Post on 21-Feb-2018
7/24/2019 Latino Grammatica
1/100
Alfabeto a be ce de e ef ge ha i ka el em en o pe qu er es te u ve ics ipsilon zeta
Dittonghi ae oe au eu ei ui
Divisione in sillabedue consonanti di cui la seconda non sia l o r di norma si separanonei nessi qu e gu l'u non fa sillaba, i semiconsonantico si considera come una consonante
vocale breve lunga ancipite
Leggi dell'accentoSe la penultima lunga, su di essa cade l'accento tonicoSe la penultima breve, l'accento cade sulla terzultima
Le parole di due sillabe hanno sempre l'accento sulla penultima sillaba
La prima declinazione
Prima declinazione: maschili e femminili
singolare pluraleNominativo ros rosae
Genitivo rosae rosrmDativo rosae ros!s
Accusativo rosm ross"ocativo ros rosaeAblativo ros ros!s
7/24/2019 Latino Grammatica
2/100
La seconda declinazione
#econda declinazione: maschili e femminili in $us
singolare pluraleNominativo lups lup!
Genitivo lup! lup%rmDativo lup% lup!s
Accusativo lupm lup%s"ocativo lup& lup!Ablativo lup% lup!s
#econda declinazione: maschili in $ero $ir
singolare pluraleNominativopur puer!
Genitivopuer! puer%rmDativopuer% puer!s
Accusativopuerm puer%s"ocativopur puer!Ablativopuer% puer!s
puer, pueri
#econda declinazione: sostantivi neutri
singolare pluraleNominativobellm bell
Genitivobell! bell%rmDativobell% bell!s
Accusativobellm bell"ocativobellm bellAblativobell% bell!s
bellum, belli
7/24/2019 Latino Grammatica
3/100
Gli aggettivi della prima classe
Bonus bona bonum
Singolare maschile femminile neutro
Nominativobonus bona bonumGenitivobon! bonae bon!Dativobon% bonae bon%
Accusativobonum bonam bonum"ocativobone bona bonumAblativobon% bon bon%
Plurale maschile femminile neutroNominativobon! bonae bona
Genitivobon%rum bonrum bon%rumDativobon!s bon!s bon!sAccusativobon%s bons bona
"ocativobon! bonae bonaAblativobon!s bon!s bon!s
7/24/2019 Latino Grammatica
4/100
(erza declinazione
Primo gruppo
)aschili e femminili
singolare pluraleNominativo r rg*s
Genitivo rg+s rgmDativo rg! rg+bs
Accusativo rg&m rg*s"ocativo r rg*sAblativo rg& rg+bs
Rex, regis! maschile
Neutri
singolare pluraleNominativo n"mn n"min
Genitivo n"m#n+s n"m#nmDativo n"m#n! n"m#n+bs
Accusativo n"mn n"m#n"ocativo n"mn n"m#nAblativo n"m#n& n"m#n+bs
,o gruppo
Nomi maschili e femminili
singolare pluraleNominativo c$v+s c$v*s
Genitivo c$v+s c$v+mDativo c$v! c$v+bs
Accusativo c$v&m c$v*s"ocativo c$v+s c$v*sAblativo c$v& c$v+bs
Cvs, cvs! maschile
singolare pluraleNominativo m"ns mont*s
Genitivo m"nt+s m"nt+mDativo m"nt! m"nt+bs
Accusativo m"nt&m m"nt*s"ocativo m"ns m"nt*sAblativo m"nt& m"nt+bs
Mns, mnts! maschile
7/24/2019 Latino Grammatica
5/100
singolare pluraleNominativo cl%ss#s cl%ss*s
Genitivo cl%ss+s cl%ss+mDativo cl%ss! cl%ss+bs
Accusativo cl%ss&m cl%ss*s
"ocativo cl%ss#s cl%ss*sAblativo cl%ss& cl%ss+bs
Clsss, clsss! femminile
Neutri
singolare pluraleNominativo &s &ss
Genitivo &ss+s &ss+mDativo &ss! &ss+bs
Accusativo &s &ss
"ocativo &s &ssAblativo &ss& &ss+bs
s, sss! neutro
-o gruppo
singolare pluraleNominativo m%r m%r +
Genitivo m%r+s m%r+mDativo m%r! m%r+bsAccusativo m%r m%r +
"ocativo m%r mar +Ablativo m%r! m%r+bs
Mr, mrs
singolare pluraleNominativo %n#m%l %n#ml+
Genitivo %n#ml+s %n#ml+m
Dativo %n#ml! %n#ml+bsAccusativo %n#m%l %n#ml+
"ocativo %n#m%l %n#ml+Ablativo %n#ml! %n#ml+bs
nml, nmls
7/24/2019 Latino Grammatica
6/100
.uarta declinazione
)aschili e /emminili
singolare pluraleNominativo sp$r#ts sp$r#t0s
Genitivo sp$r#t0s sp$r#tmDativo sp$rit! sp$rit+bs
Accusativo sp$r#tm sp$r#t0s"ocativo sp$r#ts sp$r#t0sAblativo sp$r#t0 sp$r#t+bs
Sprts,sprts! maschile
Neutri
singolare pluraleNominativo c&rn0 c&rn
Genitivo c&rn0s c&rnmDativo c&rn01!2 c&rn+bs
Accusativo c&rn0 c&rn"ocativo c&rn0 c&rnAblativo c&rn0 c&rn+bs
.uinta declinazione
)aschili e /emminili
singolare pluraleNominativo sp$r#ts sp$r#t0s
Genitivo sp$r#t0s sp$r#tmDativo sp$rit! sp$rit+bs
Accusativo sp$r#tm sp$r#t0s"ocativo sp$r#ts sp$r#t0sAblativo sp$r#t0 sp$r#t+bs
Sprts,sprts! maschile
Neutrisingolare plurale
Nominativo c&rn0 c&rnGenitivo c&rn0s c&rnm
Dativo c&rn01!2 c&rn+bsAccusativo c&rn0 c&rn
"ocativo c&rn0 c&rnAblativo c&rn0 c&rn+bs
7/24/2019 Latino Grammatica
7/100
Gli aggettivi della seconda classe
34 gruppo: aggettivi a tre terminazioni
Celer celeris celere
Singolare maschile femminile neutroNominativo celer celer is celere
Genitivo celeris celeris celerisDativo celer! celer! celer!
Accusativo celerem celerem celere"ocativo celer celer is celereAblativo celer! celer! celer!
Plurale maschile femminile neutroNominativo celer*s celer*s celeria
Genitivo celerium celerium celeriumDativo celeribus celeribus celeribus
Accusativo celer*s celer*s celeria"ocativo celer*s celer*s celeriaAblativo celeribus celeribus celeribus
,4 gruppo: aggettivi a due terminazioni
Fortisforte
Singolare maschile e femminile neutroNominativo fortis forte
Genitivo fortis fortisDativo fort! fort!
Accusativo fortem forte"ocativo fortis forteAblativo fort! fort!
Plurale maschile e femminile neutroNominativo fort*s fortia
Genitivo fortium fortiumDativo fortibus fortibus
Accusativo fort*s fortia
"ocativo fort*s fortiaAblativo fortibus fortibus
7/24/2019 Latino Grammatica
8/100
-4 gruppo: aggettivi ad una terminazione
Flxflcis
Singolare maschile e femminile neutro
Nominativo fl$ fl$Genitivo fl$cis fl$cis
Dativo fl$c! fl$c!Accusativo fl$cem fl$
"ocativo fl$ fl$Ablativo fl$c! fl$c!
Plurale maschile e femminile neutroNominativo fl$c*s fl$cia
Genitivo fl$cium fl$ciumDativo fl$cibus fl$cibus
Accusativo fl$c*s fl$cia"ocativo fl$c*s fl$ciaAblativo fl$cibus fl$cibus
5omparativo e superlativo degli aggettivi
5omparativo di uguaglianza tam(((quam5omparativo di minoranza minus (((quam
7/24/2019 Latino Grammatica
9/100
5omparativo di maggioranza
Fortisforte6fortiorfortius7
Singolare maschile e femminile neutroNominativo fortior fortius
Genitivo forti"ris forti"risDativo forti"r! forti"r!
Accusativo forti"rem fortius"ocativo fortior fortiusAblativo forti"re forti"re
Plurale maschile e femminile neutroNominativo forti"r*s forti"ra
Genitivo forti"rum forti"rum
Dativo forti"ribus forti"ribusAccusativo forti"r*s forti"ra
"ocativo forti"r*s forti"raAblativo forti"ribus forti"ribus
8l secondo termine di paragone del comparativo di maggioranza
)l secondo termine di paragone all'ablativo semplice oppure allo stesso caso del primo termine ma
introdotto da qum( *uesto secondo metodo va sempre applicato se il primo termine nei casiobliqui +gen(, dat( e abl( o se il secondo un verbo o una proposizione( -a sempre usato l'ablativosemplice se il secondo termine un pronome relativo, e preferibilmente se la frase ha sensonegativo(
8l superlativo
)l superlativo degli aggettivi va invece formato aggiungendo alla radice il suffisso .issimus, .issim,.issimum( )l superlativo va declinato come facente parte della prima classe degli aggettivi( Si notiche in latino il superlativo svolge entrambe le funzioni di assoluto e relativo( )l partitivo, usato dopoil superlativo relativo, pu/ essere espresso con il genitivo, !0exo "!pi1 l'ablativo o, sebbene non
riscontrato nel latino classico, intere l'accusativo( *uando per/ il gruppo formato da duepersone0cose, si utilizza il comparativo al posto del superlativo( Per esempio2 Cesre er il pi# $%rte"ei c%ns%li&si tradurr3 Cesr ertfortior inter cnsul!s'cnsulum'ex cnsuli(us&
5omparativi e superlativi irregolari
4li aggettivi composti terminanti in .dicus, .ficus, .volus eprvi"us, vli"us, eg!nushannoil comparativo in .entior, .entius e il superlativo in .entissimus, .a, .um(
4li aggettivi terminanti in .ius, .eus, .uus della consonante finale non hanno comparativo n5superlativo, ma li formano rispettivamente utilizzando mgise mxime( 6d esempio mgis"u(iuso mxime i"neus( 7on seguono questa regola gli aggettivi terminanti in .quus!
