FONDAZIONE

ISMUINIZIATIVE E STUDISULLA MULTIETNICITÀ

Të jetosh në LombardiUdhëzues për emigrantët për marrjen me qira dhe për blerjen e shtëpisë

Shqi

p

1

Përmasat dhe qëndrueshmëria e pranisë së huaj në Itali vendosin si temë politike qëndrore, qoftë në nivel kombëtar qoftë në atë europian, integrimin e qytetarëve, në mënyrë të veçantë përsa i përket sektorit strehues. Banesa merr pra një rol vendim-tar që ka si qëllim kryerjen e efektshme të proçesit të integrimit të personit të huaj në territorin kombëtar dhe paraqet karakteristika të cilat justifikojnë ndërhyrje të vëna në shenjë. Pikërisht stabilizimi progresiv i emigrantëve në vendin tonë ka sjellë kapërcimin e strukturave që ishin vetëm për pritje dhe rritjen e kërkesave për banesa të përshtat-shme për familjet, edhe si pasojë e rritjes së bashkimeve familjare.Megjithatë, mungesa e rrjeteve familjare dhe miqësore për mbështetje, ndonjëherë mosbesimi i pronarëve dhe madje edhe disa forma diskriminimi e bëjnë më të ndër-likuar hyrjen e të huajve në tregun e banesave, i cili është bërë, në vitet e fundit, në mënyrë të veçantë i shtrenjtë; pa harruar gjithashtu që problematika e qytetarit të huaj për kërkimin e shtëpisë haset dhe, shpesh, përplaset me nevoja të ngjashme të qytetarëve italianë, duke imponuar kështu gjetjen e zgjidhjeve të cilat duhet të shmangin forma konkurrence midis klasave më të dobëta dhe tensionet sociale që rrjedhin nga këto.Në këtë kuadër, me qëllim që përgjigjet të jenë gjithmonë e më shumë të efektshme, duhet që administratat publike dhe sektori i shërbimeve të vazhdojnë me vënien në veprim të praktikave të bashkëpunimit, siç ka ndodhur në vitet e fundit qoftë për të rritur kërkesën strehuese qoftë për kundërshtimin e të gjitha formave të diskriminimit që kanë të bëjnë me hyrjen në banesë.Veç kësaj, për planifikimin dhe vënien në veprim të ndërhyrjeve të cilat kanë si qëllim integrimin social të të huajit, duke marrë parasysh praninë e një shumice aktorësh istitucional rendi juridik i të cilëve cakton kompetenca në këtë fushë, Ministria e Punës, e Shëndetit dhe e Politikave Sociale ka privilegjuar një kontakt shumësek-torësh dhe sistemor, që ka si qëllim të mbuloj të gjitha aspektet e jetës sociale me anë të përfshirjes së plotë të Krahinave dhe enteve lokale, të cilët janë të parët që pranojnë nevojat dhe kërkesat që vijnë nga popullsia emigrante vendbanuese. Në lidhje me këtë, Ministria që prej 2001 i ka kushtuar një vëmendje të veçantë sektorit të banimit, me anë të eksperiencës së marrëveshjeve të parashikuara me Krahinat, në fushën e të cilave ka qenë i mundur zhvillimi i ndërhyrjeve që janë në mënyrë të veçantë novatore.Të tilla ndërhyrje pajtohen me atë që është parashikuar nga Raporti Kombëtar mbi Mbrojtjen dhe Përfshirjen sociale 2008-2010, i cili parashikon, midis pikësynime-ve themelore të strategjisë së re të përfshirjes sociale, nxitjen e politikave për sh-tëpinë.Udhëzuesi që ju paraqesim “Të jetosh në Lombardi. Udhëzues për emigrantët për marrjen me qira dhe për blerjen e shtëpisë” ka si qëllim të jetë jo vetëm një mjet i nevojshëm për përhapjen e informacioneve mbi tregun e banimit, por edhe një mjet i efektshëm sensibilizimi për shoqërinë mikpritëse.

Giuseppe SilveriDrejtor i Përgjithshëm i EmigracionitMinistria e punës, e shëndetit dhe e politikave sociale

2 3

Krahina e Lombardisë, e vetëdijshme që hyrja në shtëpi është një nga kushtet për të ndihmuar integrimin real të popullsisë emigrante, realizoi këtë udhëzues praktik në shumë gjuhë.“Të jetosh në Lombardi. Udhëzues për emigrantët për marrjen me qira dhe për bler-jen e shtëpisë” ka si qëllim të jetë një mjet i rëndësishëm për përhapjen e informaci-oneve të nevojshme dhe të sakta të cilat kanë lidhje me tregun e banimit: shtjellon hapat dhe nyjet kryesore të fazave të qirasë ose të blerjes së një shtëpie, duke dhënë edhe disa sugjerime praktike. Jo vetëm këto: jep udhëzime të nevojshme në rast se një person ka ndër mend të bëj kërkesë për banesë në Edilizia Residenziale Pubblica (Banesat Popullore) dhe jep disa sqarime mbi rregullat e bashkëpronësisë, duke përcaktuar qartë të drejtat dhe detyrat e bashkëpronarëve. Qëllimi i udhëzuesit është edhe ai të nxis njohjen e rregullave të bashkëjetesës që janë të nevojshme për të garantuar marrëdhënie të harmonishme dhe paqësore midis atyre që jetojnë në të njëjtin territor.Në fund, për një nevojë qartësie, një glosar i nevojshëm shpjegon termat më të vështirë dhe një listë adresash shpie në ato ente që janë një pikë referimi për çësh-tjet që kanë lidhje me banesën. Udhëzuesi ka gjithashtu si qëllim të jetë një ndihmë edhe për operatorët e shërbimeve e të sektorit të cilët kanë si funksion orientimin në kërkimin e banesës.Me qëllim që të arrihen këto pikësynime të shumta dhe në lidhje me përdoruesit të cilëve u drejtohet ky udhëzues, emigrantëve, është zgjedhur që argumentet të pa-raqiten me një gjuhë të thjeshtësuar dhe të përkthehen në 10 gjuhët e huaja më të përhapura në Krahinën e Lombardisë (arabisht, spanjisht, shqip, anglisht, rumanis-ht, tagalog-filipin, gjuhë kineze, frëngjisht, gjuhë ukrainase portugalisht) në bazë të pranive të komuniteteve emigrante.Dëshiroj të përfundoj duke falenderuar të gjithë ata që kanë ndihmuar për realizimin e këtij libri të vogël, i cili lind edhe nga ballafaqimi me aktorë istitucionalë të nd-ryshëm dhe aktorë jo-istitucionalë që veprojnë ne sektorin e shtëpisë, bashkëpunimi i të cilëve është një vlerë shtesë për këtë produkt.

Giulio BoscagliKëshilltar për Familjen dhe për Solidaritetin SocialKrahina e Lombardisë

2 3

Nevoja strehuese në krahinën tonë është shumë e rëndësishme dhe paraqitet gjith-monë e më shumë e ndërlikuar.Krahina e Lombardisë ka kompetencën që të përcaktojë rregullat dhe programet për realizimin e banesave për shtresat që nuk janë shumë të pasura dhe për mbështe-tjen e drejtëpërdrejtë të familjeve.Pikësynimi i Krahinës është pra që të lehtësoj vështirësitë e familjeve më të dobëta për të përballuar problemin e shtëpisë, në radhë të parë qiranë.Familjet ndihmohen me anë të vënies në dispozicion të banesave me qira, menax-himi i të cilave ju është dhënë në mirëbesim Komunave dhe ALER-ve. Familjeve të cilave nuk u jepet nje banesë publike mund të kërkojnë si mundësi tjetër kontribute të drejtpërdrejta për pagesën e qirasë. Në fund, familjet ndihmohen me kontribute për blerjen e shtëpisë së parë.Bëhet fjalë pra për masa konkrete mbështetjeje që bëjnë pjesë në politikat më të përgjithshme strehuese dhe sociale të Krahinës dhe që janë të vendosura nga rre-gulla krahinore.Janë gjithmonë më të shumtë qytetarët e lindur jashtë shtetit që kanë blerë shtëpinë e parë edhe falë kontributit te krahinës ose që jetojnë në banesat e Komunave dhe të ALER. Ky rezultat vjen nga marrja e përgjegjësisë nga ana e qytetarëve të huaj dhe nga aftësitë e tyre të integrohen në shoqërinë lombarde.Roli i Krahinës, në bashkëpunim me Qeverinë kombëtare, është pra ai i drejtimit dhe bashkëpunimit me Komunat dhe Aler-ët për të nxitur një zhvillim të harmonishëm të lagjeve tona dhe për të siguruar burimet qoftë për ndërhyrjet e reja qoftë për kualifi-kimin e mëtejshëm të pasurisë ekzistuese.Bashkëpunimi istitucional është pra thelbësor, në veçanti si ky i eksperimentuar me Ministrinë e Punës, e Shëndetit dhe e Politikave Sociale dhe me Këshilltarin për Shtëpinë dhe për Solidaritetin social, për hartimin e këtij udhëzuesi në shumë gjuhë. Bëhet fjalë për një mjet kryesor në mënyrë që të mund të ofrohet shërbimi më i mirë i mundshëm, duke vënë në qendër të ndërhyrjes publike personin, nevojat e tij por mbi të gjitha duke vlerësuar përgjegjësitë e qytetarëve dhe duke shpërblyer aftësinë e integrimit në rrjetin social sipas rregullave në fuqi: një investim i vërtetë social the-melor për zhvillimin e qyteteve tona.

