2t/y ©tw

DIS PVTATlO P

DE

NECESSARIOe t

CONTINGENTE,QvaM

i/Zdfentiente jfmpltßima Facultate (Philofophtc*m ${egia ^4cademia Uplalienfi,

PRÄSI DE

M. PETRO AUR1VILLIOLog: & Metaph. Prof. Ord.

Pro gradu magiftcriiErudiiorum examini [ubjtcit

JOHANNES JACOBI Wcftr.S. S. Theol. SrudiofnSi

In Audit. Veteri Maj. ad diem io Novemb.AN N O M D C LXXI I.

U P s A L I JE.

Excndic Henäicus Chiiio S. R. M. & Akademi«1Up(aiiciifis Jbibliu^gja.

Derillufiri ExccllentifiimogueDN. G AB RIELI

Ä 3 SK X

L. B. de ftmpek/ Domino de ftmco/^otricrfrot & 2(ttarp &c. &c*

Cathix Occidentalis Satrap* Eminentiflimo,,Douutia ko, benigaiflimo..

ExcclIeruHKiue Domingj

AKtiquum hunc ingeniifui fatus aliis dediean*di morem,jatnapudplerofque male audtrtnonadcomirum efl. Suntenim quibus unici pro*

poptum eft > hoc officiigenere,ip(tus cui infcribunturfa*vorem btnepciaque emendicare. verum ut boe, ne quidgravim dicam yaucupium hominc ingenuo porfm indi-gnum eft , ita, meo judicio, cuivu cordato abeminan-dum. Hoc autemy Excell* Domine, quantum a meabfit}vet iniquiffmus cenfor ,fi rem melius txpendtre *Voherit>fatebitur. Ex quo enim mihi contigit Excell/ Tua a fa-cris ejje, ut taceam ea qua in mutiere Scholaftico, quoetiamnum defungor , occupato contulißi, tot Excell*Tua in me gratia benevolentiaque argumenta expertsfum, ut Jane eis depradicandis [im impar. Quartcum nullis officiis nedum meri tis, hec ingentia Excell.*Tua in me hemgmtatis documenta rtpendere que-am ; quantum Exell * Tua obßrtclu* fim y hoc de*vota mentis pignore teflari non inconveniens duxi.Quamvis au tem hüjus generis fpecimina delteåttor i*bus plerumque naufeam movere foleant j a Te tarnen

K £*•

Excell Domine, qut praeterquam quodpmnis genenstruditione ipfe fis imbutus; Mufarum etiam quotquotfunt, alumnos impenfe amas, fovefque, baud ca cen-fura metuenda eft. Per ißam igitur qua praditus esbonitatem Te, Excell/ Domine> oro Qf obteßor, ne exi-gmm hoc fubmißi animi indicium ad aram grått#Tu# dcpoßtum, vultu /ereno fufcipere dedigneris C#-iermn ut ha&enus, Numen fupremum jollicitis prcci-bus pro ExcellTua illußriffim#que familia incolu-mitate perpetua > •veneran con\uevi * Ita porrq operishujus tenmtafem ardentibm ad Deum yotis com-

penfan etiam atque etiam contendam.

Excell.mi Nomin.isTut

Devotiffimus Cultor

IOHANNES

I. N. D.

Difputationu de Neceffario& .

Thcfis I.

de argumen to Difputationis^cogitanti, partefque Philofophiae^intuentij commode Tele obtulitnobilis & late diffufatra&atio dereram Neceßitate ScContmgentia.Qu se

Kvidetur confideratione digna;partim ob exirnium illorum tci>

minorum in Theofogia& Philofophia ufum; partimpropter quorundam faifas opiniones; nempé Epicu-reorum Sc Stoicorum:quorum Uli omnium, rerumeventus fortuitos effe dixerunt: Hi fuftulere contin-

gentiam, & fatalem rebus neceflitatem impofuere.Qaamvis recentiores Philofophi mitius de his lo-quantur, eorumej; mentem non rede intelle&am Ve¬tenbus contendant. Tarnen ample&imur fenten-tiam Ariftotelis, qui quardam neceffario, quxdaracontingenter fieri fatis luperque demonftrat.

