GLOSSARY OF DU CANGE ADDENDA ET CORRIGENDAdocuments.irevues.inist.fr/bitstream/handle/2042/2362/02...

15
GLOSSARY OF DU CANGE ADDENDA ET CORRIGEND A BY TILE REV . C . PLUd1NE R C . C . C ., Oxfor d (Suite et fin I ) F fagolidori, `Quodaln tempore raptor puplicus, summus Dei . . . contemptor, cum fagolidoris suis item de rapto uiuentibus' , AA . SS . Rib . ex . Cod . Salmatit ., c . 666 . fegatum . also fecatuin . ` Sacrificiurn quod acceperat particulati m disrumpebat eins fecatum', Ruinart, Acta Sincera, p . 591 . fiala, ` Primum tradunt annulos suos ad sacerdotem, et pone t cos in fiala', Liber Ord . Mozarab ., cols . 434-5 . 'fiala semble indi - quer un vase légèrement creux, en forme de soucoupe' note a . L . fitrem .i . indriscain, Gildas Lorica, in Stokes ' Irish Glosses, u t supra, p . 141 . Unfortunately the Irish is as obscure as the Latin . (It is some part of the human body . ) folium, seems the name of some kind of spice or drug, 'tern s masticae et aloes minas mille cfuingentas et myrrae ac folii', Mar- tyrium Petri Ap ., c . xvi . Lipsius, Acta Apocr . App . I ., 20 ; cf . iii ., p . 100, zb4)aç ~~ .väç z 'ca 6p.6p'r ç xaì &)ó ç xaì pú) .Àou ; and v . Liddel l and Scott, s . v . (h« (v . 1. T .D u ' lvbtxou) . G galmarium, `Vacca uisa est in Delginis quae ter [in die] muls a est et butirum eius et galmarium multi comederunt', Annals of Ti- ghernach, ad Ann . 733 . Rev . Celt ., XVII, 237 . 1 . Voy . t, I, année 1024, p . 223 .

Transcript of GLOSSARY OF DU CANGE ADDENDA ET CORRIGENDAdocuments.irevues.inist.fr/bitstream/handle/2042/2362/02...

GLOSSARY OF DU CANGE

ADDENDA ET CORRIGEND A

BY TILE REV . C . PLUd1NE R

C . C . C ., Oxfor d

(Suite et fin I )

F

fagolidori, `Quodaln tempore raptor puplicus, summus Dei . . .contemptor, cum fagolidoris suis item de rapto uiuentibus' ,AA . SS . Rib . ex. Cod . Salmatit ., c . 666 .

fegatum. also fecatuin . ` Sacrificiurn quod acceperat particulati mdisrumpebat eins fecatum', Ruinart, Acta Sincera, p . 591 .

fiala, `Primum tradunt annulos suos ad sacerdotem, et pone tcos in fiala', Liber Ord . Mozarab ., cols . 434-5 . 'fiala semble indi -quer un vase légèrement creux, en forme de soucoupe' note a . L .

fitrem .i . indriscain, Gildas Lorica, in Stokes ' Irish Glosses, u t

supra, p . 141 . Unfortunately the Irish is as obscure as the Latin .(It is some part of the human body . )

folium, seems the name of some kind of spice or drug, 'tern smasticae et aloes minas mille cfuingentas et myrrae ac folii', Mar-

tyrium Petri Ap., c . xvi . Lipsius, Acta Apocr . App . I ., 20 ; cf . iii . ,

p . 100, zb4)aç ~~.väç z 'ca 6p.6p'r ç xaì &)ó ç xaì pú).Àou ; and v . Liddel l

and Scott, s . v . (h«

'ì (v . 1 . T.D u ' lvbtxou) .

G

galmarium, `Vacca uisa est in Delginis quae ter [in die] muls a

est et butirum eius et galmarium multi comederunt', Annals of Ti-

ghernach, ad Ann . 733 . Rev . Celt ., XVII, 237 .

1 . Voy . t, I, année 1024, p . 223 .

16 nr•.v . c . rLUmniEe .

galmulum . 'tota illy gens collectum [lege : collegit] butirum e tgalmulum', AA. SS . IIib . c Cod. Salmant ., col . 419 .

Perhaps both these words mean milk cheese, a substance ofte nmentioned in Irish sources .

1 . gcnu, in the sense of a step in a genealogical tree, has no -thing to do with •r_voç, as Ducange suggests . Irish ghín (knee )and A. S. cnéo arc used in exactly the same way . Perhaps theidea underlying it is that of a crook in a branch — tree, root stem ,branch, in many languages being applied to families .

gcrgenna, is the Irish gerrcend, a cross bar, or bolt, v . Rev .Celt ., XIII, 506 .

gcrnatus, cf . gernonuin, gl . crom-bél, crooked mouth, Stokes ,Irish Glosses, u . s . p . 22 .

gibre (gen .) gl . hominis . Gildas Lorica, Stokes Irish Glosses ,u . s . p . 138 (a pedantic borrowing of Hebrew Ober), v . note a . L .