insieme a mxime str!nuuspossiamo trovare anchestr!nuissimuse con mxime piusesisteanchepiissimus
4li aggettivi (%nus, mlus, prvus, mgnus, multusseguono la seguente tabella2
7/24/2019 Latino Grammatica
10/100
Positivo 5omparativo #uperlativobonus melior, melius optimus, .a, .um
malus pior, pius pessimus, .a, .um
parvus minor, minus minimus, .a, .um
magnus mior, mius mimus, .a, .um
multus pl8s pl8rimus, .a, .um 4li aggettivi$cilis, "i$$icilis, similis, "issimilis, )umilis, grcilishanno il superlativo in
.illimus, .a, .um quindi si avr3$cillimus, $cillim, $cillimume via di seguito( 4li aggettivi terminanti in .er hanno il superlativo in .errimus quindi dapulc)er, pulc)r,
pulc)rumsi avr3pulc)errimus, pulc)errim, pulc)errimum( 4li aggettivi "ves, iuvenis, senexal comparativo avranno rispettivamente "ti%r, iuni%r,
seni%r! al superlativo avranno "itissimus, "m%"um iuvenis+manca del superlativo e si usaallora questa dizione, "m%"um senex(
Pronomi Personali
singolare pluraleNominativo ego nos
Genitivo mei nostri0nostrumDativo mihi nobis
Accusativo me nos
Ablativo me nobis *u+plur( v%s2 pronome personale di seconda persona anaforico e riflessivo +9tu, voi92
singolare pluraleNominativo tu vos
Genitivo tui vestri0vestrumDativo tibi vobis
Accusativo te vos"ocativo tu vos
Ablativo te vobis +s, e, i"2 pronome personale di terza persona anaforico +9egli 0 lui, ella 0 lei, ci/92
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo is ea id ii eae eaGenitivo eius eius eius eorum earum eorumDativo ei ei ei iis +eis, $s iis +eis, $s iis +eis, $sAccusativo eum eam id eos eas eaAblativo eo ea eo iis +eis, $s iis +eis, $s iis +eis, $s
Per la :; persona il pronome riflessivo diverso dalla precedente declinazione2
7/24/2019 Latino Grammatica
11/100
Nominativo +non esisteGenitivo suiDativo sibi
Accusativo seAblativo se
Pronomi e Aggettivi Possessivi4li aggettivi possessivi solitamente seguono il nome a cui si riferiscono(
7/24/2019 Latino Grammatica
12/100
-%ster, n%str, n%strum+9nostro9(
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo noster nostra nostrum nostri nostrae nostra
Genitivo nostri nostrae nostri nostrorum nostrarum nostrorum
Dativo nostro nostrae nostro nostris nostris nostrisAccusativo nostrum nostram nostrum nostros nostras nostra"ocativo noster nostra nostrum nostri nostrae nostraAblativo nostro nostra nostro nostris nostris nostris
.ester, vestr, vestrum+9vostro9(
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutro
Nominativo vester vestra vestrum vestri vestrae vestraGenitivo vestri vestrae vestri vestrorum vestrarum vestrorumDativo vestro vestrae vestro vestris vestris vestris
Accusativo vestrum vestram vestrum vestros vestras vestra"ocativo vester vestra vestrum vestri vestrae vestraAblativo vestro vestra vestro vestris vestris vestris
Pronomi e Aggettivi Determinativi) pronomi e gli aggettivi determinativi servono a determinare la persona o la cosa cui si fariferimento(?7 L'6@A)>?L?!
es(la fanciulla giunge a @oma, la stessa0la medesima giunge a Aroiapuella Romam pervenit, eadem ad Troiam pervenit
7/24/2019 Latino Grammatica
13/100
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutro
Nominativo idem eadem idemiidem +idem,eidem
eaedem eadem
Genitivo eiusdem eiusdem eiusdem eorundem earundem eorundem
Dativo eidem eidem eidemiisdem +$sdem,eisdem
iisdem +$sdem,eisdem
iisdem +$sdem,eisdem
Accusativo eundem eandem idem eosdem easdem eadem
Ablativo e"dem edem e"demiisdem +$sdem,eisdem
iisdem +$sdem,eisdem
iisdem +$sdem,eisdem
+pse, ips ipsum, +9stesso,stessa,stessa cosa9 o 0 9in persona9, 9proprio9 S
7/24/2019 Latino Grammatica
14/100
+lle, ill, illu"+9quello, quella, quella cosa9
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo ille illa illud illi illae illaGenitivo illius illius illius illorum illarum illorum
Dativo illi illi illi illis illis illisAccusativo illum illam illud illos illas illaAblativo illo illa illo illis illis illis
+llepu/ assumere, in alcuni casi, valore encomiastico, ossia lodativo( )n questi va reso con 9quelfamoso9 o 9quell'illustre9
+ste, ist, istu"+9codesto9(
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo iste ista istud isti istae istaGenitivo istius istius istius istorum istarum istorumDativo isti isti isti istis istis istisAccusativo istum istam istud istos istas istaAblativo isto ista isto istis istis istis
+stepu/ invece avere una sfumatura, in contrapposizione con ille,negativa di tipo dispregiativo$denigratorio( C traducibile con 9questo9 o 9questo individuo9(
Aggettivi9Pronomi elativiL'unico aggettivo0pronome relativo latino qui, que, qu%"+9che, il quale, la quale, la quale cosa9che pu/ introdurre una frase subordinata detta relativa, o alcuni costrutti come ilnesso relativoe la
prolessi del relativo(
7/24/2019 Latino Grammatica
15/100
il pronome determinativo issi dovrebbe concordare al nominativo, ovvero allo stesso caso di qui(Per questo is, sebbene pronome della reggente, viene sottinteso(Auttavia la regola non rigida2 al neutro plurale il relativo 9assorbe9 l'antecedente anche se i due
pronomi non si trovano nel medesimo caso +questo, tuttavia, a patto che i due pronomi sianoespressi in nominativo, accusativo o vocativo . ovvero nei cosiddetti 9casi retti9(
Pronomi e Aggettivi elativi $ 8ndefiniti)l principale pronome e aggettivo relativo.indefinito latino quicumque, quecumque,qu%"cumque, 2c)iunque'qulunque, qulunque c%s2, composto dal relativo quie dal suffissocumque(
7/24/2019 Latino Grammatica
16/100
Declinazione del pronome quidam, quiddam
singolare plurale masch7 $ femm7 neutro masch7 $ femm7 neutroNominativo quidam quiddam quidam quaedam
Genitivo cuiusdam cuiusdam rei quorumdam quarumdam rerumDativo cuidam cuidam rei quibusdam quibusdam rebusAccusativo quendam quiddam quosdam quaedamAblativo quodam quadam re quibusdam quibusdam rebus
Declinazione dell'aggettivo quidam, quaedam, quoddam
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo quidam quaedam quoddam quidam quaedam quaedam
Genitivo cuiusdam cuiusdam cuiusdam quorundam quarundam quorundamDativo cuidam cuidam cuidam quibusdam quibusdam quibusdamAccusativo quendam quandam quoddam quosdam quasdam quaedamAblativo quodam quadam quodam quibusdam quibusdam quibusdam
4liquis, che significa 9qualcuno, qualcosa9, persona o cosa esistente ma non precisamenteidentificabile(
)l pronome liquis, liqui", l'aggettivo liqui, liqu, liqu%"(
Declinazione del pronome aliquis, aliquid
singolare plurale masch7 $ femm7 neutro masch7 $ femm7 neutroNominativo aliquis aliquid aliqui aliquaGenitivo alicuius alicuius rei aliquorum aliquarum rerumDativo alicui alicui rei aliquibus aliquibus rebusAccusativo aliquem aliquid aliquos aliquaAblativo aliquo aliqua re aliquibus aliquibus rebus
Declinazione dell'aggettivo aliqui, aliqua, aliquod
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo aliqui aliqua aliquod aliqui aliquae aliquaGenitivo alicuius alicuius alicuius aliquorum aliquarum aliquorumDativo alicui alicui alicui aliquibus aliquibus aliquibusAccusativo aliquem aliquam aliquod aliquos aliquas aliquaAblativo aliquo aliqua aliquo aliquibus aliquibus aliquibus
3uis, che significa 9qualcuno9, persona o cosa supposta( )l suo uso principale dopo lecongiunzionisi, nisi+nelperiodo ipoteticodi FG tipo, ne, n%nne, num, ut+famosa la regola
https://it.wikipedia.org/wiki/Periodo_ipotetico_latinohttps://it.wikipedia.org/wiki/Periodo_ipotetico_latino7/24/2019 Latino Grammatica
17/100
scolastica secondo cui in presenza di queste particelle 9aliquis perde le ali9(
)l pronome quis, qui", l'aggettivo qui, que, qu%"+il nominativo femminile singolare pu/ essereanche qu(
Declinazione del pronome quis, quid
singolare plurale masch7 $ femm7 neutro masch7 $ femm7 neutroNominativo quis quid qui quaeGenitivo cuius cuius rei quorum quarum rerumDativo cui cui rei quibus quibus rebusAccusativo quem quid quos quaeAblativo quo qua re quibus quibus rebus
Declinazione dell'aggettivo qui, quae, quod
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo qui quae quod qui quae quaeGenitivo cuius cuius cuius quorum quarum quorumDativo cui cui cui quibus quibus quibusAccusativo quem quam quod quos quas quaeAblativo quo qua quo quibus quibus quibus
3ui"m, que"m, qui""m, indica una persona o cosa esistenza e individuabile di cui nonci interessa l'identit3(
3uispim, che significa 9qualcuno, qualcosa9, ha un uso molto limitato! si usa in frasinegative e positive, ed ha un significato molto indefinito2 classico l'uso in unione con
$%rtsse(
)l pronome quispim, qui"pim, l'aggettivo quispim, quepim, qu%"pim(
Declinazione del pronome quispiam, quidpiam
singolare plurale masch7 $ femm7 neutro masch7 $ femm7 neutroNominativo quispiam quidpiam quipiam quaepiamGenitivo cuiuspiam cuiuspiam rei quorumpiam quarumpiam rerumDativo cuipiam cuipiam rei quibuspiam quibuspiam rebusAccusativo quempiam quidpiam quospiam quaepiamAblativo quopiam quapiam re quibuspiam quibuspiam rebus
7/24/2019 Latino Grammatica
18/100
Declinazione dell'aggettivo quispiam, quaepiam, quodpiam
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo quispiam quaepiam quodpiam quipiam quaepiam quaepiamGenitivo cuiuspiam cuiuspiam cuiuspiam quorumpiam quarumpiam quorumpiam
Dativo cuipiam cuipiam cuipiam quibuspiam quibuspiam quibuspiamAccusativo quempiam quampiam quodpiam quospiam quaspiam quaepiamAblativo quopiam quapiam quopiam quibuspiam quibuspiam quibuspiam