Mario ScottiKëshilltar për Shtëpinë dhe për Ndërtimet me karakter Social Krahina e Lombardisë

4 5

TreGueS Të kërkosh shtëpi në Lombardi

1. Qiraja 1.1 Kërkesa e garancive1.2 Shpenzimet fillestare 1.3 Kontrata e qirasë 1.4 Të ndash apartamentin me persona të tjerë1.5 Të paguash qiranë1.6 Mirëmbajtja 1.7 Kur kontrata mbaron

2. L’edilizia residenziale Pubblica (erP) – Banesat popullore2.1 Kush mund të hyjë në banesat publike2.2 Ku paraqitet kërkesa2.3 Mënyrat e dhënies

3. Zgjidhje strehuese të përkohshme

4. Të blesh shtëpi4.1 Hapat e shitblerjes4.2 Kushte lehtësuese dhe kontribute për shtëpinë e parë

5. Të jetosh në bashkëpronësi (condominio)5.1 Të drejta e detyra5.2 Grumbullimi i mbeturinave 5.3 Shpenzimet e përbashkëta

6. Njoftimet e pasurive të paluajtshme: këshilla për leximin

7. e dinit që …

8. Adresa të nevojshme

9. Glosar: fjalët më të përdorura

Kujdes, shënim për lexuesin: për fjalët e nënvizuara të shikohet glosari.

4 5

Të KërKoSh ShTëPi Në LoMBArdiTë kërkosh shtëpi në Lombardi nuk është një punë e lehtë: çmimet e banesave janë të larta dhe disponueshmëria e banesave në disa zona është e pakët. Zonat me tension të lartë strehues (domethënë zonat ku diferenca midis kërkesës dhe dispo-nueshmërisë së banesave është më e lartë) janë Milano qytet dhe shumë komuna të provincës së tij, Brescia, Varese dhe zonat e thella të tyre.Për sa i përket çmimeve është mirë të merrni parasysh që prania e shërbimeve pu-blike, e aktiviteteve tregtare dhe e lidhjeve me mjetet e transportit publik (Autobuza, trena, metropolitana…) rrit koston e banesave. Shtëpitë më të lira gjenden, pra, në qendrat më të vogla dhe në zonat periferike brenda secilës komunë.

Si të kërkosh shtëpi

Përhapja e fjalës. Përhapni fjalën midis të njohurve, miqve e kolegëve.

Shtypi. Pyesni në kioskën e gazetave cilat gazeta botojnë lajmërimet me ofertat e apartamenteve me qira ose në shitje.

internet. Shikoni lajmërimet e publikuara në sitet e specializuara për marrjen me qira dhe për shitblerjen.

Agjensitë për pasuritë e paluajtshme. Vënë në kontakt personat që ofrojnë dhe personat që kërkojnë një apartament me qira ose në shitje. Kostoja e këtij shërbimi paguhet qoftë nga pronari/shitës qoftë nga qiramarrësi/ blerësi, vetëm kur kontrata e shitblerjes ose e qirasë përfundohet. Informohuni gjithmonë mbi përqindjen e «bler-jes» së kërkuar para se të zgjidhni agjencinë së cilës do ti caktoni këtë detyrë.

Koperativa dhe shoqata. Ekzistojnë koperativa që ndërtojnë ose që u ristrukturojnë shtëpitë me qira ose shtëpitë në shitje anëtarëve të tyre me kushte të leverdisshme. Disa shoqata ndihmojnë dhe shoqërojnë italianët e emigrantët në kërkimin e shtëpi-ve me qira ose në hyrjen e pronës (të shikohet kap.8, nën zërin «Koperativat dhe realitete të sektorit të shërbimeve»).

Kujdes: mos u besoni agjencive që ju kërkojnë lekë para se të gjejnë shtëpinë (domethënë para se të përfundojnë një kontratë) ose që ju kërkojnë lekë në këmbim të një liste të thjeshtë pronarësh. Nuk janë seriozë: mund të bëhet fjalë për një mashtrim .

6 7

1. QirAjA

1.1 Kërkesa e garancive

Kur kërkohet një banesë është mirë të dihet se: qiraja duhet të paguhet rregullisht;• banesa duhet të kthehet në të njëjtat kushte në të cilat e keni gjetur;• banesa nuk mund të përdoret si vend pune;• qiramarrësi i ardhshëm duhet të zotërojë një leje qëndrimi sepse pronari rrezikon • burgimin nga 6 muaj deri në 3 vjet dhe konfiskimin e pasurisë së paluajtshme në rast se ua jep me qira subjekteve pa dokumentacionin e duhur për të qëndruar rregullisht në Itali.

Shpesh pronarët, para se të japin një shtëpi me qira, u kërkojnë disa garanci qira-marrësve të ardhshëm, si, për shembull, të demonstrojnë që kanë një rrogë të mjaf-tueshme dhe që kanë një kontratë pune të rregullt dhe/ose të paraqesin referencat e një punëdhënësi ose të një shoqate.

1.2 Shpenzimet fillestare

Të marrësh një shtëpi me qira kërkon disa shpenzime fillestare:

Kostot e agjencisë. • Zakonisht shkojnë nga 10% në 20% të shumës vjetore ose i për-gjigjen kostos së qirasë mujore duke përfshirë këtu edhe shpenzimet.Garancia (paradhënie). • Shuma e tre muajve të qirasë depozitohet në emër të pronarit si garanci. Kjo shumë i kthehet prapë me interesa qiramarrësit në fund të periudhës së qirasë, gjithmonë në qoftë se qiramarrësi nuk i ka shkaktuar dëme banesës ose i ka paguar të gjitha shpenzimet.regjistrimi i kontratës. T• atim regjistrimi; 2% të qirasë vjetore. Kjo kosto ndahet për gjysëm midis qiramarrësit dhe pronarit. Përveç këtij 2% duhet të merren para-sysh dhe kostot e pullave të taksave të cilat vendosen mbi kopiet e kontratës.Qiraja mujore. • Pas firmosjes së kontratës duhet derdhur para kohe qiraja mujore (më shpesh është trimujore), plus kuotat që janë në ngarkim të qiramarrësit në lidhje me shpenzimet e bashkëpronësisë.Lidhja • ose regjistrimi në emër të qiramarrësit të shërbimeve (si energjia elektrike, gazi, uji, telefoni) janë të gjitha në ngarkim të tij.

Qir

A

6 7

1.3 Kontrata e qirasë

Sipas ligjit, kur merret me qira një shtëpi, duhet të bëhet një kontratë e rregullt. Kontrata e qirasë duhet të shkruhet në dy kopje, duhet të firmoset nga pronari dhe qiramarrësi dhe duhet të regjistrohet pranë Agenzia delle Entrate (institut shtetëror që merret me menaxhimin, vërtetimin dhe mosmarrëveshjet në fushën tatimore). Këshillojmë të firmoset një kopje e tretë e kontratës dhe kjo në origjinal e cila mund të kërkohet nga Questura (Kuestura) në rastin e procedurave për bashkim familjar. Është pronari ai që duhet të kujdeset për regjistrimin fillestar dhe zgjatjen për çdo vit të kontratës. Shpenzimet e regjistrimit (2% të qirasë vjetore) ndahen përgjysëm midis pronarit dhe qiramarrësit dhe i debitohen banuesit midis shpenzimeve të ba-shkëpronësisë.Të kesh një kontratë të shkruar dhe të regjistruar është e rëndësishme qoftë për të vërtetuar faktin që ke një shtëpi në momentin kur kërkohet të bëhet bashkimi fami-ljar, qoftë për të ditur cilat janë të drejtat e veta dhe detyrimet në rast konflikti me pronarin e banesës.

Janë të parashikuara disa lloje kontratash. Më poshtë do të përmendim ato më të përhapurat.

