Download - ISOLE 35 - Servizio Minoranze Linguistiche · Gor haier der Bersntoler Kulturinstitut, ver za baitern aus der prauch van bersntolerisch, lònt inn za nemmen toal en bando “Drai

Transcript
Page 1: ISOLE 35 - Servizio Minoranze Linguistiche · Gor haier der Bersntoler Kulturinstitut, ver za baitern aus der prauch van bersntolerisch, lònt inn za nemmen toal en bando “Drai

Gor haier der BersntolerKulturinstitut, ver za baitern ausder prauch van bersntolerisch,lònt inn za nemmen toal enbando “Drai konkursn ver asproch”. De drai konkursn sai’:Schualer ont student, ver deschualer va de Earsteschual ontva de Zboateschual, earste gradont ver de Studentn, Filmer, verza mòchen an video ont Schrift,ver za schraim a poesia oder a

prosa. De òrbetn miasn kemmentrong en Bersntoler Kultuinstitutvour van 30 van merz 2018. Aniatn toalnemmer kònn nèt mearas an òrbet ver an iatn konkursogem, bavai sistn kimmp erausgaborven van konkurs. Deòrbet konnt kemmen gamòchtvan a mentsch aloa’ oder zòmmpet mearer lait. Òlls s sèll as derautor gibt en BersntolerKulturinstitut tuat plaip en de

hent van Institut as s prauchen muver za gems pakònnt pet an iatn mittla’ne za miasn eppes vrong oder zolnen autor, ober s mias derkenntkemmen ber as hòt gamòcht deòrbet. Der autor mu ober prauchen smaterial ver òndra konkursn oderiniziativn pet de kopie as der hòt engahòltn. En de konkursn kemmennèt u’ganommen òrbetn as schoa’gadruckt oder as schoa’ arausgemkemmen sai’ as an iatn vurm. Ver en

gamoa’schòftn va de europeischeUnion pet a sproch bea’ne kennt;problemen ver de sproch, debirtschòft, de kultur, de legislazion.De gònze òrbet mias kemmentschrim en balsch oder en taitsch ontmias hom nèt minder as 3.500 drickas bersntolerisch. Ver en bandoschrift enveze de poesie ont de prosemiasn kemmen tschrim enbersntolerisch. En leistn ver enbando Filmer der video muastkemmen gamòcht as sòchen as degschicht, as de praich, as de kulturont as de umbèlt va de bersntolergamoa’schòft, oder va de sai’lòntschòf. Ber as billt toalnemmenen doi projeckt konnt gea’ za lesn ontaronemmen en bando as en sito vanBersntoler Kulturinstitut en desezion news. S toalnemmen en doibando ist gratis ont augatun en òllade groasn lait, de jungen ont dekinder as konnen klòffen ont schraims bersntolerisch. Sabrina Fuchs

CIMBRO ZBOAUNZBUANTZEKH TOTEM UMMAR PA’LÅNT REN VO DISEDJAR

Di plètznem kontàrn di stòrdja

Drai konkursn ver a sproch

la tradizions di trei tegnires, leé da lastoria e da la geografia, che é vegnudaaverta la seconda festa de l’Euregio.N’ocajion per fèr più fort l leam anterTrent, Busan e Dispruck e ge fèrcognoscer a la jent chesta regioneuropeana.

A la manifestazion endrezèda tel parchdi trei castagnes sotite al Ciastel à toutpèrt i presidenc de la macroregion:Ugo Rossi, Arno Kompatcher eGuenther Platter. Sotrissà é vegnù piùoutes l valor de chesta cooperazionsorafora i confins, tant tel ciamp de laenrescida, del lurier, di trasporc, del’Università al ben di joegn, che te lagestion del dialogh anter i Stac. Unmodel de colaorazion ence a liveleuropean.Se no fossa l’Euregio, è vegnù dit, ades

podessa ge esser n mur sal BrennerLa festa la segna ence la fin di doi egnde la presidenza trentina che da otoberla passa l testamonech a Busan e alpresidnet Kompatscher. L’averda lasarà soraldut sui temes del trasportpublich local e de chel sorafora iconfins. Ence na ferata é vegnudaendrezèda per l’ocajion. Pontèdademez da Dispruck con destinazionPerjen per la celebrazions de l’Euregio.Lerga é vegnuda data ence al sport conl tornoi Euregio Cup, che à vedù