3uisqum, che significa 9qualcuno, qualcosa, alcuni, alcune9, e si usa in frasi negative +adesempio, per dire 9e nessuno9 non si dice 9et nemo9, ma 9nec quisquam9! per dire 9affinch5nessuno9 non si dice 9ut nemo9, ma 9ne quis9 o 9ne quisquam9( )n frasi negative, per/, si
pu/ trovare anche liquis+e liqui con il valore di 9un qualche, qualcuno o qualcosa diqualche entit3, di qualche rilevanza9(
)l pronome quisqum, qui"qum+il nominativo.accusativo neutro singolare ha anche la formaquicqum, l'aggettivo ullus, ull, ullum+per il quale vedi gli aggettivi pronominali(
Declinazione del pronome quisquam, quidquam
singolare plurale masch7 $ femm7 neutro masch7 $ femm7 neutroNominativo quisquam quidquam quiquam quaequamGenitivo cuiusquam ullius rei quorumquam ullarum rerumDativo cuiquam ulli rei quibusquam ullis rebus
Accusativo quemquam quidquam quosquam quaequamAblativo quoquam ulla re quibusquam ullis rebus
Declinazione dell'aggettivo ullus, ulla, ullum
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo ullus ulla ullum ulli ullae ullaGenitivo ullius ullius ullius ullorum ullarum ullorumDativo ulli ulli ulli ullis ullis ullis
Accusativo ullum ullam ullum ullos ullas ullaAblativo ullo ulla ullo ullis ullis ullis
8ndefiniti che significano in italiano >chiun
6ll'italiano 9chiunque9 possono corrispondere sia gli indefiniti quivise quil(etsia i relativi.indefiniti quicumquee quisquis(
3uivis, quevis, qui"vis+aggettivo quivis, quevis, qu%"vis e quil(et, quel(et, qui"l(et+aggettivo quil(et, quel(et, qu%"l(et significano entrambi 9chiunque9( Sono formati da
quis, que, qui", che si declina normalmente, e da un suffisso di origine verbale +volo9volere9, libet forma di un verbo impersonale(
https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Aggettivi_pronominali&action=edit&redlink=1https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Aggettivi_pronominali&action=edit&redlink=17/24/2019 Latino Grammatica
19/100
3uicumque, quisquis+vedi sopra(
8ndefiniti che significano >nessuno nessuna cosa niente>
Sono quattro2
nem%, pronome maschile, usato anche in sostituzione di femminili +9nessuno9! ni)il, pronome neutro +9niente9! nullus, aggettivo +9nessuno, nessuna cosa9! neuter, pronome e aggettivo +9nessuno dei due, nessuna delle due cose9(
-em%
Nominativo nemoGenitivo nulliusDativo nemini
Accusativo neminemAblativo nullo
-i)il
Nominativo nihilGenitivo nullius reiDativo nulli rei
Accusativo nihil
Ablativo nulla re-ullus, null, nullum
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo nullus nulla nullum nulli nullae nullaGenitivo nullius nullius nullius nullorum nullarum nullorumDativo nulli nulli nulli nullis nullis nullisAccusativo nullum nullam nullum nullos nullas nulla
Ablativo nullo nulla nullo nullis nullis nullis-euter, neutr, neutrum
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo neuter neutra neutrum neutri neutrae neutraGenitivo neutrius neutrius neutrius neutrorum neutrarum neutrorumDativo neutri neutri neutri neutris neutris neutrisAccusativo neutrum neutram neutrum neutros neutras neutra
Ablativo neutro neutra neutro neutris neutris neutris
7/24/2019 Latino Grammatica
20/100
8ndefiniti che significano >tutto tutti ciascuno>
Quisquee nusquisque
) pronomi quisque,quidque, e unusquisque, unumquidque significano 9ciascuno9 e 9ognuno9(
4li aggettivi sono invece quisque,quaeque,quodque e unusquisque, unaquaeque, unumquodque
+9ciascuno9 e 9ogni9(7ella declinazione di quisque, il suffisso .que resta invariato, mentre quisHquid +quae,quod sideclinano(
Enusquisque formato da unusIquisI .que2 i due pronomi si declinano, mentre il suffisso .queresta invariato(
!otus e "mnis
L'aggettivo pronome totus, .a, .um significa 9tutto9, 9intero9(
)l pronome o aggettivo ?mnis, .e, significa 9tutto9, 9ogni9(
8ndefiniti che significano >altro altri la maggior parte>
tere composti
)l pronome e aggettivo indefinito utersignifica 9l'uno o l'altro9, 9uno dei due9 +ma anche 9sia l'unoche l'altro9, ed caratterizzato dal suffisso ter, residuo dell'anticodualeindoeuropeo+il suffisso
presente anche, per esempio, in ltere "exter(
Jecliniamo qui l'aggettivo +il pronome ha identica declinazione, fatti salvi i casi obliqui del genere
neutro, ai quali necessario sostituire l'aggettivo femminile concordato coi casi obliqui del nomeres2 utrius reiecc(
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo uter utra utrum utri utrae utraGenitivo utrius utrius utrius utrorum utrarum utrorumDativo utri utri utri utris utris utrisAccusativo utrum utram utrum utros utras utraAblativo utro utra utro utris utris utris
) composti di utersono2 uterque, utrque, utrumque+9l'uno e l'altro9, 9entrambi9! utervis, utrvis, utrumvis+9uno qualsiasi dei due9! uterl(et, utrl(et, utruml(et+9uno qualsiasi dei due9! utercumque, utrcumque, utrumcumque+9uno qualsiasi dei due9, 9qualcuno dei due9! neuter, neutr, neutrum+9nessuno dei due9, per il quale vedi sopra(
7/24/2019 Latino Grammatica
21/100
genitivopartitivodel pronome dipendente +9l'uno o l'altro di noi9, uter n%strum! 9tutti e due voi9,uterque vestrum(
Pronomi e Aggettivi 8nterrogativi
)l pi1 importante pronome interrogativo latino quis5, qui"5+9chiK, che cosaK9 che si declina2
singolare plurale masch7 $ femm7 neutro masch7 $ femm7 neutroNominativo quisK quidK quiK quaeKGenitivo cuiusK cuius reiK quorumK quarum rerumKDativo cuiK cui reiK quibusK quibus rebusKAccusativo quemK quidK quosK quaeKAblativo quoK qua reK quibusK quibus rebusK
L'aggettivo corrispondente qui5, que5, qu%"5+9qualeK, cheK9 che si declina2
singolare plurale maschile femminile neutro maschile femminile neutroNominativo quiK quaeK quodK quiK quaeK quaeKGenitivo cuiusK cuiusK cuiusK quorumK quarumK quorumKDativo cuiK cuiK cuiK quibusK quibusK quibusKAccusativo quemK quamK quodK quosK quasK quaeKAblativo quoK quaK quoK quibusK quibusK quibusK
Altri pronomi e aggettivi interrogativi
3uisnm, qui"nm+9>hi maiK9, 9>he cosa maiK9 -umquis, numqui"+9orse qualcunoK9, 9orse qualcosaK9 6cquis, ecqui"+stesso significato di numquis, numqui" 3ulis, qule+9Ji qual genereK9 3untus, qunt, quntum+9*uanto grandeK9 3um multi, qum multe, qum mult+9*uantiK9 )nteso come quantit3 3u%tus, qu%t, qu%tum+9)n che quantit3K9 3u%t+indecl( +9*uantiK9 )nteso come quantit3
7ter, utr, utrum+9>hi dei dueK9Si ricordi che, qualora ci siano due uscite, la seconda quella del nuetro(
Pronomi e Aggettivi 5orrelativiSi possono definire correlativi quei pronomi e quegli aggettivi che vengono usati per stabilire unastretta relazione tra due elementi di una stessa frase(
https://it.wikipedia.org/wiki/Genitivohttps://it.wikipedia.org/wiki/Complemento_partitivohttps://it.wikipedia.org/wiki/Genitivohttps://it.wikipedia.org/wiki/Complemento_partitivo7/24/2019 Latino Grammatica
22/100
Pronomi 5orrelativi
lter&&<er, 9l'uno(((l'altro9! lteri&&<eri, 9gli uni(((gli altri9! lus&&&lius, 9l'uno(((un altro9! lii&&&lii&&&lii, 9gli uni(((gli altri(((gli altri9(
Aggettivi 5orrelativi
t%t&&&qu%t+indeclinabili, 9tanti(((quanti9! tntus&&&quntus, 9tanto grande(((quanto grande9! tlis&&&qulis, 9tale(((quale9!
7/24/2019 Latino Grammatica
23/100
8 verbi latini
8ndicativo presente attivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazionelaud." mon.e" leg." aud.#"
laud.s mon.es leg.is aud.is
laud.at mon.et leg.it aud.it
laud.mus mon.mus leg.#mus aud.$mus
laud.tis mon.tis leg.#tis aud.$tis
laud.ant mon.ent leg.unt aud.iunt
8ndicativo presente passivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazionelaud.or mon.eor leg.or aud.ior
laud.aris mon.eris leg.eris aud.iris
laud.atur mon.etur leg.itur aud.itur
laud.amur mon.emur leg.imur aud.imur
laud.amini mon.emini leg.imini aud.imini
laud.antur mon.entur leg.untur aud.iuntur
8mperfetto attivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazionelaud.bam mon.bam leg.bam aud.ibam
laud.bas mon.bas leg.bas aud.ibas
laud.bat mon.bat leg.bat aud.ibat
laud.abmus mon.ebmus leg.ebmus aud.iebmus
laud.abtis mon.ebtis leg.ebtis aud.iebtis
laud.bant mon.bant leg.bant aud.ibant
8mperfetto passivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazionelaud.bar mon.bar leg.bar aud.ibar
laud.abris mon.ebris leg.ebris aud.iebris
laud.abtur mon.ebtur leg.ebtur aud.iebtur
laud.abmur mon.ebmur leg.ebmur aud.iebmur
laud.abam#ni mon.ebam#ni leg.ebam#ni aud.iebam#ni
laud.abntur mon.ebntur leg.ebntur aud.iebntur
7/24/2019 Latino Grammatica
24/100
/uturo semplice attivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazionelaud.bo mon.bo leg.am aud.#am
laud.bis mon.bis leg.es aud.#es
laud.bit mon.bit leg.et aud.#etlaud.ab#mus mon.eb#mus leg.mus aud.#emus
laud.ab#tis mon.eb#tis leg.tis aud.#etis
laud.bunt mon.bunt leg.ent aud.#ent
/uturo semplice passivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazione
laud.bor mon.bor leg.ar aud.#ar laud.abris mon.ebris leg.ris aud.iris
laud.ab#tur mon.eb#tur leg.tur aud.itur
laud.ab#mur mon.eb#mur leg.mur aud.imur
laud.abim#ni mon.ebim#ni leg.em#ni aud.iem#ni
laud.ab8ntur mon.eb8ntur leg.ntur aud.intur
Perfetto attivo
Desinenze sempio.i laudav.i
.isti laudav.isti
.it laudav.it
.imus laudav.imus
.istis laudav.istis
.erunt laudav.erunt
Perfetto passivo
)aschile /emminile Neutrolaudtus sum laudata sum laudatum sum
laudtus es laudata es laudatum es
laudtus est laudata est laudatum est
laudti sumus laudatae sumus laudata sumus
laudti estis laudatae estis laudata estis
