Stiamo insieme - talijanska gramatika - 1. razred.doc

STIAMO INSIEME I - GRAMMATICA

Prezent pomoćnih glagola

a. AVERE

io HO noi ABBIAMO

tu HAI voi AVETE

lui HA loro HANNO

lei HA

Lei HA Loro HANNO

b. ESSERE

io SONO noi SIAMO

tu SEI voi SIETE

lui È loro SONO

lei È

Lei È Loro HANNO

1


Prezent pravilnih glagola I., II. i III. konjugacije

Glagolske kategorije načina, vremena, lica i broja zajednički se nazivaju konjugacijom:

sadašnjost prošlost budućnost

imperfekt

perfekt futur I.

indikativ prezent aorist

pluskvamperfekt futur II.

pred-aorist

imperfekt

konjunktiv prezent perfekt

pluskvamperfekt

kondicional prezent perfekt

imperativ prezent futur

infinitiv prezent perfekt

particip prezent perfekt

gerund prezent perfekt

Postoje tri glagolske konjugacije:

prva, koja obuhvaća glagole kojima infinitiv završava na –ARE (contare, guardare, lodare, …)

druga, koja obuhvaća glagole kojima infinitiv završava na –ERE (credere, leggere, temere, …)

treća, koja obuhvaća glagole kojima infinitiv završava na –IRE (agire, ferire, sentire, …)

2


Prezent označava činjenicu, radnju, odnosno način koji se odvijaju u trenutku u kojem se govori pa je stoga vrijeme istodobnosti. Često se upotrebljava za izražavanje pravilnosti kojom se odvijaju određene radnje. Prezent, nadalje, označava i ono što se uvijek odvija, odnosno bezvremensku istinu, a u poslovicama i aforizmima označava trajnu vrijednost neke tvrdnje. Tzv. historijski prezent služi kako bi se aktualizirali povijesni događaji, odnosno činjenice.

Prezent pravilnih glagola (dakle, onih glagola koji u svim svojim oblicima čuva nepromijenjeni korijen na koji se dodaju pravilni nastavci) tvori se tako da se od infinitiva glagola odbije infinitivni nastavak i na infinitivnu osnovu dodaju sljedeći nastavci:

a. prva konjugacija: AM-ARE

io am- O noi am- IAMO

tu am- I voi am- ATElui am- loro am-lei am- A ANOLei am- Loro am-

b. druga konjugacija: TEM-ERE

io tem- O noi tem- IAMO

tu tem- I voi tem- ETElui tem- loro tem-lei tem- E ONOLei tem- Loro tem-

c. treća konjugacija: SERV-IRE

io serv- O noi serv- IAMO

tu serv- I voi serv- ITElui serv- loro serv-lei serv- E ONOLei serv- Loro serv-

Kod mnogih glagola treće konjugacije (npr. agire, capire, finire, ammonire, obbedire, percepire, scolpire, sparire, unire itd.) između korijena i nastavka dolazi umetak –isc–, i to u sva tri lica jednine te u trećem licu množine:

d. treća konjugacija s umetkom –isc–: UN-IRE

io un-isc- O noi un- IAMO

tu un-isc- I voi un- ITElui un-isc- loro un-isc-lei un-isc- E ONOLei un-isc- Loro un-isc-

3


Osobne zamjenice u funkciji subjekta

Osobne zamjenice u prvom i drugom licu imaju ulogu «indikativne» imenice te predstavljaju onoga tko govori, odnosno onoga kojemu se govori, dok zamjenica u trećem licu ili označava onoga o kojemu se govori ili zamjenjuje neku imenicu.

Sve osobne zamjenice imaju jedninu i množinu; jednake su za oba roda u prvom i drugom licu, dok se u trećem licu mijenjaju ovisno o rodu.

jednina množina

prvo lice IO NOI

drugo lice TU VOI

treće licemuški rod LUI

LOROženski rod LEI

Osobne zamjenice u funkciji subjekta općenito bivaju izostavljene kada glagolski oblik koji slijedi onemogućava nesigurnost u tumačenju. Obvezna je, međutim, upotreba osobnih zamjenica kada se subjekt želi posebno istaknuti te kada glagolski oblik koji slijedi može izazvati sumnju u lice subjekta.

