Bibliografia Il sublime Antico e moderno (1993-2013)... il bello, il sublime: arte e letteratura in...
Transcript of Bibliografia Il sublime Antico e moderno (1993-2013)... il bello, il sublime: arte e letteratura in...
1
Ugo di Toro
Bibliografia
Il sublime Antico e moderno
(1993-2013)
J ean-Jules -Antoine Lecomte du Nouÿ, Demostene s i e s erc i ta a r ec i tare un'oraz ione (1870)
D ipa r t imen to d i L e t t e r e A r t i e Sc i enze Soc i a l i Un i v e r s i t à “G .
D ’Annunz i o ” Ch i e t i - Pesca ra
2
La presente bibliografia si rivolge a quegli studenti che intendono
sostenere una tesi sull’argomento del sublime, sia nel mondo antico
sia in quello moderno. La ricerca è stata condotta sui motori di
ricerca delle più prestigiose case editrici nazionali e internazionali,
nonché sui principali siti di vendita on-line. Per gli articoli sul
sublime nel mondo antico si è consultato l’Année Philologique. Si è
preferito fare riferimento principalmente al materiale disponibile in
lingua italiana, inglese e francese, anche se non mancano rinvii a
quello in lingua spagnola e tedesca.
Forse, sarebbe risultata più fruibile dal lettore una suddivisione in
articoli, saggi e volumi, ma si è preferito adottare un criterio
alfabetico. Pertanto gli autori non compaiono secondo l’anno di
pubblicazione dei lavori ma per cognomi. Gli articoli su rivista sono
facilmente individuabili in quanto sono segnalati in rosso, portano il
titolo fra apici, il nome della rivista in corsivo, seguito dal numero
dell’uscita, dall’anno e, quindi, dalle pagine. Lo stesso per i contributi
in volume.
Questa bibliografia avendo come suo scopo principale quello di
orientare gli studenti non pretende esaustività, ma si accontenta di
suggerire quei testi facilmente reperibili o presso gli editori o presso
le catene on-line di vendita, compresi i testi stranieri dei quali è stata
verificata la presenza sia presso l’editore sia presso i venditori on-line
che effettuano spedizioni in tutti gli stati.
3
Sublime Articoli e monografie
A
AA.VV, Revue philiosophique 2003, tome 128, numéro 4: Le sublime
et le terrible, Paris, Presses Universitaires de France PUF 2003;
Allison H. E., Kant's Theory of Taste. A Reading of the Critique of Aesthetic
Judgment, Cambridge, Cambridge University Press 2001;
Allison H. E., Kant’s Theory of Taste. A Reading of the Critique of
Aesthetic Judgment, Cambridge, Cambridge University Press 2001;
Ambaglio D., L'Anonimo Del Sublime e i frammenti degli storici greci,
4
in Tradizione e innovazione nella cultura greca da Omero all'età ellenistica,
Miscellanea in onore di B. Gentili, vol. III, pp. 1057-1065, Roma,
Gruppo Editoriale Internazionale1992;
Arco Magrì M., “La mèmgsiq tra antico e bizantino: riflessioni sul Perè
÷youq 13.2”, Helikon, 1995-1998, 35-38, pp. 363-369;
Ashfield A., de Bolla P., The Sublime: A Reader in British Eighteenth-
Century Aesthetic Theory, Cambridge, Cambridge University Press 1996;
Auerbach E., Lingua letteraria e pubblico nella tarda antichità latina e
nel Medioevo, Milano, Feltrinelli 2007;
Axelsson K., The Sublime: Precursors and British Eighteenth-Century
Conceptions, Frankfurt am Main, Verlag Peter Lang 2007;
5
B
Battersby Chr., The Sublime, Terror and Human Difference, London
and New York, Routledge 2007;
Beil U. J., “Rhetorische Phantasia Ein Beitrag zur Archäologie des
Erhabenen”, Arcadia, 28, 1993 pp. 225-255;
Bodei R., Paesaggi sublimi. Gli uomini davanti alla natura selvaggia,
Milano, Bompiani 2008;
Boileau Despreaux N., Oeuvres de Boileau Despreaux. Traite Du
Sublime. Reflexions Critiques Sur Quelques Passages Du Rheteur Longin,
Volume 3... , Les Sorinières, Saraswati Press 2012;
Boileau N., (a cura di Frères G.), Oeuvres complètes de Boileau. T. 4.
