Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

161
 Pastena+foto.indd 1 17-04-2009 2:12:37

description

Guida alle norme di conservazione negli archivi e nelle biblioteche del materiale cartaceo

Transcript of Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Page 1: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Pastena+foto.indd 1 17-04-2009 2:12:37

Page 2: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Pastena+foto.indd 2 17-04-2009 2:12:37

Page 3: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Spnnna p Bn Cuua Ambna Pam

Ca Pasna

Note diCoNServAzioNe Negli ArChivi

e Nelle BiBlioteChe

Presentazione di 

A Mmn

2009

regioNe SiCiliANA

Assssa bn cuua ambnadpamn na bn cuua ambna,

’ucan pmann ’acua ’a cnmpana

Pastena+foto.indd 3 17-04-2009 2:12:37

Page 4: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Quan nn samn nca, pnn a’ac aca Spnnna Bn Cuua Ambna Pam.l ns sn p su cncssn ’au, a’pa g.

la, A ns paccn p ’a, Pam, 2008S naa S. gaan l guc, a Spnnna BB. CC. AA. Pam, p a ua acun ps ac.

l’ è a spsn an p nua n cnac nnnca.

Pasna, Ca <1955->

N cnsan n ac n bbc / Ca Pasna. Pam :rn scana, Assssa bn Cuua Ambna. dpamn -na bn cuua ambna, ’ucan pmann ’acua ’a cnmpana, 2009.

iSBN 978-88-6164-088-71. lb – Cnsan. 2. dcumn .- Cnsan025.84 Cdd 21 SBN Pa0217659

© rn scanaAssssa bn Cuua Ambna.dpamn na bn cuua ambna,’ucan pmann ’acua ’a cnmpana.

Pastena+foto.indd 4 17-04-2009 2:12:37

Page 5: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

5note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

iNdiCe

9 presentazione

   Adele Mormino

11 introduzione

 

15 1. la conservazione negli archivi e nelle biblioteche

  16 1.1. i ca cnsan  17 1.2. la mpaua ’um  18 1.3. la msuan a mpaua ’um  20 1.4. i a mmc n ca cnsan

25 1.5. i a “ma” cnsan n maan  30 1.6. l’umnan

  30 1.6.1.Wa, ux, umn: a msuan a uc30 1.6.2. i ux a/ann (lo)31 1.6.3. l s n ’umnan

  35 1.6.4. tmpaua c na a uc  35 1.6.4.1. tmpaua c

35 1.6.4.2. tmpaua c uc  36 1.6.5. l’umnan n Sa Ac Bbc  37 1.6.6. iumnamn p acun ca bn cuua

38 1.7. i a ua (Uv)40 1.8. la ccan ’aa n maan ba

  41 1.9. la qua ’aa  42 1.10. i cnnamn ambn  43 1.11. la Nma UNi 10829:1999

48 2. i magazzini di deposito 48 2.1. la spaua n maan ps48 2.2. g scaa maan ps

 51 2.3. la ccan um n scaa

Pastena+foto.indd 5 17-04-2009 2:12:37

Page 6: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

6 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

53 3. la legislazione antincendio per  gli archivi e le biblioteche

   53  3.1. la san anncn p Ac Bbc n iaa 55  3.2. g ncn a casscan 56  3.3. la cmbusn 57  3.4. i d.P.r. 30 un 1995, n. 418 57  3.4. 1. l pncpa msu a aa p pn ncn 59  3.4.2. i ssm spnmn ncn 59  3.4.2.1. g sn64  3.4.2.2. la ca anncn64  3.4.2.3. i ssm spnmn aumac65  3.4.2.3.1. Ssm a spu ( spnk)66  3.4.2.3.2. Spnmn a acqua nbuaa67

  3.4.2.3.3. i ssm spnmn aumac a as “can an”70  3.4.3. i ssm anncn ssm pn a ns71  3.5. i a ’ncn71  3.5.1. i sns an um72  3.5.2. i sns an ca72  3.5.3. i sns an a amma72  3.5.4. i ssm an scn mn snsb

74 4. i sistemi antieffrazione e antintrusione 74  4.1. i ssm pn

74  4.1.1. i ssm pn pma sna76  4.1.2. i ssm pn pma nna77  4.2. i ssm pn umc77  4.2.1. ra annusn as aam

  79  4.3. la cnana ’aam80  4.4. la sana81  4.4.1 vsana ua a pacy82  4.5. la cabna a

83 5. gli agenti infestanti nelle biblioteche e negli archivi

  83   5.1. Ba, mu un86   5.2. ins93   5.3. l nsan a 96   5.3.1. ea p96   5.4. i a97   5.5. inn snsan97   5.5.1. inn n cas mu97   5.5.2. l nsan a ns

Pastena+foto.indd 6 17-04-2009 2:12:37

Page 7: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

7note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

  97   5.5.2.1. l app as nmc100   5.5.2.2. l uman103   5.5.2.3. A ssm snsan105   5.5.3. inn snsan a 106   5.5.3.1. i “a pn”107   5.5.4. insan a a107   5.6. la snsan ca

 110 6. fattori di degrado della carta: l’acidità 110  6.1. Pssb n ’ac a caa111  6.1.1. la caa anca113  6.1.2. la caa mna114

  6.2. la accan a caa118 7. la fotoriproduzione

  118  7.1. l xcp  118  7.2. la aan ’mman: scann

119  7.3. la aan ’mman: maccn ac a120  7.4. la cnsan a

122 8. esposizioni bibliografiche

  122  8.1. la nmaa su ps bn cuua

  124  8.2. i ps p p ms a’s  125  8.3. la csa ps “acy p” 

127 appendice 1  Pncpa Nm iSo UNi a aa cnsan

bn ba 

133 appendice 2  ln ua p ps p msa maa

cn spca

 147 appendice 3i d.P.r. 30 un 1995, n. 418

155 bibliografia

Pastena+foto.indd 7 17-04-2009 2:12:37

Page 8: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Pastena+foto.indd 8 17-04-2009 2:12:37

Page 9: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

9note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 I buoni maestri 

la can a ps smba quas ss saa a nan cmp-amna a Pubbca Ammnsan ann ’80 ’90.Sa saa ’assna una spcca man a a “s pubbc”

n un’pca sna nsm cnmcsm n un mn n cu apusana ’homo oeconomicus su’homo sapiens a p bana au sua p a c.Fa sa c quaunqu sapna quasa saa cu è mman-cabmn saamn, pac a P.A., è masa snaamn scuamn smmsa, sa ns ccn.M pac apa a maa “us” p snca cm n un mmn- cs cmpssa, c è pma cuua c cnmca, anc n apsa maccna s pubbc, c è cmunqu aan unnamn mcac, s è cs a una bnca nsn maca.

Nn è pù pmss unqu, bua a sap c sn a capac qu-an asm a pù sp a pù an (anc s è an c nnaccam an c un ansm s è s nn a scnnapssb) m a mn sp cnc a nn sun aca cca pcé a sa scncamn na, ma c è anca a, a spnb, a ns cn pcé sap smpcn nan s cn.Un ba n a P.A. unqu, an è pù ba, an è pù spubbc quan pù sc a ma sé una scua nn p ana -cca asm mpbab quan pcé, cm è n s continu-

um pubbc, cò c abbam a nsa a cu a bun mas cò c abbam aca, asma, aba, accscu, naa,s “”, unqu, uscam cnsna au smn p c,p n a ns ps, sa cama a sca spnsabu, c ma smp nuncabmn cnsap.e unqu qus è qu c a mss “ba n” Ca Pas-na, s sma bbca nusa, m cca ma ancns mas.