Kontrata e lirë. Çmimi i qirasë përcaktohet lirisht domethënë ndjek ecurinë e tregut. Ka një vlefshmëri 4 vjeçare dhe përsëritet automatikisht për 4 vjet të tjera, në qoftë se nuk ndodh prishja e saj brenda 6 muajsh nga kjo datë nga ana e qiradhënësit vetëm për arsye të vlefshme të parashikuara nga ligji. Për 8 vjet kushtet ngelen ato që janë të treguara në kontratë. Mund të kërkohen vetëm disa përshtatje ISTAT, domethënë ajo përqindje e rritjes që shkaktohet nga inflacioni dhe që shërben për të mbajtur të pandryshuar vlerën e shumës së qirasë.

Kontrata me pagesë të negociuar. Mund të aplikohet në komunat me tension të lartë strehimi. Kostoja e qirasë është më e ulët sepse është vendosur në bazë të marrëveshjeve të sindikatave në nivel territorial dhe jo në bazë të dëshirës të prona-rit. Kjo kontratë zgjat 3 vjet dhe përsëritet automatikisht për 2 vjet të tjera në qoftë se nuk ndodh prishja e saj nga njëra prej dy palëve të kontratës. Edhe në këtë rast janë të parashikuara përshtatje vjetore të pagesës së qirasë por vetëm në masën 75% të parametrave ISTAT.

Kontrata e përkohshme. Ka një kohëzgjatje maksimale prej 18 muajsh dhe për-doret kur ekziston një nevojë e dokumentuar e dhënies ose marrjes me qira për një periudhë të shkurtër (për arsye pune, martese, kura mjekësore, afrim pranë selisë së punës, etj). Kontrata nuk përsëritet në mënyrë automatike. Në qoftë se pas skadimit palët kanë për qëllim përsëritjen e kontratës duhet të tregojnë në mënyrë të qartë ar-syet për të cilat kërkojnë të nënshkruajnë sërish një kontratë të tillë. Në kryeqendrat dhe në komunat kufitare pagesa është e vendosur në bazë të një marrëveshjeje.

Qir

A

8 9

Kontrata e nënqirasë. Përdoret kur një person që ka marrë me qira një apartament do që ti jap me qira një personi tjetër një pjesë të apartamentit, për shembull një dhomë (jo të gjithë apartamentin). Nënqiraja është e mundur vetëm në qoftë se nuk është e ndaluar në kontratën origjinale. Banuesi megjithatë duhet ti komunikoj pro-narit emrin e nënqiramarrësit.

Kontrata e dhënies në përdorim. Përdoret kur pronari i një apartamenti lejon për-dorimin e këtij të fundit falas nga një person i dytë. Banuesi duhet të paguajë kuotat e shpenzimeve të bashkëpronësisë që janë në ngarkim të tij.

Kontrata për përdorim miqsh. Përdoret kur është ndërmarrja ajo që merr me qira një apartament për nënpunsat e tij.

Për të gjitha kontratat e qirasë që kanë një natyrë private është e parashikuar një zbritje tatimore e cila ndryshon sipas llojit të kontratave dhe aplikohet deri në një farë limiti të ardhure.

1.4 Të ndash apartamentin me persona të tjerë

Në qoftë se doni të ndani apartamentin me persona të tjerë kjo është e mundur duke ndjekur mënyrat e mëposhtme:

kontrata është në emër të të gjithë banuesve;• kontrata është vetëm në emër të njërit prej banuesve. Titullari i kontratës, është plo-• tësisht përgjegjës për apartamentin kundrejt pronarit dhe duhet të jetë dakort me të mbi praninë e banuesve të tjerë;titullari i kontratës jep me nënqira një pjesë të shtëpisë por, vetëm në qoftë se kjo •

Në kontratë është e mundur të përfshihen dhe marrëveshje specifike të cilat vendosen nga palët. Por, nuk është e vlef-shme një kontratë (ose një shkresë private) e cila parashi-kon detyrime ose angazhime që janë të përjashtuara nga ligji. Një shembull? Kur kontrata parashikon që banuesi të paguajë edhe atë pjesë të shpenzimeve të shpenzimeve të përbashkëta të banesës që i takojnë faktikisht pronarit (të shikohet paragrafi 5.3), ose kur kontrata ka një kohëzgjatje të ndryshme nga ajo e parashikuar nga ligji.

Në kontratën e qirasë është e rëndësishme të saktësohet edhe nëse shtëpia është në gjendje të mirë apo-jo. Me nën-shkrimin e kontratës banuesi angazhohet të dorëzojë apar-tamentin në të njëjtën gjendje në të cilën e ka marrë, duke pasur këtu parasysh përdorimin normal të banesës.

Qir

A

8 9

nuk është e ndaluar në mënyrë të qartë nga kontrata ose nga ndonjë pakt i lidhur me pronarin e banesës (i cili në çdo rast duhet të jetë dakort).

Ndërsa në qoftë se doni të strehoni miq ose të afërm për një periudhë kohe të shkurtër falas duhet të paraqesni brenda 48 orësh një komunikim pranë Questura (Kuesturës) ose pranë Commissariato (Komisariatit të Policisë) ose pranë Komunës në qoftë se në zonën ku banoni nuk gjendet një Komisariat, duke përdorur formularin e posaçëm të «cessione di fabbricato» (të lëshimit të banesës).

1.5 Të paguash qiranë

Pagesa e qirasë dhe e paradhënies së shpenzimeve të shpenzimeve të përbash-këta të banesës duhet të bëhet brenda kohës së caktuar në kontratë. Në qoftë se paguani me para në dorë, kërkoni që t’ju lëshohet gjithmonë një dëftesë e cila të ketë datën dhe firmën e pronarit ose paguani me një urdhërxhirim ose me një mandapo-stë në mënyrë që të keni gjithmonë dokumentacionin për pagesën e kryer në kohën e parashikuar.

Ruani çdo lloj dokumentacioni që ka të bëjë me pagesën e qirasë pasi mund të jetë një provë e rëndësishme në rast konflikti me pronarin e shtëpisë.

Në qoftë se pronari ju kërkon një shumë të mëtejshme • përvec shumës së parashikuar nga kontrata, ky akt është i paligjshëm. Në këtë rast drejtohuni sindikatave.Këshillojmë që të jeni të përpiktë me pagesën e qirasë. • Mospagimi i një muaji ose më shumë muajve është shkak për prishjen e kontratës.

Në qoftë se të ardhurat tuaja nuk janë të mjaftueshme për të garantuar pagesën e qirasë është e mundur të bësh kërkesë për të hyrë në Fondo Sostegno Affitto Regione Lombardia. Për të marrë këtë ndihmë ekonomike është e nevojshme të plotësosh kushtet e mëposhtme:

Leje qëndrimi;•Vendbanim në Lombardi prej 5 vjetësh të paktën ose •në Itali prej 10 vjetësh të paktën;Kontratë qiraje të rregullt e cila është e vlefshme dhe •e regjistruar.

Kërkesa për marrjen e ndihmës duhet të paraqitet në komunën e vendbanimit ose në Centri di Assistenza Fiscale (CAAF).

Qir

A

10 11

1.6 Mirëmbajtja

Shpenzimet në ngarkim të banuesit Mirëmbajtja e vogël dhe e zakonshme është në ngarkim të banuesit i cili duhet të mbajë apartamentin në gjendje të mirë. Një shembull? Banuesi është i detyruar të rregulloj një rubinet në qoftë se rrjedh dhe të kontrolloj në mënyrë periodike kaldajën siç është e parashikuar nga ligji.Ndërsa shpenzimet për ndërrimin e impianteve (si për shembull kaldaja) ose shpen-zimet për punët e ristrukturimit i takojnë pronarit. Por kujdes: në qoftë se banuesi prish impiantet ose pajisjet për moskujdesje, atëherë duhet ti paguajë nga xhepi i vetë shpenzimet e ndreqjes dhe të ndërrimit.Para marrjes me qira të një shtëpie kontrolloni gjendjen e saj. Në qoftë se ka pjesë në gjendje të keqe kërkoni që të sistemohen. Ndyshe, mund të viheni dakort me pronarin dhe të kujdeseni ju për punët, duke zbritur shumën e këtyre shpenzimeve nga kostoja e qirasë. Këto marrëveshje duhet të shkruhen në kontratë ose në një dokument privat që i bashkangjitet kontratës.

1.7 Kur kontrata mbaron

Prishja Prishja e kontratës duhet të komunikohet me shkrim me letër rekomande.

Pronari mund të heq dorë nga kontrata për: • nevoja (për arsye familjare ose personale ose sepse apartamenti duhet të shitet • ose të ristrukturohet) sapo të ndodhë skadimi i parë i kontratës;mbarim qiradhënieje, pas skadimit definitiv të kontratës, duke i dërguar komuni-• kimin qiramarrësit të paktën 6 muaj para skadimit.