Traité du sublime, Maurepas, Hachette-BNF 2013;
Bonfatti E., (a cura di), Il gesto, il bello, il sublime: arte e letteratura in
6
Germania tra il 1700 e il 1800, Roma, Artemide 1997;
Bonnecase D., Chezaud P., Les paradoxes du sublime. Des Lumières
à l'Europe romantique des Nations, Brionne , Gérard Monfort 2007;
Bordoni C., Dal sublime ai nuovi media. Arte, estetica, società, Pisa,
Felici 2012;
Brady E., The Sublime in Modern Philosophy: Aesthetics, Ethics, and
Nature, Cambridge, Cambridge University Press 2013;
Buonaiuto L., Lyotard e il criticismo kantiano. Una rilettura
dell'analitica del sublime, Roma, Stamen 2012;
7
C
Cajani G., “Conii verbali e risemantizzazioni: la creazione di un
lessico specifico nel «Sublime»” Atti del Secondo Incontro internazionale di
Linguistica greca, Labirinti 27, Ed. E. Banfi, Trento, Università degli studi
di Trento 1997, pp.103-120;
Calcante C.M., “Due modelli di descrizione dell'ordine delle parole:
Dionigi d'Alicarnasso e il Perè ÷youq”, Studi classici e orientali, XLI (1991),
pp. 299-309;
Calcantre C. M., Genera dicendi e retorica del sublime, Pisa-Roma,
Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali, 2000;
Cannatà Fera M., “«Sogni di Zeus»: (Anon. De sublim. 9, 14)” Rivista
di Filologia e Istruzione Classica, (RFIC), 1997, 125, pp. 70-81;
8
Canuel M., Justice, Dissent, and the Sublime, Baltimore, Johns
Hopkins University Press 2012;
Carboni M., Il sublime è ora. Saggio sulle estetiche contemporanee,
Roma, Castelvecchi 2003;
Carrano A., Dismisura e apparenza. Vicissitudini di un'idea: il sublime
da Kant a Schopenhauer, Genova, Il Nuovo Melangolo 2005;
Carrano A., Sublime, Napoli, Guida 2008;
Cascardi A. J., Consequences of Enlightenment, Cambridge,
Cambridge University Press 2001;
Clewis R. R., The Kantian Sublime and the Revelation of Freedom,
Cambridge, Cambridge University Press 2009;
Corrington R. S., Nature’s Sublime. An Essay in Aesthetic Naturalims,
Lanham (USA), Lexington Books 2013;
9
Costelloe T., The Sublime: From Antiquity to the Present, Cambridge,
Cambridge University Press 2012;
Cottier N., Totality and the Sublime in Peter Weiss's The Aesthetics of
Resistance. A Proletarian Phenomenology, Saarbrücken, VDM Verlag Dr.
Müller 2008;
Coutine J-F., Deguy M., Lyotard J-F., Nancy J-L., Du sublime,
Paris, Belin 2009
Crockett C., A Theology of the Sublime, London and New York,
Routledge 2011;
10
D
Damn A. C., The Abuse of Beauty. Aesthetics and the Concept of Art.
Arthur C. Danto, Peru (Illinois), Carus Publishing Company 2003;
Day H. J. M., Lucan and the Sublime. Power, Representation and
Aesthetic Experience, Cambridge, Cambridge University Press 2013;
Daziano L., “«Panacea di tutti i mali”: nascita-oblio-riscoperta di una
parola, fortuna di un’espressione”, Atti del Secondo Incontro
internazionale di Linguistica greca, Labirinti 27, Ed. E. Banfi, Trento,
Università degli studi di Trento 1997, pp. ;
de Jonge C. C., “Dionysius and Longinus on the Sublime: Rhetoric
and Religious Language”, American Journal of Philology, 2012, 2, pp.