Thef. II.Probatur ejus fententia multis exemplis, etiam

cuivis obviis. Keceßitatem evincit ipfa fcnfualis obfer-vatio. Videmus enim in nonnullis corporibus, per-

Å petu-

( pctunmeffe&i cum caufa ncxom,eaq; femper unifor-miter agere, nifiå caufa prima lufpendantur,vel ex¬terna impediantur.Sic fol poftquamortuseft, perpe-tuoefficit dicm. Elementa ut& alia corpora natu-ralia, fibi reli&a, femper eodem modo moventur&agunc*

TheC 111.Pari modo probatur rerum contingentia, 8c quidem

\exlibcrtatenoftri arbitrii. Habemus enim libertatemcontradiflionis, & contrarietatü; ita ut hoc agere vel nunagere ^ illud eligere, vel aliud eligere pofiimus. Pro-inde confultatio habet apud libere agentia locum,»nec non a<5fcionum pramia & pcenaej qu* fruftrapromittcrentur, fi contingentia non daretur. Prae-terea fi poneretur omnium rerum neceflitas, Dcus,

i caufa peccati forct..Thef. IV.

Utlimites cetti conftituantur, intra quos noftrah*c difputatio fe contineat, agendum eflet primumde Etymologia, led quoniam prolixa hujus explica-tione opus non eft, lequimur du#um dodtiffimorumPhilofophorum, Primum removentes aequivoca; de-ind.edefinitio.nem oftendentes; poftdivifionem; ul¬timo fubjungentes nonnullas quaeftiones, quseinde fluere poflunt. Adfit Alcillimus Sc benevertat/.

Thef..

Thcl. V.Quod attinet voccm Necejjarii, varie i Philofo-

phis accipitur; primopro Neceßitate indigenti* 3c notatquamvis calamitatem, quae fine mora füblevandaeft : hxc dicitur Gtarcis deinde pro Necesfitate <coaSlionis quaevim infertliberc agentibus, contra eo-rum voluntatem, acnaturam; nam coa&io mfert r

patientis contranitentiam: ut cum fur cogitur ad pa-ribulum. Accipitur quoque pro Necesfitate VioleiitUcum naturalis corpora, in a&ioneconftituta, å cau-(a externa impediuntur. ut dum lapis deorfum ten¬dens furfumfertur, quod repugnat ejus natur».

Thef. VI.Daturetiam Necesfitä Expedienti* 3cimmutabilitatis,\

illa utilitatcm denotat, quo modo neceffaria funth»c vel illa media, ad certum finem obtinendum:ut libri neccfTarii funt ad eruditionem. Et dicituralias neceditascauf* finalis fecundum quid. Immu-Stabilitatis e(\.qua Ens non poteftfealio modo habere.Hac Neceflitate Deus primario dicitur Ens Necef- >farium jfecundariorescreatae.eftquehaec Neceflitashujusloci &re6tius neceflitas eflenti» dicitur.

Thef. V11.Neceflarium iterum diftingviturquod fit vel Com-

flexurn} vel Incomplexum. Complexum dicitur NecefiitasinpratdicandojUtpote in propoficionibus NecefTa-

A a riisf

Thef XII.A Neceftitate hac Phyfica excludimusfpiritus ,

nam illi,quamvis fint Entia lecundü quid abfolutene-ceflaria, tame mutationi quae in corporihp fit, non itaobnoxia,quiaNeceffiras phyfica xftimatur ab influxuCäufarum, Efficientis, materia 8c formte. Necesfitds rationeEfficientis eft cum effedtus neceflario)& indifTolu-bili nexu cohaeret cum caufa, itå, ut ab adtione abfti-nere non po(fit,omnibus rcquifitis praefentibus.