Në qoftë se është parashikuar nga kontrata, banuesi mund të heq dorë nga kontra-• ta në çdo moment, por duhet ta komunikoj 6 muaj më përpara. Kjo do të thotë që të drejtat dhe detyrat që rrjedhin nga kontrata zgjasin akoma edhe 6 muaj nga ai moment, duke përfshirë dhe detyrimin e pagesës së qirasë. Në qoftë se nuk është parashikuar nga kontrata, banuesi mund të heqë dorë nga ajo para kohe vetëm për arsye të rënda.

Kur palët duan që kontrata të vazhdojë Pas skadimit përfundimtar, për shembull pas 8 vjetësh (4+4) me kontratën e lirë, në qoftë se pronari nuk dërgon prishjen e kontratës në kohët e caktuara, atëherë kuptohet që kontrata përsëritet në mënyrë automatike.Por në qoftë se pronari, do që t’jua japë sërish me qira shtëpinë, por do të ndryshojë disa kushte të kontratës (për shembull pagesën), duhet të dërgojë prishjen e kontratës së vjetër dhe të bëjë një kontratë të re.

Nxjerrja nga banesaËshtë një vendim i gjykatësit (me kërkesë të pronarit) që detyron banuesin që të lerë shtëpinë brenda një kohe të caktuar. Nxjerrja nga shtëpia ndodh kur banuesi:

është • vonestar domethënë nuk paguan rregullisht sa i takon;

Qir

A

10 11

nuk respekton kontratën: për shembull, ka dhënë banesën me nënqira pa qenë i • autorizuar, ose i ka shkaktuar dëme të rënda apartamentit;nuk e le të lirë banesën edhe pse ka ndodhur një prishje e rregullt e kontratës për • mbarim qiradhënieje ose për nevojat e pronarit.

Kur nxjerrja nga banesa ndodh për mbarim qiradhënieje (por vetëm në këtë rast) banuesi mund ti kërkojë gjykatësit një shtytje afati (që nuk fitohet gjithmonë) që nor-malisht nuk i kalon 6 muajt. Në kushte të veçanta (në rast pranie invalidësh, të mos-huarish, të papunë), shtytja mund të zgjasë 18 muaj të tjerë.Pasi mbaron edhe kjo periudhë shtytje, në qoftë se banuesi refuzon të lerë të lirë shtëpinë, mund të largohet në mënyrë të detyruar me ndërhyrjen e Prokuratorit dhe Rendit Publik.

2. L’ediLiZiA reSideNZiALe PuBBLicA– BANeSAT PoPuLLoreBanesa të ndërtuara me fonde publike («shtëpi popullore») që u jepen me qira per-sonave ose familjeve në bazë të listave publike komunale. Janë të rezervuara për familjet ose për individët që kanë probleme më të mëdha për të gjetur një strehim në tregun privat për shkak të kushteve ekonomike të kufizuara. Pagesa e qirasë është më e ulët se ajo e tregut. Megjithatë duhet të merret parasysh fakti që kërkesat për strehim janë më të mëdha se sa banesat e disponueshme. Për këtë arsye pranimi i kërkesave nuk sjell medoemos dhënien e një strehimi.

2.1 Kush mund të hyjë në banesat publike

Në Lombardi mund të bëjë kërkesë kush:ka vendbanim (domethënë është i regjistruar rregullisht në zyrën e gjendjes civile) ose • punon në një komunë të zonës prej të paktën 5 vjetësh në momentin kur paraqitet kër-kesa dhe, në qoftë se është i huaj, ka leje qëndrimi të rregullt të paktën prej 2 vjetësh dhe punon rregullisht;ka të ardhura • ISEE-ERP që nuk e kalojnë kufirin e vendosur nga normativa në fuqi;ka vendbanim ose punon në komun ën ku paraqitet kërkesa;• nuk është pronar në Itali ose jashtë shtetit të një strehimi tjetër i përshtatshëm me • nevojat e trungut familjar;nuk është nxjerrë nga banesat ERP për • vonesë pagese në 5 vitet e fundit;nuk ka zënë në mënyrë të paligjshme strehime ERP në 5 vitet e fundit.•

BA

NeS

AT P

oPu

LLo

re

- Q

irA

12 13

2.2 Ku paraqitet kërkesa

Në Komunën e vendbanimit ose të punës;• pranë selisë ALER (Azienda Lombarda per l’Edilizia Residenziale- Ndërmarrja e • Lombardisë që menaxhon banesat popullore) në qoftë se është e autorizuar nga Komuna;në CAAF dhe pranë sindikatave të banuesve për një asistencë të mundshme në • qoftë se të autorizuar;pranë privatëve vetëm në rastin e banesave me një pagesë të arsyeshme (shem-• bull koperativat për banim, ndërmarrje, etj.). Për të njohur kush janë privatët dhe ku të paraqitet kërkesa për banesa me pagesë të arsyeshme është e mundur të lidheni me sitin Direzione Casa OO.PP. (drejtoria për shtëpi e zonës së Lombar-disë) dhe të ndiqni rrugën e mëposhtme: www.casa.regione.lombardia.it.

2.3 Mënyrat e dhënies

Dhënia me qira bëhet nga Komunat sipas një liste të përpiluar në bazë të situatës ekonomike, të situatës familjare dhe të strehimit të personave/familjeve që kanë paraqitur kërkesën. Në raste të rënda të vërtetuara, sidomos në situata ku janë të pranishëm fëmijë, të sëmurë ose invalid, Komuna mund të jap banesën në bazë të një procedure urgjente.

Pas dhënies, ALER ose Komuna nënshkruajnë një kontratë qiraje me trungun fami-ljar. Pagesa e qirasë është një pagesë sociale dhe ndryshon sipas kushteve sociale e ekonomike të familjes dhe të karakteristikave të banesës (vendi, metrazhi, gjendja e ruajtjes, etj).

Kush do të trasferohet në Lombardi për një periudhë kohe të sh-kurtër për arsye pune, studimi, kërkimi ose për të ndihmuar një fa-miljar, parashikohet mundësia e dhënies me qira të përkohshme së banesave, në bazë të një liste specifike dhe të disponueshmërisë. Në këtë rast duhet të banosh më larg se 30 km nga vendi i punës, i studimit, i kurimit. Për të ditur në qoftë se ekzistojnë banesa të këtij tipi kontaktoni ALER ose Komunën.

Vazhdimësia e vendbanimit është një kusht themelor për të hyrë në shtëpinë popullore. Kjo do të thotë që në qoftë se ndryshoni vendbanim duke u zhvendosur në një zonë tjetër, vitet e grumbulluara deri në atë moment nuk do të llogari-ten.

BA

NeSAT Po

PuLLo

re

12 13

3. ZGjidhje STrehueSe Të PërKohShMe Në disa komuna ekzistojnë struktura pritjeje publike ose private (konvikte, pensione, qendra pritjeje, komunitete për nëna të vetme me të mitur, struktura të mbrojtura për persona në vështirësi..) që ofrojnë një numër të kufizuar sistemimesh për një peri-udhë kohe të ndryshueshme (një natë të vetme ose periudha më të gjata). Kushtet për pranim janë të ndryshme: në disa raste nuk janë të parashikuara, por në raste të tjera është e nevojshme të bësh një bisedë paraprake, të jesh i sinjalizuar nga shërbimet sociale, të kesh një leje qëndrimi të rregullt. Disa nga këto struktura janë falas, disa të tjera kërkojnë një pagesë (ditore, javore ose mujore). Në të tilla struk-tura ofrohen ndonjëherë edhe shërbime plotësuese në dispozicion të miqve: për shembull ofrohet mbështetje për kërkimin e një strehimi e/ ose të një pune, ndihmë për kryerjen e formaliteteve burokratike, kurse për alfabetizim gjuhësor, etj.Për të ditur se ku ndodhen e se si të hyni, drejtojuni servizi sociali del Comune, sporteleve për emigrantët e Komunave, Centri Ascolto della Caritas (Qendrave të dëgjimit Caritas) ose shikoni Banca dati delle strutture che accolgono immigrati in Lombardia (lista e strukturave që strehojnë emigrantë në Lombardi) në sitin e inter-netit www.ismu.org/orim/accoglienza.

4. Të BLeSh ShTëPi 4.1 hapat e shitblerjes

Të huajt që kanë një lejeqëndrimi të rregullt në Itali kanë të drejtë (pavarësisht nga kombësia e tyre) të blejnë një shtëpi. Shtëpia mund të blehet nga një privat, nga një shoqëri ose nga një shoqëri ndërtimi.

1. disa aspekte për të mbajtur nën kontroll para se të bleshËshtë e rëndësishme të shkosh te noteri i besuar për tu siguruar që:

shitësi është pronari i vërtetë;• shitësi është titullar për shitjen e banesës;• shtëpia të mos jetë e paligjshme dhe që të mos ketë mbi të • hipoteka;pronari i mëparshëm të ketë paguar të gjitha shpenzimet e shpenzimeve të për-• bashkëta të banesës.

