryshme, dukepropaganduar idetë ko-mbëtare. I zgjedhur nga Ohri si delegat,mori pjesë në kuvendin e Vlorës dhe firmoiaktin e pavarësisë, me siglën "Zuhdi Ohria".Ishte pjesë e Senatit të dalë nga qeveria eIsmail Qemalit. Më pas, shkoi në Elbasan,ku bashkëpunoi me Aqif pashë Biçakçiun.Mbështeti qeverinë e Sulejman Delvinës,të dalë nga Kongresi i Lushnjes më 1920.

PAVARESIA

3JMJOEBTJ allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di ...€¦ · të humbur, kur për nder të...

Documents

Transcript of 3JMJOEBTJ allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di ...€¦ · të humbur, kur për nder të...