gimellaris (?) 'tenentes scyphos et gimellarcs', Ordo Romanus ,cited by Duchesne, Origines, p . 484 .

gossipinus, made of cotton, 'alba ex lino gossipino contexta' ,AA . SS . Mart ., I, 249 .

gramen, a measure of land, Cont . Chron . Menkonis, Pertz (fol .) ,XXIII, 571 .

grani, ' tollens sacerdos de cerco benedicto cerain in granos ex-tremos in dextro et in sinistro et in medio mento pollens, dicit ' ,Liber Ord. Mozarab ., col . 43. 'Le mot grani a ordinairement l asignification de tresses dans le latin du haut moyen âge . I1 fau tplutOt l ' interpréter ici par moustaches, note a . L . Other example sgiven in the same note .

grauitalis (baptismus) i . e . in casu necessitatis extra Paschal etempos, Manuale Ambros ., I, 13.

grimaga . gl . ban-echlach, i . e. female groom, Stokes, Iris hGlosses, u . s . p . 9 .

gruicus, crane-like, 'In Europa sunt homines formosi sed capit eet collo gruico cum rostris', Gesta Rom., ed . Oesterley, p . 576 .

gumma, gummam (-us?) gummatus, 'sint omnia arma tua cumgummo linita, . . . per arma gummata ; . . . Per gummam, elemosi-nam intelligere debemus', Gesta Rom ., pp . 372-3 .

H

hagardus, a stack yard, 'Item in hagardo sunt xx acre fru-menti precii v . marc . Item viii acre ordei, precii xxxii . s . ' Will of

GLOSSARY OF DU CANGE . — ADDENDA ET CORRIGENDA .

17

1388 . Miscellany of Irish Archaeol . Soc ., I, 107 (Here aera evi-dently means the produce of an acre) .

historiae, cf . Baümer, Hist . du Bréviaire, II, 77-8 .hoc` yes (cf . Langue d'oc) 'Interrogauit si illic Christiani dege-

rent, responsumquc est illi hoc', Vies de St . Male, ed . Dom Plaineand de la Borderie, p . 152 .

hola, ? a small kind of bell hung on vestments, Rock, Churc hof our Fathers 2 , II, 31 .

I J

illimis, not muddy, limpid, 'Eons hide illimis, . . . emanauit' ,Vita Soi Heruei, cd . de la Borderie, c . 29 (var . lect . limpidissi-mus) .

infletchetus, fledged, feathered, `sagittae infletchetae' Excerpt aHist . 2 , p . 21 .

initiare, to prime-sign (ef . Vigfiisson, Icelaudic Diet ., s . v . prim-signa) 'Ecclesiae praeposito . . . praecipias ut initiatum infantulu mhune . . . foras projici faciat . . . Non possum ibi manere propter foe-torem pagani pueri, licet initiati', Stubbs, Memorials of S . Duns-tan, pp. 141-2 .

inlatum, = sspoapopa, the offering of the eucharistic sacrifice, `etintulit inlata pro Matheo, et communicantes glorificaberunt

Deum', e xpoa'fIVa EV 'vv npoaxop.tNv T71ç k(aç tpoagopâç, Martyriu mMatthaei, c . 25 ; Acta Apocr . App ., ed . Bonnet, II, z, 254 ; = ob-tulit oblationem, ib . 256 .

insiliarius, prauus (not paruus, as printed) consiliarius . The

quotation from Flor . Wig. leaves out the significant word `cu msuis consiliariis immo insiliariis' ; this is based on Asser, wherethe editions read insidiariis, prob. wrongly .

intonabilis, to be intoned or chanted : `pueri Hebreorum . . .

intonabile hymnum nouum cantantes Osanna in altissimis', Mis-

sale Mozarab ., ed . Migne, col . 391 .

L

lacescere, to grow faint or weary, '(Apostoli) Christi passione m

non lacescentibus . . . mentibus imitabantur', Sarum Brev., ed .

Proctor and Wordsworth, III, col . 971 .lacisca, `lacisca ista quae catulis suis domum meam polluit' ,

BULL . DU CANGE . 1925 2

18

REV . C . PLUMMER .

Noua Leg . Angl ., I, 239 (In the parallel passage of Reginaldu sDuneni . Surt . Soc ., p. 59, it is lacissa ; so, ib . p . 153), v . lus-ciscus .

laubus, a coracle, 'missa est in laubo, uidelicet scapha ex cortoconfetta ' , Lives of Ninian and Kentigern, ed . Forbes, p . 250(Perh. only a mistake for lembo, cf . ib . p . 167) .

lauernis (?)'debethabere braccalern cum lauernis', Welsh Laws ,8vo . ed., II, 756 .

lectina, ? a room spread with couches, a dining room, 'Et con-tinuo ascendcrunt Petrus et Theon, et introierunt in lectina, et ac-

cepit panem Petrus, etc .' Actus Petri curo Simone, cap . v, AA .Apoer . App ., ed . Lipsius, I, 51 .

lectrinuni, 'Lectiones uero non in pulpito, sod ad gradum cuor i

super lectrinum legantur ' , Sar. Bren., u . s . 1, p . L .