4


Određeni član

Sam za sebe, član ne znači ništa, odnosno nema autonomnu vrijednost, no njegova je uloga ipak vrlo važna budući da mu je osnovna karakteristika aktualizacija imenice.

Određeni član označava nešto što je definirano, odnosno što nam je već poznato. Određeni član se upotrebljava i za naznačivanje neke kategorije, tipa ili vrste kao i za izražavanje nečeg apstraktnog; upotrebljava se i za označavanje nečega što je jedinstveno.

Oblici određenog člana su:

IL → I

se upotrebljava ispred imenica muškog roda koje započinju suglasnikom;

LO → GLI

se upotrebljava ispred imenica muškog roda koje započinju tzv. «nečistim s» (s iza kojega dolazi suglasnik), z, x, pn, ps, gn, sc, i;

L' → GLI

se upotrebljava ispred imenica muškog roda koje započinju samoglasnikom;

LA → LE

se upotrebljava ispred imenica ženskog roda koje započinju suglasnikom;

L' → LE

se upotrebljava ispred imenica ženskog roda koje započinju samoglasnikom.

MUŠKI ROD ŽENSKI ROD

JEDNINA MNOŽINA JEDNINA MNOŽINA

ISPRED SUGLASNIKA IL I LALE

ISPRED SAMOGLASNIKA L’GLI

L’

ISPRED “NEČISTOG S”, Z, X, PN, PS, GN, SC, I

LO

5


Jednina i množina imenica i pridjeva

U odnosu na broj, imenice imaju dva oblika: jedninu i množinu. Jedninom se označava samo jedno živo biće ili samo jedna stvar, a množinom više živih bića ili stvari.

Množina imenica tvori se tako da imenice ženskog roda na –a dobivaju nastavak –e; imenice muškog roda na –a te imenice oba roda na –o i –e dobivaju nastavak –i:

jednina množina

imenice ženskog roda na A E

imenice muškog roda na A

imenice muškog i ženskog roda na O I

imenice muškog i ženskog roda na E

Unutar ove opće sheme ima, međutim, mnogo posebnih slučajeva. Radi lakšeg prikaza, imenice običavamo razvrstati u tri skupine, ovisno o nastavku u jednini, i to na imenice koje završavaju s –a, one koje završavaju s –o i one koje završavaju s –e:

imenice koje u jednini završavaju s –a, u množini završavaju s –i ako su muškog, odnosno s –e ako su ženskog roda;

imenice koje u jednini završavaju s –o, u množini završavaju s –i;

imenice koje u jednini završavaju s –e, u množini završavaju s –i.

Kako i unutar ove podjele ima vrlo mnogo posebnih slučajeva, tvorbu množine imenica najbolje je prikazati shematski:

muški rod

O → I il biglietto → i biglietti lo sforzo → gli sforzi

CO → CHI il bosco → i boschi il parco → i parchi

GO → GHI il lago → i laghi l’albergo → gli alberghi

E → I il lavoratore → i lavoratori l’intellettuale → gli intellettuali

IO (nenaglašeno) → I il maschio → i maschi l’esempio → gli esempi

IO (naglašeno) → II lo zio → gli zii il pendio → i pendii

A → I il poeta → i poeti il problema → i problemi

ŽENSKI ROD

A → E la camera → le camere la strada → le strade

CA → CHE la barca → le barche la banca → le banche

GA → GHE la riga → le righe la bottega → le botteghe

E → I la notte → le notti la parete → le pareti

IA → IE la storia → le storie la poesia → le poesie

6


NEPROMJENJIVE (koje imaju isti oblik za jedninu i množinu)

naglašene na zadnjem slogu: la città → le città il tassì → i tassì

jednosložne: il re → i re il tè → i tè

koje završavaju suglasnikom: il film → i film lo sport → gli sport

koje završavaju s –i: l’analisi → le analisi il brindisi → i brindisi

koje završavaju s –ie: la specie → le specie la serie → le serie

(ali: la moglie → le mogli la superficie → le superfici)