I tre presidenti

Dar totem von prunn von Plàtz - foto Zotti

avenjer la formazion del Tirol de l NordSV Woergl; secondi i trentins de l’ASDComano Terme Fiavè e terzi chi deSuedtirol, de l’ A.F.C Eppan. Apede achest, cerces é vegndes proferìdes demagnadives tipiches di trei tegnires,enjigné picoi mercé de artejanat,vijites vidèdes al Ciastel e amò unconzert tel teater da pert de l’orchestradi strumenc’ a fià del Euregio, con laesibizion finala del grop di “BastardsSons of Dioniso”.

m.d.

ISOLE 3524 settembre 2017

vita trentinaCIM

BRO

MO

CHEN

O

Il tempo, anche se non deimigliori, non ha rovinato laFesta dell’Euregio.Rispettato, domenica scorsa

a Pergine, il ricco programma dellagiornata iniziato con la sfilata dellebande e delle compagnie Schützendei tre territori lungo le vie diPergine. Il via ufficiale al Parco TreCastagni, con il benvenuto delsindaco Roberto Oss Emer, e idiscorsi dei tre presidenti Ugo Rossi,Arno Kompatscher e GuentherPlatter. Unisono il messaggio:“L’Euregio è un modello perl’Europa. Un esempio di successo dicollaborazione e opportunità”.

Ence se l temp no à semper fatbontà, mingol melsegur e convalch moment de soreie, no à roinàla festa de l’Euregio de en domenia16 de setember endrezèda a Perjente la Valsugana. Tropa la families, ijoegn, i raprejentanc de laistituzions, la lies e la museghesche à tout pert a chest moment defradaa, che à abù l spirit de lacolaorazion anter l Trentin, lSuedtirol e l Tirol.Un rich program à viventà l’event.Dantfora la gran defileda con iguanc, anter la plumes diSchuetzen e i jacotenc colores digropes de folklor. L’é coi simboi de

bando ver de schualer va de Earsteschual ontva de Zboateschual, earste Grad, an iatntoalnemmer mias vourstelln oa’na van doinòrbetn: an tèckst tschrim pet en computeren bersntolerisch oder en as balsch oder astaitsch, as klòfft va oa’n van doin teme: detaitsch gamoa’schòft van Bersntol(gschicht, praich ont kultur va degamoa’schòft); de umbèlt ont birtschòft;oder van ònder gamoa’schòftn ontsprochminderhaitn van Balschlònt oder vade Europa. Ver en bando ver de Studentn òlltoalnemmer bart miasn mòchen an òrbettschrim, as projektn va oa’n oder va mearervan doin punktn: de taitsch gamoa’schòftvan Bersntol; umbèlt, birtschòft ontverpesser; schual ont sproch; oder de regionTrentino – Sudtirol; oder òndra

A nche quest’anno l’Istituto culturale, allo scopo di promuovere l’utilizzo della lingua mòchena, invita lapopolazione a partecipare al bando “Tre concorsi per una lingua”, di cui fanno parte: il concorso Schualeront student, rivolto agli scolari e agli studenti, il concorso Filmer, per prodotti audiovisivi e infine il

concorso Schrift, per testi letterari e poetici. L’iniziativa è diventata ormai una gradita tradizione per gli abitantidella valle dei Mòcheni, i quali ogni anno si impegnano nell’elaborare nuovi testi e video per aderire a questainteressante proposta. Gli elaborati dovranno essere consegnati all’Istituto entro il prossimo 30 marzo.Per ogni concorso sono previsti dei premi in denaro che variano da un minimo di 250 euro a un massimo di 1050euro. La partecipazione è gratuita.