Thefi XIII.ISlecesfitM ratione materia eft, cum res non poteft fe

aliter habere quam materia finit: fic omne corpuseftdivifibile propter matériam. Necesfitas ratione form&dicitur, cum res non poteft fe aliter habere propterfuam formam, quae neceffario dat efTe rei, dici-jturque necesfitas Conftitutionis vel definitions $ fiedqua-tenus affedfciones fuam fequuntur formamjconfecutmts.Neceffitas finis ad Hypotheticam pertinet, dc dici-tur qua aliquid eft neceffarium propter finem, quo-modo media ad illum finem obtinendüpertinentia,fiint neceflaria,

Thefi XIV. ,

Neceftarium Hypoiketicwn feu conditionatum dicitur,quod, habet praeviam contingentiam, qua? oriturvel åcaufit extern* fuper ruturali> in cujus poteftate eft fa-cere ut cogitata non procedant, aut naturae ordomutetur,- vel pr<etcrnaturali cum libere agentia co-

guntur

guntur ab externa vi; aut naturalia contra propen-fionem nativam, violentiam ab extra patiuntur.contradiétionem in adje&o quisdiceretefle hcc nc-cefTarium , fed notandum iftud effecontingens, an-tequam res in adfcu conftituta fit, nam quifcribit,non poteft non fcribere, & in adtu effe, cum tamenante contingenseflct, an feriberet, aut nonlcribe-ret; at cum in a&u efl; conftitutus} valet illa regu^la , ornne quoi efl, eo tpfo ium efl necejje efl? ejje, & fic dicituENecefötas Hypothetica,.

Thefi XV.Huc pertinet nobilis & faepius ufitata diftinétioKeceffarii conjequentis 8r confequentu. 111ud eft abfolutaneceflitas ipfius rei,qua? confiftit in cohaefionc im-mutabili effe&us cum caufaj funt ergo] hoc modoomnia neceflaria qua? fiunt nccesfitate phyfica, unoverbo, tollit contingentiam, & ponit nccesfitatcm.Hoc fcilicet confequenti*, dependet ex neceffitate Hy-pothetica,quando ex certis pofitis infertur neceflariaconfequentia ,ut pofitis in fyllogifmo praemiflis > nc-ceflario (equi debet conclufio, etfi prxmiflae fint Co-tingentes autetiani falbe.utvero prior locum habetinneceflariis, fic hacc in contingentibus. Sed quo-niam ba:c eft de necesfirate complexa, voluntqui-dameandem potius ad logicam remitterc,quam inMetaphyiica tra&arc. cum utrobique de ca agi poflit

&

& debeat»ibi quatenas in fyllo^tfmo tantum ätten-ditur,hic quatenus in rebus ipfis ejusdem varieusconfnicitur.

TheC XVI.Ha&enus egimus de necefTario ,/equitur confi-

deratio contmgenth, qux fac i Ie intelligitur, fiea, quxante de neceilario diéta funt,adverrantur. Quotmo-dis accipitur vocabulum contingentiar,videre eftexambiguitate neceflarii ante oftenfa. addimus tamencontingentiam late fumi pro omniquod non repu-gnatfieri,fed hoc modo muita neceflTaria, contin-gentia forent. Accipitur interdum nimis ftri&e,profola caufa per accidens,nempé' fortunaautcafu ,dequibus videatur in Phyficis. Omisfis aliis defini-tionibus retinemus Ariftotelis, & dicimus contmgens(ejfecjuodpoteft fe aliter habere, ita ut antequam fit, potentnon effe, vel aliter efle.

Thcf. XVII.Dividitur contingentia, quod GtFxtrinßca vel /«-

trmfeca. Illahabetlocum apud omnia agentia creatacujnscunque fint nom in is. In naturalibus notamusquod impediantur aéliones, quia ibi nulla efl prae-vifio, ita ut cavere posfintå violentia (ätis propin-qua. Neque hominesab haccontingentia immunes,cumeoium a&iones fxpisfime impediantur,etiamfi