skraćenice: il cinema → i cinema la foto → le foto

DEFEKTIVNE (imenice koje nemaju jedninu ili množinu)

a) većinom imaju samo jedninu:

većina apstraktnih: il coraggio; la pazienza; …

neke zbirne: la plebe; la roba;…

nazivi kemijskih elemenata i metala: l'ossigeno; l'alluminio; …

nazivi nekih praznika: il Natale; la Pasqua; …

koje označavaju stvari jedinstvene u prirodi: l'equatore; l'universo; …

neki nazivi prehrambenih proizvoda: il latte, il miele; …

i još neke: il sangue; la fame; …

b) većinom imaju samo množinu:

koje označavaju predmete sastavljene od više dijelova: i calzoni; le forbici; …

koje označavaju mnoštvo stvari ili radnji: gli spiccioli; le dimissioni; …

koje su već u latinskom izgubile množinu: le ferie; le nozze; …

S DVOSTRUKOM JEDNINOM

forestiero/e → forestieri; nocchiero/e → nocchieri; arma/e → armi; …

S DVOSTRUKOM MNOŽINOM

il braccio → bracci naslon, le braccia ruke; il gesto → i gesti pokreti, le gesta pothvati; …

S DVOSTRUKOM JEDNINOM I MNOŽINOM

l'orecchio / l'orecchia → gli orecchi / le orecchie; …

SLOŽENE

imenica + imenica = mijenja se samo prvi dio: la banconota → le banconote

imenica + pridjev = mijenjaju se oba dijela: la cassaforte → le casseforti

pridjev + imenica = mijenja se samo drugi dio: il mezzogiorno → i mezzogiorni

glagol + imenica:

- ako je imenica u množini, ne mijenja se: il cavatappi → i cavatappi

- ako je imenica u jednini muškog roda, mijenja se drugi dio: il passaporto → i passaporti

- ako je imenica u jednini ženskog roda, ne mijenja se: il cacciavite → i cacciavite

7


Pokazni i pridjevi i zamjenice

Pokazni pridjevi (questo, codesto i quello) određuju osobu ili stvar ovisno o udaljenosti u prostoru, vremenu i razgovoru. Uvijek dolaze ispred imenice, a ispred njih nikada ne dolazi član.

jednina množina

muški rod ženski rod muški rod ženski rod

QUESTO QUESTA QUESTI QUESTE

CODESTO CODESTA CODESTI CODESTE

QUELLO, QUEL QUELLA QUEGLI, QUEI QUELLE

Upotreba svakog od ovih pridjeva točno je definirana:

questo označava osobu ili stvar koja se nalazi blizu onoga tko govori;

codesto označava osobu ili stvar koja se nalazi blizu onoga tko sluša;

quello označava osobu ili stvar koja se nalazi daleko i od onoga tko govori i od onoga tko sluša.

Neke pokazne zamjenice imaju iste oblike kao i pokazni pridjevi, dok se neke posve razlikuju i ni u kom slučaju ne mogu biti upotrijebljene kao pridjevi:

jednina množina


QUESTI --- --- ---

QUEGLI --- --- ---

COSTUI COSTEI COSTORO COSTORO

COLUI COLEI COLORO COLORO

CIÒ --- --- ---

questi, quegli – upotrebljavaju se samo u muškom rodu jednine u funkciji subjekta, i to questi za osobu koja se nalazi u blizini, a quegli za osobu koja se nalazi u daljini;

costui, costei, costoro, colui, colei, coloro – označavaju samo osobe i to ponajviše s negativnim prizvukom, a mogu se upotrebljavati u funkciji subjekta ili objekta;

ciò – ima neutralnu vrijednost, a može se upotrebljavati u funkciji subjekta ili objekta.

8


Neodređeni član

Neodređeni član označava neku opću, nedefiniranu stvar koja nam još nije poznata; njegova je uloga da u razgovor uvede neku imenicu o kojoj ranije nije bilo govora.

