Uguccione della Faggiola, Potestà e Capitano generale di Pisa e Lucca, reintegra

ne' loro beni i Marchesi di Massa e Corsica e i Conti rurali della Versilia (1), anno

1315.

(Pergamena della Corte de’ Mercanti, R. Arch. Diplomatico).

Exemplum

ln nomine Domini , amen. Continetur in Libro seu Quaterno citactionum,

monitionum, bannorum missorum et relactionum et aliarum diversarum

scripturarum factarum ex officio domini Fey de Aritio Ofilitialis magnificl viri

domini Uguccionis de Fagiola pisani Potestatis et Capitanei pisani Populi et

guerre pisani Comunis, ac sotietatis et lege pisane et lucane Capitanei generalis,

super executione mandati sibi facti a suprascripto domino Uguccione, ut

apparet per licteras infra, supra constltutum factum nobilibus de Corvaria et

Vallecchia et eorum sequacibus, secundum formam dicti mandati, et scripto per

me Ranuccium Martelli notarium, de mandato dicti Offitialis, sub anno

nativitatis Domini, MCCCXV, indictione xiij a, pro ut infra per omnia continetur.

Tenor lictere baylie concesse discrete viro domino Feo de Aritio Offitiali

mangnifici viri domini Uguccionis de Fagiola pisani Potestatis et Capitanei

pisani Populi et guerre pisani Comunis, ac societatis et lige pisane et lucane

Capitanei generalis, hic est, videlicet.

Uguccio de Fagiola pisanus Potestas et Capitaneus pisani Populi et guerre pisani

Comunis ac societatis et lege pisane et lucane Capitaneus generalis, discreto viro

Feo de Aritio, Offititiali suo, salutem sinceram. Cum ex forma capitulorum pacis

de proximo facto inter Comune pisanum ex una parte et Comune lucanum ex

altera, debeant exiticcii hinc inde restitui et reponi ad bona et iura, que ipsi, vel

eorum antecessores, tempore eorum exitus, possidebant, auctoritate

presentium tibi conmittimus et mandamus: Quatenus, nullis excectionibus seu

dilationibus obstantibus vel auditis, omnes et singulos infrascriptos et eorum

sequaces, vel eorum legilimos procuratores pro eis, ad eorum iura et bona, que

tempore dicti eorum exitus tenebant et possidebant ipsi vel ipsorum

antecessores, sita in locis subscriptis, et alibi ubicumque in districtu et comitatu

lucano et pisano, libere restituere debeas et reponere cum effectu, secundum

formam dicte pacis, exceptis fortilitiis castrorum et roccharum ac

iurisdictionibus civilium et criminalium causarum. Si qui vero contradixerint,

asserentes se ius aliquod habere in premissis, eos moneas ac cites coram parte,

post dictam restitutionem factam liberaliter, supra de predictis, quod infra post

quintam diem post monitionem et citationem dictam, coram nobis in civitate

pisana compareant, cum conscientia inferius denotatorum, cum receptione

iustitie complemento. Nomina quorum restituendorum et reponendorum sunt

hec, videlicet.

Robertus marchio Masse et Corsice filius qm. domini Alberti marchionis Masse

et Corsice per medium; et domlnus Johannes, Dey gratia, Popollonie Massanus

episcopus, Duccius dictus Matarassus eius germanus, marchiones Corsice et filli

qm. Palatini marchionis Masse et Corsioe, pro alia medietate eorum. Andrucclus

qm. Fredini filius qm. djcti Paladini, Orlanduccius filius qm. domini Andree

marchionis Masse et Corslce, Lemmus qm. Cursi marchionis Masse et Corsice

sequaces exiverunt (?) de dicta terra Masse marchionis. Guido qm. Landi,

Landus qm. domini Guidonis, heredes domini Ugolini Sanne, Guido

suprascriptus, heres Gilii qm. domini Tancredini et Aldebrandini Seccii;

Franceschellus et Bertolinus germani qm. Fatii qm. domini Paganelll, heredes

qm. domini Guidonìs Malaparte; Bertuccius, Joliannellus , Aldoynus , Fatiolus,

heredes Vannelli germanì filli qm. Gualtrocti, heredes domini Guidonis

Malaparte qui sunt de Vallecchia. Guido, Bafalus, heredes qm. Aldoyni; Anfosus

qm. domini Codibue; Vannuccius qm. Parentis qm. Bernabue; et Lapus qm.