271-300;
Dejardin B., L'art et le sentiment : Ethique et esthétique chez Kant,
11
Paris, L'Harmattan 2008;
Dejardin B., Lìimmance ou le sublime. Oberservation sur les réactions
de Kant face a Spinoza dans la critique de la faculté de juger, Paris,
L'Harmattan 2001;
Donadi F., Pseudo-Longino. Del sublime, Milano, Rizzoli 1993;
E
Ellison D., Ethics and Aesthetics in European Modernist
Literature. From the Sublime to the Uncanny, Cambridge, Cambridge
University Press 2006;
12
F
Feloj S., Il sublime nel pensiero di Kant, Brescia, Morcelliana 2012;
Fisher Ph., The Vehement Passions, Princeton (Nerw Jersey),
Princeton University Press 2011;
Franzini E., Burke: il sublime e l’oscurità, in AA.VV, Prospettive
sull’estetica del Settecento, Pratica filosofica, vol 7, Milano, CUEM 1995;
Furniss T., Edmund Burke's Aesthetic Ideology Language, Gender and
Political Economy in Revolution, Cambridge, Cambridge University Press
2008;
Fyfe W. H., On the sublime, Cambridge (MA), Harvard University
Press 1995;
13
G
Gaetano R., Giacomo Leopardi e il sublime. Archeologia e percorsi di
una idea estetica, Soveria Mannelli (CZ), Rubettino 2002;
Gaut B., McIver Lopes D., The Routledge Companions to Aesthetics,
London and New York, Routledge 2011;
Geisenanslüke A., Le sublime chez Nietzsche, Paris, L'Harmattan
2000;
Giacomoni P., Il laboratorio della natura. Paesaggio montano e
sublime naturale in età moderna, Milano, Franco Angeli 2002;
Gilbert-Roth J., Beauty and the Contemporary Sublime (Aesthetics
Today), New York, Allworth Press 2000;
14
Gillone Y., La rhétorique du sublime dans l'oeuvre de Maurice
Blanchot, Paris, L'Harmattan 2008;
Giordanetti P., Etica, genio e sublime in Kant, Milano, Mimesis 2012;
Giordanetti P., Mazzocut-Mis M., (a cura di), I luoghi del sublime
moderno. Percorso antologico-critico, Milano, LED 2005;
Goyet F., Traité du sublime. Longin; traduction de Boileau; introd, et
notes de Francis Goyet, Paris, Le Livre de poche 1995;
Guidorizzi G., “«Longino» e l’uditorio: aspetti di un’estetica della
ricezione orale”, in Tradizione e innovazione nella cultura greca da Omero
all'età ellenistica, Miscellanea in onore di B. Gentili, vol. III, pp. 1067-
1076;
15
H
Hardie Ph., Lucretian Receptions. History, the Sublime, Knowledge,
Cambridge, Cambridge University Press 2009;
Hartmann P., Du Sublime. De Boileau à Schiller, Strasbourg, Presses
Universitaires de Strasbourg (PUS) 1998;
Häussler R., Zur Datierung der Schrift vom Erhabenen. In Prinzipat
und Kultur im 1. und 2. Jahrhundert, in B. Kühnert, V. Riedel, und R.
Gordesiani, (Hrsg.), Wissenschaftliche Tagung der Friedrich-Schiller-
Universität Jena und der Iwane-Dshawachischwili-Universität Tbilissi
27-30 Oktober 1992 in Jena, Bonn 1995, pp.141-163;
Heath, M., “Echoes of Longinus in Gregory of Nyssa”, VChr 53, 1999,
pp. 395-400;
Heath, M., “Longinus, «On Sublimity»”, PCPS 45, 1999, pp.43-74;
16
Hoffmann R., Whyte I. B., Beyond the Finite: the sublime in Art and
Science, New York, Oxford University Press 2011;
Hoffmann R., Whyte I. B., Beyond the Finite: The ublime in Art and
Science, New York, Oxford University Press 2011;
I
Innes D. C., "Period and Colon: Theory and Example in Demetrius
and Longinus," in Peripatetic Rhetoric after Aristotle (ed. William W.
Fortenbaugh and David C. Mirhady), Rutgers University Studies in
Classical Humanities 4, London, Transaction, 1994, pp. 36-53;
Innes D. C., “Longinus and Caecilius. Models of the Sublime”,
Mnemosyne, 2002, 55, pp. 259-284;
17
Innes D. C., “Longinus: structure and unity”, in Greek Literary
Theory after Aristotle. A Collection of Papers in Honour of D. M.