leo, leunculus, a bowl, 'Ad . . . leunculos aureos, . . . similiter e tin leones argenteos ' , Vulgate, I Chron., 28, 17 .

levidicias ? 'ista ruit in ostala ut scalper levidicias omnis cxc u -teretur a se', Gesta Rom., u. s . p . 643 .

leuiciana, 'septem sancti dc monachis eius obicrunt in pace, e t

leuiciana illius loci circa sanctas rcliquias coroni fabricata est' ,AA . Sci Brendani, ed . Moran, p. 11 .

libratura, a library, 'lego librum . . . habendum cisdem et suc-cessoribus suis in communi libratura', Excerpta I-Iist . 2 , p . 139 .

libricum, 'equites impulsibus mutuis concutiuntur, et elisa inn ialterius lancea, ictuque evanescente per libricum ' , Gesta Rom. ,p . 534-(? = lubricutn, 'owing to the slippery ground') .

2 . licentia, leisure (which is itself derived through Frenc h

from licere), 'quando aetatem et licentiam atque suppetentia mdiscendi habebat, magistros non habuerat, Asser, ed . Wise ,p . 17 ; 'quandocunque aliquam licentiam haberet, libros ante s erecitare talibus imperabat', ib . p . 46 .

ligaminarius (?) 'Capito eum, bene enim loquitur iste uetulu sligaminarius', Sim. Dunelm ., ed. Arnold, I, 187 (R . S .) .

Iignicifer, a wood carrier, Welsh Laws (8vo), II, 816 [this seem sa confusion of lignife and lignicida] .

lignicismus, also occurs, Welsh Laws, II, 754, 818 .literae . Name of the CXVIII (CXIX) Psalm, because of its alph a-

betic character . 'dicuntur litere in ordine i . e . Beati immaculati' ,Liber Ord . Mozarab ., col . 192 .

GLOSSARY OF DU CANGE . — ADDENDA ET CORRIGENDA .

1 9

Iitigiriulu, = jurisdiction, `habco permissum Bibi ad. S . Mariacmonasterium litigirium', = is haebhe geunnen . . . sace and sócne ,Kemble, Cod . Dipl ., IV, 228 (Charter, bilingual, of Edw . Conf .) .

2 . ludarius ` Cui rex ludarium calunni et fuluum dedit in ely-mosinam' Vita S. Maedoci, Vitae SS . Iliberniae, I, 152 . In the 2nd

Irish Life, this is translated : mart mael-odar, i . e . a hornles sdun beef (Bethada Ntíernn Erenn, I, 216) .

lupiriscus canis, a wolf-clog, Exerpta Hist .", p . 20 .lusciscus (corruption of lyciscus, which is strictly a wolf dog) .

Cum naccis et . . . armcntariis et duobus lusciscis', Vitae SS . Hib . ,I, 188 (Vita S . Carthagi) .

lotus = luter, an otter, Acta Brendaui, ed . Moran, p . 127 ,note .

M

3. mandatio . `resta mandationis, festa ordinis superioris, qui a

mandat Papa cardinales ut officio et missae intersint', v . Baümer ,

[list . du Brév ., II, 101 .mavens = mansus, is frequent in English Documents, e . g .

Asser, Mon . hist . Brit ., p . 472 C .

1. mansionarius . One of his duties was to enter the names o fpersons to be prayed for in the 'album congregationi s' , `fratri ucs -

tro Gudfrido mansionario praecepisti, ut in albo uestrae Sanetac

congregationis meum nunc quoque nomen apponeret', Preface t o

Bede 's Prose Life of Cuthbert, sub Lit-tem .

mansio equestris, ? a knigh t ' s fee . Noua Leg . Angl . If, 641 : `duo

milites, unes habens coniugem, alter equestrem cum dicta femin a

mansionem' .manus media (?) `quidam medic manus inter conuicaneoshonestc

conuersationis pro suo modulo precipuus habebatur ' , Noua . Leg .

Angl ., II, 727 .2. Mariale, name of the candle consecrated on Candlemas Day :

`mansus cereus qui dicitur Mariale' , Westminster Missal, ed .

Wickham Legg (11 . B . S .), II, 620 .

marmorare, 'cera marmorare sepulchrum', Liber Ord . Mozarab . ,

e . 145, i . e . to cement it with a mixture of wax and pounde d

marble ; cf . marmoratuin .marsuhius, (?) `appende collo eius marsubium anuulu n', Gesta

Rom ., p . 642 .

20

REV . C . PLUMMER .

marsuum (?) ` inuaserunt horreum nostrum, et mine marsu a

nostra, ne uacui redeant, satire disponunt', Noua Leg . Angl . ,II, 570 .

martha (?) `populi . ., tantum pondus se infuderat, ut forum

Martha stipatione compleret', Ruinart, Acta Sincera, p. 144 .mastratus (?) `mastrata machina malleolis ligneis instructa' ,

used in Holy Week instead of Bells, Missale Mozarab,, edMigne ,

col . 391 .matricularii, also existed in monasteries, vide Abbo's Passio

S . Edmundi, cap. 15 .mattare, to check-mate, 'que [i . e . the human soul, typified b y

the queen in a game of chess] cum a rege . ., discesserit, capitur ,

et . . . ad inferos mattatur', Gesta Rom ., p . 552 .maya, rneia, `segetum cumuli quos meins appellant', Noua Leg.

