VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti...

5
1 VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI CLASSE PRIMA CON SOSPENSIONE DEL GIUDIZIO IN LATINO A) Prima, seconda e terza declinazione – proposizione temporale 1. Il topo di campagna e il topo di città Olim rusticus mus urbanum murem, veterem amicum, in paupere cavo suo acceperat. Rudis et parcus omnia bona sua amico praebuerat: avenam, frustula lardi, cicera et aridam uvam. Sed urbanus mus omnia fastidiebat et cibum vix dente superbo tangebat. Tandem urbanus mus agresti amico dixit: “Cur ruri vitam degis? Si in urbem veneris, certe melius vives!”. Haec verba agrestem murem pepulerunt: amici e cavo exsiluerunt et praeter urbis moenia locupletem domum intraverunt, dum nox medium caeli spatium tenet. In aedibus multa fercula de magna coena erant. Hospes, postquam agrestem murem in veste purpurea locaverat, divites dapes amico praebuit. Rusticus mus, beatus sine cura, cibum libenter degustabat. Sed ilico clamor repentinus mures terruit: ingentes canes altis latratibus cubiculum intraverunt, dum mures pavidi per totum conclave currunt. Tum rusticus mus, ob pavorem paene exanimis: “Statim rus remeabo. Cum in agros pervenero, pauper cavus me proteget et ibi reliquam vitam agam, pauper sed securus. Vale!”. Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Qual è il genitivo plurale del sostantivo mus? Spiega la tua risposta. 2) Riporta gli aggettivi della seconda classe presenti nel testo nella forma del nominativo. 3) Scrivi il nominativo e il genitivo singolari dei seguenti termini: dente, cibum, ruri, veste, canes, agros. 4) Spiega la presenza del futuro anteriore e del futuro semplice nel periodo finale Cum in agros pervenero…securus. 5) Quale complemento è espresso da per totum conclave? 6) Qual è la caratteristica dell’uso della congiunzione temporale dum? Riportala sul quaderno. 2. Disposta a tutto per amore Hypsicratea, regis Mithridatis uxor, coniugis sui amore flagrabat. Cupiens marito similis esse, suum muliebrem decorum despexit formamque virilem optavit. Sic suos fluentes capillos totondit, equestribus exercitationibus studuit et militaria officia servavit. Ita apud maritum semper vivebat, omnium suorum laborum periculorumque particeps. Quin etiam, ubi Pompeius, clarus Romanorum imperator, Mithridatem vicit, Hypsicratea animo pariter et corpore infatigabili singulare virtutis exemplum praebuit marito ac cum eo contra gentes efferatas atque in regionibus inhospitalibus pugnavit. Ita postquam Mithridates profligatus est a Pompeio, uxoris fidelitas dolorem regis lenivit dulceque solacium fuit. Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Scrivi il paradigma di despexit, totondit, studuit, vivebat. 2) Quale complemento è espresso dal sostantivo amore? 3) Che forma verbale è cupiens? Indicane tutte le possibili traduzioni. 4) Quale proposizione introduce la congiunzione ubi alla quarta riga? 5) Che complemento è a Pompeio? 6) Riporta sul quaderno il nominativo e il genitivo di tutti i vocaboli della terza declinazione. B) Aggettivi della prima e della seconda classe

Transcript of VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti...

Page 1: VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti estivi/Versioni per le... · 3 Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti

1

VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI CLASSE PRIMA

CON SOSPENSIONE DEL GIUDIZIO IN LATINO

A) Prima, seconda e terza declinazione – proposizione temporale

1. Il topo di campagna e il topo di città Olim rusticus mus urbanum murem, veterem amicum, in paupere cavo suo acceperat. Rudis et

parcus omnia bona sua amico praebuerat: avenam, frustula lardi, cicera et aridam uvam. Sed

urbanus mus omnia fastidiebat et cibum vix dente superbo tangebat. Tandem urbanus mus agresti

amico dixit: “Cur ruri vitam degis? Si in urbem veneris, certe melius vives!”. Haec verba agrestem

murem pepulerunt: amici e cavo exsiluerunt et praeter urbis moenia locupletem domum intraverunt,

dum nox medium caeli spatium tenet. In aedibus multa fercula de magna coena erant. Hospes,

postquam agrestem murem in veste purpurea locaverat, divites dapes amico praebuit. Rusticus mus,

beatus sine cura, cibum libenter degustabat. Sed ilico clamor repentinus mures terruit: ingentes

canes altis latratibus cubiculum intraverunt, dum mures pavidi per totum conclave currunt. Tum

rusticus mus, ob pavorem paene exanimis: “Statim rus remeabo. Cum in agros pervenero, pauper

cavus me proteget et ibi reliquam vitam agam, pauper sed securus. Vale!”.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Qual è il genitivo plurale del sostantivo mus? Spiega la tua risposta.

