Lavina Clementer Adeul-gente Gratia!

VTsssRTATlO PHILOsOPHICAINAUGU RALIs,

sELECTIOR Es TsIF.sEs

DE MENDACIOEVENTILANs;

QUAM,MANDATO sT <tADPR OBATIONsAMPLIssIMA. FA CU L TATIs PHI-LOsOPHICA, IN ILLUsTRI R£-

GIAGHls UNIV£R sITAT£

ABOENsI,

MODERATOREPLURIAsU M R £ V£R£ NDO AM-

PLIssIMO& VIRO,Dn. Mac. PETRO LAULRECCHlO, POEsIOs PROFEs*sOKE CELEBERRIMO, MECOE-

NATE sUMMO,PUB LltJE sLAC I DJs. QUE tvpCptKBin<p£s]us

modeste submittit disquisitioniANDREAs A.F-

ABOENsIs*In Maximo, Anno Otb» Redemti

M. DC. LXXIX. die 25. Novemb.

A B O£, Excus. apud Viduam Hans A. T.

RE OLE. MAJEsTATIs,REG NIQJJE. sVEO-GOTHICI.sENATORI. NEC. NON. IN. RE-GIO. PARLAMENTO. HOLMEN-sI. PRAEsIDI. UT. ET. JUDICI.

N E RICINE. PROVIN-CIALI.

PERILLUsTRIssIMO. EXC6L-LENTIssIMO& DOMINO,

Dn. c a n u t o

LIBERO. BARONI. IN.DOMINO, IN. £

JD <g sI ©£ & @35st 3£ O s wi.soot-e#oiwi. et.

$£>§/ &c * &c ‘

DOMINO. AC. PATRONO. LQNGs,gratiosissimo.

ur. etPsRILLUsTRIss IMO. LONGs

GE NERO sIssIMO. HEROIAC. DOMINO.

Dn. ERNEsTOJOHANNI

LIBERO. BARONI. IN.

351 0 £3. D O MIN O. IN. 512*0s(uW©»D. ET-

sACRATIs.sIMAE. REGIyE. MAJEsTATIs.REGNIQUE. sVECIssi. CON-sILIARIO. ET. sUPREMI. RE-GII- J U D IC II. IN. M AGNO.FENNINGIvE. DUCATU. PRssvsIDI. GRAVIssIMO, DOMINO.AC. ME COE NATI. JAM.

DIU. GRATIOsIs.sIM O.

Vestrum. Utrique.sacrae, Regiae. Majestatis.

Regnique. sveciae.senatoribus. Longe. Eminentissimis.

Heroibus.Perquam. Pijs. &. sapientibus.

Ad. splendorem. Praesentis. scculi,Posteritatis. Vero, Exemplum.

Insigniter. Natis.Litcrarum. Lireratorumq;.quoru Fpsi,

Maximi. Principes.Patronis.& statoribus.Benesicetissimis.Imortale.Fassigiu. ja.Dudii.Prctmcritis,

Dominis. Gratiosistimis.Quorum, Fulgentissiraam.

Praesentiam.In. Orbe, Christiane.

summe.neccssarijs.Rebus.Occupatam»maximis. Parem, Negotijs.

Ecclesiae. Vere. Lutheranae. salutarem.Autor. salutis.

Toti. Imperio, sveo-Gothico.Firmiter. Pacificam.

Princeps. Victoriae. summus.sub. Pylo. Vitam» Degentibus.

GloriosamJRex. Gloriae.

Huic. Illustri. Universitati. Aboeusi*Honorificam.

supremus. Honoris. Arbiter.Esso. Porro, lubeat.

Deus. Ter. Optimus.Ter. Maximus!

Quicquid. Hoc. est.Non. pro* decoramento.