Angl . II, 725 .medleta, cf . Rudborne, in Anglia Sacra, I, 261 : `Pleytcvyte, ho c

est esse quietum de amerciamentis pro medletis, et quod tenea-tis inde placitum in curia uestra'.

molli, `Eodem tempore nunciatum est Paulino . . . eo quod Pro-cessus et Martinianus, magistriani molli, Christiana effetti fuis -sent ' , Sar . Breu., ed. Proctor and Wordsworth, III, col . 425 .

`melli' hoc est futuri, note a . L .mensurare . ` Inspirabat ei Deus, gloriosum . . . Edmundum . .An-

uocare et corpus scum ad eum mensurare . . . Sumens ergo b . Ed-mundus filum quo ad eum mensuratus erat, etc . Noua Leg . Angl . ,II, 660

milliare Teutonicum . `Tandem sententia in eum data suspendi-tur, et ad spatium unius milliaris Teutonici in patibulo detinetur' ,Aur. Leg ., p . 767 ; `per spatium quatuor milliarium Teutonicorum' ,ib . 768 .

minutrix, a female letter of blood . 'Emelina minutrix de Augo . . :habuit partem fusi in palma infixam', Vita S . Laurentii Dublin .c . 64 ; in Analecta Bolland., XXXIII, 177 .

mirabiliarius, a miracle-monger, Aug . in Iohann . Tract . ,XIII, § 17 .

missa, = lectio in missa legenda . missa : Ecce impleta estterra etc . VI° missa : Ecce ista natiuitas, etc . vie missa : At nuncuenio at te, etc .' . Liber sacramentorum Mozarab ., ed. Férotin ,col . 755 . 'Ce titre de missa a induit k peu près tout le monde en

GLOSSARY OF DU CANGE . - ADDENDA ET CORRIGENDA .

21

erreur . C 'est ce que l 'on a appelé les sept messes composées parsaint Ildephonse ea l 'honneur de la sainte Vierge . C 'est simple -ment le traité de Virginitate B. V. M., divisé en sept leçons ' ,Note a . L . where other instances are cited ; cf . also Ruinart, ActaSincera, p . v .

monocria frumenti, Welsh Laws (8vo), II, 79'1 ; this translates :menneit o wenith, ib . I, 518. According to Pughe, menaid mean sa cartload .

morbus interpolatus, `quotiens sontico uel interpolato morb ograuabatur uel hominum uel animalium natura' , Vita 0swini, i nMisc. Biographica (Surtees Soc .), p . 14 .

morbus sonticus, see preceding article .MorticellariumiAureum, Title of a wor k,- by Michael Franciscu s

(15 th cent .), Catalogue of Library of Sion Monastery, p . 169 .

mulciscare, to attract, allure, ` a te mulciscati ad tuam . . . sacra-tissimam conuenimus Cenam' , Liber Ord. Mozarab ., col . 192 .

5 . munitio, the sanctuary (termon) of a monastery (Breton :minihi) ` iniuria . . . tam nobis quam tibi infra munitionem tuam . . .illata ' , Vita Prima S . Maucleti (Maudez), § 13, ed . de la Borderie ,p . 10 .

muscio, 'isthaec fabula omittitu r ' etc . It is in Aurea Leg., p . 451 .

'oleum Mydyaton, .quod . . .in aqua et lapiclibus arclet', Aur . Leg . ,p . 24 .

myoparo, Sidonius uses this word of the ships of the Saxons ,Epp., VIII, 6 . M . II . G. (4to), p . 132 .

N

nauicula — nattula, a mat, `nauiculas in choro et corama altari -

bus, et capitulo stramen' , etc . Wordsworth, Notes on Mediaeva l

services in England, p . 273, from Black Book of Lincoln .

nexilita s l? complication, `Ergo prosapia . . . in praesenti epistola

sine nexilitate°,exorn o ' , Ethelwerd, Preface to Chron . Mon . Hist .

Brit ., p . 499 .nuditas,'iin monastic sense, stripping oneself of all worldl y

goods, `nuditas et facultatum contemptus prima perfectio est mo-

nachorum', Regula Columbani, Fleming, Collectanea, p . 5° .

nux gallica, a walnut, `instar gallico nucis super fracture locu m

struma concreta resedit', Noua Leg . Angl ., II, 628 .

22 nrav . c . rz.unima,« .

0

oblatae super pectus defunctorum . This was also the customat the burial of an abbot of Abingdon, v. Chron . Ab., II, 355(Rolls Series) .

obsiduanus, = YxcíO€ros, Codex Bezae, LK . 20, 20 .oculus (like Welsh llygat) .— the source of a fountain or river ,

a dorso moulds . . . usque ad oculum Dingurach', Book of Llanclall ,ed. J. G. Evans, p . 1 .40 .