[ pro libertäre arbiirii posfmt a&ionem fufpendere

vel perféqui, Intrinftca ca dit folum in cos qui Über-täte arbitrii gaudent, Sc pofTunt agcre vcl non agereptout lubet hoc vel illo modo. & primum Peo, quieft liberrimum agens, deinde angelis,pofteahomi-nibus competit.TheC XVI I b

Quoniam autem de libertatc arbitrii foquirrur,!repetimus ufitatam divilionem libcrtétis, quod fcilicetalia fit contrarietatis,<\\i2i eligere liceté pluribus quodmaxime placet,reliqnis rcjc<5tis; aliacontraJtSlmis,cumuno pofito objcéto prolubitu a&ioné fufeipere vel in-termirtere poterit. Datur & aliar divifiones cctingen-tis, quod (kvel oequaltieryvelf/ariww, vel raro contingens:cujus explicatione aliorumq;, huc pertinentiu,fi ufusfert, in ipfo colloquio adhibebimus, quanquä partimfupervacanear funt; partim parum utilitatis habent,quiavel ex Scholafticis , vel aliis fubtilis ingenii do-ftoribus excogitatar funt, folum ut do&rinam ofien-tarent:fed quoniam nobis non placuit ejufmodi fapi-entia,prxcipuasdivifiones adhibuimus,ad quas re-liquacut plurimum referri pcflunt. Atque Wxc funtqux de nobili hac materia , aliis praefertim negotiispr^pedito, differere Ücuit, Qui uberiorem hujusargumentitra&ationem defiderat 3 poft Ariftotelcmejufque commentatores, adeat Scheiblcrum , Calo-vium, Sc alios qui operam non poenitendam in hoc

B ftudi-

ftudiomm genere collocarunt. Ego certe prxcipaatantum adducere contentus fui: quorum tamen fiqux meam fuge runt judicium, confidx)qncmvis Can¬dida cenluraele&orem, pro fuo benevolo affe&u,eain mcliorem partem interpretaturum.

QV^STIONES.f. Jn Neceßarium & conttngms fintvere oppofta: Ajf1. Jn detur mler Neceff: & coutin: medium : Neg.3. An Animdia fenßtivi agdnt necefjario: Ajfi4^ yfn Neceff: Hjpoéeticumfit Verum Neceff: Ajf:j. An Neceff: complexum pertineatad Kfetapb: Jff: diß.6. Jn Contmgentia necefjario detur: Ajf: cum diß.7. An Ve^Contmgentia jcientißce poßit agn yfjf:S„ Jn etiam contingenter de necejfario: Jjf.9 An (Res aliijua potent neceßario & contmg. fieri Ajf: V.1o.Jn NeceJJarium &conting poßint cum ente rectprocari:Aß:

SOLI DEO GLORtA,

AdVirum Vtnerabilem, EximiumqutDN. I O H A N N E MMariacfladiutn ; Philof. Candidatum, iuprcmi in

Philofophia Gradus confcqucodi cauifa, deNECESS Al^IO & CONTINGENTE

eruditc difpucantcm.

QVam Varié fenferint vetercs, pr/fertim Thilofopbi > de or-tu & produclicne rertim, deque aclionthics humana, cjhi\ero rei plent [unt ipforum libri. Sciltctt alii ad fatum cunSla refe-rebant; alii ad cajum> ldautcm Chryßppo, bemini acerrimo in-