Vestrarum. virtutum, plane.Heroicarss.sed. pro.tenui.copia, rerum. Tuarum..

sacrum. Esso. Cupit, Dicatumque.

sorillustristimis soslris Nomwibw

DivinctillimusCliens

A: M: A. F»

PRAEFATIOAd Candidum Ledtorcm.

lim , Benevole Lector,nullo non tempore vehemens adea documentain bonarum artium Monumen-

tis Fhilosophiam nempe Pratttcam sapiunt ,

dilucidandi $ enodanda > animo meg tenuiinsoderit desiderium; Inter extera vere con•

jiderationeac lessione dignisjima, nullum adeomihivisum prxstantm, illustrm, celebrius,quodque curiosiora ingenia majori [luporeadmiratione agitet , quam vastum illud mo-mentum,videlicet de Mendacio, ventilandum-,gs

,uti servor ingens modum neseit > ita is

quoque eo me impulit , ut sne ulterioripro-longatione, materiamolim Jesuvitarumrati-onibuafrivola slabilitam ,

in publico phronti-IhntFhilosophictsynedrio demonstrandamre-serendamque susceperim\ Etiam cum conce-pti sictus thema grandtcu,sxcundiusqi,rerumin ed tradendarum ubertate gs opulentiavideretur , quam ut id exiguo paucorum.jseliorum libello comprehensum, insit uti di-gnitatem atque xshmationem congrue expo-

neret, quin potiusrerum in eo explicandarumcopiam, $ varietatem , inconcinna sudbre*.

•vitate sic •vel maxime obscuraret. Il-lud opportuniori tempori reservatur» i eru.ditionum cumulo auctum editurus,nunc tem-poris hoc modo,

quaecunque tandem judicioDociorum'sit, quarumcunque scientiarumeximijs Magtsira cultoribusque modefle ex-hibeo. Itaque suscepti operis conatum

,

Divini Lumtnis adspirante gratia , (a, quamingtnij meiimbecilhtaspormiserit, ivy,tJo3lecpersequar ; in quo siquidpiam tortum, hiul-cum, ac exposilioni incongruum occurrerit,id dissicultati argumenti,$mea. incapacila-ti seras acceptum. Vale, (intere Lector,ausibua meis benigne annue !

In Nomine sacro sanctaTrinitatis.

s- i-

sRavem movet Grotius disputa*' tionem ; Utrum quispostit ser-

; mone uti, qui sit Mendacium?Et primo argumentatur ex sacra scri-ptura, Divo Augustino; Homero, so-phocle, Gleobulo) Aristotele i Deinde

proaTtera slat parte.& ad scripturae Ex*cmpla provocat, Patrum pronuntiata,Philosophos & Oratores. Posuissct au-tem his quoque accenserc modernosJudaeorum, qui Mendaciumprobant» & pluribus stabilirc sataguntargumentis. Produco j notistimumillum Judaeorum Magistrum, MenasscBen Hrael i qui in Conciliatore qvaess.57.inGenesi pag. 47. 48. 49 ita procedit:sunt ? qui putent, ?rophetaa mentirinec debere» necpesie: Quare quando ins'aerin liter in contrarium inveniunt ,

ajunt verba ejje ambigua , jubspe-cie mendacij occuliveritatem. Undeijdetn negant mentitum Abrahamum,quia3 cum neptis appelletursilia, pote-rat quoque Abrahamumi incorrupta ve-ritate, saramappellare jororem; quip.pi genitam Arano fratresio, silio Te-rahi: aut etiam > ut ibidem annotavi-mudsijs verbis propinqua designahatur.Eodem% modo % Patre Ijaco jacob in-

terrogatui, quis essit ? Respondit ; EgoEsau primogenitum acsi dixisiet tEgo ; tumpaulum qviescit, acstdiceret>sum qui sum; Esau tuum est primoge-nitum. Vel, ut inquit R. Bahye, egosum in loco Esavi , (si reprasentoeum,

postquam vendidit mihi jusprimoge-niturd. Illud vero, quod dixitfratrisio: sic enim vidi faciem tuam3 quasividi(Jemfaciem Angeli > non suit, utarbitror , adulantis: sed dubijs verbiaasfirmavit, non minui se timui(si adadspe&um ejui > quamsilent hominesrevereri aspe&um sacrosan&orum,Ed quidem mente ipse Patriarcha eaprotulit verba, quamvis videreturE/avo indicare 3 adeo se Litatum con.spePiu ejus, ac [t ipsos angelos vidisjet*