3 . orarius, `ferons in manu orarium, id est sportulam', Aurea

Leg., p . 911 .oratio doininica periculosa . The oratio peri.culosa is not, as thi s

seems to imply, the Lord's Prayer bui the words of consecrationin the Canon of the mass. This is clearly shown by the Irish Trac ton the Mass in the Stowe Missal : Quando canitur A.eeepit testi spanem (the utmost silence must be observed, lest the Priest ' sattention should de disturbed . Hence) its name is porieulosa ora-tio, Stowe Missal (H . B . S .), II, 37, 40 . In James' Ancient Libra-ries of Canterbury, p . 474, is a work entitled `Casus periei .ilos iin missa contingentes' . Cf. the Welsh Periglawr, a priest ; v . tri -duana.

Oreste, is wager of banale . O. N. orrosta, A . S . comes',duellum .

organistrum (?) `organa cum organistris et cimbalis', Nou . Leg .Angl ., II, 310 .

ossellum, a (fish-)bone, `mulicr c1uedam, slum porretam comed .e -ret, . . . subinirauii ossellum . . . in gunfire eius', Vita S . Laurenti iDublin . c . 54 ; Anal . Bolland ., XXXIII, p . 173, note .

P

paedatura, genealogy, 3rd Esdras, V, 39 .paisso . also paissio . `Idem consul concessif episcopo . . . pai.ssio-

nem et pasturam' , Book of LlandalT, ed . Evans, p . 27 .palatium episcopi, `Venia igitur ad palatium episcopi', Aurea

Leg ., p . 19 .5 . pallium . ` ex eins arenis aurtun quod uulgus pallium nominal,

elicitur ', Gesta Rom ., p . 543 .palmatorium. ` enn blezai Pétr postuli hof i hendi sér palrraa-

toriani . Sem nokkur skdla-meistari bau hann i)unsbano Tram

GLOSSARY OF DU CANGE . -- ADDENDA ET CORRIGENDA .

23

rétta hündina', i . e . the blessed apostle Peter had in his hand apnlnaatoriuna . Like any school master he bade Dunstan hold onthis hand, Dunstanus Saga, c . 10 . (printed at the end of Vi.gfùs-son ' s IIakonar Saga, R . S ., p . 395 . This word does not occur inany of the Latin Lives in Stubbs ' Memorials of Dunstan ; but thewhole Dunstanus Saga is very unhistorical and mythical) .

palustrum, a waggon, sledge (= Welsh cur) Welsh Laws ,IT, 779 .

parellum (?) -la (?) `comederunt . . . cle nouis parellis in aere' ,Welsh Laws, II, 812 = gwellt newycicl, i . e . fresh grass .

parietes, `facia est inter nos magna dissensio, et multi pariete sfatti stint ' , Chron . Evesham . (R. S .), p . 110 .

particu.m, scarlet-red leather (cf . parthicae pelles) `ficone sornati de partico et ero', AA. SS . Rib . e Cod . Salmant ., col . 405 .

patricius = maior domes ; the quotation given from Asse rChron . = Bede, IIist . Eccl ., III, 19, which in turn is taken from

the Vita Fursei .pauperculus, `In that Statute, which containeth the office of th e

Pauperculus, whom I take to be the Sexton or Bellringer ' , Ilut-

ten 's Antiquities of Oxford, in Elizabethan Oxford, p . 63 (Oxf .

nisi . Soc .) .poeten, 'pcctinem piseis in scutella vertere', Gesta Rom . ,

p . 601 .pectusculum, glossed by 'do Licht na clernaind e' , i . e . the breast

of the palm of the hand, Gilclas Lorica, No . 202, at end of Sto-

kes', Irish glosses, p . 141 .pcclinus, the pawn in chess, `Primus est pedinus, qui . . . non

habet nisi unum punctum', Gesta Rom ., p . 675 .

peremptorius, seems to mean frivolous, ` ea quae contra digni-

tates . . . ecclesiae . ., erant, insta consideratione peremptoria esse

praccepta stint', Chron . de Bello, p . 96 . `Cartas . . . a uobis peremp-

torias indicatas defendendo' , ib . p . 101 .periculosus, v . oratio .phrontisterium, curia, court (cf. Liddell and Scott) ` Acluocat i

acl Praesiclem clixerunt, Jam immolauit in Phrontisteri o ' , Ruinart ,

Acta Sincera, p . 496 .pilleatus, (?) `Usque adeo ut ego nouerim . . . illins Pilleati sacer-

clotem solere licere : Et ipse Pilleatus Christianus est' , August . in

Iohann . Tract ., VI, § 6 .