genio,

gmw y quique ejus cfcgma ampleFlebantur, nil erat, quamfemfnterna quadam & indecbnabtlü ferws rerum,ac quadam qua-ft catena, ipfa/eje Vohrens, & imütcans /er ahrnos confequen-tia ordmes, c k quibus comiexa eß. Quod elfterja SihoU auclo-ribfis haud probatur t quo) um ha>c fercccnclußo: ft omnia antece-dtntibus caufßs fiunt , omnia natural coHi^atione conferte, contex-teque fiunt. Quod fi ita efi , omnia neceßitas effiiit. ld auUmß "Verum, omnino ruhd eß in noßra poteßate: quod ir¬re dici nonpotefl. j4t fi omniafatofiunt, omnia caujfis anteceden¬tibus fiunt y tgitur fato non ßtmt quacunque fiunt. Qua efl fum-ma eorum argumentationts.Quin imo pcrlnbetur dixisfeCameadesrhujus fenterUia praeipuus patronus > ne qu'uiem yfpoHinem futura'prajentire, pradicereVe pofje, nifiea ,.quorum caufias natura ita:contineret, utea fieri efiet necejje: caujfis autem quam rem efificientibta probe cogmtis ,demum fempofie quid [ft futurum.hac} fifato cuncla eVeriwnt, omnino frußra ejje omnem admoni-tionem, onme confihum j quoquo enimmodo nos• gejfcrimus, fieri'tarnen iUud, quodfuturum fit y fin autem id pejsit fleSli, nupumejje fatum j neque enim omnino futurum yquod altqua procura-iione cf fia poteß r ut non ßat«, Igitur cauffä iPis eß, qua Jua Viidef fielt,cujus efi caußa :ut crudttasmorbi, Vulnus mortis Y ignisardorü.ßc. Quam ratio eVtntus demum ofiendit ac aperit. To[Jetautem lideri} c um eßent du* praeipua Veterum Thdofophorum hacde refintmttä: una eorum qut omnia neceßitati fati imputabatn y,altera eorum, <qui opinabantur animorum niotus ab omni neeeßi-Me ejjefejuncjos. (Jhrjfippttm quafi arbitrum honorar iumx medi¬

um:

um ferire yoluijje: qui tarnenß quidem M! TuUio aliifq-,fidcs3cutnpropms ad eorum fetUentiam accederet, qui motu* animorum hbe-ros} frontaneofque ajßeruerc,yerbisque fuis quam alienis koccenego¬tium caufjamq; omnem expedire nititur, in ea* dclabitur difficulta-tes, ut fatalem quandam neceßitatem, extraquam, fetteet, nihiljityinVitus Vixeffugiat, confirmetque. Epicurus Woy quem jux di-föpltn<t alumm fequuntur, ut erat in quoshbet edios Philofophos in-iquior ac contumebofior, nemmemqueniß juum laudart Voluit: itaet',am ab lÜorum fechs ac opimnxbus j<epemmero receßit, ofci-iansquc alucinatus eß9 Id Wo ip/is miriunc mirum Videri potu-it, quod y ut ip/egloriatur, magtßrum non habere.n, Vit rmnemofi non pr^edicanti, tarnen facile erederem yHast

mah tdificii domino glorianti je anhiteclum non babuijje. Nihilenim ölet ex jfcaiemia, nihil ex Lyceo , fed ne quidem ex pueri-libus diseiplinis y riifi quodXenocratem audierit. Quod tarnen altiaffirmantjpfe negat. Exiftimat autem ilie cafu } & fortuito cun-Elafierfeyenireque. Sed quoquo hi omnesfeWterintqaceat necej-fe eßjOmnis eorum folierüa: qu<eq; ah iUts argute jubtihterq; dißpu-tata funt c oncidant, ruantq; quippe non fua Vi ntxa. Ortns fcilicet,produclio confervatwque rerum omnium &c. nec eß fatalis, necfortuita fecundum eos: qui nimirumea dacunt fatalia, qu* praeterDei hominumque Voluntatem cuju/dam ordinis neeeßitate \el fe¬rie quadam nexuque rerum & caußarum eveniunt: fortuitawo,qu<e Vel omnino nutlas caujßas habent, W habent quidemfed eos exnuüo ordtne ratione conßituto, proVenicntcs Vehemen¬ter tj ipfiinjurii in hujus umwßtatü juElorem fupremumqueVom-