laudti sunt laudatae sunt laudata sunt
7/24/2019 Latino Grammatica
25/100
Piuccheperfetto attivo
laudav.eram
laudav.eras
laudav.erat
laudav.eramus
laudav.eratis
laudav.erant
Piuccheperfetto passivo
)aschile /emminile Neutrolaudtus eram laudata eram laudatum eram
laudtus eras laudata eras laudatum eraslaudtus erat laudata erat laudatum erat
laudti eramus laudatae eramus laudata eramus
laudti eratis laudatae eratis laudata eratis
laudti erant laudatae erant laudata erant
/uturo anteriore attivo
laudav.ero
laudav.erislaudav.erit
laudav.erimus
laudav.eritis
laudav.erint
/uturo anteriore passivo
)aschile /emminile Neutrolaudtus ero laudata ero laudatum erolaudtus eris laudata eris laudatum eris
laudtus erit laudata erit laudatum erit
laudti erimus laudatae erimus laudata erimus
laudti eritis laudatae eritis laudata eritis
laudti erunt laudatae erunt laudata erunt
7/24/2019 Latino Grammatica
26/100
5ongiuntivo presente attivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazionelaud.em mon.eam leg.am aud.im
laud.es mon.eas leg.as aud.is
laud.et mon.eat leg.at aud.it
laud.mus mon.emus leg.mus aud.imus
laud.tis mon.etis leg.tis aud.itis
laud.ent mon.eant leg.ant aud.iant
5ongiuntivo presente passivo
3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazione
laud.er mon.ear leg.ar aud.iar laud.ris mon.eris leg.ris aud.iris
laud.tur mon.etur leg.tur aud.itur
laud.mur mon.emur leg.mur aud.imur
laud.em#ni mon.eam#ni leg.am#ni aud.iam#ni
laud.ntur mon.entur leg.ntur aud.intur
8mperfetto congiuntivo attivo
lauda.rem
lauda.res
lauda.ret
lauda.remus
lauda.retis
lauda.rent
8mperfetto congiuntivo passivo
lauda.rer
lauda.reris
lauda.retur
lauda.remur
lauda.remini
lauda.rentur
7/24/2019 Latino Grammatica
27/100
Perfetto congiuntivo attivo
laudav.erim
laudav.eris
laudav.erit
laudav.erimus
laudav.eritis
laudav.erint
Perfetto congiuntivo passivo
)aschile /emminile Neutrolaudtus sim laudata sim laudatum sim
laudatus sis laudata sis laudatum sislaudatus sit laudata sit laudatum sit
laudti simus laudatae simus laudata simus
laudati sitis laudatae sitis laudata sitis
laudati sint laudatae sint laudata sint
Piuccheperfetto congiuntivo attivo
laudav.issem
laudav.isseslaudav.isset
laudav.issemus
laudav.issetis
laudav.issent
Piuccheperfetto congiuntivo passivo
)aschile /emminile Neutrolaudtus essem laudata essem laudatum essemlaudatus esses laudata esses laudatum esses
laudatus esset laudata esset laudatum esset
laudti essemus laudatae essemus laudata essemus
laudati essetis laudatae essetis laudata essetis
laudati essent laudatae essent laudata essent
7/24/2019 Latino Grammatica
28/100
8mperativo
Presente
6ttivo
Persona 3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazioneF; sing( laud.a mon.e leg.e aud.i
F; plur( laud.ate mon.ete leg.ite aud.ite
Passivo
Persona 3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazioneF; sing( laud.are mon.ere leg.ere aud.ire
F; plur( laud.amini mon.emini leg.imini aud.imini/uturo
6ttivo
Persona 3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazioneF; sing( laud.to mon.eto leg.ito aud.ito
:; sing( laud.to mon.eto leg.ito aud.ito
F; plur( laud.atote mon.etote leg.itote aud.itote
:; plur( laud.anto mon.ento leg.unto aud.iunto
Passivo
Persona 3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazioneF; sing( laud.tor mon.etor leg.itor aud.itor
:; sing( laud.tor mon.etor leg.itor aud.itor
F; plur( laud.aminor mon.eminor leg.iminor aud.iminor
:; plur( laud.antor mon.entor leg.untor aud.iuntor
8nfinito
Presente
/orma 3? coniugazione ,? coniugazione -? coniugazione @? coniugazione6ttiva laud.are mon.re leg.re aud.ire
Passiva laud.ari mon.ri leg.i aud.iri
7/24/2019 Latino Grammatica
29/100
Perfetto
Numero )aschile /emminile NeutroSingolare laudatum esse laudatam esse laudatum esse
Plurale laudatos esse laudatas esse laudata esse
/uturo
Numero )aschile /emminile NeutroSingolare laudaturum esse laudaturam esse laudaturum esse
Plurale laudaturos esse laudaturas esse laudatura esse
)l passivo vuole invece il supino del verbo +M; voce del paradigma I iri+forma derivata dal verbo
irregolare e%, che significa n"re Sar3 quindi, per esempio, lu"tum iri+traducibile come essereper essere l%"t%( )n genere quindi si pu/ dire che la forma infinita del futuro passivo esprime unaintenzione o una volont3 di fare qualcosa +quindi traducibile anche come inten8i%ne "i esserel%"t%
Gerundio
5aso 8n latino 8n italiano7om( laud.are lodare
4en( laud.andi di lodareJat( laud.ando a lodare
6cc( +ad laud.andum per lodare
6bl( laud.ando per lodare
Gerundivo
5aso )asc7 sing7 )asc7 plur7 /emm7 sing7 /emm7 plur7 Neutro sing7 Neutro plur77om( laud.andus laud.andi laud.anda laud.andae laud.andum laud.anda
4en( laud.andi laud.andorum laud.andae laud.andarum laud.andi laud.andorum
Jat( laud.ando laud.andis laud.andae laud.andis laud.ando laud.andis
6cc( laud.andum laud.andos laud.andam laud.andas laud.andum laud.anda
-oc( laud.ande laud.andi laud.anda laud.andae laud.andum laud.anda
6bl( laud.ando laud.andis laud.anda laud.andis laud.ando laud.andis
7/24/2019 Latino Grammatica
30/100
Participio
Presente7
5aso #ingolare Plurale maschile o femminile Plurale neutro7ominativo laud.ans laud.antes laud.antia
4enitivo laud.antis laud.antium laud.antium
Jativo laud.anti laud.antibus laud.antibus
6ccusativo laud.antem laud.antes laud.antia
-ocativo laud.ans laud.antes laud.antia
6blativo laud.anti0e laud.antibus laud.antibus
Perfetto
5aso )asc7 sing7 /emm7 sing7 Neutro sing7 )asc7 plur7 /emm7 plur7 Neutro plur77ominativo Laudat.us Laudat.a Laudat.um Laudat.i Laudat.ae Laudat.a
4enitivo Laudat.i Laudat.ae Laudat.i Laudat.orum Laudat.arum Laudat.orum
Jativo Laudat.o Laudat.ae Laudat.o Laudat.is Laudat.is Laudat.is
6ccusativo Laudat.um Laudat.am Laudat.um Laudat.os Laudat.as Laudat.a
-ocativo Laudat.e Laudat.a Laudat.um Laudat.i Laudat.ae Laudat.a
6blativo Laudat.o Laudat.a Laudat.o Laudat.is Laudat.is Laudat.is
/uturo
5aso )asc7 sing7 /emm7 sing7 Neutro sing7 )asc7 plur7 /emm7 plur7 Neutro plur77ominativo Laudat.urus Laudat.ura Laudat.urum Laudat.uri Laudat.urae Laudat.ura
4enitivo Laudat.uri Laudat.urae Laudat.uri Laudat.urorum Laudat.urarum Laudat.urorum
Jativo Laudat.uro Laudat.urae Laudat.uro Laudat.uris Laudat.uris Laudat.uris
6ccusativo Laudat.urum Laudat.uram Laudat.urum Laudat.uros Laudat.uras Laudat.ura-ocativo Laudat.ure Laudat.ura Laudat.urum Laudat.uri Laudat.urae Laudat.ura
6blativo Laudat.uro Laudat.ura Laudat.uro Laudat.uris Laudat.uris Laudat.uris
#upino
)l supino un nome verbale della quarta declinazione,M; voce del paradigma di ogni verbo, cheper/ presenta solo due casi2
)l supino attivo, o ccustiv%con desinenza um+per esempio lu"tum )l supino passivo, o (ltiv%con desinenza u+lu"tu( Si forma sostituendo la umdel
tema del supino con una u
https://it.wikipedia.org/wiki/Quarta_declinazione_latinahttps://it.wikipedia.org/wiki/Quarta_declinazione_latinahttps://it.wikipedia.org/wiki/Quarta_declinazione_latina7/24/2019 Latino Grammatica
31/100
)l supino attivo ha un valore di direzione o fine di un movimento + a tutti gli effetti un accusativo(Si trova quindi nelle proposizioni che contengono verbi di moto con funzione finale e va quinditradotto con una proposizione finale implicita2
9Mter ivit R%mmlaudatumpuellm:
NLa madre and/ a @omaper l%"re0 l%"rela fanciulla(O
)l supino passivo ha una funzione di ablativo di limitazione usato spesso in relazione ad aggettivicome$cilis, "i$$icilis, )%rri(ilis2
9;cilisdictu :
Nacile "irsiO
"erbi in #iodella terza coniugazione
8ndicativo presenteattivo
cup.i.o cup.i.s cup.i.t cup.i.mus cup.i.tis cup.i.unt
8ndicativo imperfettoattivo
cup.i.ebam cup.i.ebas cup.i.ebat cup.i.ebamus cup.i.ebatis cup.i.ebant
8ndicativo futuroattivo
cup.i.am cup.i.es cup.i.et cup.i.emus cup.i.etis cup.i.ent
5ongiuntivo presenteattivo
cup.i.am cup.i.as cup.i.at cup.i.amus cup.i.atis cup.i.ant
5ongiuntivo
imperfetto attivo cup.e.rem cup.e.res cup.e.ret cup.e.remus cup.e.retis cup.e.rent8mperativo presenteattivo
cup.e cup.i.te
8mperativo futuro cup.i.to cup.i.to cup.i.tote cup.i.unto
7/24/2019 Latino Grammatica
32/100
"erbi deponenti
3a coniugazione
Paradigma della 8 coniugazione deponente
indicativopresentehort.or io esortohort.arishort.aturhort.amurhort.aminihort.antur
imperfettohort.abar io esortavo
hort.abarishort.abaturhort.abamurhort.abaminihort.abantur
futuro semplicehort.abor io esorter/hort.aberishort.abiturhort.abimur
hort.abiminihort.abuntur
perfettohortatus, .a, .um sum io esortai, ho esortato, ebbi esortatohortatus, .a, .um eshortatus, .a, .um esthortati, .ae, .a sumushortati, .ae, .a estishortati, .ae, .a sunt
piuccheperfettohortatus, .a, .um eram io avevo esortatohortatus, .a, .um erashortatus, .a, .um erathortati, .ae, .a eramushortati, .ae, .a eratishortati, .ae, .a erant
futuro anteriorehortatus, .a, .um ero io avr/ esortatohortatus, .a, .um eris
hortatus, .a, .um erithortati, .ae, .a erimushortati, .ae, .a eritis
7/24/2019 Latino Grammatica
33/100
hortati, .ae, .a erunt
congiuntivopresentehort.er +che io esortihort.eris
hort.eturhort.emurhort.eminihort.entur
imperfettohort.arer +che io esortassi, io esortereihort.arerishort.areturhort.aremurhort.aremini
hort.arentur
perfettohortatus, .a, .um sim +che io abbia esortatohortatus, .a, .um sishortatus, .a, .um sithortati, .ae, .a simushortati, .ae, .a sitishortati, .ae, .a sint