Pastena+foto.indd 9 17-04-2009 2:12:37

Page 10: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

10 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Presentazione

e a u m a spsn u c c sn cama a cu-s, cnsa, amana cumn bbc ac, isu- cu pp samn supcamn, s è na caa n p snn supp, scna, m cnc apppa,punua, sa cmp.isu, bbc ac, c cm , n m supcamn- sn s sabb u a n un u anca, nn cm-pnn c ss u aa, csuscn a nuncabpcnn p pù cnc c scamb nman, c asn a mann, s nn s sn, n mn aua n ca nman, qus sua naa c aa aa cmuncan aas a , sn ncnnss.

Scna, sapna ns unqu, sn aa bas una pa aquaaamn n, snaa a una paa asa mscnscua umn nn c cn passn n p n pan a supp ns ssn ns scn.Cm nn ss a p una csì psa aca?

adele mormino

 Soprintendente BB. CC. e AA.della provincia di Palermo

Pastena+foto.indd 10 17-04-2009 2:12:37

Page 11: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

11note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

introduzione

Nn sn passa n’ann a quan n bbc ac s è cmn-ca a paa lux lumen, a UV  IR, suscan spss ppssn acs bbca, abua a paa uc n mn “ampa-n a 60 can” cnsan s cm a mmc.

o, pbm a aa cnsan, sn pù c ma, un u- smp pù mpan na sn bbc ac, acausa una bbaa pcnuamn a sp a p aac ca aa bbcnma a’acsca.ina qua pssn ss caus a a caa, nsanns n Ac Bbc anca qua n ss cn-n ambna p cnsn ps p spsn, appsnanp ’acsa bbca a mancana mpan quacanmn a aa sua man cuua. Qus nn snca -na sp nm cnc mpans ssm anncn

annusn ma sap cnsc s pbm p aua sun c sn pps a cnc a s, a n anpa.in a qua, qus b “N cnsan”, na a’spnamauaa n ac bbc, n n un pm appcc aacun pncpa m a aa cnsan, nsa cm un mn c ann nmamn pa baa cuua ’acsa bbca, a pa a paaa, cca, bbaa, bb-cnma, acsca cc.Na bbaa n appnc a um, pa pncpa p

a a amn aa, a cu s snaan:- Chimica e biologia applicate alla conservazione degli archivi , aa d-n na Ac Sa, spnb anc n , c an-an quas u asp a cnsan s pn cm un cumnnssub;-  La conservazione dei beni archivistici e librari , cn um M.B.Bn c ca un’ampa pa su a a pan mna, man n nn aa a a pubbcan;

Pastena+foto.indd 11 17-04-2009 2:12:37

Page 12: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

12 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

- Agli insetti piacciono le opere d’arte , ’pa g. la su ann pcaa ns a suu n, pacamn u cca ’mman.du m, nc, sn pc aa na manuasca: pm è qua a cmpss pbm an a’appcan a nmaaanncn n iaa, p qua è ass spnb a cn pa aa’Utet, l. Nass, luca S. Masa, Sicurezza antincendio per i beni culturali . i scn è qu a scua, nsa cm anas ssmannusn anan c nn è mn mpan a an a mmc, asans a ua qus bn a bb-ca acs. N aa qus u amn, cm anc p a, na a Nm iSo UNi, qua appsnan smp unsana mn, n mancana a ncan.

Un naamn a a u m c cn qua cn qua-namn pbm a ua n Bbc. Un sn naamnaa dssa A Mmn, Spnnn Bn Cuua a p-nca Pam, p a u ns qusa pubbcan a qu a qus Uc. rna P. g. la p am cnsn pu ’ns a a su b, nn un paca na-amn a Anna Maa gucca, a qua a asc, sun- cn nan.

carlo pastena

Introduzione

Pastena+foto.indd 12 17-04-2009 2:12:37

Page 13: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Notedi CoNServAzioNe

Negli ArChivie Nelle BiBlioteChe

Pastena+foto.indd 13 17-04-2009 2:12:37

Page 14: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Pastena+foto.indd 14 17-04-2009 2:12:37

Page 15: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

15note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

1. lA CoNServAzioNe Negli ArChivie Nelle BiBlioteChe

la caa anca n occn, a aa panmn cn sacc n sa mn qua mna è caaa panmn aapasa n1, ma n u cas, s aa ssana anca cma snsb aa mpaua, a’um, a a ua, cc. Ncas Ac Bbc, p, s an spss n sssambn cumn n (sc sampa su caa pamna,cn au n pamna, cu, p, cc.) c cn cnn

cnsan n a . la mpaua ’um, n ncas, appsnan smp pncpa a amn sa acaa c a pamna, cm aa sc an Vitruvio (80/70-23 a.C.) n su “ De Architectura”, c accmanaa a Bbca a on, a n asscua una buna uc mauna ancé b nn nss anna a’um2. ina caaccmpana a bassa um aa pa nabmn a’na-mn a’namn c maa anc (p, pamna,caa), mn ca, accmpana a um aa aa, asc supp mu ca un ambn pp p ns nsan. i

(mpaua n a 10°C) accmpana a aa umaa scasa ccan ’aa mna, nn, supp mu.o a qus bsn pò a anc a paam, cm qua a a Uv, a’nns umnsa a’nqunamn amsc.Cm s n cs qus a, a cnsan acc-mana sn puamn nca pcé cò c a bn p cma

 Stoccolma nn a bn p qu  Roma  Londra. in cumn

1 Sua cmpsn a caa : C. Pasna, Storia dei materiali scrittori , Caana, 2008,pp. 89-98.2 vu, De Architectura, i, 2, 7: “[...] Item naturae decor erit, si cubiculis et by-bliothecis ab oriente lumina capiuntur, balneis et hibernaculis ab occidente hiberno

 pinacothecis et quibus certis luminibus opus est partibus, a septentrione, quod eacaeli regio neque exclaratur neque obscuratur solis cursu sed est certa inmutabilisdie perpetuo”; vi, 4, 1. “Cubicula et bybliothecae ad orientem spectare debent; ususenim matutinum postulat lumen, item in bybliothecis libri non putrescent. Namquaecumque ad meridiem et occidentem spectant, ab tiniis et umore libri vitiantur,quod venti umidi advenientes procreant eas et alunt inundentesque umidos spiritus

 pallore volumina conrumpunt ”.

Pastena+foto.indd 15 17-04-2009 2:12:37

Page 16: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

16 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

sn a p ss cnsua n acun cas, sps n ms n iaa a’s sp qun a Cnsa a un us qub a a accmana, c aann cm cmun b:

a) a cnsan maa;b) sp a c psn maa a aacc mcc, n-mac, cc.;c) ’qub a a cnsan n maan, qu n aca ’isu (sa ua, cp, cc.), a n cnsn spsamn sna sck cmac.