24

REV . C . PLUMMER .

pisinni . (?), `Scant pisinni responclentes, Kyrie Eleison', Du-chesne, Origines, p . 493, from `Peregrinatio Siluiae' .

plebeianus presbyter, Magd . Pontifical, H . B . S ., p . 157, paris hpriest . (plwyf, = plebs, means a parish in Welsh . Cf. the plouinBreton place names) .

plebes, parish churches, parishes, `quinque plebes adiudicata esunt . . . episcopo Laudauensi ' , Hadclan and Stubbs, Councils ,pp. 328-9; cf . ib . 331 .

praepalare, Cod. Bezae, Math ., I, 19 = 6em),atifacu.praependiculum, a hanging branch, `radix ecelesiae, . ., cuiu s

praependicula effecti sunt confessore?, Brev . Mozarab ., ed . Migne ,col . 212 .

praeparatorium, `uadunt omnes lecite ad preparatorium, et ac-ceptis duodecim cereis ' , etc . Liber Sacrain . Mozarab ., col . 732 .

praepositus hospitum, the head of the monastic guest-house ,Bede, Vita S . Cuthb ., cap . 7 .

praepositura exteriorum, ? the office of head of the monasti cguest-house, Chron . Abingd ., I, 482 .

praesignaculum, prime-signing, `rogabat se . . . catecuminum . . .fieri, et ab Edwolclo teneri ad presignaculum ficlei . . . Perfecto pre-signaculo, etc. Hinc ergo rogo me a sacerdote qui me presignauit ,baptizari, Noua Leg . Angl ., II, 346-7 ; v. initiare .

2 . praestatio, a standing over, standing still, `sobs praestatioatque regressio eins' (of Hezekiah's recovery), Columban' sComm. on Ps . XX (XXI) . In Thes . Palaeohibernicus, I, 123 .

precula, `Benedictio precularum . Te . . . deposeimus ut haecoracula sine precaria . . . benedicas, York Manual, Surtees Soc . ,p . 102* (from Sarum Manual) .

pressa repetitio, this is what is meant by the symbol P inMozarabic Liturgies, often wrongly expanded Psalmus, or Pres-byter, v . W. C . Bishop, Mozarabic and Ambrosian Rites, pp . 27 ,70 .

procialis, v. de la Borderie, Hist . de la Bretagne, I, 463.2 . procurator . 'Procurator fratrum qui cellerarius consuetius

uocatur ' , Reginald . Dunelm ., p . 237 .prolambere, to lick, 'Videres circumstantium frequentia m

sancti uestigia certatim deosculanda prolambere', Sarum Brev . ,HI, col . 106 .

promptuarium, ? storehouse, `Sub ipso . . . procurattonum ins-

GLOSSARY OF DU CANGE . - ADDENDA ET CORRIGENDA .

2 5

taurantur promptuaria, . . . praediorum reformatur opulentia ,Chron. de Bello, p . 47 .

prosperefacere, Cod . Bezae, Lk. I, 71 = tioú xa-ceuOivai .psalmus directus, a Psalm said right through, without any an-

tiphon or refrain, W . C . Bishop, u . s . p . 106 .2. pudor . `hanc planetam famuli tui, seu pudorem, albam a c

stolam, cingulum, orariumque . . . . benedicere . . . cligneris', Pon-tificale Ecgberhti, Surtees Soc ., p . 17. (probably a mistake fo rpodere/n, Rock, Church of our Futhers 2 , I, 374) .

pugillare, icl est uas scriptorum cum incausto, Gesta Rom . ,p . 579 .

puntare, to summon, appoint a term, `earn coram indice pun-tauit ' , Gesta Rom., p . 626 .

Q

quadragesima, on the threefold Lent ; of . Vitae SS . IIib., I ,cxx, note .

quadrangula Britannia, i . e . the insular as opposed to the con-tinental Britain, Vita S . Machuti, cd . Dom Plaine, p . 36 .

R

refocillatio, `Deus pacis . . . tranquillitatis refocillatione no sconfouere dignetur', Canterbury Benedictional (II . B . S.), p . 71 .

1 . regia = basilica, 'Illic in regia nomini eins dicata ueneran-ter seruatur' , Ord . Vit ., II, 336 .

regionantes `apprehensis nobis et apud Regionantes in custo-

dia constitutis ' , Ruinart, Acta Sincera, p . 230 .

4 . regressus, regressio, eodem sensu, `regressiones antipho-

narum' , Aurea Legenda, p. 501 .relegatio, return message, answer, `Ne privaretur legation e

quam legauerat, ad Deum . . . lacrymas fudit clicens : Domine

firma pedem eius, quem . . . misi, ne me . . . mors praeueniat ,

usque relegatio ueniat', Aurea Leg ., p . 8Q9 .

3. repraesentatio = Praesentatío, name of the festival of th e

Purification, `en tí Grisku kallast sßí dagr Ypapanti, en Pat Ppdiz t

1 Latínu representatio ' i . e . and that day is called in Greek, Y .

which in Latin is interpreted r ., Dunstanus Saga, u . s . cap . 4 .

retentaculum, Welsh Laws II, 793, seems to translate the

26

REV. C . PLUM MER .

Walsh pentan, ib . I, 522, which means a hob or lire-back ; in IT ,803, iL is the beans which supports the roof .

relia (Fem .) = rete, Codex l3ezae, Matth ., IV, 18, 21 .ricinus = uermiculus sou peclicnlus, 'equus habet ricinum' ,

Gesta Rom., p. 619 .rochus = 2 . roccus, Gesta Rom ., p. 549 .rufeola, rufella, a mistake for ruseola rusella, cf . 'quando Oa-

thones, uel oblatae, uel russoles fiant ad opus monasterii', Ch.ron .Abingd . (R . S .), II, 308 ; cf . ib . p. 461, where the form roscellais cited .