Schenkeveld, Amsterdam, University Press, 1995, pp. 11-124;
Innes D., Hine H., Pelling C., Ethics and Rhetoric. Classical Essays
for Donald Russell on his Seventy-fifth Birthday, Oxford, Oxford
University Press 1995;
Iorio W., Un brivido lungo la schiena. L'arcano insoluto dell'ode
sublime, Napoli, De Frede 2013;
Irmgard M.-R., Longin, Philologe und Philosoph Eine Interpretation der
erhaltenen Zeugnisse, Berlin, Walter de Gruyter 2011;
18
J
Jaeger S., Magnificence and the Sublime in Medieval Aesthetics, Art,
Architecture, Literature, Music, Basingstoke, Palgrave Mcmillan 2010;
Jäkel S., “Beobacthungen zum ambivalenten Denken bei Ps.
Longinus in seinem Buch Perè ÷youq”, AAntHung, 34, 1993, pp. 139-
149;
Jan R., Maintaining the Sublime. Heidegger and Adorno, Frankfurt am
Main, Verlag Peter Lang 2000;
Jouffroy Th., Le Sentiment du beau est différent de celui du sublime:
ces deux sentiments sont immédiats (1816), Charleston (Carolina-USA),
Nabu Press 2011;
19
K
Keratry A. H., Examen Philosophique Des Considerations Sur Le
Sentiment Du Sublime Et Du Beau (1823) (French Edition), Whitefish MT
(USA), Kessinger Publishing 2010;
Keratry A. H., Examen Philosophique Des Considerations Sur Le
Sentiment Du Sublime Et Du Beau: Dans Le Rapport Des Caractres, Des
Tempraments, Des Sexes, Des Climats et des Religions, d’Emmanuel Kant,
Charleston (Carolina-USA), Nabu Press 2010;
Kersiake L., Essays on the Sublime. Analyses of French Writings on
the Sublime from Boileau to La Harpe, Frankfurt am Main, Verlag Peter
Lang 2000;
Korsmeyer C., Making Sense of Taste. Food and Philosophy, New
York, Cornell University Press 1999;
20
L
Laureti R., Lombardo G. P., Mattioli E., Da Longino a Longino. I
luoghi del sublime, (a cura di Russo L.), Palermo, Aesthetica 2013;
Le Scanff Y., Le paysage romantique et l'expérience du sublime,
Seyssel sur le Rhône, Champ Vallon 2007;
Lebèque H., Du sublime, Paris, Les Belles Lettres 2003;
Leri C., «Il sublime nell'ebrea poesia». Bibbia e letteratura nel
Settecento italiano, Bologna, Il Mulino 2008;
Lombardo G., “Ernesto Grassi lettore del Perè ÷youq”, Helikon, 33-34,
1994, pp. 521-537;
Lombardo G., Finocchiaro F., Sublime antico e moderno. Una
bibliografia, Aesthetica, Palermo 1993;
21
Lombardo G., Tra poesia e physiologia. Il sublime e la scienza della
natura, Modena, Mucchi 2011;
Lozier C., De l’abject et du sublime, Frankfurt am Main, Verlag Peter
Lang 2012;
Lyotard J-F., Lessons on the Analytic of the Sublime, Redwood City
(CA), Stanford University Press 1994;
M
Malpas S., Jean-François Lyotard, London and New York, Routledge
2003;
Manesse Césarini L., Le sublime anomique. Le renversement de
l'histoire de Kant à Lyotard, Paris, L'Harmattan 2008;
22
Martindale Ch., Latin Poetry and the Judgement of Taste. An Easy in
Aesthetics, Oxford, Oxford University Press 2004;
Matelli E., (a cura di) Il Sublime. Fortuna di un testo e di un’idea,
Milano, Vita e Pensiero 2007;
Matelli E., Forum Sublime tra Antico e Moderno. Fortuna di un Testo e
di un'Idea: atti del congresso 27 - 30 settembre 2006, Roma Istituto
Svizzero, Milano, Vita e Pensiero 2007;
Mazzocut-Mis M., Il gonzo sublime. Dal patetico al kitsch, Milano,
Mimesis 2005;
Mazzucchi C. M., “Fozio (Bibliotheca, codd. 213, 350), Longinio e la
critica ellenistica”, Aevum Ant., 1997, 10, pp. 247-266;
Morenilla Talens C., “Los textos a través de los textos: Esquilo en el
de sublimitate”, in IX Congreso Español de Estudios Clásicos: Madrid, 27
al 30 de septiembre de 1995, 1998, 4, pp. 259-263;
23
Myskja B. K., The Sublime in Kant and Beckett: Literature, Aesthetic
Judgement and Ethics, Berlin, Walter de Gruyter 2001;
N
Nau C., Le temps du sublime. Longin et le paysage poussinien,
Rennes, Presses Universitaires de Rennes 2005;
Nelis D., “Appllonius est un poëte sans faille dans les Argonautiques
mais préféreriez-vous être Homère ou Apollonios?”, REL 71, 1993, pp.