1.1. i locali di conservazione 

Pmnamn appa u n csa s’nn p ca cnsann un Ac Bbca3. Cn qus mn sn namn nca:a) i magazzini librari o di deposito,  sn cnsa b, cumncaac pamnac a p supp: Cd, dvd, mcm,mcc, cc.;b) i locali di consultazione, lettura ed esposizione, cumn sncnsua / mpanamn sps;c) il locale di otoriproduzione, cumn ssan mp ncssa

p operazioni di riproduzione;) i locali di accesso e di servizio, n qua cumn ansan.onun qus ambn a cnn mmc, ’umna-n, cc. n, a a p a sa. N maan bas aann a mmc ac a mann, mn qu sa ua cnsuan ann ss csanmn mnap mann csan, n an a num , c cn a psna mcan csanmn.Una a nca qus ca, bsna n qua sn paamc n ss ps n sam:

a) a mpaua;b) ’um;c) ’umnan;) a cncnan a ua;) a ccan ’aa;) a qua ’aa.

3 C. Nma UNi 10586 §3.2.

Pastena+foto.indd 16 17-04-2009 2:12:37

Page 17: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

17note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

va pmnamn pcsa c a ca pcua p a a-n a ambna (mmc, umnamn, cc.), nn èsmpc; una ca an c, ’aus spcc ap-paccau (sns a a nass p a n maca, cc.), a can una “mappa an” ’mp un “pc” a su. Un smp pcua p a an qus a, s a na Norma UNI 10829, mn p a pa sumn a aaua, è ncssa cnsua a Norma UNI 11120.i cnsa n a a campn cn pc, aambna n un ccss scsamn a paam nuaccab, c ’nn a spcas, a n pa- a suan aa nma.

1.2. la temperatura e l’umidità

Pma aa a mmc4 ma p a cnsan acc ba cumna, appa ncssa ca acun cn-c uaan a mpaua ’um.

 La temperatura. N SI  5 è spssa n a Kelvin, ma na paca è mus ’us a scaa mpca a Celsius, nca cn °C , a qua èsaa pcò assuna a SI , cm un aa6. la scaa Celsius è na n

m c a “0” “100” cspnan spamn a pun u-sn (0 °C), cè a mpaua cu acc s sc nan qu, a pun bn ’acqua a pssn amsca sana (100°C). A qus pps a ca c a pssn nfusc su’b-n su scmn ’acqua.A cna, a scaa  Kelvin, ncaa cn smb  K  nn pcuaa’ncan p a (°), assum cm pun pana 0 asso-luto a scaa  gradi Celsius , cè – 273,15 °C, a mpauapù bassa c camn s può n n quasas ssma mac-scpc.

4 Cn mn “mm”, s nca sumn ua p a msuan ampaua ’um. da c: thermós (=ca); hygrós (um); métron (=msua). 5 Cn a sa:  SI n nca “ Sistema Internazionale di unità di misura”. i  SI è san n 1960 aa XI Conerenza Generale dei Pesi e Misure pna a Cn-n succss. i SI è a Comunità Europea n a 1971, è saamn aa n iaa n 1982. Su SI : “ Sistema internazionale di unità (SI) NormaUNI CEI ISO 1000”.6 i SI è csu a “unità di base” “unità derivate”, c nsm csuscn  SI .

Pastena+foto.indd 17 17-04-2009 2:12:38

Page 18: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

18 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

 L’umidità. raamn a’um s snu a: Umidità assoluta  Umidità relativa. 

  L’umidità assoluta s n psan amm acqua cnnua n unm cub ’aa; l’umidità relativa, nc, spm app pcn-ua a a quan ap acqu psn n’aa a quan c,aa sssa mpaua, sabb ncssaa pcé ap s cnns nmcscpc ccn ’acqua; a qus pun s c c ’aa è saturadi vapore , aunn a ap, qusa cnnsa n nu cc-n. S ’um aa è a 100%, nn snca c c’è s acqua, mac qua massa ’aa cnn a massma quan ap cnnbn qua cnn sna c s cnns. la quan ap c puòss cnnua a una massa ’aa csc a mnu a mpa-

ua, na nua a -40°C, mn csc cn ’aas a mpauacsì c pù è aa a mpaua ma è ’um aa. l’umiditàrelativa è ncaa acn su a sa a sn % (sm-p: U.r. 37%); s paa aa scca s ’um aa è s 35-40%, aa uma s supa 70%.

1.3. la misurazione della temperatura e dell’umidità

P a msuan a mpaua sn nmamn ua n-

ma mm a ac a mcu7

.l’um aa, nc, s msua namn cn ’igrometro a capello:  cap ann a capac aunas acccas, n app a’au-mn aa mnun ’um aa. Un nu p mè sa mss a pun a’ana sca  Lut , c a ssu cap-, s a usua, cn un asc nn b  Durotherm™, c sspan cna cn aan um, qua è ca n mmccanc cn ’a nca. essn, n n cas, sumn bn pùpcs8, ma c s accnna una pcsn appssmaa nn a 4-5%,nua aa p cmun an ambna. P aa su-

mn n ssa mc, ’um aa s msua cn  psicrometro (. 1), un sumn csu a u mm a mcu

7 g sumn p a msuan a mpaua pssn ss: 1. a spansn -qu (ac, mcu); 2. c, a ssna aab (ssna pan, ms); 3.c, cn nan una a mc (mcppa).8 i pù us sumn p a msuan ’um ’aa sn: 1. pscm, a asp-an; 2. m a puna uaa; 3. m a cu ; 4. m a “cap-”; 5: m a cnnsan.

Pastena+foto.indd 18 17-04-2009 2:12:38

Page 19: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

19note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Titolo del capitolo

1. Pscm

Pastena+foto.indd 19 17-04-2009 2:12:41

Page 20: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 20 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

pamn ua, ma un qua a bub ascu, mn scnè a n una a (mussa) csanmn banaa; u mmsn csanmn na. daa na mpaua snaaa au mm, cn ’aus paca ab (. 2), s può san m pù pcs c cn ’m a cap, a a n pcnua’um aa ’aa. Pù a na mpaua snaa au mm è an, pù ’aa è scca csa.P a msuan a mmc, nma mm m, sn ma us mm a (. 3), m pùac a ua. P n una san sca qus asn mpa nc ma (. 4-5), n a pa sumnc “scn” su una ssca caa sa a mpaua sa ’um -

aa sa uan un ac mp mna; qus “ssc”pssn a uaa smana mns, scn p sumnsc. N um ann sn sa mss n cmmc sumn -nc m ssca, csu a sns c sn cca n maan n sa, c asmn, sna ’u camn (c-na wireless), a mpaua ’um a una cnana, a sua acaa a un PC c sa u a asmss, nn un ac,c può ss sampa, ’anamn a mmc nn a csa anc sasc m su’anamn qusa n un mna ac mp.

1.4. i valori termoigrometrici nei locali di conservazione 

Cm abbam sc n §1, mna range a mm-c c n ss aa n ca cnsan, nn è ac; aqus pps, cm ssa na Norma UNI 10969:20039,

«piuttosto che parlare dei valori assoluti standard  è preeribile seguire il criteriodi preservare l’integrità individuale dei singoli oggetti nel loro contesto micro-

climatico d’origine, qualora non sussistano evidenti situazioni di degrado legateal microclima, piuttosto che pianicare un astratto microclima standardizzato,da applicarsi orzatamente su tutto il territorio italiano (caratterizzato da una

 grande varietà di climi locali) sulla base dell’esperienza di altri conservatori. I 

9 Nma UNi 10969 – 2003: Principi generali per la scelta e il controllo del microclima per laconservazione dei beni culturali in ambienti interni , § 5: Linee guida per la scelta ed il controllodel microclima.