piuccheperfettohortatus, .a, .um essem +che io avessi esortato, io avrei esortatohortatus, .a, .um esseshortatus, .a, .um essethortati, .ae, .a essemushortati, .ae, .a essetishortati, .ae, .a essent
imperativopresente futuroFa sing( hort.are esorta tu Fasing( hort.ator esorterai tu
Fapl( hort.amini esortate voi :a sing( hort.ator esorter3 egli :apl( hort.antor esorteranno essi
infinitopresente perfetto futuro
hort.ariesortare
hortat.um, .am, .um esse
hortat.os, .as, .a esseaver esortato
hortat.urum, .am, .um esse
hortat.uros, .as, .a essestare per esortare
participiopresente perfetto futurohort.ans, .antis che esorta hortat.us, .a, .um che ha esortato hortat.urus, .a, .um che esorter3
7/24/2019 Latino Grammatica
34/100
gerundiogenitivo hort.andi di esortaredativo hort.ando a esortareaccusativo +ad hort.andum a esortareablativo hort.ando con l'esortare
gerundivohort.andus, .a, .um da esortarsi
supinoattivo passivohortat.um a esortare hortat.u a essere esortato
7/24/2019 Latino Grammatica
35/100
,a coniugazione
Paradigma della 88 coniugazione deponente
indicativopresentever.eor io temover.erisver.eturver.emurver.eminiver.entur
imperfettover.ebar io temevover.ebarisver.ebatur
ver.ebamurver.ebaminiver.ebantur
futuro semplicever.ebor io temer/ver.eberisver.ebiturver.ebimurver.ebiminiver.ebuntur
perfettoveritus, .a, .um sum io temetti, ho temuto, ebbi temutoveritus, .a, .um esveritus, .a, .um estveriti, .ae, .a sumusveriti, .ae, .a estisveriti, .ae, .a sunt
piuccheperfettoveritus, .a, .um eram io avevo temuto
veritus, .a, .um erasveritus, .a, .um eratveriti, .ae, .a eramusveriti, .ae, .a eratisveriti, .ae, .a erant
futuro anterioreveritus,.a, .um ero io avr/ temutoveritus,.a, .um erisveritus,.a, .um eritveriti, .ae, .a erimus
veriti, .ae, .a eritisveriti, .ae, .a erunt
7/24/2019 Latino Grammatica
36/100
congiuntivopresentever.ear +che io temaver.earisver.eaturver.eamur
ver.eaminiver.eantur
imperfettover.erer +che io temessi, io temereiver.ererisver.ereturver.eremurver.ereminiver.erentur
perfettoveritus, .a, .um sim +che io abbia temutoveritus, .a, .um sisveritus, .a, .um sitveriti, .ae, .a simusveriti, .ae, .a sitisveriti, .ae, .a sint
piuccheperfettoveritus, .a, .um essem +che io avessi temuto, io avrei temutoveritus, .a, .um essesveritus, .a, .um essetveriti, .ae, .a essemusveriti, .ae, .a essetisveriti, .ae, .a essent
imperativo presenteFasing( ver.ere temi tu
Fapl( ver.emini temete voi
futuroFasing( ver.etor temerai tu
:asing( ver.etor temer3 egli
:apl( ver.entor temeranno essi
infinitopresente perfetto futuro
ver.eri temere
verit.um, .am, .um esse
verit.os, .as, .a esseaver temuto
verit.urum, .am, .um esseverit.uros, .as, .a esse
stare per temere
participio
7/24/2019 Latino Grammatica
37/100
presente perfetto futuro
ver.ens, .entische temeverit.us, .a,.um
che ha temutoverit.urus, .a,.um
che temer3
gerundiogenitivo ver.endi di temere
dativo ver.endo a temereaccusativo
+ad ver.endum
a temere
ablativo ver.endo con il temere
gerundivover.endus, .a, .umda temersi
supinoattivo passivoverit.um a temere verit.u a essere temuto
7/24/2019 Latino Grammatica
38/100
-a coniugazione
indicativopresentesequ.or io seguo
sequ.erissequ.itursequ.imursequ.iminisequ.untur
imperfettosequ.ebar io seguivosequ.ebarissequ.ebatursequ.ebamur
sequ.ebaminisequ.ebantur
futuro semplicesequ.ar io seguir/sequ.erissequ.etursequ.emursequ.eminisequ.entur
perfettosecutus, .a, .um sum io seguii, ho seguito, ebbi seguitosecutus, .a, .um essecutus, .a, .um estsecuti, .ae, .a sumussecuti, .ae, .a estissecuti, .ae, .a sunt
piuccheperfettosecutus, .a, .um eram io avevo seguito
secutus, .a, .um erassecutus, .a, .um eratsecuti, .ae, .a eramussecuti, .ae, .a eratissecuti, .ae, .a erant
futuro anterioresecutus, .a, .um ero io avr/ seguitosecutus, .a, .um erissecutus, .a, .um eritsecuti, .ae, .a erimus
secuti, .ae, .a eritissecuti, .ae, .a erunt
7/24/2019 Latino Grammatica
39/100
congiuntivopresentesequ.ar +che io seguasequ.arissequ.atursequ.amur
sequ.aminisequ.antur
imperfettosequ.erer +che io seguissi, io seguireisequ.ererissequ.eretursequ.eremursequ.ereminisequ.erentur
perfettosecutus, .a, .um sim +che io abbia seguitosecutus, .a, .um sissecutus, .a, .um sitsecuti, .ae, .a simussecuti, .ae, .a sitissecuti, .ae, .a sint
piuccheperfettosecutus, .a, .um essem +che io avessi seguito, io avrei seguitosecutus, .a, .um essessecutus, .a, .um essetsecuti, .ae, .a essemussecuti, .ae, .a essetissecuti, .ae, .a essent
imperativopresenteFasing( sequ.ere segui tu
Fapl( sequ.imini seguite voi
futuroFasing( sequ.itor seguirai tu
:asing( sequ.itor seguir3 egli
:apl( sequ.untor seguiranno essi
infinitopresente perfetto futuro
sequ.i seguire
secut.um, .am, .um esse
secut.os, .as, .a esseaver seguito
secut.urum, .am, .um esse
secut.uros, .as, .a essestare per seguire
participio
7/24/2019 Latino Grammatica
40/100
presente perfetto futuro
sequ.ens, .entische seguesecut.us, .a,.um
che ha seguitosecut.urus, .a,.um
che seguir3
gerundiogenitivo sequ.endi di seguire
dativo sequ.endo a seguireaccusativo +ad sequ.endum a seguireablativo sequ.endo con il seguire
gerundivosequ.endus, .a, .umda seguirsi
supinoattivo passivosecut.um a seguire secut.u a essere seguito
7/24/2019 Latino Grammatica
41/100
@ coniugazione
indicativopresentelarg.ior io dono
larg.irislarg.iturlarg.imurlarg.iminilarg.iuntur
imperfettolarg.iebar io donavolarg.iebarislarg.iebaturlarg.iebamur
larg.iebaminilarg.iebantur
futuro semplicelarg.iar io doner/larg.ierislarg.ieturlarg.iemurlarg.ieminilarg.ientur
perfettolargitus, .a, .um sum io donai, ho donato, ebbi donatolargitus, .a, .um eslargitus, .a, .um estlargiti, .ae, .a sumuslargiti, .ae, .a estislargiti, .ae, .a sunt
piuccheperfettolargitus, .a, .um eram io avevo donato
largitus, .a, .um eraslargitus, .a, .um eratlargiti, .ae, .a eramuslargiti, .ae, .a eratislargiti, .ae, .a erant
futuro anteriorelargitus, .a, .um ero io avr/ donatolargitus, .a, .um erislargitus, .a, .um eritlargiti, .ae, .a erimus
largiti, .ae, .a eritislargiti, .ae, .a erunt
7/24/2019 Latino Grammatica
42/100
congiuntivopresentelarg.iar +che io donilarg.iarislarg.iaturlarg.iamur
larg.iaminilarg.iantur
imperfettolarg.irer +che io donassi, io donereilarg.irerislarg.ireturlarg.iremurlarg.ireminilarg.irentur
perfettolargitus, .a, .um sim +che io abbia donatolargitus, .a, .um sislargitus, .a, .um sitlargiti, .ae, .a simuslargiti, .ae, .a sitislargiti, .ae, .a sint
piuccheperfettolargitus, .a, .um essem +che io avessi donato, io avrei donatolargitus, .a, .um esseslargitus, .a, .um essetlargiti, .ae, .a essemuslargiti, .ae, .a essetislargiti, .ae, .a essent
imperativopresenteFasing( larg.ire dona tu
Fapl( larg.imini donate voi
futuroFasing( larg.itor donerai tu
:a sing( larg.itor doner3 egli
:apl( larg.iuntordoneranno essi
infinitopresente perfetto futuro
larg.iri donare
largit.um, .am,.um esse
largit.os, .as, .aesse
aver donato
largit.urum,.am, .um
esselargit.uros,.as, .a esse
stare per donare
7/24/2019 Latino Grammatica
43/100
participiopresente perfetto futuro
larg.iens, .ientis che dona largit.us, .a, .um che ha donatolargit.urus, .a,.um
che doner3
gerundiogenitivo larg.iendi di donaredativo larg.iendo a donareaccusativo +ad larg.iendum a donareablativo larg.iendo con il donare
gerundivolarg.iendus, .a, .umda donarsi
supinoattivo passivo
largit.um a donare largit.u a essere donato
7/24/2019 Latino Grammatica
44/100
"erbi semideponenti
?@6 S
7/24/2019 Latino Grammatica
45/100
))plur( audte
/B(B;)) sing( audto
))) sing( audto
))plur( audet"te
)))plur( audentoPA(858P8;P#N(
audens, Qentis
/B(B;ausurus, Qa, Qum
#BP8N;6ttivo2 ausum
Passivo
2Q
8N/8N8(;P#N(
audre
P/((;Singolare2 ausus, Qa, Qum esse
Plurale2 ausi, Qae, Qa esse
/B(B;
Singolare2 ausurum, Qam, Qum essePlurale2 ausuros, Qas, Qa esse
GBND8;4enitivo2 audendi
Jativo2 audendo
6ccusativo2 audendum
6blativo2 audendo
GBND8";
Q
7/24/2019 Latino Grammatica
46/100
?@6 S
7/24/2019 Latino Grammatica
47/100
)) sing( gaudto
))) sing( gaudto
))plur( gaudet"te
)))plur( gaudento
PA(858P8;
P#N(gaudens, Qentis
/B(B;gavisurus, Qa, Qum
#BP8N;6ttivo2 gavisum
Passivo2
Q
8N/8N8(;P#N(
gaudre
P/((;Singolare2 gavisus, Qa, Qum esse
Plurale2 gavisi, Qae, Qa esse
/B(B;Singolare2 gavisurum, Qam, Qum esse
Plurale2 gavisuros, Qas, Qa esse
GBND8;
4enitivo2 gaudendi
Jativo2 gaudendo
6ccusativo2 gaudendum
6blativo2 gaudendo
GBND8";
7/24/2019 Latino Grammatica
48/100
?@6 S
7/24/2019 Latino Grammatica
49/100
)) sing( s<o
))) sing( s<o
))plur( s&let"te
)))plur( s&lento
PA(858P8;
P#N(s&lens, Qentis
/B(B;soliturus, Qa, Qum
#BP8N;6ttivo2 solitum
Passivo2
Q
8N/8N8(;P#N(
s&lre
P/((;Singolare2 solitus, Qa, Qum esse
Plurale2 soliti, Qae, Qa esse
/B(B;Singolare2 soliturum, Qam, Qum esse
Plurale2 solituros, Qas, Qa esse
GBND8;
4enitivo2 s&lendi
Jativo2 s&lendo
6ccusativo2 s&lendum
6blativo2 s&lendo
GBND8";Q
7/24/2019 Latino Grammatica
50/100
?@6 S
7/24/2019 Latino Grammatica
51/100
)) sing( f$d#to
))) sing( f$d#to
))plur( f$dit"te
)))plur( f$dunto
PA(858P8;
P#N(f$dens, Qentis
/B(B;fisurus, Qa, Qum
#BP8N;6ttivo2 fisum
Passivo2
Q
8N/8N8(;P#N(
f$dre
P/((;Singolare2 fisus, Qa, Qum esse
Plurale2 fisi, Qae, Qa esse
/B(B;Singolare2 fisurum, Qam, Qum esse
Plurale2 fisuros, Qas, Qa esse
GBND8;
4enitivo2 f$dendi
Jativo2 f$dendo
6ccusativo2 f$dendum
6blativo2 f$dendo
GBND8";Q
7/24/2019 Latino Grammatica
52/100
?@6 S
7/24/2019 Latino Grammatica
53/100
)) sing( conf$d#to