Oblici neodređenog člana su:

UN

se upotrebljava ispred imenica muškog roda koje započinju suglasnikom ili samoglasnikom

UNO

se upotrebljava ispred imenica muškog roda koje započinju tzv. «nečistim s» (s iza kojega dolazi suglasnik), z, x, pn, ps, gn, sc, i;

UNA

se upotrebljava ispred imenica ženskog roda koje započinju suglasnikom;

UN'

se upotrebljava ispred imenica ženskog roda koje započinju samoglasnikom.

JEDNINA MNOŽINA

MUŠKI ROD ŽENSKI ROD

ISPRED SUGLASNIKA UN UNA

ISPRED SAMOGLASNIKA UN’

ISPRED “NEČISTOG S”, Z, X, PN, PS, GN, SC, I

UNO

Neodređeni član nema oblika za množinu, već se zamjenjuje oblicima partitivnog člana koji u tom slučaju znače «nekoliko».

9


Upotreba člana

Član se redovito upotrebljava ispred svih imenica. Postoje, međutim, određeni slučajevi o kojima je potrebno naglasiti sljedeće:

geografski nazivi

Imena gradova i malih otoka (Capri, Corfù, Malta, Rodi…) upotrebljavaju se bez člana, osim kada se uz njih nalazi neki atribut ili dodatak.

Isto tako, nazivi sljedeći gradova obvezno dolaze s članom: L'Aquila, La Spezia, L'Aia, L'Avana, Il Cairo, La Mecca.

Ispred naziva planina, rijeka i jezera obvezno se upotrebljava član, kao i ispred naziva velikih otoka (la Sicilia, la Sardegna, la Corsica, l'Elba…), pokrajina, država i kontinenata.

vlastita imena osoba

U pravilu, ispred vlastitih imena osoba ne dolazi član. Međutim, kada se upotrebljavaju u prenesenom značenju (Si sta rappresentando l'Otello.), član se upotrebljava, kao i kada dolaze uz neku drugu imenicu ili pridjev (l'imperatore Augusto; l'astuto Ulisse).

Član se upotrebljava i uz prezimena ženskih osoba (la Duse; la Deledda), kao i uz prezimena u množini (gli Sforza; i Visconti).

Ispred nekih prezimena slavnih osoba član se upotrebljava (l'Alighieri; il Tasso), a ispred nekih ne (Pirandello; Verdi).

Član se izostavlja u priložnim izrazima; u izrazima koji imaju vrijednost opisnih pridjeva; u nekim slučajevima, s priložnim oznakama mjesta; ispred imenica koje s glagolom čine jedinstveni izraz; u izrazima u kojima jedna imenica integrira značenje druge; u nekim modalnim izrazima; u poslovicama; u naslovima knjiga ili poglavlja.

10


Strukture «c'è» i «ci sono»

Posebna struktura s glagolom essere (c'è s imenicom u jednini i ci sono s imenicom u množini) označava prisutnost ili postojanje nekoga ili nečega, odnosno znači «biti prisutan», «nalaziti se»:

c'è + imenica u jednini ci sono + imenica u množini

C'è il dottore. Ci sono i turisti.

C'è una torta. Ci sono tre panini.

Strukture c'è i ci sono mogu značiti i «održavati se»: Il mercoledì c'è il mercato.

Kako se ove strukture ne bi pogrešno upotrijebile umjesto oblika glagola essere (è i sono), dovoljno je zapamtiti da se ovi oblici glagola essere upotrebljavaju kada se subjekt nalazi ispred predikata, a strukture ce i ci sono kada se predikat nalazi ispred subjekta:

C'è un concerto in piazza. Il concerto è in piazza.