2) Riporta gli aggettivi della seconda classe presenti nel testo nella forma del nominativo.

3) Scrivi il nominativo e il genitivo singolari dei seguenti termini: dente, cibum, ruri, veste, canes,

agros.

4) Spiega la presenza del futuro anteriore e del futuro semplice nel periodo finale Cum in agros

pervenero…securus. 5) Quale complemento è espresso da per totum conclave?

6) Qual è la caratteristica dell’uso della congiunzione temporale dum? Riportala sul quaderno.

2. Disposta a tutto per amore Hypsicratea, regis Mithridatis uxor, coniugis sui amore flagrabat. Cupiens marito similis esse, suum

muliebrem decorum despexit formamque virilem optavit. Sic suos fluentes capillos totondit,

equestribus exercitationibus studuit et militaria officia servavit. Ita apud maritum semper vivebat,

omnium suorum laborum periculorumque particeps. Quin etiam, ubi Pompeius, clarus Romanorum

imperator, Mithridatem vicit, Hypsicratea animo pariter et corpore infatigabili singulare virtutis

exemplum praebuit marito ac cum eo contra gentes efferatas atque in regionibus inhospitalibus

pugnavit. Ita postquam Mithridates profligatus est a Pompeio, uxoris fidelitas dolorem regis lenivit

dulceque solacium fuit.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Scrivi il paradigma di despexit, totondit, studuit, vivebat.

2) Quale complemento è espresso dal sostantivo amore?

3) Che forma verbale è cupiens? Indicane tutte le possibili traduzioni.

4) Quale proposizione introduce la congiunzione ubi alla quarta riga?

5) Che complemento è a Pompeio?

6) Riporta sul quaderno il nominativo e il genitivo di tutti i vocaboli della terza declinazione.

B) Aggettivi della prima e della seconda classe

Page 2: VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti estivi/Versioni per le... · 3 Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti

2

3. Leonida Non possumus ignorare Graecorum clara opera in bello adversus Persas. Debemus praecipue

Leonidam, fortem virum, Lacedaemoniorum regem, memori oratione celebrare.

Xerses enim, Persarum dux, cum ingentibus copiis per asperas angustias in Graeciam penetrare

optaverat. Sed Leonidas cum paucis militibus viam atram et difficilem strenue tenebat. Diu Graeci

pugnaverunt et hostes saepe propulerunt, donec infami proditoris auxilio occultam semitam Persae

invenerunt. Iam Graeci circumveniebantur: omnes atroci proelio vitam amiserunt. Apud

Thermopylas – ita appellatur regio, ubi proelium commiserunt - monumentum postea Graeci

posuerunt: tam clari facinoris nobilis fama grataque memoria Graecos commovit.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1. Che funzione ha donec?

2. Che complementi sono memori oratione, auxilio, atroci proelio?

3. Qual è il nominativo di facinoris e a quale gruppo di sostantivi della terza declinazione

appartiene?

4. Scrivi il paradigma di propulerunt e imparalo a memoria.

5. Riporta il nominativo e il genitivo singolari dei seguenti aggettivi, indicando anche a quale classe

appartengano: clara, fortem, ingentibus, asperas, atram, difficilem, atroci.

4. I trecento Fabii Romanis hostiles semper fuerunt Etrusci et Veientes et saepe bellum Romanae civitati moverant,

neque umquam inter hos populos pax fuerat. Ubi novum bellum excitaverunt et contra urbem

Romanam contenderunt, trecenti (trecento) nobiles homines, Fabiae familiae, soli arma susceperunt

adversus hostes. Omnes viri magnae virtutis et magna corporis vi erant. Apud flumen Cremeram

conflixerunt cum hostium copiis et semper victores extiterunt. Sed postea hostes pugnam

redintegraverunt et Fabios in colle leniter editum recedere coegerunt. Interim copias suas diviserunt:

Etrusci collis frontem occupaverunt, Veientes cum altera parte a tergo veniebant. In colle Fabii

duplex proelium committunt: Etruscos repellunt, sed improviso copiae Veientium in vertice collis a

tergo evadunt et Fabios cunctos concidunt.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1. Che complemento è soli nella terza riga? E victores nella quinta?