))) sing( conf$d#to
))plur( conf$dit"te
)))plur( conf$dunto
PA(858P8;
P#N(conf$dens, Qentis
/B(B;confisurus, Qa, Qum
#BP8N;6ttivo2 confisum
Passivo2
Q
8N/8N8(;P#N(
conf$dre
P/((;Singolare2 confisus, Qa, Qum esse
Plurale2 confisi, Qae, Qa esse
/B(B;Singolare2 confisurum, Qam, Qum esse
Plurale2 confisuros, Qas, Qa esse
GBND8;
4enitivo2 conf$dendi
Jativo2 conf$dendo
6ccusativo2 conf$dendum
6blativo2 conf$dendo
GBND8";Q
7/24/2019 Latino Grammatica
54/100
?@6 S
7/24/2019 Latino Grammatica
55/100
/B(B;)) sing( diff$d#to
))) sing( diff$d#to
))plur( diff$dit"te
)))plur( diff$dunto
PA(858P8;P#N(
diff$dens, Qentis
/B(B;diffisurus, Qa, Qum
#BP8N;6ttivo2 diffisum
Passivo2
Q
8N/8N8(;P#N(
diff$dre
P/((;Singolare2 diffisus, Qa, Qum esse
Plurale2 diffisi, Qae, Qa esse
/B(B;Singolare2 diffisurum, Qam, Qum esse
Plurale2 diffisuros, Qas, Qa esse
GBND8;4enitivo2 diff$dendi
Jativo2 diff$dendo
6ccusativo2 diff$dendum
6blativo2 diff$dendo
GBND8";Q
7/24/2019 Latino Grammatica
56/100
5oniugazione dei verbi irregolari
$um, es, fui, esse
8ndicativo presente s.um e.s e.st su.mus es.tis s.unt8ndicativo imperfetto er.am er.as er.at er.amus er.atis er.ant8ndicativo futuro semplice er.o er.is er.it er.imus er.itis er.unt8ndicativo perfetto fu.i fu.isti fu.it fu.imus fu.istis fu.erunt8ndicativo piuccheperfetto fu.eram fu.eras fu.erat fu.eramus fu.eratis fu.erant8ndicativo futuro anteriore fu.ero fu.eris fu.erit fu.erimus fu.eritis fu.erint5ongiuntivo presente s.im s.is s.it s.imus s.itis s.intRTU5ongiuntivo imperfetto es.sem es.ses es.set es.semus es.setis es.sent
5ongiuntivo perfetto fu.erim fu.eris fu.erit fu.erimus fu.eritis fu.erint5ongiuntivo piuccheperfetto fu.issem fu.isses fu.isset fu.issemus fu.issetis fu.issent8mperativo presente es es.te8mperativo futuro es.to es.to es.tote s.unto>omesumsi coniugano i composti, ma
(sumepresumhanno i participi presenti (sensepresens pr%sum, che formato dapr%"esummantiene la "prima delle vocali nei tempi derivati dal
presente +pr%"erm ma la perde davanti a consonanti +pr%sunt p%ssum+p%t < sum mantiene la tnei tempi derivati dal presente davanti a vocale +p%tes,
ma la trasforma insdavanti a consonante +p%ssunt( anca dell'imperativo e ha il participiopresentep%tensutilizzato per/ solo come aggettivo(
Fero, fers, tuli, latum, ferre
8ndicativo presente attivo fer.o fer.s fer.t fer.i.mus fer.tis fer.unt8ndicativo presente passivo fer.or fer.ris fer.tur fer.i.mur fer.i.mini fer.untur 8ndicativo imperfetto attivo fer.ebam fer.ebas fer.ebat fer.ebamus fer.ebatis fer.ebant8ndicativo imperfetto passivo fer.ebar fer.ebaris fer.ebatur fer.ebamur fer.ebamini fer.ebantur
8ndicativo futuro attivo fer.am fer.es fer.et fer.emus fer.etis fer.ent8ndicativo futuro passivo fer.ar fer.eris fer.etur fer.emur fer.emini fer.entur 5ongiuntivo presente attivo fer.am fer.as fer.at fer.amus fer.atis fer.ant5ongiuntivo presente passivo fer.ar fer.aris fer.atur fer.amur fer.amini fer.antur 5ongiuntivo imperfettoattivo
fer.rem fer.res fer.ret fer.remus fer.retis fer.rent
5ongiuntivo imperfettopassivo
fer.rer fer.reris fer.retur fer.remur fer.remini fer.rentur
8mperativo presente attivo fer fer.te
8mperativo futuro fer.to fer.to fer.tote fer.unto
https://it.wikipedia.org/wiki/Verbi_latini#cite_note-10https://it.wikipedia.org/wiki/Verbi_latini#cite_note-107/24/2019 Latino Grammatica
57/100
%olo noloe malo
) tre verbi v%l%, n%l%e ml%significano v%lere, n%n v%lereepre$erire( ) loro paradigmi sono iseguenti2
volo vis volui vellenolo non vis nolui nolle
malo mavis malui malle-olo
*uesto verbo presenta il tema in tre modi diversi2 v%l, vele vi
8ndicativo presente volo vis vult volumus vultis volunt8ndicativo imperfetto vol.ebam vol.ebas vol.ebat vol.ebamus vol.ebatis vol.ebant8ndicativo futuro vol.am vol.es vol.et vol.emus vol.etis vol.ent5ongiuntivo presente vel.im vel.is vel.it vel.imus vel.itis vel.int5ongiuntivo imperfetto vellem velles vellet vellemus velletis vellent
7olo
(
8ndicativo presente nolo non vis non vult nolumus non vultis nolunt8ndicativo imperfetto nol.ebam nol.ebas nol.ebat nol.ebamus nol.ebatis nol.ebant8ndicativo futuro nol.am nol.es nol.et nol.emus nol.etis nol.ent5ongiuntivo presente nol.im nol.is nol.it nol.imus nol.itis nol.int5ongiuntivo imperfetto nollem nolles nollet nollemus nolletis nollent
8mperativo presente noli nolite8mperativo futuro nolito nolitote
alo
8ndicativo presente malo mavis mavult malumus mavultis malunt8ndicativo imperfetto mal.ebam mal.ebas mal.ebat mal.ebamus mal.ebatis mal.ebant8ndicativo futuro mal.am mal.es mal.et mal.emus mal.etis mal.ent5ongiuntivo presente mal.im mal.is mal.it mal.imus mal.itis mal.int5ongiuntivo imperfetto mallem malles mallet mallemus malletis mallent
7/24/2019 Latino Grammatica
58/100
&o is iiivi itum ire
8ndicativo presente e.o i.s i.t i.mus i.tis e.unt8ndicativo imperfetto i.bam i.bas i.bat i.bamus i.batis i.bant8ndicativo futuro i.bo i.bis i.bit i.bimus i.bitis i.bunt5ongiuntivo presente e.am e.as e.at e.amus e.atis e.ant5ongiuntivo imperfetto i.rem i.res i.ret i.remus i.retis i.rent
8mperativo presente i i.te8mperativo futuro i.to i.to i.tote e.unto
8ndicativo presente i.tur8ndicativo imperfetto i.batur8ndicativo futuro i.bitur8ndicativo perfetto itum est8ndicativo piuccheperfetto itum erat8ndicativo futuro anteriore itum erit
5ongiuntivo presente e.atur5ongiuntivo imperfetto i.retur5ongiuntivo perfetto itum sit5ongiuntivo piuccheperfetto itum esset
5omposti di eo
( ab$eo, .is, abii, abitum, abire,
Nandare viaO!F( ad$eo, .is, adii, aditum, adire,
Nandare pressoO e con significatotransitivo, NincontrareO!
:( ante$eo, .is, anteii, anteitum, anteire,Nandare inanziO e con significatotransitivo, NsuperareO!
M( circum$eo, .is, circumii,circumitum, circumire, NandareattornoO e con significato transitivo,NcircondareO!
V( co$eo, .is, coii, coitum, coire,NriunirsiO e con significatotransitivo, NstringereO +un'alleanza!
(prae$eo, .is, praeii, praeitum, praeire,
NprecedereO!F(praeter$eo, .is, praeterii, praeteritum,
praeterire, Npassare oltreO e consignificato transitivo, Nlasciare indietroO!
:(prod$eo, .is, prodii, proditum, prodire,NavanzareO!
M(red$eo, .is, redii, reditum, redire,NtornareO!
V(sub$eo, .is, subii, subitum, subire,Nandare sottoO e con significatotransitivo, NsubireO!
W(trans$eo, .is, transii, transitum, transire,Npassare oltreO e con significatotransitivo, NattraversareO!
7/24/2019 Latino Grammatica
59/100
W( e$eo, .is, eii, eitum, eire,NuscireO!
X( in$eo,.is, inii, initum, inire,NentrareO e con significatotransitivo, NintraprendereO!
Y( inter$eo, .is, interii, interitum,
interire, Nandare in rovinaO,NdecadereO!Z( ob$eo, .is, obii, obitum, obire,
Nandare versoO e con significatotransitivo, NaffrontareO!
T(per$eo, .is, perii, perire, NperireO,+pere%viene utilizzato come passivodiper"%, Nmandare in rovinaO ed mancante di supino(
7/24/2019 Latino Grammatica
60/100
imperfetto
8nfinitonequire +al
presente
nequivisse onequisse +al
passato
Participio Presente nequiens nequeuntis
Nota2 tra parentesi vengono messe le forme utilizzate solamente da autori del periodo post.classico( >ome si pu/ notaremolte forme non vengono neanche inserite, alcune vengono usate su que%, altre su neque%(
Fiofisfactus sumfieri
*uesto verbo significa "ivenire, cc"ere+solo nelle terze persone e viene usato come passivo di$ci%+$re( C un verbo semideponente, perch5 ha le voci derivate dal presente attive e quelle daltema del perfetto passive(
8ndicativo presente fi.o fi.s fi.t fi.mus fi.tis fi.unt8ndicativoimperfetto fi.ebam fi.ebas fi.ebat fi.ebamus fi.ebatis fi.ebant
8ndicativo perfettofactus, .a, .um+sum, es, est
facti, .ae, .a +sumus,estis, sunt
8ndicativo futuro fi.am fi.es fi.et fi.emus fi.etis fi.ent5ongiuntivopresente
fi.am fi.as fi.at fi.amus fi.atis fi.ant
5ongiuntivoimperfetto
fie.rem fie.res fie.ret fie.remus fie.retis fie.rent
8mperativo
presente
fi fi.te
8mperativo futuro fi.to fi.to fi.toteAutte le voci derivanti dal perfetto si coniugano nello stesso modo, tranne che per il tempo del verboessere( Si avr3 infatti2 eram,eras,erat 0 eramus,eratis,erant +)ndicativo Piucheperfetto ero,eris,erit 0erimus,eritis,erunt +)ndicativo uturo 6nteriore sim,sis,sit 0 simus,sitis,sint +>ongiuntivo Perfettoessem,esses,esset 0 essemus,essetis,essent +>ongiuntivo Piucheperfetto
)l participio perfetto $ctus, , um, manca quello presente,$cien"usil participio futuro(L'infinito presente $i=ri, quello perfetto$ctus essee quello futuro$ctum iri(
anca il gerundio, il gerundivo $cien"us, , um(
) verbi assolutamente impersonalisono cinque verbilatini, detti anche verbi di sentimento, chesi caratterizzano per vari elementi( Prima di tutto, la loro nomenclatura dovuta al fatto chepossiedono solo ed esclusivamente la terza persona singolare! particolare anche la lorocostruzione2 la persona che prova il sentimento va in accusativo, mentre la cosa verso cui si provasentimento va in genitivooppure in nominativo0accusativo+a seconda delle tradizioni scolastiche,ma fondamentalmente indistinguibili se pronome neutro(
7/24/2019 Latino Grammatica
61/100
in latino esistono anche i verbi relativamente impersonaliche vengono utilizzati impersonalmentesoltanto alla terza persona singolare e plurale( ) principali sono2
"ecet, "ecuit, "ecere, 9si addice, conviene9! "e"ecet, "e"ecuit, "e"ecere, 9non si addice, sconveniente9! $llit, $e$ellit, $llere, 9sfugge, inganna9!