Vominuicttjtts nutn proYtdenttaq-,cunBa [>memnt,ac adminißratt-tur.Qu*ßquuquam tdeofato adjcnbat, cjuod ipfmVei VoluntatemW poteßate eo nomine intclbgatjententiam teneatyit cum V. Åu^loquamur, btiggarn corrigat. Cur entm rnn fuo quodque ardme &apte explicateque cjjert, ut inteIIioj fciriq-, queat quidjcnprit; Vtxeß emm ac ne V/x quidem, ut cum quis falum audierit, receptoloqucrtdi more tton urteüigat tUud fatuunn aut vim poßtionii Syde-rum, cjualu ca ptcum quis aut concipitur, aut in lucemeditur.Quod & ipfum alii a "vduntate Vet fejungunt ac abßrabunt:ahi>fedcerto modo, ex illa pendereexiflimant. Sed qui falfo opi-nantur com ejfe corporum c<eleßium efficaciam procul arcendi akomrti bominum focietate, b ne quidem iis audicndi, qui alujuam,licet falfam tuentur rebgionem. Keque enm tam cotrupta pe*fidentique opinione aliud agitur quam ut omnino nuUus colatur autrogetur Vem. Cujufmoit b illt, qui faljo putant fummi Numinisconfdio ac propifu ita eßfeSla effe eadem , ut vi quadam naturabconßttuant ac decermnt de iis omnibus, qua aut mortalbus eVen~turajnä,autab Ulis pant: qui fcdicet fumma Vcvinx Mti: quantum ip/is, faciunt injuriam:cum in ejka jummo Clarißtmoq-,bSplendi-dtjsmio Senatu ac Corßßorto dccmmulu exißtmant quäq;fceltranefandaq>} facmora perpetrari oportere: <ju* icctrco wqutanda rönfu)it,aut condicenda auFfonbm fuis,l:otuntattbußj, cor ti: fed v.eceßi-tdü euidamfSÜ tnftantu'} quodnon nemo yeierum aity qurt orUtir exfato, ommumqu* pt rerum Vcmina & arbiträr per quamfiert ne-(ej]c eß, quidqutd futurumßt.Ex quo & tå bifcrenJum erat, pa¬nts legibus nuque conßitutts; fiquidem non fpontefua botnmes ,fedV fatt ad mdeficia pertrabantur> Omnino rethus Jrißoteles

Tatem

fårens Verlorn TbiloßpbU: licet eum mwe fuo contumelioßßtmeVexet, feriatque maledtBis Epicurus: cum qu*dam neicflario,quétdam fortuitb fieri ratiofvbus & experientia foltdc probatevincitque. Tu igitur Vir Eximie, mibique ßmicißime, Do-mine ßanJidate prtclare, quodcum hoc tempore tndu-fi/iam tuam, praßantißunamque rerwn Flnlofopbtcarum 'nod-tiampublice nobü fisapprobaturus, hane tam itlußrem mprimfqneccjfariam ® utilem matertam felegem> egregieqytraciaris: cu-jus}fcilicet,eximiumu/um fummamq; neceßitatem non modo Tbi-lofophi, fed etiam Tbeologt, quibus le totum adfcripßß, alüquene/cire nequeunt, Quapropter conßhum tuum Vehementer probo,egregiofque in utroque ßudto progreffus, animo integerrimo tibigratulorq infuperq-y Veum quam humilhme rqgo & obteßor,ut quosmerito tuohonores Academicos brevt fis confecuturus r eos tibi nonmodo ornamentOjCfuod utiqi futurum certus fcio,effe veltt, fedetiamprAcipuo adjumento adampliorem dignttatis gradum. Valc. jer.Vpfid. 9. Novembr Anno Chrißiano 1671.

Offitii amicitizqne caufla libenterJOHANNES ©aOCSSWPiJui. Civ. Kom.Prof.Ord.&

Acai LTpiaI. Reftor

B£RGI, Picridum cui gratia multa DearumFinxcrat ingenium, quod lua facra colat;Cui Phecbus comitcm primis fc prxbet ab annis,

F,t favet in laudes dofta X.mer va (uas:Nunc iteremenium cft.Hcliconia feandito tempej

Quos tcncant portus jam Tuavota tident.Reverend» Dn• Candidato,/rfW* &fl. bonaranio, fummos tn rhtlofopht* bonoretL,bU QJuPTAtuUtur IOHANNfif