2. Indica il genitivo e il dativo singolare di altera.

3. Declina duplex al singolare e al plurale.

4. Declina al singolare e al plurale i sostantivi viri e vi.

5. Riporta sul quaderno gli aggettivi presenti nel brano, distinguendoli per classe di appartenenza.

C) Riepilogo sulle cinque declinazioni

5. Una profetessa non ascoltata Cassandra, regis Priami filia et sacerdos Apollinis, futura prospiciebat et suis civibus victoriam

Graecorum et patriae cladem perniciemque praedixit. Iam per longam annorum seriem Graeci

Troiam obsiderant et in planitie ante urbis portas ancipiti fortuna conflixerant. Tandem extremae

perniciei tempus appropinquabat. Sed Troiani, quia in omnium rerum desperatione spem victoriae

non omiserant, nullam fidem vatis verbis tribuebant. Non tamen in aciem contra Graecos

descendebant, sed de moenibus urbem suam defendebant. Ubi vero (però) hostes, equi dolo, in

urbem intraverunt et pugna non in acie sed intra moenia fuit, Troiani mentis suae cecitatem

intellexerunt. Nam Graeci urbem incenderunt, Troianorum iuventutem ceciderunt, omnia ferro

ignique vastaverunt, miseram Cassandram multasque virgines captivas in Graeciam abduxerunt.

Page 3: VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti estivi/Versioni per le... · 3 Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti

3

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) In quale caso si trova il sostantivo verbis della quinta riga?

2) Che complemento è in aciem? Elenca i diversi significati di acies.

3) Che proposizione è Ubi...intraverunt? Quali congiunzioni possono introdurre la medesima

proposizione?

4) Che complementi esprimono i due termini equi dolo? In quali casi sono espressi?

5) Nell’espressione mentis suae analizza l'aggettivo sottolineato ed esplicitane il valore. Come si

traduce in italiano?

6) Individua le forme verbali presenti nel brano, scrivine i paradigmi ed imparali a memoria.

6. La disfatta dei Romani al lago Trasimeno – seconda parte Carthaginiensium peditatus et equitatus igitur, montes et lacus Trasumenus undique Romanos

claudebant. Itaque cum proelii signum Hannibal dedit, omnes Carthaginienses simul in Romanos

impetum acriter fecerunt. In tam atroci tumultu Romanorum caedes ingens fuit. Hostium ictus enim

multos milites Romanos obtruncaverunt, pauci per montium saltus evaserunt. Flaminius quoque in

proelio strenue pugnans cecidit.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Quale funzione logica hanno i termini montes et lacus?

2) Che proposizione è cum…dedit?

3) Qual è la funzione logica di atroci tumultu?

4) Riporta sul quaderno le caratteristiche della seconda classe di aggettivi.

5) Trasforma le forme verbali attive in passive, se possibile, e le forme passive in attive.

6) Scrivi a quali declinazioni appartengano tutti i sostantivi presenti nel brano.

7) Declina al singolare e al plurale il termine equitatus, us.

D) PARTICIPIO PRESENTE E PERFETTO

7. Un sogno rivelatore Duo (= due) Arcades una iter faciebant; postquam Megaram venerunt, alter ad cauponem devertit,

alter ad hospitem. Hic post cenam quievit et, dum placide dormit, vidit in somniis comitem a sibi

auxilium petentem. Primus perterritus e lecto repente exsiluit, deinde recubuit; sed dormienti rursus

amicus apparuit eique dixit: “Caupo me necavit et cadaverem meum occultavit. Quaeso, cras ad

portam mane veni, ibi bubulcum interroga et in eius plaustro indaga!”. Is mane ad portam venit,

bubulcum in plaustro vidit, amici corpus stercore opertum invenit. Scelus denuntiavit et iudices

autorem criminis capitis (= a morte) damnaverunt.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Individua e analizza le voci del participio presente, quindi riporta i paradigma dei verbi di

appartenenza.

2) Evidenzia l’avverbio che potrebbe essere confuso con un participio presente.

3) Quale particolarità è presente nell’espressione postquam Megaram venerunt?

4) Che cosa sono alter… alter?

5) Che proposizione è dum placide dormit? Il tempo presente deve essere mantenuto sempre anche

nella resa in italiano?

6) Volgi al plurale il sostantivo auxilium e indicane il significato. Quali altri nomi appartenenti alla

seconda declinazione hanno significati diversi al singolare e al plurale?

8. Alessandro scioglie il nodo gordiano

Page 4: VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti estivi/Versioni per le... · 3 Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti

4

Postquam Alexander in suam potestatem urbem Gordium redegit, Iovis templum intravit. Ibi

vehiculum commune conspexit: notabile tamen erat iugum adstrictum multis nodis, qui capita funis

celabant. Templi ianitor, implicationes ostendens, ita docebat: “Qui hoc inexplicabile vinculum

solverit, universum terrarum orbem occupabit et omnes Asiae gentes subiciet; ita cecinit haud fallax

vox oraculi”. Tum in Alexandri animum incessit cupiditas sortes explendi (il desiderio di attuare) et

ad difficile periculum accessit. Circa regem erat et Phrygum turba et Macedonum, illa expectatione

suspensa, haec sollicita ex temeraria regis fiducia: nam nodorum implicatio indissolubilis videbatur

(sembrava), neque funis tori manifesti erant. Sed Alexander magnam diligentiam in incepto locabat;

neque enim militum incolarumque expectationem fallere volebat (voleva) neque praesagium futuri

imperii neglegebat. Nequaquam tamen cum occultis nodis contendit; denique, cum satietas laboris

eum cepit: “Vos quoquo modo (in ogni modo), inquit (disse), solvam et omnia lora vehementi gladii

plaga cecidit”.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1. Trascrivi e impara i paradigmi dei verbi da cui derivano: redegit, conspexit, adstrictum, docebat,

cecinit, cecidit. Forma il nominativo dei loro participi presenti e perfetti.