Talibus autem ambagibus atque intri-catis verbis , (si quocunque ducanturinclinaturis 3 uti licet , modo necesit asurgeat, (si bono sine y at queahsqueal-

tcrlus damno id siat* sic Jane sece-runt Decem Patriarcha, cum coramJosepho slantes dixerunt de ipsojoje-pho, unus non est amplius ; ambi-gue significantes > aut mortuum ejjeeum , aut jaltem ignaros sese, quid eieveniUet.Tandemconciudkt es-serum , ut dixi, quando aliter ejje ne-quit} nes offenditur qui*quam , licet utimendacio osseioso ♦ Plura vide ex-empla apud prosatum Autho-rem_>.

§. 2-Potuisset numerum augere cx Jesu-

vitarum schola, qui rescrvatiombusT*

mentalibus patrocinantur, &,eousqueprogrediuntur, ut usum illarum lici-tum esle asserant in humanis collo-quiis, atque commerciis etiam jura-mento firmatis» vel firmandis. InterArticulos per facultatem Theologicam Lo-'vmiensem Anno itis}, ad recjuisitionem Ar•

<h'episeopi Methlinenjis reprobatos , hic su-it oreUne quintw ; Licitum esl, tam in ju-

dicto, quam extra judicium , jurare currureslrtchone mentali , non habito ressesiu adintentionem ejus, qui petit juramentum.Rur-sus inter Articulos per eandem facultaterruAnno 16s1 > ad inflantiam Episcopi Ganda-vensis reprobatos , isle suit ordine decimusnonus: Qui mediante commendatione

, velmunere > ad Magislratum vel officium pu-blicum promotus est, poterii cum resi n[Ito-ne mentali praslare juramentum , quod demandatoRegis a simihbus solet exigi, nerishabito reljeciu ad intentionem exigentis 5quia non tenetur sateri Trimen~oCcullitnij,Deniis inter Articulosper Episcopum Namur-censem eumsud synodo Dicecejand AnnoisispinterdiBos > hic suit ordine decimus ; Quivelsolus » vel coram alijs , stve interrogatus,/ive propria sponte , stve recreationis gratia,sive quocunej alio sine , juretse non secisealiquod, quod revera secit, intelhgendo in-tra se aliquid aliud> quod non secit , vel a-Itam diem ab ed, in qud secit , vel quodvualiud addititium verum

, revera non menti-tus* nec esl perjurus.

§. i.Audiamus Proseslbrcm & CoUegij

Majoris in Academia Lovaniensi Prae-

sidem r Cujus argumenta contrariaepraemittere consultum duximus, ut eofacilior via sit nobis in sequenti thesi.Ita vero ille p3g.4is. seq. Istud ergo estpri-mum Argumentum, quidem peremto-rium adversuo mentaliumreservattonum pra-xin: quod nec ipjt quidem eorum desensoret/equo patiantur animo , stbi per eas et-iam d suti dtsapulii tlludi. Ex quoplanum est

,eas impingere m OE-

cumenicum illud Legis Naturae prin-cipium nemini ignotum: Quod tibinon vis fieri, aheri seceris. Aliopraeterea argumento evincitur,non essoaudiendos illius praxios desensctres;quia nimirum docendo illam praxinesso licitam,sortassisea utun-tur» dum dicunt effle licitam, atque itain corde suo sentiunt illicitam, quamverbis mentalitcr restrictis venditanttanquam licitam. Cur enim hic nonhabeat locum regula issa Augustini ;