Pastena+foto.indd 20 17-04-2009 2:12:41

Page 21: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 21note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

2. gac p a mnan ’um cn pscm

Pastena+foto.indd 21 17-04-2009 2:12:44

Page 22: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 22 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

3. tmm a

Pastena+foto.indd 22 17-04-2009 2:12:47

Page 23: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 23note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

4. tmm 5. tmm “smna” ap, sn sb, sua sa, snsp a msuan ’um a mpaua

Pastena+foto.indd 23 17-04-2009 2:12:51

Page 24: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 24 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

 parametri ambientali devono essere scelti tenendo conto prioritariamente delleesigenze degli oggetti conservati, non solo del benessere umano” […]. in“ La temperatura e l’umidità relativa devono rimanere il più possibile stabili durante l’arco delle 24h, senza perturbazioni (per esempio al momento delle

 pulizie), o futtuazioni. La temperatura e l‘umidità relativa devono essere il più possibili uniormi nello spazio, sia nella stessa sala sia tra ambienti contigui.Nel caso in cui esistano discontinuità termoigrometriche indesiderate tra am-bienti contigui, è necessario introdurre una compartimentazione” […]».

la Norma UNI , cnnua can u pncpa s a’um:

«In generale, ai ni della conservazione l’umidità relativa ha un ruolo prepon-

derante rispetto alla temperatura, ed è dicile compensare l’umidità relativacon l’aggiunta o sottrazione di vapore acqueo senza generare gradienti 10 o va-riazioni pericolose per la conservazione. Nella stagione redda conviene riscal-dare gli ambienti in modo moderato per non creare condizioni inaccettabili di umidità relativa, o per essere costretti a eettuare compensazioni orzate conl’immissione di una eccessiva quantità di vapore che porta comunque a risvol-ti di pericolosa incontrollabilità”. È qun ncssa a un “compro-messo accettabile tra il benessere dei visitatori e il rispetto delle condizioni di conservazione” cmpmss c “ può essere individuato nel mantenere unatemperatura intermedia tra le due esigenze, che potrebbe comunque richiedere

un’umidicazione dell’ambiente di conservazione, che altrimenti diverrebbetroppo secco per alcuni materiali o oggetti. Il vapore deve essere aggiunto solonella quantità minimale necessaria per la conservazione dopo aver tenuto latemperatura al livello più basso accettabile […]».

Bsna nn smp n psn c , n paca b, cm umn, sn cambamn pnn um mpaua, mn un aua accmaamn, cnsn una m- cnsan. Sna aa a ca apps “locali di acclimata-mento”, cm an n acun Bbc s, bsna n psn

c b cumn pa a maan, cnsa n na can cnn a, nn n sub un shock termico s pa nsa ua n a ambn ’isu n cu sn psn cn-n mmc ccssamn s. A qus pps

10 Cn “an” s nca a aan una ana sca n una mnaa psn,n unn a sua psn n spa. P smp: gradiente termico, è app aa mpaua n u pun ’amsa a na qua.

Pastena+foto.indd 24 17-04-2009 2:12:51

Page 25: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 25note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

un’u ncan pn smp aa Norma UNI 10586:1997:

«Il traserimento dai locali di deposito originari a nuovi locali adattati in basealla presente norma, o il ricondizionamento degli ambienti originari, devonoavvenire con gradualità, evitando gradienti di temperatura maggiori di 2 °C ogni 24h e gradienti di umidità maggiori del 3% ogni 24h, in particolare nel caso i cui i documenti graci siano imballati in casse e/o stretti sigli scaali ».

1.5. i valori “ottimali” di conservazione nei magazzini

la mpaua 22-23 °C è cnsaa ma p nma a s-

na s a’um, cn un’U.r. 50-55% cca; scn a NormaUNI 10586:1997, nc, a mpaua ca cnsuan, ua spsn ss cmpsa a 18 °C 23 °C, cn un’umaa cmpsa a 50% 65%. N cas c a na aa qus ca qu ps sa sup 4 °C p a mpaua 5% p ’um aa, cumn n ss “accmaa”,passan auamn a una mpaua a’aa. A qus pun, -n sc a m p ca un Ac Bbca, ampaua 22-23 °C cn un’um aa ma 55%, appa unus cmpmss sa p ’um sa p b.

rnan a a nu “ma”, sua bas nan cn, span su a cnsa n acun Nm UNi iSo11:la ISO 11799:2003 (Inormation and Documentation. Document storagerequirements or archivi and library materials), n paam ma cnsan: 

tmpaua tab Um aa tabmn. max mn. max

Caa 2 °C 8 °C + 1 °C 30% 45% + 1 %

Pamna P 2 °C 18 °C + 1 °C 35% 60% + 3 %Mcm == 2 °C + 2 °C 20% 50 % + 5 %dsc c - 10 °C 23 °C == 20% 50% + 10 %

11 P a mmc scn nm nana span, ausaan, amcan,cc. : M.B. Bn, La conservazione dei beni archivistici e librari , rma, 2005, pp. 81-88

Pastena+foto.indd 25 17-04-2009 2:12:52

Page 26: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 26 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

la Norma UNI 10829:1999 (Beni d’interesse storico e artistico. Condizioni ambientali di conservazione. Misurazione e analisi) psc nc suna: 

tmpaua UmMn. Max Mn. Max

dcumn acsc su caa,pamna, pap, mansc,um a sampa, cn ac: 13 °C 18 °C 50% 60%lau b cn p pamna 19 °C 24 °C 45% 55%Fm, a c banc n 0 °C 15 °C 30% 45%

lmn n ncan a Norma UNI 10586:1997 (Condi-zioni climatiche di conservazione dei documenti graci):

tmpaua tab Um aa tabMn. Max Mn. Max

dcumnac 14 °C 20 °C + 2 50% 60% + 5

N Decreto ministeriale 10 maggio 200112 ( Atto d’indirizzo sui criteri tecnico-scientici e sugli standard di unzionamento e sviluppo dei musei ), sn nnc sun paam, c smban spn mamn a s-n un Ac una Bbca: 

tmpaua Um aaMn. Max Mn. Max

lb Mansc 19 °C 24 °C 50% 60%

*F b/n a c 0°C 15 °C 30% 45%

*L’intervallo è valido per otograe con supporti in carta, materiale plastico, ve-tro. Invece, per supporti a base di nitrato e per vetri con emulsione al collodiosono consigliate temperature più basse.