$ugit, $ugit, $ugere, 9sfugge9! iuvt, iuvit, iuvre, 9piace9! ltet, ltuit, ltere, 9sta nascosto, sfugge9(
) verbi relativamente impersonali si costruiscono2
>on l'accusativodella persona cui si addice, piace o sfugge qualcosa! per quanto riguarda la cosa che si addice, che piace o che sfugge, si pu/ trovare, a seconda
dei casi2 il nominativo, se la cosa costituita da un nome o unpronome, l'infinito, se la cosa costituita da un verbo, una frase infinitivase la cosa costituita da una frase(
"erbi difettiviSeppure i verbi difettivi sarebbero quelli mancanti anche del solo perfetto, o del supino, quelli chein latino sono solitamente definiti tali si possono dividere in tre gruppi2
-erbi a cui mancano i tempi derivati dal tema del presente -erbi che hanno solo poche forme orme verbali stereotipate
"erbi senza presente
) verbi senza presente sono c%epi, meminie %"i(
C%epi+iniziare si traduce normalmente, e viene sostituito per i tempi derivati dal tema del presenteda un sinonimo(
Memini+ricordare e >"i+odiare, invece, hanno nella loro coniugazione solo i tempi derivati daltema del perfetto pi1 alcune forme, ma si traducono come fossero presenti( >io memini, chesarebbe un perfetto, non si traduce con i% ric%r"i, ma con i% ric%r"%( < cos[ meminerm+piuccheperfetto si trasforma nell'imperfetto italiano i% ric%r"v%, meminerit+futuro anteriorediventa nella traduzione il futuro semplice egli ric%r"er?( La stessa cosa avviene per %"i(
Meminipossiede anche un imperativo futuro +mement%, mement%te che naturalmente si traduce initaliano con l'imperativo presente +ric%r", ric%r"te(
>"iinvece ha anche un participio futuro %surus, , um(Se per/ si vuole il vero perfetto, piuccheperfetto o futuro anteriore di meminio %"i necessarioutilizzare sinonimi come rec%r"%r+ricordare o, per, %"i, la perifrasi %"ium )(e% in liquem(
Perifrastica attiva
7ella grammatica latina, si chiama perifrastica attiva +o coniugazione perifrastica attiva, un tipo dicostruzione costituita dal participio futuro accompagnato dal verbosum9essere9 +in tutti i tempidell'indicativo e del congiuntivo(
7/24/2019 Latino Grammatica
62/100
Perifrastica passiva
La perifrastica passiva il modo con cui viene chiamato un costrutto sintattico della lingua latina(
7/24/2019 Latino Grammatica
63/100
AELA(8"; D8 #(A(; 8N LB;G;
-iene spessissimo usato, e risponde alla domanda2 J?-
7/24/2019 Latino Grammatica
64/100
AELA(8"; D8 5;)PAGN8A D8 BN8;N
@isponde alla domanda2
chi 5he cosa
Si traduce con 5B) H AELA(8";
AELA(8"; D8 PFF;
>ome il complemento di prezzo indica il prezzo di una cosa, che con un avverbio puJ essere8ND()8NA(; 1AL GN8(8";27
Si utilizza con verbi come:
)l prezzo indicato vuole lKAELA(8";7
esempio2
magno pretioquam cogitaveram emiho comprato a prezzo maggioredi quanto avevo pensato(
Le funzioni del caso dativo
DA(8"; D8 P;####;
8l verbo sum esprime in latino anche lKidea dellK appartenenza7
K accompagnato dal dativo che esprime la persona che possiede una certa cosa7
"iene tradotto in italiano col verbo avere e il dativo diventa il soggetto7
7/24/2019 Latino Grammatica
65/100
8L D;PP8; DA(8";
costituiscono il Doppio Dativo che indica una frase come:
#i usa spesso con verbi come:
"enire Dare Attribuire Lasciare ssere o )andare7
L /BNF8;N8 DL 5A#; GN8(8";
GN8(8"; D8 #(8)A 1dellKavverbio2
5ome per il complemento di stima italiano indica
7/24/2019 Latino Grammatica
66/100
8L GN8(8"; D8 P(8NNFA
LKitaliano usa perifrasi per indicare:32 La persona cui spetta un dovere o un compito,2 La stessa persona o la cosa di cui propria una
7/24/2019 Latino Grammatica
67/100
L /BNF8;N8 DLL' A55B#A(8";
A55B#A(8"; D8 );(; A LB;G; P LB;G;
Nel moto per luogo bisogna distinguere un passaggio GN85; da un
PA##AGG8; ;EEL8GA(; 1ad esempio un ponte2
si usano
Nel moto a luogo bisogna distinguere tre casi che si tradurranno sempre conlKA55B#A(8";7
Le congiunzioni
5;NG8BNF8;N8 5;;D8NAN(8
sono congiunzioni che LGAN; due termini o due proposizioni dello stesso grado
5;PBLA(8"
aggiungono a
7/24/2019 Latino Grammatica
68/100
5;NG8BNF8;N8 D85C8AA(8"
#ono congiunzioni che AGG8BNG;N; una spiegazione a
7/24/2019 Latino Grammatica
69/100
L /BNF8;N8 D8 5B)
5B) H AELA(8";D 9>?79cum una preposizione
a 5omplemento di )odo
esempio2 magna 9cum9 difficultate, dove a causa dell\aggettivo pu/ essere omesso(
b 5omplemento di 5ompagnia o di Bnione
F 5B) H 8ND85A(8"; in questo caso una congiunzione subordinante, 9quando9, 9allorquando9(
a #ubordinata (emporale
: 5B) H 5;NG8BN(8";sempre congiunzione subordinante, introduce2
a #ubordinata Narrativacon valore >6ES6L H 8(A #85
come un avverbio comparativo, correlato con )A6 e S)>(
esempio2 ]onus magister discipulos ut filios amat
F B( congiunzione subordinanteesprime2
a /8NAL 1negazione N2 H 5;NG8BN(8";
b 5;)PL(8"A ";L8(8"A+che si traduce come la finale
c 5;N#5B(8"A 1negazione B( N;N2 H 5;NG8BN(8";ma in italiano si usa l\indicativo
d 5;)PL(8"A 1negazione B( N;N2 H 5;NG8BN(8";che segue la consecutio temporum(
7/24/2019 Latino Grammatica
70/100
DALLKAGG((8"; ALLK A""E8;
Per formare l\avverbio si parte dallK AGG((8"; al grado P;#8(8";, che AGG8BNG AL()A DL GN8(8";L< A
7/24/2019 Latino Grammatica
71/100
A""E8 D8 LB;G; D8"A(8 DAL P;N;) LA(8";
>ome dai pronomi determinativi e dimostrativi, anche i pronomi relativi formano una serie diavverbi di luogo(
Si ricordano come gli altri avverbi recitandosi ]).?.7J.6, gli avverbi dei relativi hanno semprevocali successive delle italiane 6,
7/24/2019 Latino Grammatica
72/100
P;P;#8F8;N8 ()P;AL8
)ndicano il tempo in cui avviene ciJ che si afferma nella reggente( >i dicono se un certo fatto avvenuto prima o dopo un altro, espresso nella principale(
Possono essere2
32#PL858(introdotte dalle congiunzioni
7/24/2019 Latino Grammatica
73/100
LA P;P;#8F8;N 5AB#AL
La causale indica la causa la ragione per cui avviene ciJ che afferma la reggente(Pu/ avere forma2
#PL858(A, introdotta dalle congiunzionipoich= perch= siccome, o dalle locuzioni
congiuntive: dal momento che dato che per il fatto che7
F8)PL858(A, introdotta dalle preposizioni con per di a con il verbo allKKinfinito , anche algerundioo participio(
>on i verbi di sentimentosono introdotte da 5C H 5;NG8BN(8";oppure da D8 P H8N/8N8(;7
esempi2 Poich piove, preferisco non uscire(F 6vendo piovuto, preferisco non uscire(: )o ringraziai, per avermi aiutato!
Sono lieto che tu mi abbia aiutato(
LA 5AB#AL NL LA(8N;
)n forma esplicita, quando la causa = ;EE8((8"A, cio considerata reale da chi scrive, si rendecon2
esempio2_< )7 L6A)7? S) ES6 P5CR A""E8; Q 5B7esempio2 >E@ sapientes beati putanturK
7/24/2019 Latino Grammatica
74/100
LA P;P;#8F8;N /8NAL
)ndicano lo #5;P; il /8N per cui si compie lKazioneespressa dalla @
7/24/2019 Latino Grammatica
75/100
LA P;P;#8F8;N 5;N#5B(8"A
)ndica la conseguenza di
7/24/2019 Latino Grammatica
76/100
LA P;P;#8F8;N #;GG((8"A ;GG((8"A
Si usano come subordinate ma fungono rispettivamente da #;GG((; e da ;GG((; delverbo sovraordinato( La reggente della soggettiva = impersonale7
_anno forma2
32#PL858(A
5C H verbo al modo /8N8(;,+indicativo o congiuntivo(
,28)PL858(A
D8 H verbo allK8N/8N8(;7
Si usano2
*uesta subordinata italiana si traduce con una forma propria della lingua latina7 "edi la paginasulle >proposizioni infinitive>per il corrispondente costruttolatino(
http://brankaleone.free.fr/LatinLover/Grammatica/infinitivaetempiinfinito.html#A82http://brankaleone.free.fr/LatinLover/Grammatica/infinitivaetempiinfinito.html#A827/24/2019 Latino Grammatica
77/100
8N/8N8(8" LA(8N
_anno la funzione delle #;GG((8" D ;GG((8" 8(AL8AN( Le >?PL
7/24/2019 Latino Grammatica
78/100
Putabam amicum meum @omam venire(Pensavo che il mio amico venisse a @oma, che contemporanea nel passato(
Anche il passivo dellKinfinito = comunemente usato:
Sciebam amicos meos probos ab omnibus etimatum iri(
Sapevo che i miei amici sarebbero stati stimati onesti da tutti, che posteriore poich vi passatodella reggente
7/24/2019 Latino Grammatica
79/100
L #BE;D8NA( 5;)PL(8" ";L8(8"nel L6A)7?