Në qoftë se bleni te një shoqëri ndërtimi:është e nevojshme të kontrolloni gjendjen e saj ekonomike; në qoftë se ndërmarrja • falimenton rrezikoni të humbni shtëpinë, jo e përdorur si vendbanim, edhe pse është bërë tashmë akti noterial;mos derdhni shifra të larta në momentin e prenotimit dhe bëni pagesat e mëpasme • vetëm pas përfundimit të punimeve;kujtohuni që ekzistojnë rregulla të posaçme për të mbrojtur ata që blejnë një pasuri të • paluajtshme në ndërtim e sipër (shembull: lëshimi i fidejuksionit për të garantuar parad-hëniet e derdhura).

Të B

LeSh

Sh

TëPi

- Z

Gji

dh

je T

ë Pë

rK

oh

ShM

e

14 15

2. Kontrata paraprake (ose kompromisi)Është kontrata e parë që shitësi dhe blerësi duhet të nënshkruajnë. Por ndonjëherë kompromisi paraprihet nga një propozim blerjeje. Me kompromisin palët angazhohen të shesin/blejnë, caktohet çmimi i paradhënies (kapara) që i derdhet në atë moment shitësit. Nga kjo marrëveshje paraprake (edhe pse e nënshkruar privatisht) lindin disa angazhime të vlefshme nga pikëpamja juridike dhe që përcaktojnë detyrime qoftë për shitësin qoftë për blerësin: në qoftë se pas derdhjes së kaparës blerësi vendos të mos e blejë më shtëpinë, shitësi mund ta mbaj kaparën; por në qoftë se është shitësi ai që nuk do më ta shesë, blerësi ka të drejtë të marr mbrapsht një shumë të barabartë me dyfishin e kaparës së derdhur. Duhet gjithashtu të dihet, që mund të kërkohet nënshkri-mi i një kontratë paraprake edhe te noteri, nëpërmjet një akti noterial, për të vazhduar me traskriptimin e vetë kontratës në regjistrat e pasurive të paluajtshme (me një shtesë të vogël shpenzimi dhe 2 taksa fikse secila nga 168 euro): në këtë mënyrë blerësi mund të mbrohet nga çdo lloj problemi që mund të lindi gjatë periudhës së kohës midis kompromisit dhe aktit noterial, si për shembull hipoteka, sekuestrime ose falimentimi i shitësit. Në rast falimentimi të shitësit, për shembull, traskriptimi i kontratës paraprake jep mundësinë të rimarrësh të gjitha ose një pjesë të shumave të derdhura.

3. Akti noterialËshtë akti zyrtar i shitblerjes i nënshkruar pranë një noteri. Në rast se i huaji nuk e di italishten emërohet një përkthyes dhe akti hartohet në dy gjuhë. Noteri duhet të zgjidhet nga palët me marrëveshje të përbashkët, ose në mungesë të marrëveshjes, nga pala e detyruar për pagesën e shpenzimeve (që zakonisht nuk i kalojnë 1-1,5% të kostos së përgjithshme të operacionit). Zgjedhja e noterit nuk duhet të caktohet nga agjentë të pasurive të patundshme dhe/ose nga ndërmjetës, por mund t’ju

Para se të bleni, këshillojmë ti drejtoheni një noteri dhe/ose shoqa-tave përfaqësuese të pronarëve të pasurive të paluajtshme (të shi-kohet kap.8, «Adresa të nevojshme») sepse është shumë e rëndë-sishme të kontrollosh që gjithçka të jetë e rregullt para se të firmosni çdo lloj dokumenti detyrues.

Këshillat që i kërkohen noterit, edhe para përfundimit të shitjes, • nuk kanë një kosto shtesë. Nëse pastaj shitja nuk përfundohet noteri nuk do të kërkojë shpërblim për konsulencën e tij, me për-jashtim të një pagese për shpenzimet e bëra për aktivitetin e kontrollit dhe të kërkimit të bërë pranë zyrave publike, dhe që zakonisht nuk është më shumë se 200 euro.Shërbimi i ndërmjetësisë së agjencise ka zakonisht një kosto • që ndryshon nga 2% deri në 4% (në përpjestim të zhdrejtë me vlerën e pasurisë së paluajtshme) ose është një shifër afrofe.

Të BLeSh

ShTëPi

14 15

këshillohet vetëm në qoftë se e kërkoni. Në lidhje me këtë mund të shikoni edhe sitin e noterëve: www.notariato.it.

4. TatimetKush blen një pasuri të paluajtshme në Itali, në qoftë se e blen te privati, duhet të paguajë tatimet në masën 10% (në qoftë se bëhet fjalë për një shtëpi të parë, të shikohet paragrafi 4.2).

5. KrediaKredia është një formë financimi (hua) e dhënë nga bankat. Për ta dhënë bankat kërkojnë disa garanci: në përgjithësi, një punë të përhershme dhe të ardhura mëse të mjaftueshme. Kreditë mund të jenë me kosto fikse (e pandryshueshme), kosto variabël (e ndryshueshme) ose me kosto të përzjerë. Kostoja fikse është më e lartë por mban këstin njësoj gjatë gjithë zgjatjes së kredisë. Me koston variabël kësti ndjek ecurinë e kostos së parasë: mund të ulet por mund edhe të ngrihet në mënyrë të ndjeshme. Në fund, kostoja e përzjerë parashikon që kostoja e fiksuar fillimisht mund të ndryshojë në bazë të datave të skadimit dhe kushteve të caktuara në kon-tratë. Kini parasysh që kredia nuk jepet për 100% e kostos së shtëpisë: është, pra, e nevojshme të kesh në dorë një disponueshmëri fillestare lekësh e cila i përgjigjet 30% së shifrës së përgjithshme të shtëpisë. Shpesh bankat kërkojnë edhe ndërhyr-jen e një «garanti» (fidejuktori), domethënë të një personi që angazhohet të paguajë borxhin me bankën, në qoftë se kontraktuesi, domethënë ai që ka nënshkruar kre-dinë, nuk është më në gjendje ta paguaj atë. Në rast se pagesa e kësteve nuk ndodh në periudhat e caktuara, banka mund ta shesë shtëpinë në ankand.

Një nga problemet më të shpeshta ka të bëjë me kontrollin e situatës të pasurisë së bashkëshortëve në rastin e blerjes së një shtëpie: në këtë rast noteri verifikon situatën e pasurisë në vendin e prejardhjes së blerësit për të gjykuar të drejtat e bashkëshortit tjetër (burri ose gruaja).

Kujdes me ata që japin kredi me një mbulim total të kostos: bëhet fjalë, ndoshta, për shoqëri financiare që nuk japin një «kredi të vërtetë të lehtësuar për blerjen e shtëpisë», por që japin një hua, më të shtrenjtë dhe pa mundësi të zbresësh shpenzimin e interesave pasiv nga taksat, shpesh me këste shumë të larta dhe që përballohen me vështirësi nga një familje.

Të B

LeSh

Sh

TëPi

16 17

4.2 Kushte lehtësuese dhe kontribute për shtëpinë e parë

Për blerjen e shtëpisë së parë janë të parashikuara kushte lehtësuese.Kredi lehtësuese: është financimi i dhënë nga bankat për blerjen e banesës.• Interesat pasiv• për të paguar janë më të ulëta se sa ato të «huave».Për blerjen e shtëpisë së parë janë parashikuar edhe taksa të riduktuara në ngar-• kim të blerësit:

Tatimi regjistrimi: 3% e • vlerës së kadastrës të pasurisë së paluajtshme (ose TVSH 4%, në qoftë se blehet nga një ndërmarrje ndërtimi);

Tatimet hipotekare dhe kadastrore janë fikse (168 € secila).•

Është e mundur të përfitosh nga këto kushte lehtësuese tatimore për shtëpinë e parë vetëm në rastet e mëposhtme:

në qoftë se shtëpia nuk është e kategorisë «të luksit»;• në qoftë se shtëpia ndodhet në Komunën në të cilën blerësi banon ose në të cilën • do të trasferohet brenda 18 muajsh nga blerja;në qoftë se kush blen nuk është pronari i një shtëpie tjetër në të njëjtën Komunë;• në qoftë se kush blen nuk është pronar, në Itali, i një shtëpije tjetër të blerë me • kushte lehtësuese për blerjen e shtëpisë së parë (me përjashtim të rastit kur nuk shitet para aktit noterial).