2. Che complemento è templum alla prima riga? Perché è in accusativo semplice?

3. Che complementi sono multis nodis e vehementi gladii plaga?

4. Il verbo docere non esiste più in italiano ed è stato sostituito da “insegnare”; tuttavia si usa il suo

participio sostantivato “docente”. Molti aggettivi o sostantivi italiani con terminazione in

“-ente” derivano da participi di verbi latini. Spiega il significato delle seguenti parole italiane

cercando i verbi latini da cui derivano: adiacente, decente, esercente, convalescente, adolescente,

residente, gaudente, indigente, intelligente,tangente e recipiente.

E) PROPOSIZIONE RELATIVA

9. Coriolano contro la propria città Postquam reges exacti erant, Romani ex urbe expulerunt Caium Marcium, quem Coriolanum

cognominaverant, quia difficili proelio Coriolos, Volscorum oppidum, expugnaverat. Coriolanus,

vir insignis prudentiae, plebeis invisus ob superbiam suam, plenus irae ad Volscos, fortes hostes

populi Romani, confugit. Is, qui ultionis cupiditate movebatur, Volscorum ingentes militias accepit,

quas contra Romanos duxit. Postquam longo et crudeli bello cives suos vicerat, postremo Romam

quoque appropinquavit. Quoniam civitas in magna difficultate erat, legati omnium ordinum ad

Coriolanum venerunt multisque precibus veniam diu petiverunt, sed frustra. Tum Veturia mater et

Volumnia uxor ad eum venerunt: uxoris lacrimis et matris severis verbis Coriolani animus flexus

est, qui copias ab urbe revocavit Romaeque obsidionem deposuit. Volsci autem Coriolanum

proditorem existimaverunt et eum interfecerunt.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) Riporta tutti i pronomi relativi presenti nel testo, indicando per ciascun pronome caso, numero,

genere e a quale parola si riferisce

2) Romani ex urbe expulerunt Caium Marcium, quem Coriolanum cognominaverant:

- che complemento è Coriolanum?

- trasforma dall'attivo al passivo entrambe le frasi

3) insignis prudentiae: che complemento riconosci?

4) Individua e analizza tutte le proposizioni subordinate

5) uxoris lacrimis et matris severis verbis Coriolani animus flexus est: trasforma la frase dal

passivo all'attivo

6) cives suos:

- motiva l'uso del possessivo suos

- quale altra forma di possessivo di terza persona esiste? Quando viene usata?

Page 5: VERSIONI DI LATINO AGGIUNTIVE PER GLI ALLIEVI DI …share.dschola.it/galileoferraris/Compiti estivi/Versioni per le... · 3 Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti

5

F) PROPOSIZIONE FINALE

10. Aracne Arachne puella Lydia fuit, non genere aut gentis origine clara, sed arte: nam telas summo artificio

texebat et acu filisque pingebat. Ut eius opus admirabile aspicerent, Nymphae saepe silvas et fontes

deserebant et ad eam accedebant. Sed Arachne etiam superba erat: “Pallas” - saepe dicebat - mecum

certet: facile vincam”. Ut ea verba audivit, Pallas anus figuram vestemque sumpsit et ad Arachnem

venit: primum eam admonuit ut magna laude quam inter mortales obtinuerat contenta esset, deae

autem cederet. At ea superbe: “Haud dubie ob senectutem mentis non compos es; si tibi filia aut

nurus est, ea verba audiat: nam mea arte etiam Palladem superare constitui”. Tum Pallas anus

faciem reliquit et divinam naturam potentiamque detexit: colu puellae frontem percussit, corpus

tristi medicamine conspersit. Statim Arachne araneae speciem assumit: capitis imminutio evenit,

lateribus haerent multa et gracilia crura, venter foede crescit, de quo stamen remittit et telas exercet.

Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai quesiti seguenti 1) genere … origine … arte; summo artificio; ob senectutem; colu: di quali complementi si tratta?

2) Che forma verbale è certet?

3) Quale proposizione subordinata introduce la congiunzione ut alla quarta riga?

4) Tibi filia aut nurus est: di quale costrutto si tratta?

5) Lateribus alla penultima riga deriva da later, lateris o da latus, lateris?

6) Riporta sul quaderno le proposizioni finali presenti nel brano.