12 Pubbca na Gazzetta Uciale della Repubblica italiana, 19 b 2001, n. 244, Sup- plemento ordinario .

Pastena+foto.indd 26 17-04-2009 2:12:52

Page 27: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 27note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Na taba 2 sss Decreto aamn a “Condizioni microcli-matiche per la prevenzione di attacchi microbiologici su materiali organici ” ,sn n a mn n:

tmpaua vaan max Um aa vaan maxMn. Max

lb mansc <21 °C 3 °C 40% 55% 5 %Pamna 4-10 °C 1,5 °C 40% 55% 5 %

Appa a massma na ’assua m, sppu mnma,

paam cnsa; qus a, c nn sn n n m a cns-a assu, ann cnsuna ss ns n un pù amp cn-s auan cnn cmpss cnsan, c nacn scusn mc a c n cu sn cnsa bn, p ca, cc. S , n, n psn c n Sa ua a mmc ann ss pù pssb sm a qu maan ba, a n a quaunqu sck mc a cumn,quan nn a n cnsuan.P u nman, s pa qu su a Tabella I - Valori termoi-

  grometrici consigliati per assicurare le condizioni ottimali di conservazione

chimico-sica dei manuatti” aa a’ “ Atto d’indirizzo sui criteri tecnico-scientici …” (d.M. 10 ma 2001).

manufatti umidità relativa temperatura

(%) (°C)

Amau n , am <40

A, ssa 45-65 19-24

Bn <55

Caa, caapsa 50-60 19-24Cn anamc 40-60 19-24

Cn mnac, mam p 45-60 ≤ 30

Cu, p, pamna 50-60

dsc, nas manc 40-60 10-21

eba cn banc 40-60

Pastena+foto.indd 27 17-04-2009 2:12:52

Page 28: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 28 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Fm 30-50 -5 - +15*

Fa (b/n) 20-30 2-20**

ins sca nmc 40-60 19-24lacc na 50-60 19-24

ln 40-65 19-24

ln pn, scuu pcm 45-65 19-24

lb, mansc 50-60 19-24

Maa nac 40-60 19-24

Maa anc n n 50-65 19-24

Ma pasc 30-50

Ma a, n, an,p, pmb, am <45

Mb cn nas acc 50-60 19-24

Msac pu mua 45-60 mn 6 °C (nn)

max 25° (sa)

cn max anna 1.5° C/

o <45

Pap 35-50 19-24

Pas, acqu, sn, samp 50-60 19-24Pcc, pum 45-60 15-21

Pu su a 35-50 19-24

Pcan, camc***, s, aca 20-60

Sa 50-60

tssu, app, aa, appa nsa 40-60

v a sab 25-60

* in unn a snsb pc.** l’na è a p a cn supp n caa, maa pasc,. inc p supp a bas na p cn musn a c- sn cnsa mpau pù bass.*** P paca manua camc c a mpaua pus bassa a ’Ur ss <45%.S pa nn a “Tabella 2 - Condizioni microclimatiche per la prevenzione

Pastena+foto.indd 28 17-04-2009 2:12:52

Page 29: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 29note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

di attacchi microbiologici su materiali organici” aa a msm “ Attod’indirizzo…”, appan n acun n sp aa abapcn.Cn “ΔUR” è ncaa ’scusn naa ’um, mn cn“ΔT ” ’scusn naa a mpaua.

Manuaanc

Umaa

maxaa.

naa tmpaua

maxaa.

naa

(%) (°C)

ΔUr  Δt

dpn su a 40-55 6 19-24 1,5

su aa 50-60 2 19-24 1,5

ln 50-60 2 19-24 1,5

acc 50-60 2 19-24 1,5

bana <4*

Caa 40-55 6 18-22 1,5

pas,acqu <65 <10

b mansc 45-55 5 <21 3

maaac 45-55 5 <21 3

Cu, p pamn 40-55 5 4-10 1,5

tssu naua 30-50 6 19-24 1,5

cusca

naua

pca >50-55 19-24 1,5Cn n-ac 20-35 5 15-23 2

Maa sab 35-65 -30

*la mpaua nn aun 0 °C.

Pastena+foto.indd 29 17-04-2009 2:12:52

Page 30: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

30 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

 La classicazione dei materiali, i valori di temperatura e di umidità tabulati sono quelli maggiormente segnalati dalla letteratura specializzata.

 Il conronto tra le tabelle 1 e 2 mostra talora la non coincidenza delle condizioni di benessere chimico-sico con quelle consigliate per la prevenzione di attacchi mi-crobiologici; di volta in volta il curatore della struttura museale dovrà decidere lascelta più opportuna e, in particolari condizioni, dovrà ricorrere all’uso di vetrine inmodo da realizzare nello stesso ambiente dierenti condizioni di conservazione.

1.6. l’illuminazione 

1.6.1.Watt, lux, lumen: la misurazione della luce

Wa, ux umn, sn s un msua a aa uc. Pùspccaamn:Watt (W), nca a pna nmna una ampaa; n SI , nca a p-na fuss aan;lumen (lm), è ua p nca a quan uc naa a un appa-cc ’umnan;lux (lx), nca ’umnamn su una supc pana (n paca quanauc aa amn su pan c c’nssa umna).Appa ca c ux umn sn u s msu fuss umns,ma mn umn è una msua assua a “quantità di luce”, ux è una

msua aa a un’aa. Csì “1 lumen” su un’aa 1 m2

cspn a “1lux”, mn sss umn cncna n 1 cm2 cspn a 10.000 ux.

1.6.2. I lux ora/anno (LO)N mna ’umnan massma un p una msa, auc n un maan cnsan, nn è sucn mna uxpsn n un a mmn a naa, ma bsn caca a sannua, c è ncaa cn a sa LO. Paan a ’umnan,s’nc qun cn:E ’umnamn;

lx ’un msua ’umnamn; LO a s ux a/ann.

P a m cnsan spsn, a quan n qua , appa- n c bsna n cn u s paam: E  LO13:

13 C. Nma UNi 10829:1999 ( Beni di d’interesse storico ed artistico. Condizioni ambientali di conservazione. Misurazione ed analisi ). Appnc A.

Pastena+foto.indd 30 17-04-2009 2:12:52

Page 31: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

31note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

  Emax

LOmax

(Mlx*)

**dcumn acscsu caa pamna,pap, mansc, uma sampa, cn ac 50 0.2---***dcumn acscsu caa pamna,pap, mansc, uma sampa, cn ac 150 ---****dcumn acscsu caa pamna,

pap, mansc, uma sampa, cn ac 50 0.2lau b cn p pamna 50 0.2Fm, a a c 50 0.2Fm, b/n 150 0.2* Mlx = 1 milione di lux

**Conservazione

*** Solo consultazione

****Esposizione

i cac p a msuan a  LO aa a scna s s aa ’-umnan aca aca naua, pcé scn cas camba ssma an14. N cas, nc, un’umnan caaaaa a un unc pun, a  LO s n mpcan ’um-namn uaan a na nssaa p num na accnsn p num n unnamn annu cmpssa sn.