(Quomodo credendum e(i ei, qui putat ali-

quando esso forte $$tunc mea«

tiatur, cumprxcipit , ut credamus/ Quodsi forte asseverent» vel etiam jurent,s«

sion uti mentali restrictione; quis c-quidem prudens cis fidei, cum nonim-merito ambigatur* Num in bae ipsasua asseveratione .vel juratione notiutantur mentali rcstrictione? Omnemergo sidem sibi adimunt, quiraenta-lium restrictionuoj Patronos sc exhi-bent. Tertio, quoniam non soliun insimplicibus assertionibus, sed etiam injurationibus, usum mentalium restri-ctionum adprobant, Apostoticum illudoraculum penitus evacuant: Hominespermajorctn se jurant, & omnis con-troversiae eorum sinis, ad confirmati-onem, cst juramentum. Nulla quippebumanacontroversiapoterit juramen-to rite siniri, si juranti sas sit, mentalirestrictione uti. Quarto, mentaliumrcstrictionum usus omnino adversaturinstitutioni vocum,dicente Augostino.Utique verba propterea simi instituta,non per quae se invicem homines sal-lant, sed per quae in alterius quisquenotitiam cogitationes suas perserar.Verbis igitur uti ad sallaciam , non adquod instituta sunt, peccatum di.

jr. 4 .

Pulchre & apposisi Bernhardus: 0Chaos magnum, inquit , inter nosfirmatumest , msi intervenientequasi mstrumento verehorum siat ad invicem tr anctus quidam cor-dium tn communicatione cogitationum. Hdcnece/Jitate inventa sunt verba. Quandoquis Deo soli loquitur, periode essct,in exterioribus verbis aut aliis signis,an interioribus mentis conceptibus, andeniq; partitn his, partim illis loqua-tur-, quia Deo aequaliter omnia pate-siunt, nec ullum Chaos inter ipsum &

cor humanum interjacet. sed quia_.hontines mutuo corda non introspici-unt, indita cis est facultas loquendi, ut

quod quisq; gerit in corde, communi-care aliis valeat verbo, vel, si erit poyi-AaAisj» aperire mentem iuam scripto pos-sit. Unde Divus Augustinus: De salsotestimonio , inquit* quod in decem praceplislegis pactum est, nullo modo quidem concedipotest* dileBtonem veritatis in cordeservan-dam, proserendum saisum ad eum, apudquem dicitur testtmenium. Cum enim Deotantum dicitur, tunc tantum in corde veri-

tas complectenda esl : Cuma, homini dici-tur* tUam ore corporis veram proserendumtsl , quia homo non esi cordis inspebior. Atq;hinc exurgit Quintum Argumentum.,contra eundem mentalium restrictio-nurn us«m $ Adversatur enim (ummo-pere societati Civili ,adcoqi ipsi Natu-rae humans, quae eam naturaliter ap-petit societatem. Quia homo est ani-mal sociale> naturaliter unus homodebet alteri id> sine quo societas hu-mana servari non posset. Non autempoffent mortales ad invicem convive-re, nisi sibi invicem crederent, tan-

quam sibi invicem veritatem mamse-stantibus. In dispersioncpost Babylonicam consusionem lingua-rum, illi homines sibi invicem cohaese-runt, qui Ic ejusdem idimnatis essocompercrunt; Quiaij soli mutuasmen-tes intimare invicem potuerunt, (inoqua intimatione coale/cere in unarrusocietatem nequierunt. Unde BeatusAugu sti n us: st duo , inquit , sibimet invi-cem siant obviam pratertre, sid simult(se aliqui cogantur netessitate , quorum..

neuter nor it linguam alterius \ facilius silia*nimaCia muta., etiam diversi generist audniasili » cumsini sio minet ambo»jactantur : quamdo enim qu<t sentiunt inter si communicarenon pojjunt , propter s'olam linguarum diver-/statera» nihil prodefl ud consictandos horni*net tanta stmihludo Natur* : Ita ut libenti'us homo sit cum cane sio , quam cum horni«ne altent,