Kontributet krahinore për blerjen ose për ristrukturimin.Here pas here Krahina e Lombardise bën një njoftim për të ofruar kontribute ekonomike pa detyrim kthimi për të blerë ose për të ristrukturuar shtëpinë e parë. Mund të paraqesin kërkesë çiftet e reja, prindërit e vetëm me të mitur në ngarkim, gratë e vetme shtatzanë dhe familjet me të paktën 3 fëmijë që kanë vështirësi për të blerë shtëpinë e parë dhe që rezul-tojë banues në Lombardi prej të paktën 5 vjetësh.Janë të parashikuara gjithashtu kushte lehtësuese dhe kon-tribute për të bërë ato punë ristrukturimi që lejojnë të elimino-jnë pengesat arkitektonike, domethënë të përshtasin shtëpinë për nevojat e atyre që kanë aftësi fizike të kufizuara.Kërkesa për të marrë këtë kontribut krahinor duhet të para-qitet brenda afatit të caktuar nga njoftimi në Centri Autorizzati di Assistenza Fiscale (CAAF).

Të BLeSh

ShTëPi

16 17

5. Të jeToSh Në BAShKëProNëSi (coNdoMiNio)5.1 Të drejta dhe detyra

rregullorja e bashkëpronësisëÇdo bashkëpronësi ka një «rregullore» të sajën që vendos rregullat që duhet të respekto-hen për të jetuar pa i dhënë bezdi njëri tjetrit. Rregullorja sqaron mënyrat e përdorimit të pjesëve të përbashkëta, si për shembull oborre të brendshme ose shkallë hyrëse në apar-tamente, vendos oraret në të cilat është e ndaluar të bësh zhurmë ose në të cilat fëmijët mund të shkojnë të luajnë në oborr, vendos në qoftë se mund të mbahen kafshë, etj.Për të pasur më shumë informacionë mbi rregullat e bashkëpronësisë në të cilën jetoni, drejtohuni pronarit të shtëpisë, në qoftë se jeni me qira, ose administratorit, në qoftë se jeni pronar.

Zakone: rregullat e pashkruaraJanë gjithashtu të rëndësishme «rregullat» e pashkruara, që lindin nga zakonet, nga gjykimi i shëndoshë, nga mirësjellja, nga toleranca. Është gjithmonë e duhur të kesh me komshinjtë një marrëdhënie sa më korrekte për të shmangur konflikte ose zënie. Për shembull të bësh zhurmë në orët e qetësisë është situata tipike që krijon probleme me komshinjtë dhe që duhet shmangur.

5.2 Grumbullimi i mbeturinave

Grumbullimi i veçuarNë Lombardi mbeturinat shtëpiake (plastika e alumini, letra, xhami, mbeturinat or-ganike të ushqimeve) duhet të grumbullohen të ndara nga njëra tjetra dhe të vendo-sen në kontejnër të posaçëm. Mënyra për ndarjen e mbeturinave mund të ndryshojë sipas komunës. Për të ditur se si bëhet grumbullimi i veçuar në zonën ku banoni mjafton që tu kërkoni informacione komshinjve, rojtarit (ku është i pranishëm) ose administratorit të bashkëpronësisë. Grumbullimi i veçuar jo korrekt është arsye zë-nieje midis bashkëpronarëve (condomini). Në fakt, në qoftë se mbeturinat nuk vendosen në qeset e duhura, gjithë bashkëpronarët (jo vetëm kush gabon) janë të detyruar të paguajnë gjobën.

Mbeturina të rëndaNë qoftë se keni nevojë të eliminoni mbeturina të rënda (televizora, frigorifera, susta për krevat, dollape, etj), duhet patjetër të merrni në telefon komunën për të verifikuar disponueshmërinë e shkatërrimit. Në fakt, sipas komunës së vendbanimit, mënyrat e grumbullimit të mbeturinave të rënda ndryshojnë. Në disa territore (si për shembull zona milaneze), shërbimi i grumbullimit të mbeturinave të rënda është falas.

Të j

eTo

Sh N

ë B

ASh

KëP

ro

NëS

i

18 19

6. NjofTiMeT e PASurive Të PALu-AjTShMe: KëShiLLA Për LexiMiNNjoftimet e pasurive të paluajtshme janë shpesh të shkruara me shkurtime, sigla, shprehje dhe terma tipike të këtij sektori. Të dish ti lexosh në mënyrë korrekte, por edhe të kuptosh kuptimin e fshehur në mesazhet, është shumë e rëndësishme. Më poshtë disa shembuj njoftimesh dhe shpjegimet që u përkasin.

vendesi APP.To zona Loreto bilocale arredato camino doppia esposizi-one libero feb., no agenzie.App.to = apartament; vijon tregimi i zonës ose lagjes ku ndodhet (nënkuptohet emri i qytetit sepse është shkruar me siguri në fillim të listës së njoftimeve).Bilocale = i përbërë nga dy dhoma (përveç kuzhinës e banjës)Arredato = i pajisur me mobilje.Vihen në dukje karakteristikat e këtij apartamenti: ka një oxhak dhe dritare në të dy anët e shtëpisë (domethënë është i ajrosur mirë); vijon tregimi i periudhës (feb.= shkurt) nga e cila apartamenti është i disponueshëm.Saktësohet qartë që pronari nuk dëshiron të kontaktohet nga agjenci, sepse do të kontraktoj në mënyrë direkte me të interesuarit.

5.3 Shpenzimet e përbashkëta

Një bashkëpronësi ka shpenzime mirëmbajtjeje dhe menaxhimi të përbashkëta që ndahen midis gjithë pronarëve në bazë të kuotave të tyre të pronësisë. Kur aparta-menti është i dhënë me qira, është banuesi që duhet të paguajë një pjesë të këtyre shpenzimeve. Në përgjithësi, shpenzimet e menaxhimit të zakonshëm dhe mirëm-bajtja e zakonshme e pallatit janë në ngarkim të banuesit që banon në apartament: pastrimi i shkallëve, mirëmbajtja e ashensorit, dhoma e portierit, drita, uji i përdorur në pjesët e përbashkëta, shpenzimet e ngrohjes, etj. Mund të ndodhë që disa shër-bime si uji e taksa për grumbullimin e mbeturinave, të paguhen nga administratori për të gjithë bashkëpronësinë dhe të jenë të ndara kështu midis gjithë bashkëpro-narëve ose banuesve në bazë të kuotave të pronësisë ose në bazë të numrit të personave që jetojnë dhe që përdorin domethënë ato shërbime.Shpenzimet e mirëmbajtjes së jashtëzakonshme të pallatit janë në ngarkim të pronarit.

Të jeToSh

Në B

ASh

KëPr

oN

ëSi - Njo

fTiMe, K

ëShiLLA

18 19

Appartamenti varie tipologie disponibili in Milano e hinterland anche per stranieri trattativa tra privati centro informazioni quota abbonamento.Kujdes: ky është njoftimi tipik i një shoqërie që jep, me pagesë, vetëm lista të apar-tamenteve që mund të jepen me qira. Mos i zini besë!

CAMERA ammob. Affittasi a persona referenziata no fumatrice500,00 mensili senza uso cucina zona centro, ore pomeridiane.Njoftimi ka të bëjë me qiranë e një dhome të vetme, që është e pajisur me mobilje (ammob.= e mobiluar). Kush banon tashmë në apartament kërkon një person i cili ka referenca nga persona të tjerë dhe të mos pijë duhan.Tregohet shuma e qirasë dhe saktësohet që përdorimi i kuzhinës nuk është i lejuar.Tregohet zona në të cilën ndodhet apartamenti dhe në fund saktësohet se kur të telefonosh (ore pomeridiane = në orët e mbasdites)

MM Lampugnano adiac. affitto 2 camere servizi termoautonomo arre-dato a impiegati no residenti no stranieri 900,00.MM = metropolitana milaneze.adiac. = afërsi. Kujdes: «affitto 2 camere» do të thotë në këtë rast që jepet me qira një apartament i tërë i përbërë nga 2 dhoma. Kuptohet nga fjalët që vijojnë.Fjala «servizi» këtu tregon kuzhinën e banjon; apartamenti ka ngrohjen autonome dhe është i pajisur me mobilje.Pronari do që tua japë me qira vetëm punëtorëve të një niveli të mesëm për një përdo-rim të përkohshëm (nuk do në të vërtetë që personat të marrin aty vendbanimin). Por përjashton edhe të huajt. Është një akt diskriminimi.

Ligji ndalon akte diskriminimi për arsye etnike, kombësie, race e feje. Domethënë ndalon këdo që në mënyrë të pali-gjshme i vendos një emigranti kushte më demtuese ose që refuzon ti jap hyrjen në banesë.Kur sjellja e një privati ose e administratës publike prodhon një diskriminim për arsye race, etnike, kombësie ose feje, personi i interesuar mund ti drejtohet gjykatësit. Por duhet të tregosh që refuzimi për dhënien e një shërbimi ose të një të mire lind nga këto motive. Në rast se jeni viktimë e diskrimi-nimit kontaktoni l’UNAR (Ufficio Nazionale Antidiscriminazi-oni Razziali- Zyra kombëtare kundër diskriminimit racial) në numrin falas 800 90 10 10.