LADINO

È stato inaugurato sabato alla presenza degli as-sessori Carlo Daldoss e Giuseppe Detomas il nuo-vo percorso tematico “Toponimi, custodi della

memoria dei luoghi”, realizzato nel centro abitato di Lu-serna. Più di venti totem in acciaio corten, grazie al la-voro di ricerca dello storico Arturo Nicolussi Moz, rac-contano altrettanti episodi storici vissuti dalla popola-zione cimbra traendo spunto da una casa, un monu-mento o una strada. Il percorso inizia dalla frazione Tez-ze per arrivare al capitello dedicato a Sant’Antonio in lo-calità Hüttn; una bacheca riepilogativa di tutti i punti diinteresse è invece stata installata in piazza Marconi.

Lesan di haüsar un di beng von lånt zoa zo vorstìana distordja vo Lusérn. ‘Z iz disar dar zil von prodjekt“Toponimi custodi della memoria – Plètznem, haltarvon gedenkh” gitrakh vür von Kamou un gizoaget inlaüt an såntza pasàrt.Pittar hilfe vo dar Redjong Trentino Alto Adige-Südtirolun vo dar Selbargiredjarte Provintz vo Tria soindadefatti khennt gilékh zboaunzbuantzekh totem pitt

aisan cortèn ummar pa’ lånt. Totem bo da zoang – indrai zungen – bazta di stòrdja hatt gilatt hintar soinrukhn, fin zo riva in dise tang.Pitt a groaza arbat, dar Arturo Nicolussi Moz, hattzornìrt dise haüsar un dise beng bo da soin nó guat zokontaranàz eppaz vo disedjar: von Pillele von Valantìaffon sèll vo dar Tortora, von Mas Osterhoff aft di Tetschvon Trögar, von Baltarprunn affon prunn von Plàtz.Alle dise sachandar håm est a soi stòrdja sèmm nåmp,vor alle di sèlnen bo da håm lust zo bizzasan eppazmearar.“I vorstea girecht umbromm di taütschan von Südtirolkhemmen bahemme zorne benn ma redet votoponomastica – hatta khött dar asesór GiuseppeDetomas vo dar Redjon – umbromm benn ma geat zoreda odar zo bèksla um an nåm von an plàtz ‘z bill khönnemmen in di hent soi stòrdja, un asó di stòrdja vonsèlln laüt o. I pinn stolz z’sega ke pittar ünsar hilfehåbar vürgitrakh an prodjekt bo da bart helvan in laützo halta gearn un starch lente ‘z lånt bo sa lem.”“‘Z iz sa a par djar bo bar trang vür disan prodjèkt bo da

redet von plàtznem – geata vürznen Luca NicolussiPaolaz, purgarmaistar vo Lusérn - un zo machanenhåbar bidar zornìrt ‘z aisan corten bo da ‘z hatt sa gèttploaza sodìsfatziong pin staigela in di beldar.Tüanante asó håbar khennt zo darvera ploaz stòrdjebo bar håm nètt gebizzt zo håba alle di tang untar dioang. Proprio höarante dise stórdje kontàrt vonArturo Nicolussi Moz, parìrt zo soina sèm, zo leba disèln tang, zo soina pittnåndar pitt ünsarne altn. Pinntotem bar håm ånka pensàrt au zo lega naüng tabèlevon beng in di zboa zungen, az pe biar un beles, asó bida prevedart di ledje aft di zungmindarhaitn von darprovìntz vo Tria.”A kàrt von lånt, bo da hatt ånka augimecht alle dihaüsar un di beng vo Lusérn un vo dar Tetch in djar1858, makmase vennen in plàtz, nåmp in monument.Sèmm soinda ånka augimecht alle zboaunzbuantzekhdi positziongen von totem. Ber da se bill seng un lesanalle makh åhevan ka dar Tetch, nåmp in Baltarprunn,zo riva fin au kan Pillele von Valantì.

Luca Zotti