§- s‘Progreditur Grocius, & putat men-

dacium quandoq; esse licitum , distin-guitq; inter largiorem st strictiorem.,mendaci) acceptionem: deinde, dupli-cem significationis saisitacem ponit; u-nam, quae pertinet ad erudiendum e*um, qui curae nostrae cst traditus, al-teram ,ad evitandam iniquam interro-gationem. illam confirmat exemploChristi, Joh. xt: v. /r. hanc alterarruconfirmat ex Passionis Historia. Ve-rum nos cum sanioribus sapienturaj,& praeprimis Divo Augustino» omnemendacium putamus esle peccamino-suro & illicitum ; idq; quia (ut scotiisrecte observat ) nullus vult se decipi a

proximo. Non obstas, i. bae rationeetiam peccatum cotnmissurura Docto-rem, si salsum dicae discipulo suo, ucexploret prosectus. 2, si factis con-cessum salsum significare, etiam verbishoc ipsum licitum esse; prius autemconstare exemplo Josve & Davidis,Josiviu: v. /s. /:sam: xxi; 14. 3. Quodaliquando laudabile sit mentiri penesMedicum , qui Melancholico hoc velillud persvadeat; penes aegrotum, cuiirisse nuntium laeto mutetur; penes ho-minem occidendum, qui si quaeratur,& quaerenti dicatur, non adefle ipsum.Removetur enim primum objectum:illud quippe argumentum non conclu-dit juxta mentem nostratn. Doctornempe loqiiens salsum, non loquiturcontra conscientiaro, nec oratio talishabet rationem mendaci] , quia nonprosert eam assertive, sed tantum ten-tative; Non tantum enim mendaciumdicit orationem quandam externamconceptui interno oppositam,sed etiamdirectam ad sallendum, quaeinDoctoresali exspirat intentio; neque enim vult

sdllerc, sed cavere sallaciam* Uhd«seneca: cxcusatius in his hujusmodi estvoluntate peccare , quam cacti: & iaarte vivendi turpior volentium cul-pa est. Ad (i) respondetur, signa taliaesse indisserentia ad bonum & malumin factis. Praeterea saisum non suitsignificatum, ut conslare potest de Jo-sva. DeDavideautempossumusdicere»sictionem illam suisse figuralecoj prae-terea impingendo inostia» non dice-bat (e esse fluctum, sedtantstm idsimu-labat obinflans periculum» quod eraeverum. Ads j)respondetur.in tali casunon esse mendacium» sed sblertiam;alias nonobstat sinis bonus.

§. 6.Quod concernit exempla adducta*

non illa faciunt pro Authore. Nonillud Joh: xi: tum quia Christus voca-bulo dormiendi mortem voluit significa.re> & salcem mollitis expressit illam;tum quia ille confestiro illudclarius ex-plicavit v. /4. tum quia ita loquutus cstpropter brevi (ubsecuturam rcsurre-ctionem» obquamquasi pro somno sine

habenda mors Lazari. secundam noncongruit» quia salsum est Christumintendisse hoc ipsum, ut Judaei intelli-gerent de Templo Hierosolymitano;enim digito tetigit corpus suuitl. »

& dixit,- solvite templum hoc. hincCapellus: Chnstus tum hxc diceret , nontemplum lapideum, in qm tpse cum juddtserat, scdsetpsum digito intentovidetur omni-no demonsirajjcj.

§. 7*Coronidis igitur loco adponam hanc

Qyaestionem: An mendacium interdumsit licitum / Resp. D. Mendacium com-muniter triplex e{\.;Perniciosum,jpcosumtscfficiosum. Finis pernicioji essodere jocojide.lectar e,ossictosi prodesie. Pernicio/um, quiaproximo insert daranu» ab omnibusprogravi peccato habetur • Ucosum pro men-dacio serme non aestimatur, quia salsitasaudiente non diu latet: Officiosum vero»quovel nobis, vel proximo prodessestu-demus, non est proprii dictum men-dacium, B. M. Augustinus simplici-ter omnemendacium peccatum appel-lat in lib.de Meod. cap. /4, & c. 3. ait,Nullum ejje mendacium, ejusd non Jit veri-

tatt contrarium. sed itt Religionis ne-gotio hoc quidem obtinet, ubi ne qui-dem jocando mentiri licet, neque permendacia veritas est stabilienda, In re-bus autem Politicis, ad mendacium pro*prie sic dictum non sufficit intentioCola sallendi; sed & requiritur privatamentiendi cupiditas,exingenij levitate,aut ex instinctu satanae prosecta; quosit, ut mendacium dirigatur ad contu-meliam Dei, ad proprium mentientiscommodum ,