Njo

fTiM

e, K

ëSh

iLLA

20 21

8. AdreSA Të NevojShMe Lista e adresave është rezultati i një pune përgatitore e realizuar me anë të intervis-tave, tryeza pune dhe takime. Ajo pra, nuk pretendon të jetë e hollësishme mbi ek-speriencën e madhe dhe të rëndësishme të shoqatave dhe të realiteteve të sektorit të shërbimeve që punojnë në territorin lombard në lidhje me temën e banimit. Më poshtë jepen vetëm selitë qëndrore në Lombardi. Për të njohur zyrat më afër vendit ku banoni, merrni në telefon numrat e dhëna në listë.

Shoqata përfaqësuese të pronarëve të pasurive të paluajtshmePërfaqësojnë pronarët e pasurive të paluajtshme dhe kryejnë funksione sindikale e asistence. Mbrojnë interesat e pronarëve të pasurive të paluajtshme dhe ndihmojnë pronarët.

Assoedilizia – federazione Lombarda della Proprietà ediliziaMilano, Via Meravigli 3; tel. 02-885591. www.assoedilizia.comE hapur nga e hëna në të premte nga ora 9.00 deri në orën 12.00; të mërkurën edhe nga ora 15.00 deri në orën 17.00. Ka përfaqësi edhe në Bollate , Bresso, Cinisello Balsamo, Cologno Monzese, Corbetta e Magenta,Gallarate , Lainate , Legnano, Sesto San Giovanni, Vimercate.La Federazione Lombarda della Proprietà Edilizia ka zyra edhe në Abbiate grasso, Bergamo, Brescia, Campione d’Italia, Cogliate, Como, Cremona, Lecco, Lodi, Man-tova, Melegnano, Monza, Pavia, Saronno, Sondrio, Varese.

7. e diNiT Që…Të kesh disponueshmërinë- me akte administrative të rregullta- e një banese të përsh-tatshme për numrin e personave që jetojnë në të është një kusht i nevojshëm për të kërkuar bashkimin familjar dhe lejen e qëndrimit BE për vendbanuesit prej shumë vitesh (ish Karta e qëndrimit), në rast se keni familjar në ngarkim. Kërkohet në fakt:

një kontratë qiraje e rregullt; ose, në qoftë se jeni banues dhe kontrata nuk është • në emrin tuaj, një deklaratë disponueshmërie për të pritur të afërmit e bashkuar, e firmosur nga mbajtësi i kontratës së qirasë (ose nga pronari);akti i shitblerjes (akti noterial), në qoftë se jeni pronari i shtëpisë në të cilën banoni;• çertifikatë për • përshtatshmëri banimi (idoneità alloggiativa) e lëshuar nga komuna, që tregon numrin e personave që mund të banojnë në banesë. Parametrat që vendosin se për sa persona është e përshtatshme një banesë janë të caktuara nga Krahina dhe i referohen metrave katror ose numrit të dhomave të disponueshme. Për shem-bull, një banesë e përbërë nga një dhomë është e përshtatshme për 2 persona. Një rrugë tjetër, në disa komuna është ASL që lëshon çertifikata për përshtatshmëri hig-jeniko-sanitare .

e diN

iT Që... - A

dr

eSA Të Nevo

jShM

e

20 21

APu – Associazione Proprietari utenti - “Shoqata e pronarëve”Milano, Via Giambellino 115; tel. 02-48958106. www.apu.it. Nga e hëna në të premte h.9.00-12.00/15,00-18,00. Ka zyra edhe në Brescia e Bergamo.

ASPPi – Associazione Sindacale Piccoli Proprietari immobiliari - ”Shoqata sindakale e pronarëve të vegjël të pasurive të patundshme”Milano, via Archimede 22; tel. 02-76110167. www.asppi.it; www.associazioni.mi-lano.it/asppiprovmi. Nga e hëna në të premte h.10,00-13,00/15,00-18,00. Ka zyra edhe në Bergamo, Brescia, Cremona, Lecco, Lodi, Mantova, Monza, Varese.

uPPi - unione Piccoli Proprietari immobiliari - “Bashkimi i pronarëve të vegjël të pasurive të patundshme”Milano, via Pancaldo 1/3; tel 02-2047734. www.uppi.it; www.uppi-milano.org. Ka zyra edhe në Brescia, Como, Cremona, Lodi, Mantova, Monza, Pavia, Sondrio, Varese.

Koperativa e realitete të sektorit të shërbimev

ALcAB-LegacoopMbledh koperativa të banuesve që janë anëtarë të Legacoop që nxisin formimin e programeve strehuese për tu lejuar ortakëve të tyre qoftë hyrjen në shtëpi me pronë-si qoftë hyrjen në shtëpi me qira dhe/ose përdorimin e banesës. www.casacoop.it.

Associazione casa AmicaJep dhe menaxhon banesa me qira individëve ose familjeve dhe apartamente për pritjen e dytë të grupeve të emigrantëve; kryen aktivitete shoqërimi për hyrjen në shtëpinë me qira; ofron konsultim dhe shërbime për blerjen e shtëpisë së parë; ndër-ton dhe ristrukturon pasuri të paluajtshme që janë për tu dhënë me qira me pagesa të përshtatshme për shoqërinë, kryen aksione programimi dhe konsultimi për pjesë-marrjen në njoftimet krahinore mbi edilizia residenziale pubblica.Bergamo, Via Longuelo 83; tel. 035-403525. www.casaamica.org.

cooperativa impresa sociale ruahMenaxhon një qendër për pritjen e parë mashkullore për emigrantët që gjenden në Qytetin e Bergamos dhe apartamente për pritjen e dytë për grupe emigrantësh dhe familje të huaja në Bergamo e Provincia.Bergamo, Via Mauro Gavazzeni 3, tel. 035-313463. www.cooperativaruah.it.

dar-casaKoperativa e realitete të sektorit të shërbimev e mëposhtme: jep me qira strehime me kosto të ulet për ata që nuk mund të paguajnë qiratë me kostot e tregut; jep një shër-bim ndihme për kredinë: nxit iniciativa për mbështetjen e integrimit. Milano, via Canaletto 10; tel. 02-70101943, 45409477. www.darcasa.org.

Ad

reS

A Të

Nev

ojS

hM

e

22 23

federabitazione Lombardia - confcooperativeMbledh dhe organizon koperativa që punojnë në sektorin e banesave të cilat realizojnë strehime që jepen në pronësi, në shfrytëzim, me qira ortakëve të vetë.Milano, via Decorati al Valor Civile 15. www.lombardia.confcooperative.it.

fondazione housing SocialeMbështet iniciativa për të zgjidhur problemin e strehimit.Milano, via Monte di Pietà 12; tel. 02-32168301. www.fhs.it.

fondazione S. carloOfron vende fjetjeje në 4 pensione (hotele familjare) për persona me të ardhura të ulëta.Milano, Via della Signora 3/a; tel. 02-76017040. www.fondazionescarlo.it.

cAAf (o cAf) - Qëndra të autorizuara të asistencës tatimore

Janë shërbime të nxitura nga sindikatat e patronatet, të autorizuara për të ndihmuar qytetarët që të kryejnë praktika administrative të tipit tatimor. Janë të shpërndara në të gjithë territorin e krahinës, edhe në vendet e vogla. Më poshtë janë vënë në listë vetëm disa nga organizatat që kanë zyra në të gjithë krahinën. Ekzistojnë shumë të tjera akoma.

cAAf cGiL LombardiaBrescia, Via Fratelli Folonari 18; tel. 030-280081. www.fisco.cgillombardia.it.

cAAf ciSL - LombardiaMilano, Via Tadino 23; tel. 02-20525301. www.caafcisl.it.

cAAf uiLMilano, Via M. Macchi 27; tel. 02-66998111. www.cafuil.it; www.ceser.it.

cAAf AcLiMilano, via C.G.Merlo 3; tel. 02-795316. www.caf.acli.it.

cAAf McLMilano, Via Fabio Filzi 2; tel. 02-67493187. www.cafmcl.it.

cAAf 50&piùMilano, Via Sangro 15; tel. 02-26884421, numero verde 800.929922. www.cafservizi.it.

Banesat popullore (erP)

regione Lombardia – direzione Generale casa e opere Pubblichewww.casa.regione.lombardia.it.

Ad

reSA Të N

evojSh

Me

22 23

comune di MilanoPër të gjitha informacionet në lidhje me shpalljet e konkurseve për hyrjen në një ba-nesë sociale është e mundur të kontaktosh: DC Casa - Settore Assegnazioni Alloggi di E.R.P. - Ufficio bandi. Milano, via Pirelli 39, tel. 02-88464407 (nga e hëna në të premte h. 9.00-12.00). www.comune.milano.it.