1.6.3. Le diverse onti d’illuminazione

o a uc naua, abbam s n uc aca, nuna qus cn p a pun sa a cnsan. l pn-cpa n ’umnan sn csu a:1. lampade a incandescenza: sn a n uc aca pù na, psn nu cas. Qus ampa sn csu a un bub , cn a’n-

14 Su ssm an a, anc a Nma UNi 10829:1999 § 5.3. Appn-c d 2.

Pastena+foto.indd 31 17-04-2009 2:12:52

Page 32: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

32 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

n u; ’c naa, aasa un s amn unsn psa’nn bub, qua nn ncanscn m uc. Qus p ampaa n n a mssn aan ua n a qumss a ampa fuscn, ma na pù ca man aan n-ass. l ampa a ncanscna a unsn umnan mn nss ssu pù qunmn qu fuscn.2. lampade fuorescenti : sn ampa, namn a nn, a scaca mcu a bassa pssn c pucn una aan uaa;qusa, a sua a, cca un smn s c m uc sb.l’u s p s mna a c sbbn qusp ’umnan abba una n mssn a ua, èsamn nsaaa n Ac n Bbc pcé suppa mn

ca ncssa una mn manunn. 3. lampade al neon: ampa a nn sn un p ampa a sca-ca csu a un bub aspan cnnn as nn a bassapssn. N nua cmun sn cama namn “ampaa nn” “ampa fuscn” ( spa) usa p ’umnan uc aban; a na qus’um, pò, ampa a nnppamn mn una uc aancn b nns snmpa pù p unn snaan c umnan.4. lampade alogene: ampa an a unsn (n anc cm“ampa an a qua” smpcmn “ampa an”

“ampa a qua”), pucn uc cm ampa a ncanscn-a a unsn, cn ’aasamn a cn ca un unsn n un bub s u, ma cn ’auna as an n bub. A qus è aun iodio, kripton, a ,xeno p pm scaamn amn n a 3000K (= 2726 °C), n m a aumnan ’cna. S pm csìa amn pa a mpau ma, pucn una ucpù banca umnsa, p cu una ampaa a 400 Wa, na 17.600umn. N ampa an unsn c apa a causa -a mpaua aa asc cn as man un anu

unsn; succssamn cmps, nan n cna cn amn ncanscn s cmpn psa unsn su a-mn sss aan un cc, ciclo alogeno. in qus ma uaa a una ampaa ana può ss amn ppa una ampana a ncanscna nma, sbbn amn sa m- pù ca. P cnsn a an cmca a unsn, bub aun una mpaua nn n a 250 °C,mpaua c pa a ua un paca p (qua-

Pastena+foto.indd 32 17-04-2009 2:12:52

Page 33: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

33note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

) pacamn ssn. i m qus sps sn u- a’mssn ccssa a ua, pa a -cnqu qua uc ncanscn a unsn, causa sbamn umna. i nmn è n pa u a’us qua aps p a csun bub, qua è pù ssna a mpau ma aspan a a ua; p pm a qus ncnnn, può ss psa aan aa ampaauna asa . P quan uaa uss nass, c p-can un ccss scaamn, ssn spca ampa ancc, a un scm ps c samn auc sb ascan sp a nass.5. bre ottiche: l’nnn b c sa a ann ‘70 XX

sc, a su un’nnsa cca scnca c s ss cnmp-anamn n paca n Sa Un ’Amca (USA) n’x r-pubbca Sca (UrSS), anc s spaaamn spss n cnc-na p m pc ma. l b c an mppncpamn n camp cmuncan, cm cana p aasmssn a a aa c, pcé cnsnn una asmss-n a numc, n’n gab/sc, sup a qua ca cassa pcss. l b c sn csu a s-ssm , pbmn  polimetilmetacrilato (PMMA), nb aa auaamn, ma n n m m aspan aa

uc, a sn cnc fssb. ess sn aa n sc (So2),csu a una pa cna a “core” (nuc) una pa snaa “cladding” (man), a qua è csun pncpa cmu-n , a una uana pa n PvC. Qu p umnansn cmps pa:

a. umna;b. cnu c ba ca ua ca;c. mna.

l’mn pncpa, ’umna, può ss qupaa cn s

p ampaa; ssma c pù ua è cmps un uppampaa-paaba c na a uc s un ’usca, n cspn-na qua è mnaa un’mbccaua s’nsscn una pùb c, c pan a uc; p ampa pna cns- è ps ’aus n aamn. g umnasn qupaa cn Uv p qus a aan asmssa ssn a s camp sb è a bassa mpaua; nc qu- mpa n camp cmuncan, sn aasa, a

Pastena+foto.indd 33 17-04-2009 2:12:52

Page 34: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

34 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

un’sm n a’aa, a mpus umns, n camp ’nas-s, qun nsb a’cc uman. l caasc namna ssm ’umnan a b c sn:a sicurezza, aana a a c b c cnucn s uc pqus a appcan è cnsaa ca c n casscnn pssn ss ua;a versatilità, aa aa fssb mccanca b aa ssnamccanca, mca cmca;la quantità dell’emissione luminosa, a qua è ma a a’assna cmpnn qua aan nass ua.l b c, p ’assna a, aan ua nass a bassa mssn mpaua, sn cnsuna a cnsa a

pncpa n ’umnan n cas ms spsn.6. I led. i mn “led ” è un acnm c sa p “ Light Emitting Dio-de”, cè “diodo che emette luce”. i led è un sps smcnu() c m uc a passa a cn ca aasuna unn sc, ppunamn aaa. la cna led u suppaa n 1962, namn p na una uc punua p scp nusa. dsamn a cmun ampan, cuamn unna a mpau assm è caaa an na mca, led  sn p amn nmaampan, mn uc a qun, a a a caa-

sc aa uaa bassssm cnsum, sn pacamnnca n’umnan ms, nn suppan ca nma ampan. i mn supp cnc, ann cnmn- pa aa pun a aa umns, n anc p spsn.

A qus anbb aun nums a p appaa p ’um-nan, cm a smp ampa a ap s, c an nn un u spcc n c p ambn, ma nn sn cmun-mn ua n Ac n Bbc, an a.

rua ’umnan maan ba, bsna smp n p-sn c quan nn sn ua, npnnmn a p ap-paa ’umnan sc, n sa a bu; è qun aamncnsab ’u ’nu a mp, c spnn aumaca-mn uc, ascs un c num mnu. inn, a pps’umnan aca cnn mmc cn-san, è u pa un amn psn na Norma UNI 10969:2003, caa:

Pastena+foto.indd 34 17-04-2009 2:12:52

Page 35: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

35note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

“ Si deve tenere conto che le sorgenti luminose a dissipazione termica posso-no alterare le condizioni termoigrometriche sia dell’ambiente sia dell’oggetto.Possono altresì innescare moti convettivi nell’aria circostante che portano a un

 orte aumento del tasso di deposizione aerodinamica del particolato sospeso,con annerimento delle superci interessate”.

1.6.4. Temperatura di colore e tonalità della luceUn um asp mpan aamn aa umnan aa uc, èappsna aa mpaua c na a uc.

16.4.1. Temperatura di coloreTemperatura di colore è un mn usa n umncnca p quan-

ca a na a uc, cn cu s nsc ’asp cmac unasn umnsa. Csì cm una baa suscaaa appanamn c ss p, a’aumna a mpaua, na’aancn, a a nn a banc, a sss m ’appanacmaca una ampaa pn aa sua mpaua. Una mp-aua bassa, nn a 2000 K (=1726,25 °C) cspn a un ca-aanc; scnn s passa a ss a’nass nn pù s-b, mn san mpaua a uc s a pma pù banca, qunaua, a uaa. Quan s c c una uc è caa, na qusa cspn a una mpaua c bassa qun

mssa n a a un cp pù , csa un mpaua ma- puc una uc na cmunmn a qun mssa na a un cp pù ca.