Vannis qm. domini Pactarini; Bonaccursinus Dini, heredes qm. domini

Gaydeferri cum allis minoribus; Bindus qm. domini Bonaccursi qm.,

Aldebrandini, qui omnes sunt de Corvaria et eorum sequaces. Bindus qm. Landi

qm. Domini Aldebrandlni, domina Deccba , domina Vanna, heredes Rolandi

Ciocte; Landus qm. domini Guidi, heres domini Alberti Loschi et Johannelli;

domina Bice et Perina eius soror, heredes Veltri Loschi qm. domini Alberti

Loschi; domina Cingha, heres domini Bernardini de Castello; Tedicellus qm.

domino Tore et filii, heredes Veltri qm. domini Alberti. Data Pisis, MCCCXVI,

indictione xiij a, xvjjj kalendas iulii, secundum consuetudinem Pisarum. Que

quidam lictera sigillata erat sigillo Comunls pisarum, videllcet quadam scholpita

in sigillo, sed lictere legi non poterant, quia coperte erant carta, quam vidimus et

legimus.

Die xiij a iunii, dominus Feus de Aritio Offitialis magnifici viri Uguccionis

suprascripti, ex auctoritate et baylia ei commissa a dicto Uguccione, supra

restitutione et reponendi nobiles

suprascriptos et eorum sequaces exiticcios, ad bona et iura que ipse vel alteri

eorum antecessores possidebant tempore dicti eorum exitus; conmisit, imposuit

et mandavit Bonscruccho Juncte, nuntio et preconi publico Comunis

Petresancte, quatenus, ex parte dicti domini Uguccionis, et sua parte,

preconizzet publice et palam in terra et per terram Petrasancte in locis

consuetis, quod quecumque persona est que contradicere velit vel se apponere,

vel ius aliquod se habere diceret in possessionibus, iuribus et bonis datis et

restitutis nobilibus supra scriptis et eorum sequacibus, dandis et restituendis

per dictum Offitialem, ex dicta auctoritate et commissione, quod hinc ad sex dies

proxime venturos, compareant in civilate pisana, coram dicto domino

Uguccione, cum coscentia eorum quibus date et restitute sunt possessiones et

iura et bona, que dabuntur et restituentur et recipientur, iustitie

complementum. Item , quod preconizzaret, ex parte dicti domini Uguccionis et

sua, quod quicumque vult scire possessiones et bona et iura datas et restitutas,

dandas et restituendas dictis nobilibus et eorum sequacibus, vadat ad domum

quam habitat Ranuccius Martelli notarius in terra Petrasancte, coram ipso

Ranuccio, et notificabit unumquemque petentem, et cuique petenti de predictis

copiam dabit; vel quod die lune proxime, que erit xxiiij iunii, sint in civitate

pisana pro ipsa copia et notificatione, coram ipso domino Feo. - Die vigexima

iunii , Bonscrucchus Juncte nunptius, nunptius et preco publicus Comunis

Petrasancte, retulit mihi Ranuccio Martelli notario, die suprascripta, se die xviiij

iunii, ex suprascripta commissione et mandato eidem facto, gridasse et

preconizzasse, publice et alta voce et palam, in terra et per terram de

Petrasancta, in locis consuetis, ex dicta parte; quod quicumque persona est, que

contradicere velit vel se opponere, vel aliquod ius se habere diceret in

possessionibus, iuribus et bonis , datis et restitutis , dandis et restituendis

nobilibus suprascriptis et eorum sequacibus, per dictum Offitialem, ex dicta

commissione, hinc ad viij dies proxime futuras, compareant in civitate pisana

coram dicto domino Uguocione, cum conscientia eorum quibus date et restitute

sunt dicte possessiones et iura et bona, et quibus dabuntur et restituentur per

dictum Ofitialem, ex dicto mandato, et recepturi iustitie complementum. ltem,

quod quicunque vult scire possesslones, iura et bona, datas et restitutas, dandas