ALer - Ndërmarrja e Lombardisë për banesat populloreMilano, www.aler.mi.it; Brescia, www.aler.bs.it; Bergamo, www.alerbg.it; Pavia, www.alerpavia.it; Lodi, www.alerlo.it; Varese, www.alervarese.it; Sondrio, www.aler.so.it; Como, www.alercomo.org; Mantova, www.alermantova.it; Cremona, www.aler-cremona.it; Busto Arsizio, www.alerbusto.it; Monza e Brianza, www.alermonza.it.

Noterë

consiglio Nazionale del Notariato - Këshilli kombëtar i noterveRoma, via Flaminia 160. www.notariato.it. consiglio Notarile di Milano - Këshilli i noterve të Milano-sMilano, via Locatelli 5. www.comprarcasasenzarischi.it. Associazione Sindacale dei Notai della Lombardiawww.federnotai.org. Sindikata për mbrojtjen e qiramarrësve

Mbrojnë qytetarët në kushte nevoje strehimi. U ofrojnë informacione, konsultim dhe ndihmë legale e teknike qiramarrësve mbi të gjitha problematikat që kanë të bëjnë me shtëpinë.

SiceT - Sindacato inquilini casa e territorioMilano, Via Tadino 20; tel. 02-29522100. www.sicet.it. Ka zyra në të gjiitha provincat e krahinës.

SuNiA – Sindacato unitario nazionale inquilini e assegnatariMilano, Via Giambellino 115; tel. 02-4232633. www.sunia.it. Nga e hëna në të premte h 9,00-12,00/15,00-18,00. Ka zyra në të gjiitha provincat e krahinës.

uiL cASAMilano, Via Campanini 7; tel. 02-671103401. www.uil.it. Ka zyra edhe në Sesto San Giovanni.

Ad

reS

A Të

Nev

ojS

hM

e

24 25

unione inquiliniSelia e krahinës: Milano, via Mossotti 1, tel. 02-89076733. www.unioneinquilini.it. Të hënë e të mërkurë h. 10,30- 12,00/ të enjten h. 15,00-17,30. Ka zyra në të gjiitha provincat e krahinës.

Shërbime informative për emigrantët

Në të gjithë territorin lombard janë të pranishme sportele informative për emigrantët që janë të menaxhuara nga Komunat, ente ose shoqata. Më poshtë japim referimet që kanë lidhje me kryeqendrat e Bergamo, Brescia e Milano.

comune di BergamoServizio Migrazioni, tel. 035-399496. www.comune.bergamo.it.

comune di BresciaServizio integrazione e cittadinanza. Brescia, Piazza Repubblica 1; tel. 030-3752837. www.comune.brescia.it.

comune di MilanoPër të gjitha informacionet që kanë lidhje me procedurat e ndryshme si viza, leje qëndrimi, vendbanimi, nënshtetësia, kërkesa për shtëpi popullore, etj., është e mun-dur të kontaktoni: DC Famiglia, Scuola e Politiche Sociali - Settore Adulti in Difficoltà - Ufficio Stranieri. Milano, via Tarvisio 13, tel. 02-67391357; 02-670094. www.comu-ne.milano.it.

Telefono MondoInformacione - edhe në gjuhë të huaj- mbi ligjet që kanë të bëjnë me qytetarët e huaj e mbi shërbimet në Itali. E Hënë: italisht, anglisht, tagalog; E Martë: italisht, arabisht, frëngjisht; E Mërkurë: italisht, gjuhë kineze; E Enjte: italisht, rumanisht: E Premte: italisht, spanjisht Tel. 800 513 340 (linjë falas); nga e hëna në të premte h.14.00 -18.00.

Adresa të tjera të nevojshme

Lista e strukturave që strehojnë emigrantët në Lombardi – osservato-rio regionale per l’integrazione e la multietnicità (oriM)www.ismu.org/orim/accoglienza.

uNAr – Zyra kombëtare kundër diskriminimit racial- departimenti për të drejta të barabartaNumri falas: 800 90 10 10 aktiv nga e hëna në të premte h.10.00-20.00. I disponu-eshëm në italisht,anglisht, frëngjisht, spanjisht, shqip, arabisht, rusisht, gjuhë kineze mandarino. www.pariopportunita.gov.it.

Ad

reSA Të N

evojSh

Me

24 25

9. GLoSAr: fjALëT Më Të PërdorurAAbitabilità (Permesso di)

Banueshmëri (Leje për)

Dokument i lëshuar nga komuna që vërteton për-shtatshmërinë e një strukture për të qenë e banuar

Acquirente Blerës Kush blen

Affittuario Qiramarrës Kush merr me qira një pasuri të paluajtshme

Alloggio Banesë Banesë, apartament

Assemblea condominiale

Asamblea e bashkëpronësisë

Mbledhje e bashkëpronarëve dhe qiraxhinjve. Asam-bleja ka fuqinë të marr vendime me anë të shumicës mbi menaxhimin e bashkëpronësisë

canone Pagesë Shumë leku që qiraxhiu duhet ti paguajë në mënyrë periodike pronarit të shtëpisë për qiranë

caparra o deposito cauzionale

Kapar ose garanci Paradhënie lekësh e dhënë për të garantuar bërjen e kontratës

catasto Kadastër Zyra që regjistron të gjitha pasuritë e paluajtshme të ndodhura në një komunë ose në provincë, duke tre-guar pronarët

cauzione Garanci Depozitim i parave për të garantuar përmbushjen e një detyrimi

coinquilino Bashkëbanues Kush ndan me të tjerët të njëjtin apartament

condominio Bashkëpronësi Bashkëpronësi e një pasurie e ndarë me persona të tjerë

condomino Bashkëpronar Pronari i një apartamenti në bashkëpronësi

conguaglio Pagesë e saldos e mbetur

Llogaritje domethënë pagesë e saldos, nga ajo që ngelet akoma për të paguar

contratto Kontratë Marrëveshje detyruese e nënshkruar midis dy ose më shumë palëve

contratto preliminare(o compromesso)

Kontratë paraprake (ose kompromis)

Kontratë me të cilën personat angazhohen të she-sin/blejnë, caktohet çmimi i pasurisë së paluajtshme, mënyrat e pagesës, koha efektive e shitjes dhe ka-para

diA DFA Denoncim i fillimit të aktivitetit. Paraqitet në komunë për të bërë punime ndërtimi të vogla në banesë

disdetta Prishja Akt me anë të të cilit i komunikohet palës tjetër dëshira për të hequr dorë nga kontrata

Garante Garanti Subjekt që ka një funksion garantues kundrejt ban-kës kreditore në rast se personi që ka nënshkruar kontratën nuk është në gjendje të paguaj borxhin

GLo

SAr

26

idoneità alloggiativa (documento di)

Përshtatshmëri banimi (dokument për)

Dokument që vërteton se një banesë në bazë të nu-mrit të banuesve, bën pjesë në parametrat minimal të parashikuar nga ligji i Krahinës për banesat e edilizia residenziale pubblica

immobile Pasuri e palua-jtshme

Term i përgjithshëm që tregon terrene dhe ndërtesa

inquilino Qiraxhi Kush banon në një shtëpi të marrë me qira

interesse passivo Interes pasiv «Kostoja e parasë», çmimi që duhet të paguhet për të marrë një kredi

ipoteca Hipoteka E drejtë në bazë të së cilës kreditori mund të shpronë-sojë debitorin, i paaftë të paguajë, nga një e mirë, e vënë si garanci për kredinë e tij

iSee - indicatore della Situazione economica equivalente

ISEE - Tregues i gjendjes ekonomi-ke i barasvlershëm.

Tregues që tregon situatën ekonomike të një trungu familjar, i llogaritur në bazë të të ardhurave dhe të parametrave të tjerë

Locatario Qiramarrësi Kush merr me qira një pasuri të paluajtshme

Locatore Qiradhënësi Kush jep me qira një pasuri të paluajtshme

Locazione Qiraja Sinonim i qirasë

Morosità Vonesa Vonesë në pagesën e një borxhi

Moroso Vonestar Kush është me vonesë, kush nuk ka paguar sa i ta-kon në kohën e caktuar

Mutuo Kredi Hua me interes me afat të gjatë

Proposta d’acquisto

Propozim blerjeje Dokument që blerësi e shitësi mund të firmosin para kompromisit në të cilën shkruhet dëshira për të blerë të mirën

Proroga Shtytje Shtytje e një afati

rata Këst Çdo kuotë që duhet të derdhet, në periudha të caktuara për një blerje që nuk është paguar me lekë në dorë, për të larë një hua ose edhe për shpenzimet e bashkëpronësisë

rogito Akt noterial Akt publik i shitblerjes i nënshkruar nga një noter

valore catastale Vlerë kadastrore Vlera - e ndryshme nga ajo ekonomike- mbi të cilën bazohet llogaritja e taksave mbi pasuritë e paluajt-shme nga ana e Shtetit

GLo

SAr