11


Prezent glagola «andare, bere, conoscere, dare, dire, fare, leggere, potere, sapere»

ANDARE BERE CONOSCERE DARE DIRE FARE LEGGERE POTERE SAPERE

io vado bevo conosco do dico faccio leggpo posso so

tu vai bevi conosci dai dici fai leggi puoi sai

lui va beve conosce da' dice fa legge può sa

noi andiamo beviamo conosciamo diamo diciamo facciamo leggiamo possiamo sappiamo

voi andate bevete conoscete date dite fate leggete potete sapete

loro vanno bevono conoscono danno dicono fanno leggono possono sanno

12


Glavni i redni brojevi od 1 do 20

0 zero

1 uno primo, a 11 undici undicesimo, a

2 due secondo, a 12 dodici dodicesimo, a

3 tre terzo, a 13 tredici tredicesimo, a

4 quattro quarto, a 14 quattordici quattordicesimo, a

5 cinque quinto, a 15 quindici quindicesimo, a

6 sei sesto, a 16 sedici sedicesimo, a

7 sette settimo, a 17 diciassette diciassettesimo, a

8 otto ottavo, a 18 diciotto diciottesimo, a

9 nove nono, a 19 diciannove diciannovesimo, a

10

dieci decimo, a 20 venti ventesimo, a

13


Posvojni pridjevi

Posvojni pridjevi označavaju osobu kojoj pripada neka određena stvar:

jednina množina


1. lice jednine MIO MIA MIEI MIE

2. lice jednine TUO TUA TUOI TUE

3. lice jednine SUO SUA SUOI SUE

1. lice množine NOSTRO NOSTRA NOSTRI NOSTRE

2. lice množine VOSTRO VOSTRA VOSTRI VOSTRE

3. lice množine LORO LORO LORO LORO

Posvojni pridjevi se u rodu i broju se slažu s imenicom na koju se odnose, dakle s posjedovanom stvari, a ne s osobom posjednika. Međutim, u trećem licu množine mora se voditi računa i o posjedniku pa se tako, kada je posjednik samo jedan, upotrebljava oblik suoi za muški, odnosno sue za ženski rod, a ako je više posjednika, za oba roda se upotrebljava oblik loro.

Posvojni pridjev obično dolazi ispred imenice na koju se odnosi, no u uzvičnim rečenicama (Signori miei!), u nekim prijedložnim izrazima (per colpa sua) i kada ga želimo posebice istaknuti (Questa è casa mia.) dolazi iza imenice.

Posvojni pridjev se obično upotrebljava s odgovarajućim određenim članom, osim ako se odnosi na imenice koje označavaju rodbinske nazive. Ipak, član se upotrebljava i s rodbinskim nazivima, i to kada je rodbinski naziv u množini; kada uz imenicu dolazi pridjev; sa složenim imenicama; s umanjenicama; s posvojnim pridjevom loro i s imenicama od milja.

14


Prezent povratnih glagola

Povratni su oni glagoli kojima su subjekt i objekt isti, odnosno kod kojih se činjenica izražena glagolom «vraća» na sami subjekt (Io mi lavo. Tu ti pettini. Luciano si veste.). Objekt povratnog glagola uvijek je osobna zamjenica mi, ti, si, ci, vi ili si.

Konjugacija povratnih glagola, infinitiv kojih završava na –RSI, istovjetna je konjugaciji ne-povratnih glagola, s tim da ispred povratnih glagola dolaze navedene zamjenice:

lavare lavarsi

io lavo MI lavo

tu lavi TI lavi

lui lava SI lava

noi laviamo CI laviamo

voi lavate VI lavate

loro lavano SI lavano

15


Pridjevi kojima se označavaju boje

Boje označavaju osobinu nekog predmeta, to jest, opisuju ga te se, kao i svi ostali opisni pridjevi, slažu u rodu i broju s imenicom na koju se odnose.

Pridjevi kojima se označavaju boje obično dolaze nakon imenice na koju se odnose (Indosso una camicia gialla e dei pantaloni verdi.).

Većina pridjeva kojima se označavaju boje završavaju na –o (s četiri nastavka, po dva za jedninu i množinu, ovisno o rodu), neki završavaju na –e (dakle, sa samo dva nastavka, od kojih jedan za jedninu, a drugi za množinu), a neki su nepromjenjivi.

a. pridjevi na –o: bianco/a; nero/a; rosso/a; giallo/a; azzurro/a

b. pridjevi na –e: verde; arancione; marrone; celeste

c. nepromjenjivi pridjevi: rosa; viola; blu

Kada se ispred pridjeva kojim se označava boja nalazi određeni član za muški rod, pridjev označava naziv boje (Il viola porta sfortuna.).