et restituendas dictis nobilibus et eorum sequacibus, vadat ad domum quam

habitat Ranuccius Martelli notarius, positam in terra Petrasancte,coram ipso

Ranuccio et notifficabit unumquemque petentem, et cuique petenti de predictis

copiam dabit; vel quod die lune proxime, que erit xxiiij iunii, sit in civitate

Pisarum, pro ipse copia notiflicanda, coram ipso domino Feo.

Hoc est exemplum cuiusdam scripturae publice scripte manu ser Signorecti

notarii, cuius tenor, obmisso eius singno, talis est videlicet:

In nomine Domini, amen. Nos Francischus de Fagiola lucanus Potestas et

Capitaneus generalis, visis petitione seu petitionibus, facta seu factis, per nobiles

de Corvaria et Vellecchia coram nobis, occasione bonorum que dicti nobiles

habere consueverunt in partibus Versilie et in civitate Lucana et eius districtu,

et inquisitione et petitione seu petitionibus, facta seu factis de ipsis bonis per

dominum Petrum de Cortona nostrum iudicem et assessorem ad civilia

deputatum, et dictis testium examinatorum super dictis petitione seu

petitionibus, inquisitione seu inquisitionibus, pronunptiatione seu

pronunptiationibus, et inductione seu inductionibus in possessorio, factis per

dictum dominum Petrum, de dictis nobilibus, super iurisdictionibus et certis

bonis et possessionibus sitis in partibus Versilie, ut continetur manu Rustichelli

Pontadoris seu alterius notarii; cognita ex abundanti per nos veritate de

predictis actitatis et gestis per dictum dominum Petrum, et visis pactis initis

inter Comune lucanum et Comune Pisanum, predictis omnibus visis et diligenter

consideratis, predicta omnia, per dictum dominum Petrum acta et gesta in

qualibet suo membro et articulo, in predictis et super predictis bonis, in

favorem predictorum nobilium, ex certa scientia approbamus et affirmamus,

omni, via, iure et modo, quibus mellus possumus. Conmictentes insuper domino

Tano nostro iudici et assessori ad civilia deputato, ut dictos nobiles inducere

debeat in possessione aliorum suorum bonorum et iurisdictionum, in quibus

dicti nobiles restituti non forent, audiendo et examinando iura eorum, breviter

et summarie, sine strepitu et figura iuditii, ita quod, habita quali quali fide, quod

ipsi vel eorum antecessores tenuerint vel possiderint bona, iura, honores vel

possessiones, tempore eorum expultionis vel postea, que vel quas petierunt vel

petiere sibi restitui et in eorum possessione reponi, eos reponat ac restituat,

non admictendo vel audiendo quatenus estiterint in possessorio iuditio aliquem

contradictorem, reservato tamen possessoribus dictorum iurium, si que habent

in dictis bonis, iuribus et posseisionibus, in petitorio iuditio, ipsumque

dominum Tanum nostrum executorem facimus ad predicta et qualibet

predictorum et ad eosdem dependentia et connexa, et ad omnia infrascripta

principaliter vel incidenter, dictum tangere negotium. Actum Luce in palatio

domini Giani et fratruum de Portichu, in quo Capitaneus et dominus Potestas et

eius curia residet, in camera eiusdem domini Potestatis et Capitanei,

presentibus Cione Mocho de Abbatibus de Florentia et ser Bonaiuncta Guilielmi

notario de Vico pisano, et pluribus aliis testibus ad hec vocatis et rogatis, sub

anno nativitatis Domini M° CCC° XVI° indictione xiij a, die quartodecimo mensis

decembris. - Ego Singnorectus qm. Johannis de Montecatino, auctoritate Imperii

iudex ordinarius ac notarius, et nunc scriba et Cancellarius publicus lucani

Comunis et dicti domini Potestatis et Capitanei, predictis omnibus interfui, et de

mandato predicti domini Potestatls et Capitanei hec subscripsi et publicavi.