& detrimentum pro-ximi, Quapropter simulationes, hy-perbolae, slratagemata, & similia inrebus ad commodum proximi spectan-tibus, quas palam agere tutum nonest, non mendaciis, sed calliditati potiussunt adseribenda. Itaque excusanturab hoc vitio sanctissimi ilii homines»qui obhonestum sinem callide aliquidreticuere: Quoincensu sunt Abrahara,Gea: n: v. /3, Jacob, Gen: ty. v. 19.Rachel, Gap; 31. v. jr.Nutricesinae ssigy-ptiacaesfixod,/ v.zo Bald vinus. sedhaec,

Bencv, Lector, pro ratione institutibae vice sufficiant,

Deo soli Gloria,

Fu VirumModefld Eruditione ac Virtute ser*

eximiunu ,

Dm. andream A.sRraX^CKJVPhilosophiae Candidatum, pro Magi-sterii Philosophici InsignibusPrivilegiiscji

publica disputatione solerterdisserentem ,

OdA.

POnto siaBisono quandoAquilonibusFertur nauta , metu deni% panicoProspeBans scopulos eminulos mari y

Portus qua petitur vel dubiaside ;

Vah! quanta anxietas horror$ irruitMentem pratimidam , syrtibus hareatNe navis , brevibus forte etiam naufragisDirumpant tabulas saxa Utentia\

Cernet MERTHENiDENjcmkiv«o«sectust nobis liceat t forte vagantiumCtuasiasse impetuum vim vehementius ,

Metast indubie Phabigenis ratas >

sperantem siudqs nunc etiam tuis jIncertis pelagi stuBibua ampliusJaBari pavidum , Qastatis ut vadumOptatum unda daret pervium honoribus.

Gaude hunc ideo latius in Jinuns ,

G)ubd merces propera esi ante labotibuoAnthiae ! Genitrix est hilaris tua ,

Nato quod studij pramia deniProlixi videat sa&a perennia.Omnes quando boni nunc pariter tuisCongaudent Claris prosperitatibus;

Una illis titulos ipseq, gratulor,PETRUs LAURBECCHIUs

Po£s. Prosi Ordinarius.

VEritas est pietatis vitalis spiritus , sci- ?

entiarum basis, actionum humanatusol, Imperantiii & subditorum germanugaudium & solida gloria. Mendacium \

cdiverso, manet & manebit impietatisoleum,litcrarum sucus,dispositionumnox, Regnorum venenum & lues pesti-sera# Propter veritatem amatur veritas, (quia proprio sidere, cogitationum, ser.monum, actorum Majcstatem, persun-dit & illustrat. Colitur etiam menda-cium, ob mendacij larvam, qvae tamennec pretium pollicetur, ut mendaciaReligiosorum; nec voluptatemadscrar, %

ut illa Poetarum j nec animum titilletsordidi lucri spe, ut illa artisicum ; necjucunditatem fluxam promittat, ut illamuliercularum; nec qvandam procuretutilitatem,ut illa gigantea mercatorummendacia. Felixab omni parte is, quipie ambulat in conspecta Domini, ia'justitia & veritate ; sed inselissienus o-mnium, qui sub pectoregerit ora aspi-dis, in commerciis spectrum offenditaequitatis, in meditationibus astutiamsectatur diabolicam. Evolvantur anna*les (stacta temporum, invenientur mi-

rabiles satorum lusus. Candor suos sc«ctatores beavit in aeternum» stante disei-plina rectitudinis: sed dolus, & astutanequitia, suis cultoribus suere & mane-bunt nocentissima. Opto ex animo,'ut sic nunc disputei de Mendacio, ucnunquam ex animodeponasantiquam‘rectitudinem, quam te & amasse,& u*nice quaesivisse, tot experimentis di-diciu

VANIEL ACHRELIUs.