5orrispondono alle #;GG((8" ;GG((8", e hanno forma -?L)A)-6 perch5 rette daun verbo di ";L;N(TK di D#8D8; di 8N(NF8;N di #/;F;(esempio2ammonire, persuadere, incitare, ordinare, chiedere, pregare, implorare, desiderare, curare, cercare
di, ecc(
#8 (ADB5 8N .B#(; 5A#; 5;) LA /8NAL:
esempio2du milites imperavit ut castra ponerentvos oro ne urbem relinquatis
LA 5;)PL(8"A 8N(;D;((A DA B( U B( N;Nquando esprime una constatazione o il risultato dellKazione( Si forma con2
e segue le regole della 5;N#5B(8; ()P;B), e sono contemporanee o anteriori(
-
7/24/2019 Latino Grammatica
80/100
N##; LA(8";
*uando viene usato un pronome relativo DA"AN(8 ad una frasesi tratta di un nesso relativo!si usaquesta forma in sostituzione di un pronome determinativo o dimostrativo(
Sottolinea il legame esistente tra le due proposizioni e N;N introduce una relativa(
Si traduce con un pronome D()8NA(8"; o D8);#(A(8";(
esempio2homines ignempetebant! .B)Prometheus detulit in terras!gli uomini chiedevano il fuoco! Prometeo L;port/ sulla terra(
7/24/2019 Latino Grammatica
81/100
LA(8" /8NAL8 5;N#5B(8"
Si possono introdurre aesar e
7/24/2019 Latino Grammatica
82/100
LA P;P;#8F8;N 8N(;GA(8"A
Si dicono interrogative dirette quelle proposizioni indipendentiche esprimono una domanda informa diretta(
*uis esK
Ende venisK
)l verbo5 di norma al tempo indicativo!
8n italiano le interrogative dirette sono di norma introdotte da2 En pronome interrogativoes2 chiKF En aggettivo interrogativoes2 cheK: En avverbio interrogativoes2 doveK
oppure possono essere rese tramite lKintonazione della voce, espressa graficamente dal puntointerrogativo(
6nche in latinola proposizione interrogativa diretta introdotta daun elemento che preannuncial\interrogazione +pronome aggettivo od avverbio interrogativo(
P;N;)8 AGG((8"8 8N(;GA(8"8
? con minor frequenza, dai pronomi composti da *uisK *uidK +*uisnamK
7/24/2019 Latino Grammatica
83/100
8N(;GA(8"A D8((A D8#G8BN(8"A
La particella enclitica VN introduce anche, in alternativacon B(B), lKinterrogativa dettaD8#G8BN(8"A, poich5 propone la scelta tra due alternativeseparate da?, che espresso inquesto caso dal latino AN2
esempi2
il secondo membro pu/ essere disgiunto al primo negativamente con AN N;ND ? 7?(
7/24/2019 Latino Grammatica
84/100
8N(;GA(8" D8(( 8N(;D;(( DA A""E8 8N(;GA(8"8
Le interrogative dirette possono essere introdotte anche da avverbi specificamente interrogativi!i pi1 usati sono2
oppure da avverbi di luogo relativi usati in funzione interrogativa +]).?.7J.62
.B8D neutrodel pronome interrogativo perch>7esempi2
L 8N(;GA(8" D8(( 8N(;D;(( DALL PA(85LL8N(;GA(8"
Dove lKitaliano si esprime con lKintonazione della voce, cio5 dove mancano aggettivi pronomiod avverbi interrogativi, il latino usava delle particelleinterrogative2
a QN +enclitica, cio5 che si aggiunge alla parola, in molti casi al verbo, cambiandonel\intonazione2 lKaccento si sposta sullKultima sillaba*E67J? S) P?7< E76 J?67J6 J) >E) N;N #8 5;N;#5 LA 8#P;#(A!
esempi2
b2 NB) +DforseK, forse cheK*E67J? S) P?7< E76 J?67J6 >_< P#BPP;N BNA 8#P;#(A NGA(8"A! inquesto caso si parla di una domanda retorica, cio5 che suppone la risposta, e si limita a porre ladomanda solo nella forma!
esempi2
7/24/2019 Latino Grammatica
85/100
c N;NN +Dnon 5 forse vero cheK, forse nonK*E7J? S) P?7< E76 J?67J6 >_< P#BPP;N BNA 8#P;#(A A//)A(8"A!si parla anche in questo caso di un\interrogativa retorica, che presuppone la risposta(
esempi2
7/24/2019 Latino Grammatica
86/100
LA P;P;#8F8;N 8N(;GA(8"A 8ND8((A
LKinterrogativa diretta una proposizione indipendente! quando si trova in forma 8ND8((Adiviene del tipo di una proposizione #BE;D8NA(A(
Dipende daverbi che significano 9interrogare9, 9chiedere9, 9sapere9, 9non sapere9, 9ignorare9,
come
7/24/2019 Latino Grammatica
87/100
La posterioritO = datarispettivamente dalla P8/A#(85A A((8"Aal congiuntivoP#N(edalla P6 6AA)-6 al congiuntivo 8)P/((;(P6 6AA)-6 D P6@A)>)P)? EAE@? I -?>) -on quale e quanto +grande valore i soldari combatterono` a quanti morirono`
6nche le proposizioni esclamative possono essere indipendenti o dipendenti, le prime con verbo
7/24/2019 Latino Grammatica
88/100
indicativo, le secondecon verbo congiuntivo(
esempio2incredibile est dictu qua et quanta virtute milites pugnaverint`
7/24/2019 Latino Grammatica
89/100
8N(;DBF8;N ALL'ANAL8#8 L;G85A
ome si vede dall'esempio, il predicato rappresenta il nucleo della proposizione, su cui poggianoi complementi! cos[ la principale rappresenta il nucleo del periodoche regge tutte le subordinate(
are l'analisi del periodosignifica individuare il valore delle varie proposizionirispetto allaprincipale2
.Parlava per scherzo 1fine27
.Parlava per scherzare1finale27
8N/8N8(8" LA(8N
' caratterizzata dal:
esempio2?mnibus constat omam esseurbem magnam et pulchram(;mnesscimus omam esseurbem magnam et pulchram(
7/24/2019 Latino Grammatica
90/100
7/24/2019 Latino Grammatica
91/100
P;P;#8F8;N LA(8"A P;P8A
Svolgono la stessa funzione di un aggettivo, precisano e determinano un elemento
dell'enunciato( Le relative improprie svolgono una funzione circostanziale, sono quindi pi1 simili afinali, consecutive, causali, ecc(
#ono introdotte da P;N;)8 LA(8"8 LA(8"8$8ND/8N8(8o indefiniti, 1
7/24/2019 Latino Grammatica
92/100
)ndicano lo #5;P; il /8N per cui si compie lKazioneespressa dalla @
7/24/2019 Latino Grammatica
93/100
G;LA GNAL)n italiano la consecutiva vuole lK8ND85A(8"; corrispondente al 5;NG8BN(8"; LA(8N; e"85"#A(
LA P;P;#8F8;N 5;N#5B(8"A 8(AL8ANA
)ndica la conseguenza di 6A)-?)PL)>)A62 preposizione o locuzione prepositiva I )7)7)A? oppure)PL)>)A62 P6@A)>)P)? ? 4
7/24/2019 Latino Grammatica
94/100
==L'inversum, anche italiano, rovescia in pratica la gerarchia P@)7>)P6L?P)EA62
+m m%ntni " stti%nem s%litm c%nvenie(nt, cum repente c%nspiciunt )%stes@4i3 i montanari raggiungevano la stazione,
7/24/2019 Latino Grammatica
95/100
LA(8"A 8)P;P8A al 5;NG8BN(8";7
Ancheusando delle 5;NG8BNF8;N8 5;;D8NAN(8 o un
A#8ND(;senza congiunzioni, cio due proposizioni una dopo l'altra+paratassi2
p%pulus le si(ilt, t mi)i pu"%@il popolo mi fischia, mentre io mi applaudo(
A%minri illi v%lunt, v%s li(eri esse&quelli vogliono dominare, mentre voi +volete essere liberi(
P;P;#8F8;N A""#A(8"A 8(AL8ANA
)ndica ci/ che si oppone a quanto si afferma nella reggente(
esempio2)l ragazzo continuava a giocare spensieratamente, mentre avrebbe dovuto cercarsi un riparodalla pioggia insistente(
P8;D; 8P;((85;
7/24/2019 Latino Grammatica
96/100
5ongiunzioni:
#82 usato quando P;#8(8"A!N8#8: quando ha valore #5B(8";, 9a meno che, salvo il caso in cui(((9!#8 N;N:quando la negazione riferitaadun L)N(;della proposizione(
P8); (8P; dell' ;GG((8"8(A':
AP;D;#82 costituito da qualunque proposizione indipendente all' 8ND85A(8";8)PA(8";o 5;NG8BN(8";(
P;(A#82 8ND85A(8";, a volte con tempo proprio, a volte relativo(
7aturam si se
7/24/2019 Latino Grammatica
97/100
P8;D; 8P;((85; 8(AL8AN;
_a la stessa finalitO delperiodo ipotetico latino, ed esiste nelle sue medesime forme2@
7/24/2019 Latino Grammatica
98/100
5;)PAAF8;N D8 )AGG8;ANFA e di )8N;ANFA
M Ena proposizione comparativa introdotta da.BA)costituisce il secondo termine di paragonedi un comparativo di 644)?@67B6 o di )7?@67B6(
V #pesso un verbo che implica un 5;N/;N(;, come preferire o essere superiore, costruiscecon .BA) la comparazione7
N;(A2La comparativa introdotta da P;(8B#777 .BA), >piuttosto che777>indica2se ha
7/24/2019 Latino Grammatica
99/100
MBlus ti(i virtus tu "e"it qum $%rtun (stulit@il tuo valore ti ha dato pi1 di quanto non ti abbia tolto la sorte(
V >ptimus quisque $cere qum "icere mle(t@i migliori preferivano agire che parlare(
WBerpessus est %mni p%tius qum c%nsci%s in"icret@sopport/ ogni tormento, piuttosto che denunciare i complici(
5;)PL(8" 8N(;D;(( DA .B;D
Si tratta di proposizioni #;GG((8" ;GG((8" o P#G(85C che completano ilsignificato del verbo, precisandone un fatto o circostanza(
Sono introdotte da .B;D, congiunzione subordinante che significa 9il fatto che9!il modo usato = lK8ND85A(8";=(
P;P;#8F8;N D85C8AA(8"A 8(AL8ANA
#piegano ciJ che si afferma nella reggente( 7on dipendonodal predicato ma da un nome opronome +questo, quello, ci/, od espressioni )A< con A D8 H 8N/8N8(;7
#;GG((8" e ;GG((8"Si utilizzano con verbi che esprimono un A""N8)N(;, +accompagnati da un avverbio oaggettivo che esprime un giudizio,odopo verbi che rigurdano le A//F8;N8 dellKanimo, +midolgo, sono lieto, ecc, che necessitano di un oggetto(
esempi2Ae nim% me% erg rem pu(licm, (ene $cis quod non dubitas@
fai bene a non dubitare dei miei sentimenti verso lo stato(u"e% quod te interpellavi@sono contento di averti interrotto(
P#G(85C
>ostituisce cio5 la spiegazione di un sostantivo, aggettivo, avvebio o pronome neutro(
esempio2)lludme m%vet, quod video%mnes (%n%s (esse R%m@questo mi turba, il fatto di vedere che tutti gli onesti sono lontani da @oma(
7/24/2019 Latino Grammatica
100/100
N;(A2.uod allKinizio della frase, che mantiene il suo antico valore di 6>>ES6A)-?avverbiale, signifiaca cio 9per