Magne sapientie viro, domino Petro de Tuderto, legum doctori, Vicario

Potestatis lucani Uguccio de Fagiola pisanus Potestas et Capitaneus pisani

Populi et guerre pisani Comunis, ac societatis lige pisanorum et lucanus

Capitaneus generalis, salutem et omne bonum. Nobiles et egregios viros de

Corvara et Vallecchia et Marchiones de Massa, secundum formam capitulorum

pacis, oIim inite inter Comune lucanum et pisanum, et exiticcios eorundem in

possessione bonorum et iurium, quibus dicti nobiles tempore quo fuerunt

expulsi ipsi vel antiqui eorum, per ser Feum notarium, nostrum familiarem, cui

predicta conmisimus, restitui fecimus in corporalem possessione reduci, salvo

quod si aliqui ex dicta restitutlione dicunt se gravari, liceat eis, coram nobis vel

nostro vicario pisano, infra quinque dierum spatium comparere, recepturi

iustitie complementum. Quare volentibus dictarum partium parcere laboribus

et expensis, discreptioni vestre auctoritatis conmictimus, quatenus omnes qui

ex tali restitutione, quam fieri fecimus nobilibus supradictis, dicerent se

gravatos, beningne suscipientes, eorum querimonias audiatis, et secundum

formam capitulorum iam dicte pacis, summarie et sine strepitu et figura iuditii,

quotiens ipsas sine debito terminetis, facientes, que decerneritis, auctoritate

vestra firmiter observari. - Data die xxij iunii - Dominus Feus de Aritio Offitialis

mangnifici viri domini Uguccionis de Fagiola pisani Potestatis et Capitanei

pisani Populi et guerre Pisanorum ac societatis et lige pisani Comunis et lucani

Capitanei generalis, sequens formam mandati sibi facti a suprascripto domino

Uguccione, ut de dicto mandato apparet per licteras suprascripti domini

Uguccionis datas eidem domino Feo, quarum tener inferius denotatur:

Uguccio de Fagiola pisanus Potestas et Capitauens pisani Populi et guerre pisani

Comunis ac societatis lige, pisanus et lucanus, Capitaneus generalis, discreto

viro Feo de Aritio, Offitiali suo, salutem sinceram. Cum ex forma capitulorum

pacis de proximo facte inter Comune pisanum ex parte una, et lucanum Comune

ex altera, debeant exiticcii hinc inde restitui et reponi ad bona et iura, que ipsi

vel alteri eorum antecessorum, tempore eorum exitus possidebant, auctoritate

presentium conmictimus et mandamus; quatenus, nullis exceptionibus seu

dilationibus obstantibus vel auditis, omnes et singulos inlrascriptos et eorum

sequaces vel eorum legitimos procuratores pro eis, ad eorum iura, bona, que

tempore dicti eorum exitus tenebant et possidebant ipsi, vel eorum

antecessores, sitis in locis subscriptis et alibi ubicunque iurisdictione et

comitatu lucano et pisano, libere restituere debeas et reponere cum effectu,

secundum formam dicte pacis; exceptis fortilitiis castrorum et roccharum ac

iurisdictionum civilium et criminalium et aliarum caussarum. Si qui vero

contradixerint, asserentes se ius aliquod habere in premissis, eos moneas ac

cites, ex nostra parte, post dictam restitutionem factam liberaliter supra dictis,

quod infra diem tertiam, quintam post monitionem et citationem iam dictam,

coram nobis in civitate Pisarum compareant, cum coscientia inferius denotata,

inde recepturi iustitie complementum. - Nomina restituendorum et

reponendorum sunt hec , videlicet: de Massa Robertus etc. - Item similiter et

simili modo restituas suprascriptis infra, pedagium et iura pedagii recolligendi

secundum morem solitum, quod dicitur filiorum Raymondi, quod recolligi

consuevit apud Brancallianum, videlicet quod recolligi posset, more solito a

more solito, a mare usque ad montes et per omnes partes ubi et solitum est

recolligi, investivimus Guidum qm. Landi Sanne, Landum Sanne,

Francieschellum Fatii, Aldoynum Gualtrocti, Bonaccursum Dini, Lapum Vanni

domini Pactarini, pro se ipsis et allis eorum consortibus et consortum omnibus,

partem habentibus in ea, et iura pescharie, aque et lacus de Porta, terra et acqua