14-16;
Newman B., Il sublime, adesso, Milano , Abscondita2010;
24
P
Padilla N., L'esthétique du sublime dans les peintures
skakespeariennes d'Henry Füssli (1741-1825), Paris, L'Harmattan 2009;
Pajaczkowska C., White L., The Sublime Now, Newcastle upon Tyne,
Cambridge Scholar Publishing 2009;
Panella G., Prove di sublime e altri esperimenti. Letteratura e cinema in
prospettiva estetica, Firenze, Clinamen 2013;
Panella G., Storia del sublime. Dallo Pseudo-Longino alle poetiche
della modernità, Firenze, Clinamen 2012;
Peñalosa X. P., Estética, sujeto y modernidad: lo pintoresco y lo
sublime. Hacia la fundamentación de la estética: sentimiento, gusto,
sensibilidad y experiencia, Saarbrücken, Editorial Academica Espanola
2012;
25
Pierce G. B., The Sublime Today. Contemporary Readings in the
Aesthetic, Newcastle upon Tyne, Cambridge Scholar Publishing 2012;
Pigeaud J., Du sublime, Paris, Rivages Poche 1993;
Porter J. I., The Origins of Aesthetic Thought in Ancient
Greece. Matter, Sensation, and Experience, Cambridge, Cambridge
University Press 2010;
R
Ray G., Terror and the Sublime in Art and Critical Theory: from
Auschwitz to Hiroshima to September 11 and Beyond, Basingstoke,
Palgrave Mcmillan 2011;
Richir M., Variations sur le sublime et le soi, Grenoble, Jérôme Millon
2010;
26
Rijksbaron A., “A questiono of questions: «peusis», «erôtêsis» and
Perè ÷youq 18.1”, Mnenosyne, 2003, 4 56 (6) pp. 733-737;
Riobò Fernàndez M. del C., “Sobre el orden de palabras en
Longino”, in Actas del VIII Congreso Español de Estudios Clásicos, 1994,
1, pp. 237-243;
S
Saint Girons B., Fiat lux. Una filosofia del sublime, Palermo,
Aesthetica 2003;
Saint Girons B., Il sublime, Bologna, Il Mulino 2006;
Saint Girons B., Les Monstres du sublime. Victor Hugo, le génie et la
27
montagne, Paris, Paris-Méditerranée 2005;
Salomone S., “Influenze del Sublime ps. Longiniano sulla Deca
Ammirabile di Francesco Patrizi da Cherso”, Studi Umanistici Piceni,
1996, 16, pp. 101-107;
Salomone S., “La luce che illumina e chiarisce, la luce che oscura e
nasconde: gheloion e ghelos nel trattato Sul sublime di ps.-Loongino”,
Rivista Italiana di Filologia Classica, 1995, 13, pp. 100-108;
Salomone S., “Sublime paradossale — paradosso sublime”, in
Mosaico: studi in onore di U. Albini, a c. di S. Feraboli, Genova
Pubblicazioni del Dipartimento di Archeologia e Filologia Classica e
Tradizionale (DARFLCLET), 1993, 148, pp. 185-195;
Sandin P., “Perè ÷youq 4.4, 9.10-11”, Eranos 1996, 94, pp. 40-47;
Schiffer D. S., Du beau au sublime dans l'art. Esquisse d'une
métaesthétique, Paris, l'Age d'Homme 2012;
28
Schiller F., Del sublime, (a cura di Reitani L), Milano, Abscondita
2003;
Schnur R., (gen. ed.), Charlet J. L., Gualda Rosa L., Hofmann H.,
Hosington B., Rodriguez Peregrina E., Ttruman R., Acta Conventus
Neo-Latini Cantabrigiensis. Proceedings of the Eleventh International
Congress of Neo-Latin Studies, Cambridge, 30 July-5 August 2000, Tempe
(Arizona), Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies 2003;