2 ruga . `ponunt crucem super arcellarn ad ragas' , Ordo Roma-nus, cited by ] .Duchesne, Origines, p. 482 ; cf . lb . 484 .

S

sacra = diploma, cf . `moo sinu bruni., or Girkir kalla sakrani' ,i . e . with his letter which the Greeks call snow, Jhítvardar Saga ,cap . 3 .

sacritegium, a wallet or case for carrying ecclesiastical ves-sels, etc ., Stokes, Irish Glosses, No . 71.0 (p . 22) . gl . spout,which = sccta, which = wallet .

saraccuoruni opus, = sarcenet, Chron . Evesham ., p . 278 .scholasticus,

acluocatus, cf . Lo Blant, Actes des Martyrs ,pp . 249-251 .

scolatizare, to study, `si contingat aliqueni . . . do consanguinci snostris scolatizare in legibus, Excerpta Hist . 2 , p .1.60 .

scopere, to search out, probe, `scopebam spiritual, mourn ' ,Ps . LXXVI (LXXVII), 7 (Vulg .) .

scutica P = 1 . scuta, `isle qui fera scuticam S . Ambrosii', Ma-nuale Amb ., ed . Magistretti, II, 297, note .

sentis = fibula. The explanation of this extraordinary use i sthat in Irish deli means both a thorn and a pin or brooch, n odoubt because thorns were the earliest kind of pins . the writerassumes that sentis in Latin has the same double meaning .

sepeliarius (from Irish seipel, which is itsalf a loan from En-glish or French chapel, chapelle) = aedilis, 'Tim repente econo-mus, cocus atque sepeliarius . . . obiurgati sont cos', Cambro-Bri-tish Saints, ed. Rees, p . 38 .

septestragulus daemon dicer, . . . torus Satanas ego sum, Marty-rium Matth., cap. xv, Bonnet Acta Apocr . Apost ., II, i, 235 .

serpentinus (versus), v . echoicus .

GLOSSARY OF DU CANGE . — ADDENDA ET CORRIGENDA .

27

sextarius (-um ?) (?) 'contractas quidam . . . per terrain in sex-tario trahebatur ' , Aur . Leg., p . 280 .

siccarium, ? corn-kiln, Walsh Laws, II, 778 .signatio prima, v . praesignaculum .sinus, `duponclius idem est ac duo silli ; sinus autem est unes

scriptulus et quarta pars scriptuli ', Rev. Celt ., VIII, 368 (fro mMS. Marl ., .1802) .

sippa, ? some kind of veil, ` nelans eos de palleo aut sippa, acposit() desuper iagali', Liber Ord. Mozarab ., col . 436 .

6 . sors, like Greek à poç, the clergy, as being the Lord ' s inhe-ritance, `electus in sortem Domini, caraetèrem tonsure clericalisaccepit', Noua Leg. Angl ., I, 163 .

spalagus, also spalagius, `regulus uincitur, et spalagius nihi lnoxium operatur' , Book of Cerne, ed . Kuypers, p . 157 .

spirula, `spirulam, ici est palmam de terra sancta factam por-tans ' , Sarum Brev., I, 115 .

spondilia, the outer timbers of a bed, ` canclelam . . . supra spon -dilia lectuli sui suprema confixerat ' , Reginald . Duneim . (S . S .) ,p 80 .

squirio, also squirius, ` feruscula quam squirium uocan t' , Nona

Leg. Angl ., I, 210 .sttandium, ` Archiepiscopus aseenclit in tribunal acl standiu m',

Manuale Ambras., II, 298 .sidéra statiorrantia, fixed stars, Aurea Leg., p . 7 .duo ste7p'arii, in a list of monastic servants, in M . R . James ,

On the Abbey of S` Edmund, p . 180 (? rent-collectors) .

suaiuua (?), `Venir pontifex ante altare, et habens suaiuua Glua s

arnpullas . . . iterum reuoeat cam ad suaiuua' , Ordo Rom. in Du-

chesne, Origines, p. 467 .subarare, ? to undertake, to promise, `regis subire iuclicium

singuli subarabant ' , Asser, ed. Wise, p . 70 .

subarrhatio, in sense of 1 . subarrare, espousal, matrimonial en-

gagement . `Interrogat sacerdos . . . arrhas sponsales ; et dicuntur

arrhae annuli, uel pecunia, eel aliae res dandae sponsae pe r

sponsum ; quae clatio subarrhatio dicitur, praecipue turn quando

fit per annuli dationem ; et tune uulgariter desponsatio dicitur ' ,

Sarum Manual, p . 18* (printed at end of York Manual, Surtee s

Soc.) .subucula, a vestment, probably the same as the poderis, worn

under the all), `We laera Pact aele preost haebbe . . . subuculam

nI .V . C . er .urvrrormt .

under his nllian', Edgar's Canons, Thorpe's Ancient Laws, II225(1 ;v. Rock Church of our h'athorO, I, 374 ,

succenturiatus, 'ubi nrul(os suorunr succenturiatos aestirna-bant', Ord, Vit ., Ill, 561, i . e . drawn up as a reserve .