Tonfolelli et altera pescharia et aquorum dulcium ad dictas partis habentes,

occasione suprascripta, et alia quecumque in acqueductu predicte pescharie et

iurisdictione, et in aliis non intelligantur pro presenti instrumento facta

restitutio de aliqua fortessa murata vel castrum vel roccha vel non murata, vel

iura civilia vel criminalia. - Data et facta fuit dicta restitutio ad locum dicti

pedagii, seu ubi consuevit recolligi apud Brancallianum, coram Tano Serpentis,

Bacciomeo Lupardi de Gemingnano qm. Ughi et aliis pluribus testibus, die

decimo octavo ianuarii.

Ego Angelus qmt ser Bonredditi Baldinocti notarii de Luca, imperiali auctoritate

iudex ordinarius et notarius publicus, predictas scripturas et acta autenticha,

sumpta de suprascripto libro seu quaterno, unde hoc sumptum est exemplum,

scripto et publicato manu ser Ranuccii Martelli notarii, una cum infrascriptis

notariis coram domino Fiordo iudice et assessore domini lucani Potestatis, vidi,

legi et abscultavi. Et quia predicte scripture et acta sumpta de dicto libro seu

quaterno concordare inveni cum hoc exemplo, de mandato dicti domini iudicis

et elusdem auctoritate, ut huic exemplo detur de cetero plena fides, huic

exemplo mea manu scripto et sumpto, subscrissi et meo signo et nomine

publicavi - Actum Luce in domo domini Bartholomei de Villanova, in qua

predictus dominus Potestas moratur, coram ser Gilio Joannis Gilii notarii, et ser

Petro filio Vannis, notariis, lucanis civibus et pluribus aliis testibus ad hec

rogatis et presentibus; anno nativitatis Domini mlllesimo trecenteximo

trigesimo secundo, indictione quartadecima, die septimo mensis Augusti.

Ego Bonaiuncta Laurentii notarius de Luca, imperiali auctoritate iudex

ordinarius et notarius publicus, predictas scripturas et acta autenticha, sumpta

de dicto libro, unde hoc sumptum exemplum, licet a dicto ser Angelo

descriptum, mei licentia , vidi, legi et abscultavi , una cum dicto ser Angelo et

infrascripto ser Jacobo, coram dicto domino iudice et ex commissione et licentia

mihi concessa a Maiori lucano Regimine, et publice me subscripsi, meo signo et

nomine publicavi.

Ego Jacobus filius ser Tedaldini Lazari , imperialis aule iudex ordinarius et

notarlus; et suprascripti ser Angelus et ser Bonaiuncta, alii tabeliones et testes,

pariter mecum presentes, suprascriptum exemplum et acta, ab originali suo

integro et incorrupto autentico, et coram domino Fiordo suprascripto, indice et

assessore dicti domini Potestatis lucani, legendo et abscultando in nullo quod

sensum vel intellectum mutet, invenimus discordare, potius per omnia

concordare, et ideo de lpsius domini Fiordi iudicis suprascripti licentia et

mandato, in eiusdem exempli plenam fidem, me testem, et predicte

insinuationis auctoritate presens interfui.

(1) Di questa carta diè un assai largo sunto il Prof. Francesco Buonanoma nel

suo libro che ha per titolo: Indice di documenti inediti risguardanli la Badia di S.

Pietro di Camajore ed altre chiese e Iuoghi della Versilia. Lucca, Giuseppe Giusti,

1858, ai numeri 238, 239, 240.