Scolari R., Filosofia del mastodontico. Figure contemporanee del
sublime e della grande dimensione, Milano, Mimesis 2010;
Sertoli G., Miglietta G., Inchiesta sul bello e il sublime, Palermo,
Aesthetica 1997
Shaw Ph., The sublime. The New Critical Idiom, London and New
York, Routledge 2015;
Silverman Hu. J., Lyotard. Philosophy, Politics, and the Sublime,
London and New York, Routledge 2002;
29
Slade A., Lyotard, Beckett, Duras, and the Postmodern Sublime,
Frankfurt am Main, Verlag Peter Lang 2007;
Streicher F., La phénoménologie cosmologique de Marc Richir et la
question du sublime. Les premiers écrits (1970-1988), Paris, L'Harmattan
2007;
T
Tedesco S., Studi sull’estetica dell’illuminismo tedesco, Palermo,
Fondazione nazionale Vito Fazio-Allmayer 1998;
30
U
Usher M. D., “Theomachy, creation, and the poetics of quotation in
Longinus chapter 9”, CPh, 2007, 102 (3), pp. 292-303;
V
Valasuga F., Il sublime, da Dio all’io, Milano, Bompiani 2007;
Vasalou S., Philosphy as a Practice of the Sublime, Cambridge,
Cambridge University Press 2013;
Vaucher L., Études critiques sur le traité du sublime et sur les écrits
de Longin, Charleston (South Carolina), BiblioBazaar 2009;
31
Vecchio M. M., Perché la poesia ha questo compito sublime. Antonia
Pozzi. Otto studi, Roma, Giuliano Ladolfi Editore 2013;
Vilardo M., Guidorizzi G., Mortarino M., (a cura di) Trattatisti greci:
Caratteri-Il sublime-Sulle facoltà naturali. Testo greco a fronte, Milano,
Mondadori 2008;
Vischer F. Th. (aut), Michel E. (trad.), Le Sublime et le Comique :
Projet d'une esthétique, Paris, Kimé 2002;
Volpe M., L' estetica del romanticismo. Wordsworth e il sublime, Roma,
Aracne 2006;
Von Staden H., “Metaphor and the Sublime: Longinus” in Desde los
poemas homéricos hasta la prosa griega del siglo IV d. C., Madrid,
Ediciones Clàsicas, 1999, pp. 359-380;
32
W
Weissberg M., Philosophies of Greek Tragedy from Schiller to
Nietzsche. The Sublime in 19th Century German Philosophy,
Saarbrücken, VDM Verlag Dr. Müller 2010;
Weissman D., Sensibility and the Sublime, Frankfurt, Ontos Verlag
2013;
West M.L., “«Longinus» and the Grandeur of God.’ Ethics and
Rhetoric. Classical Essays for Donald Russell on his Seventy-Fifth
Birthday, Oxford 1995, 335–342;
33
Z
Zabulis H., “Cicerone nel trattato «Del Sublime»” in Atti del X
Colloquium Tullianum. Monte Sant'Angelo, 24-27 aprile 1997, Ciceroniana,
Rivista del Centro di Studi Ciceroniani, 1998, (n.s.) X, pp. 133-157;
Zabulis H., Libellus De sublimitate olim Longino adscriptus recognovit
et in Lituanum convertit atque nova problematum investigatione in lingua
Lituana Britannaque instruxit, Vilnius, Aidai 1997;
Zheng Y., From Burke and Wordsworth to the Modern Sublime in
Chinese Literature, West Lafayette, Purdue University Press 2011;
Zima P. V., La négation esthétique. Le sujet, le beau et le sublime de
Mallarmé et Valéry à Adorno et Lyotard, Paris, L'Harmattan 2003;
Zizek S., Il trash sublime, Milano, Mimesis 2013;