T

tabcllia, also tabelionns, `pro cleric's, religiosim, iuris periti staque tabclionis', Manuale Ambros,, I, r, 1.03 .

L . talcum, also Imp), a badger, 'Tune Piranus taxonem in silua snrisit Tune unlpes scu.jnens taxum, ate . Noun Leg . Angl . ,Ii, ,321 .

thearticus (r) 'Videntru• eloquia sorte►u noinivare hearti-eurn quoddam donrurr durnonstraus illi therartieo ilion) a dluia aelectiorre mrrscaptur n ' , Au rea leg ., p, 1.87 ; `Poston Uimruu est utUUiuersi hiorarchae laudarent . ., inlinitae uirtutim bonitale mthearl.icae infirmitatis ' , ibid,, p . 506 .

3. titnlum . "Legondum in oena 1)ornini per titulom", Libor Conti -

ram, eel . Morin, p, 158, 'hoc est, per parochiru'um ocelesias longepositas ' , ut seribit Hildeforrsus de Cogn . lapt ., c . 108 (note a, L .) ,

'Legendum die mabbatc► per titulom ' ,

p . 9 .íi11 .toletum, i' hearth, grate, "unis extinctus est, . . . puer frondeur

super toletunr ponens", 13rcuiur . Abortion . Pars Mound H, l'ro-

priurrr Sanctorum, f, 28 v" ,tonsariac torrsoria ferramentn, 'ml quis . . . ad religion 114 c►rcli-

ne;rn eupit pervenire, . . . postulat sacerdotem a quo se religiosu mexoj►tat lieti', Tradit ei tonsurias, etc, Libor Ord . Mozarab . ,col . 82 ,

trauaricator, = praeuaricator, Codex Bezae, Lk . 6, 4 ,triduana, also triduanum, 'Si quis errans commotauerit aliqui d

de uerbis snarls ubi periculunr acinotatur, triduanunr . . . facial' ,Gildas' Penitential, in Iiaddan and Stubbs, Councils, I, 115.

troia, a sow (in the literal sense, French truie ; Ducange onl y

gives troia in the metaphorical sense of a military engine) . 'inue-nit quondam subulcum flenterrr . . . pro una sue que nominabatu rtroia . . . Erat enim cadeau porca', etc . Vies de S . Maio, ad, DomPlaine et A . de la Borderie, p . 148 .

/r . tarira . 'In Matutinis Natiuitatis, etc ., psalrni proprii diui-duntur per turrnas, quis modo uocamus nocturnos', ManualeArnb., I, 1, 56 ; cf, ib ., II, 884.

GLOSSARY OF DU CANGE . -^-^ ADDENDA ET CORRIGENDA .

29

turns (sub lincm, = uas in quo Christi Corpus assoruatur) .Cf. Muratori, Liturgia Vetus Rom., II, 957 : 'I3onodictio calicis etpateune et turcis ' .

V

ucllenium, 'in ucllenio', in a bath-room, Annals of Tigher-naeh, A . D . 75i ; Rev . Celt ., XVII, 252 ; = in ballenio, Annals o fUlster, A . D . 750 .

ucrleba, P a burning coal, 'manus suas prunis ardentibus re-pleuit, . . . ct caro cius non est lesa . Alt rox : Die mini quomod ouerlebe non ledunt to ' , Costa Rom ., p . 384 .

uormcseerc, 'I'rophctas audi, o homo ►nortue, et uermoscend oenlu►unioso' August . in [oh . Tract ., XXXV, g 8 .

neslis ndriation, V . s . a(11'11lien .

uvula -=, uvula, ' in foramen sub uvula (pisa) intrauerunt', VitaS . l,aurontii Dublin . Anal . Rolland., XX.XIII:, 17i, noto .

visidis (gen .) P ' Rem logo . . . j dolem visidis', 1?,xcerpta Ilist . 2 ,

p . 14(Ú ,

uïtton,

Anglo Saxon 1 1t, a poem .uitula(ncu . 'uiitulamina dieuntur parca uirgulta quae, so subii-

ciunt sub ingenti huîusmodi arbori.s umbra', Colunìbau's Com-

mentary on 1'sabn XXVIII (XXIX) in Thesaurus Palacohiberni-cus, 1, 148 .

unga (i') 'ut primes ungas ablucrot', Aurea, Leg., p, 921 . .

urbigena, glossed by cristazcln., i . o . a christia►n (opposed topaganus), Stokes Irish Glosses, p . 12 (n° 323) .

W

wangîa = vanga, 'cum wangiis at fossoriis et cum ceteris ins-

trumenti.s ' , Visio Tnugdali, cap. ix, ed . Wagner, p . 23 .

Y

Y . vide biuium .

Several words not found in Ducange, or used in senses not no-

ted by him, aro included in the Glossary to my Vitae Scorum Hi-

berniac . I have not thought it necessary to repeat them here, a s

they are already in print .C . I'r.oncnlvn .