16.4.2. Temperatura di colore e luce

Qu su sn pa mpau c acun sn uc cmun15.luc sa a mn: 5.400 Kluc c: a 10.000 a 18.000 Klampaa Pf16 a 500 W p us ac: 3.400 K

15 p://www.ba./sc/uccaaa.m.16 lampaa a a a cn f ncpa, uaa p fas ac

Pastena+foto.indd 35 17-04-2009 2:12:52

Page 36: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

36 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

lampaa a 100 W p us na: 2.900 Klampaa a 40 W p us na: 2.650 K

Pù n a:- a uc caa (Warm) a a 0° K a 3.500 K cn una uc mssa un c- c spaa a sscc, a a-aanc a banc (red-yellow/orangish-white color appearance) a scna c a Kn san spamnpù cn a a 3.500 K.in qusa asca aan pc c s an sn:3.000 K a a uc caa banc ca (Warm e Warm White) qu-an aa uc nma ampa a ncanscna ma s c mn pù nn a un aanc (orange) sa-aanc

( pink-orange) mn a a ( yellow) pp sss ampa ancanscna.3.500 K un c pù banc ma anca ca (a whiter warm color ) a msaa na amma banc (c ccupan una psn a 3.000 K 4.100 K).la uc nua (Neutral ) a a 3.500 K a 4.000 K cn una uc mssa unc nn a banc (white color appearance).la uc a (Cool ) a a 3.600 K a 6.500 K cn una uc mssa unc nn a buas-banc (bluish-white color appearance). in qusaasca aan pc c s an sn:

4.100 K pan banc banc (Plain White e Cool White). in paca c m a uc s (average sunlight ) 5.000 K acc pu banc ( Icy Cold pure white). Un c cma uc s pca a mn (noontime tropical sunlight ); quaca mn buas (slightly bluish)6.500 K banc buas uc n ( Bluish White e Daylight ).

1.6.5. L’illuminazione nelle Sale degli Archivi e delle Biblioteche17

raamn a a ’umnan s ambn un Ac- Bbca, npnnmn a p ampa sc, s

n cn c ’umnan na una saa s a pub-bc ss nn sup a 500 x, mn n maan mè 200 x. È, n n m, smp accmana n sa ua,’u ampa ps spa a ua c umnan -amn cumn; ampan nn bb n n auna pna sup a 60 Wa.

17 Su qus amn c.: UNI EN 12464-1, §5.6

Pastena+foto.indd 36 17-04-2009 2:12:52

Page 37: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

37note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

1.6.6. Illuminamenti per alcune categorie di beni culturali iumnamn accmana p acun ca bn cuua scn ’“ Atto di indirizzo sui criteri tecnico-scientici e sugli standard di unzionamen-to e sviluppo dei musei ” (d.M. 10 ma 2001):

Caa iumnamn massm

snsb (ux)

1rp manua aamnnsnsb aa uc:

Sup a 300ma cn man

M bassama, maa ap succsna sa nua, camc,

su mcn paca p

a, sma, , a pcm,p ss.

succ, sma,a ss.

2rp manua maamnsnsb aa uc:

Mapu a a mpa nca,asc - maa anc nn 150

cmps n upp 3 4 qua qun cn, ss, a, n

3rp manua aamn snsbaa uc:

Aatss, csum, aa, app,appa; acqu, pas, samp,

b, cu n; pu mpnn nca, pua a ua, pu 50

aa cn cnc ms «mn»cn maa nsab, sn a

pnna; pum, p p banc,maa nac sa

naua n anca n cnp a; caa, pamna,

n bana

4rp manua smamnsnsb aa uc:

M aamumm; s, ncs, can pmn a ma sc 50

scua cm acc, cc.

Pastena+foto.indd 37 17-04-2009 2:12:52

Page 38: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

38 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

 Lux ora/anno caa snsb scn ’“ Atto di indirizzo sui criteri tecnico-scientici e sugli standard di unzionamento e sviluppo dei mu-sei ” (d.M. 10 ma 2001):

Caa snsb lux a/ann (lo)

2 Ma 500.000

3 Aa 150.000

4 M aa 50.000

1.7. i raggi ultravioletti (uv)

l’appaa s uman pcpsc, u sp manc cu è cmpsa a uc, s un ’na cmps a 380 700nm18 (qus m aan pò a psna a psna). l’cc uman m-, n a pa, nn pcpsc aan a cu una ’na èn a 380 nm cca (ua) né qu a cu una ’na èsup a 780 nm cca (nass). Nauamn nn è scus c qu-s aan pucan snsan nn s, cm a smp ca.l’cc uman pcpsc sn aan mncmac (an- sc) cm sn c (pcn s); p smp, a aa-

n pù ca, qua 400 nm è pcpa cm , qua nm-a 550 nm cm qua 700 nm cm ss.A scp smpca, s pa su a aba cn s un’na sp manc.

da 300 m a 1000 m on un (ol)da 1000 m a 100 m on m (oM)da 100 m a 10 m on c (oC)da 10 m a 0,5 m tsnda 500 mm a 1 mm raa

da 1 mm a 780 nm inassda 780 nm a 400 nm luc sbda 400 nm a 1 nm Uada 100 Å a 0,01 Å ra X< 0,01 Å ra Y

18 nm abban nanm cspnn a 10-9 m, cè un mnsm m-m.

Pastena+foto.indd 38 17-04-2009 2:12:53

Page 39: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

39note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

l qun cspnn a’ua cmps a 1 400 nm (n-ca cn smb UV ), s n n:

Uv-A, n un uc na, a 315 a 400 nmUv-B, n m a 280 a 315 nmUv-C, n c mc a 100 a 280 nmesm pn a 1 a 100 nm

la quna cspnn a’nass cmpsa a 780 nm 1 mm(ncaa cn smb ir) s nc n:

irA 780-1400 nmirB 1400-3000 nmirC 3000nm-1mm19.

N cas a uc naua cnnu aan ua aa a 400 1500 μW/m, mn p ampa a ncanscna è a 70 80 μW/m.

A n a cnsan, a Uv sn cnsa una caus pnc-pa amn bn cuua, n paca scmn

19 Su a Uv ir, s na aa “da 2006/25/Ce” Paamn up Cns aaa 5 ap 2006, pubbcaa su g.U.C.e. 27.4.06: Prescrizioni minime di sicurezza e salute relative all’esposizione dei lavoratori ai rischi derivanti da-

 gli agenti sici  (radiazioni ottiche articiali) a d.s. 9 ap 2008, n. 81 pubbcasu S.o. a Gazzetta Uciale della Repubblica italiana, 30 ap 2008, n. 108).

Pastena+foto.indd 39 17-04-2009 2:12:53

Page 40: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 40 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

pmn; scn aua sana, a a Uv n cas caa, p-amna p20, nn n ss sup a 75 μW/m. P n qusa, sa ncssa scu smp a uc a su um, scma cn n ns, p su su n, n cas spsn, unapca aspan anti-UV , a n pa a a sana mn,umnan bn sps cn b c uc, n n cas nn su bn.in anaa aa pca aspan, pssn ss mpa nc aspa-n an Uv, qua pò n n, n ss ps n 18-24 ms.Qu su, è paa a aba aa a’ ” Atto di indirizzo sui criteri tec-nico-scientici …”; s na cmunqu psn c a caa a pamna -nan na caa 2 ma snsb. o a fuss umnssb (W/m)21 sn pa anc qu n a assu (W/cm2) 22 , na

a cnna, a aana a (W/m2

), a a ’aamn23

cè aquan na mssa a una sn umnsa c ns una supc,u msu acmn ab cn nma appacc n cmmc.

componente ultravioletta

CaaFsnsb

Cmpnn Uv maxAsscaa a fuss

umns

raana Uv max(a assu)

dns na a

raana a max(bana msua400÷4000 nm)

2 Ma 75W/m < 1,2W/cm2 10 W/m2

3 Aa 75W/m <0,4 W/cm2 3 W/m2

4 M aa 10W/m <0,05W/cm2 1 W/m2

1.8. la circolazione dell’aria nei magazzini librari

Un a mpan mn, a n psn na sn maan ps maa cumna, è ’mpan cnnamn na-

n aa c ss n a asscua a 5 a 7 cc aa n20 C. Norma UNI 10829:1999.21 i fuss umns appsna a quan uc na aan mssa n’un mp.22 la aana appsna a ns fuss aan mss a una sn, cè fuss mss a’un supc.23 l’aamn una supc è app a fuss aan a supc sssa s msua n W/m2, nca a quan c ns una supc.