Za izražavanje tonova boja, općenito se upotrebljavaju pridjevi chiaro i scuro koji dolaze iza naziva boje i uvijek su u muškom rodu (rosa chiaro; rosa scuro).

16


Imperativ

Imperativ ima dva vremena, prezent i futur; ni u jednom ne postoji prvo lice jednine. Sva lica imperativa prezenta, odnosno futura jednaka su odgovarajućim licima prezenta, odnosno futura drugih načina, a samo se kod glagola prve konjugacije drugo lice jednine imperativa prezenta razlikuje od drugog lica jednine ostalih vremena. Drugo lice jednine imperativa prezenta u niječnom obliku izražava se infinitivom prezenta ispred kojega dolazi negacija non.

a. prva konjugacija: AM-ARE

am- ----- io am- IAMO noi

am- A tu am- ATE voi

am- lui am- loro

am- I lei INO

am- Lei am- Loro

b. druga konjugacija: TEM-ERE

tem- ----- io tem- IAMO noi

tem- I tu tem- ETE voi

tem- lui tem- loro

tem- A lei ANO

tem- Lei tem- Loro

c. treća konjugacija: SERV-IRE

serv- ----- io serv- IAMO noi

serv- I tu serv- ITE voi

serv- lui serv- loro

serv- A lei ANO

serv- Lei serv- Loro

17


Partitivni član

Prijedlog di združen s određenim članom (dakle, oblici del, dello, della, dell', dei, degli, delle) upotrebljava se i kao partitivni član i u tom slučaju označava neki dio, odnosno neodređenu količinu. Partitivni član se stoga upotrebljava uz imenice koje ne označavaju pojedini predmet, već imaju zbirno značenje.

Kada se upotrebljava u jednini, partitivni član znači «malo, nešto», a kada se upotrebljava u množini, zamjenjuje nepostojeće oblike množine neodređenog člana i znači «nekoliko».

18


Izricanje posvojnosti prijedlogom «di»

Prijedlozi su nepromjenjive riječi kojima se spajaju dijelovi rečenice ili dvije i više rečenica. Najčešće se upotrebljava prijedlog di koji u najvećem broju slučajeva označava povezanost, odnosno odnos između dvaju dijelova rečenice. Ovaj prijedlog može izražavati:

pripadnost (Questo è il libro di Pietro.);

vrijeme (Di giorno guido volentieri, di notte no.);

podrijetlo (Francesco è di Roma.);

materijal (È una maglietta di cottone.);

argument (Parla sempre di calcio.).

19


Prezent glagola na «-iare»

Glagoli koji završavaju s –iare gube –i– iz glagolske osnove ako nastavak počinje s –e– ili –i–. Ukoliko je, međutim, –i– iz iz osnove naglašeno, ne gubi se:

iniziare sciare

io inizio scio

tu inizi scii

lui inizia scia

noi iniziamo sciamo

voi iniziate sciate

loro iniziano sciano

20


Modalni glagoli

Postoje tri modalna glagola: dovere, volere i potere. Ovi glagoli služe kao «potpora» drugim glagolima, odnosno pobliže označavaju infinitiv koji im slijedi:

Devo finire questo lavoro. Non posso aiutare. Rita vuole dormire.

(potreba) (mogućnost) (želja)

Prezent ovih glagola je nepravilan:

dovere potere volere

io devo posso voglio

tu devi puoi vuoi

lui deve può vuole

noi dobbiamo possiamo vogliamo

voi dovete potete volete

loro devono possono vogliono

Modalni glagoli potere i dovere imaju više značenja:

potere (moći) znači «imati dozvolu» ili «biti u stanju»:

Posso fare una telefonata? Può riprendere a lavorare.

dovere označava «nametnutu obvezu» ili «moralnu obvezu»:

Devo lavare i piatti. Dobbiamo dirlo anche a lei.

u kombinaciji s negacijom non, glagol dovere može izražavati ideju «ne postoji obveza izvršenja» ili ideju «nije dobro nešto napraviti»:

Oggi non devo lavorare. Non devi mangiare tanti dolci!

21


Tvorba i upotreba perfekta

Perfekt (passato prossimo) je složeno glagolsko vrijeme indikativa. Tvori se od prezenta pomoćnog glagola avere ili essere i participa prošlog glavnog glagola.

Particip prošli tvori se tako da se od infinitiva glagola odbaci infinitivni nastavak –are, -ere ili –ire te se dodaju nastavci –ato (za glagole prve konjugacije), –uto (za glagole druge konjugacije) ili –ito (za glagole treće konjugacije), uz napomenu da glagoli koji završavaju nastavcima –arre, –orre i –urre tvore particip prošli na –atto, –osto i –otto:

parlare → parlato

credere → creduto

uscire → uscito

Perfekt označava radnju ili činjenicu koja se dogodila u prošlosti, a osnovne su mu funkcije izražavanje radnje od čijeg završetka nije prošlo mnogo vremena i koja je na neki način vezana uz sadašnjost (Stamattina ho fatto la colazione.) te izražavanje radnje koja je završila prije mnogo vremena, no čije se posljedice osjećaju u sadašnjosti (Mio padre ha comnciato a risparmiare da giovane per comprare questa casa.).

a. Prefekt s pomoćnim glagolom avere

Pomoćni glagol avere zahtijevaju svi prijelazni i neki neprijelazni glagoli.

Particip prošli glagola koji se konjugiraju s pomoćnim glagolom avere ne mijenja se (Ho mangiato una mela.). Ipak, ukoliko se kao objekt upotrebljavaju zamjenice u akuzativu lo, la, li, le, obvezno je slaganje participa (Ho mangiato la mela. – L'ho mangiata.).

b. Prefekt s pomoćnim glagolom essere

Pomoćni glagol essere zahtijevaju neprijelazni glagoli koji označavaju kretanje, postojanje i promjenu stanja (najčešći su essere, andare, stare, rimanere, venire, arrivare, tornare, diventare, nascere i morire). Iznimke od ovog pravila su glagoli camminare, girare, nuotare, passeggiare, sciare i viaggiare koji tviore perfekt s pomoćnim glagolom avere.

Pomoćni glagol essere zahtijevaju, nadalje, povratni i bezlični glagoli te glagoli piacere, costare i durare.

Particip prošli glagola koji se konjugiraju s pomoćnim glagolom essere slaže se sa subjektom u rodu i broju:

Matteo è arrivato. Marta è arrivata.

Michele e Matteo sono arrivati. Franca e Marta sono arrivate.

22


Izricanje količine s «molto, poco, tanto, troppo»

Neodređeni pridjevi molto, poco, tanto i troppo dolaze uz imenicu kada se želi iznijeti manje ili više neprecizna ideja o kvaliteti ili količini:

molto označava značajnu količinu (Ha molto denaro.);

poco označava beznačajnu količinu (C'è poco pane.);

tanto snažnije od molto izražava ideju velike količine (Abbiamo sprecato tanto tempo.);

troppo označava pretjerivanje, odnosno obilje (Non mangiare troppi dolci.).

23


Padežni prijedlozi

Imenice u talijanskom jeziku ne mijenjaju nastavke u padežima, nego u svim padežima zadržavaju nastavak nominativa. Imenica mijenja nastavak samo kada prelazi iz jednine u množinu, ali ni to ne uvijek. Da bi se, međutim, označio odnos koji se označuje padežnim nastavcima, u talijanskom se jeziku pred imenice stavljaju neki prijedlozi. Prema shemi latinske deklinacije, prijedlozi se raspoređuju na sljedeći način:

1. Nominativ (il nominativo) stoji bez prijedloga;

2. Genitiv (il genitivo) se tvori pomoću prijedloga DI;

3. Dativ (il dativo) se tvori pomoću prijedloga A;

4. Akuzativ (l'accusativo) je po obliku jednak nominativu, ali se od njega razlikuje po mjestu što ga zauzima u rečenici, budući da kao objekt (il complemento oggetto) stoji iza glagolskog predikata (il predicato verbale): Il figlio ama il padre. ≠ Il padre ama il figlio.

5. Vokativ (il vocativo) je jednak nominativu, ali nikada pred sobom nema član;

6. Ablativ (l'ablativo; objedinjuje lokativ /il locativo/ i instrumental /lo strumentale/) se tvori pomoću prijedloga DA.

Navedeni se prijedlozi, kada se nađu uz određeni član, sažimaju u nove oblike i tako nastaju padežni prijedlozi (le preposizioni articolate):

IL LO L' LA I GLI LE

DI del dello dell' della dei degli delle

A al allo all' alla ai agli alle

DA dal dallo dall' dalla dai dagli dalle

IN nel nello nell' nella nei negli nelle

SU sul sullo sull' sulla sui sugli sulle

24


a. Deklinacija imenica muškog roda

jednina množina

Nominativ il libro lo stato l'albero i libri gli stati gli alberi

Genitiv del libro dello stato dell'albero dei libri degli stati degli alberi

Dativ al libro allo stato all'albero ai libri agli stati agli alberi

Akuzativ il libro lo stato l'albero i libri gli stati gli alberi

Vokativ libro stato albero libri stati alberi

Ablativ dal libro dallo stato dall'albero dai libri dagli stati dagli alberi

b. Deklinacija imenica ženskog roda

jednina množina

Nominativ la lezione l'isola le lezioni le isole

Genitiv della lezione dell'isola delle lezioni delle isole

Dativ alla lezione all'isola alle lezioni alle isole

Akuzativ la lezione l'isola le lezioni le isole

Vokativ lezione isola lezioni isole

Ablativ dalla lezione dall'isola dalle lezioni dalle isole

25


Promjena značenja glagola ovisno o pomoćnom glagolu

Glagoli koji mogu biti i prijelazni i neprijelazni (poput cominciare, finire, cambiare, scendere, salire, passare itd.) tvore perfekt s pomoćnim glagolom avere kada se upotrebljavaju u prijelaznom značenju (Finalmente ho finito quel lavoro.), a s pomoćnim glagolom essere kada se upotrebljavaju u neprijelaznom značenju (Lo spettacolo è finito a mezzanotte.).

Glagoli vivere, nevicare, piovere, grandinare itd. mogu se konjugirati s oba pomoćna glagola (Questa notte ha/è piovuto.).

Pomoćni glagol avere upotrebljava se s modalnim glagolima dovere, potere i volere kada infinitiv glagola koji dolazi poslije modalnog glagola zahtijeva upotrebu pomoćnog glagola avere (Ho voluto mangiare a casa.), dok se pomoćni glagol essere s modalnim glagolima upotrebljava kada infinitiv glagola koji dolazi poslije modalnog glagola zahtijeva upotrebu pomoćnog glagola essere (Sono voluto andare a casa.).

26


Perfekt povratnih glagola

Povratni su oni glagoli kojima su subjekt i objekt isti, odnosno kod kojih se činjenica izražena glagolom «vraća» na sami subjekt (Io mi lavo. Tu ti pettini. Luciano si veste.). Objekt povratnog glagola uvijek je osobna zamjenica mi, ti, si, ci, vi ili si.

Konjugacija povratnih glagola, infinitiv kojih završava na –RSI, istovjetna je konjugaciji ne-povratnih glagola, s tim da ispred povratnih glagola dolaze navedene zamjenice. Treba svakako zapamtiti da se svi povratni glagoli konjugiraju s pomoćnim glagolom essere te da se njihov particip stoga uvijek slaže sa subjektom u rodu i broju:

lavare lavarsi

io ho lavato mi sono lavato/a

tu hai lavato ti sei lavato/a

lui ha lavato se è lavato/a

noi abbiamo lavato ci siamo lavati

voi avete lavato vi siete lavati

loro hanno lavato si sono lavati

27

Stiamo insieme - talijanska gramatika - 1. razred.doc

Documents

Transcript of Stiamo insieme - talijanska gramatika - 1. razred.doc