Pastena+foto.indd 40 17-04-2009 2:12:53

Page 41: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 41note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

a, n n pun sss ca, pn un camb ’aa cmpsa 10 20% a massa ccan. l’mpan n ss mun’nca aua c pssn snaa c nua scsamn-. in scn quan psc a d.P.r. 30 un 1995, n. 418 24, nmaan ba ss aana a nan naua pa a 1/30 asupc n pana n. 2 camb ambn/a cn m mccanc.

1.9. la qualità dell’aria

Un um a, an mpana p a cnsan, è a qua’aa. in paca bsn mna csanmn a 25:

 Anidride solorosa (So2), c nn ss sup a 10 μ/m3

Ossidi di azoto msc (Nox), nn sup a 10 μ/m3

Ozono (o3), nn sup a 2 μ/m3

Polvere, nn sup a 50 μ/m3

g mpan cnnamn nan n ss n a mann csanmn a man sps an spnna nm UNi.Qu su, s pa a aba su an nqunan scn ’ ” Atto di indirizzo…26” pcsan su pa:

inqunan Ac(NiSo-tr01/95) Mus(Bmbcmb) UNi10586/97

 

Bss 5-10 ppb () <0.4 ppb () 10 μ/ m3

Bss a 5-10 ppb () <2.5 ppb () 2 μ/ m3 (Nox)

on 5-10 ppb () 1 ppb () 2 μ/ m3

PS (n) m. >95% m. >95%(>2μm)

 50 μ/ m3

24 d.P.r. 30 un 1995, n. 418 - Regolamento concernente norme di sicurezza antincendio per  gli edici di interesse storico-artistico destinati a biblioteche ed archivi . A. 5 cmma 4: “Nca [maan] ss asscuaa a nan naua pa a 1/30 a supcn pana n. 2 camb ambn/a cn m mccanc”.25 va mn scn a “Nma UNi 10586:1997”. P un cnn anc a“Nma iSo 11799:2003, Annx A”.26 Atto di indirizzo sui criteri tecnico-scientici e sugli standard di unzionamento e sviluppo dei musei . dM 10 ma 2001.

Pastena+foto.indd 41 17-04-2009 2:12:53

Page 42: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 42 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

«ta a, a a pc mn bbac spnb, cnacun pcsan: i a m NiSo p bss appa pùspnn aa cassca a.P quan uaa a m p ss a ’n, a Bm-bcmb sn qu a ns pù aua.i a a a paca anbb ana aa an n (PM10); a m pù ppun smbbb ss nn a 20-30 μ/ m3, suabas a spmna spnb.Na aba nn sn pa a m cncnan p bss cabn pcé nn nca na aua spcaaa.Acun accmanan sn ppun a cmpamn a aba sssa.i a pa ann ns cm a m a nn supa.

Anc n cas mna n cnnu a sanan n ss pa-camn u a s a m.P ma a qua ’aa è ppun, pan aa cmpan asca ambn, m n ss u qu ps nn p pass sn a a abba a cncnan nqunan asps.on a c n pa un mpan p cnnamn sc am-bna, qus smp p un ssma a nqunanasps asss paca, sa ’aa sna mmssa a’nn, sa’aa nna ccaa, p a pssb cnsun ncmn acncnan nqunan n.

È ppun n as cmpan a sca a sua pca caca a sca ambn anc a spmna.in cas ms, apu puna a n paca c pssan -mna a afuss pubbc sn cs cnn samn cn-a, mnan n cnnu a cncnan nqunan asps,cn paca ann a bss cabn a paca ssps».

1.10. il condizionamento degli ambienti

M Bbc, p cnnamn ’aa, sa n ms nna sa nqu s, uan ssm HVAC (Heating Ventilation and Air Conditio-ning27). Pu ssn sumn pù cac p cnnamn anambn, è ncssa c sss sn accs csanmn, n n,sna nun, a n mann csan a mmc n sa,npnnmn aa mpaua sna. È n ncssa a ma a-

27 “rscaamn, nan cnnamn ’aa”

Pastena+foto.indd 42 17-04-2009 2:12:53

Page 43: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 43note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

nn a ssma a, c può ss causa ’nqunamn ’aa.d psn, bsn qun a qus appacc p mann unampaua csan n u ca ’su (p smp t 22-23 °C U.r.

 50-60%), psan ann a a sba mpaua > 1 °C um- 5% U.r., a una saa ’aa. Bsn, n, mann un qubn a aan a cnsan cumn, anc uan passaa una saa a’aa p a cnsuan, nncé bnss un cs can n’isu p sa una msa cnsua un cumn.

1.11. la norma uni 10829:1999

Appa ppun pa a nca na caa Nma UNi10829:1999, Appnc A, aamn aa cnsan bn cuua.

Valori di rierimento consigliati, in condizioni di clima stabile e in mancanzad’indicazioni speciche diverse, ai ni della progettazione d’impianti di clima-tizzazione per ambienti che contengono beni d’interesse culturale

Beni di interesse storicoed artistico

θ1 Δθmax

2 U3 Δumax

4 emax 5 Uvmax

6 lomax7

MAteriAli/oggetti

di NAtUrA orgANiCAManua asc caa,caapsa, n, app8

a 18a 22

1,5 a 40a 55

6 50 75 0,2

tssu, a, na, app,app n sa, aa, sa,csum, ab, paamn s,maa n ba naua, ssa9, jua10

a 19a 24

1,5a 30a 50

6 50 75 0,2

1 tmpaua ’aa cnsaa.2 escusn naa mpaua, spssa n °C.3 Um aa cnsaa. Aa un a pssbmn ss sc a sm.4 escusn naa um aa massma. 5 iumnamn massm.6 Quan aan uaa massma.7 ds uc annua massma.8 N cas maa n nsn, sn a ps a um aa (u) pù bass.9 Fba saa a ’aa ssaana, uaa p a csun c,cs,capp, app a manua aana10 N cas maa n nsn, sn a ps a um aa (u) pù bass.

Pastena+foto.indd 43 17-04-2009 2:12:53

Page 44: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 44 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Beni di interesse storicoed artistico

θ11 Δθmax

12 U13 Δumax

14 emax15 Uvmax

16lomax17

MAteriAli/oggettidi NAtUrA orgANiCA

C, c anamc18 < 18 Nr  19 Nr 19 Nr 19 150 75 --

eba cna 21a 23 1,5

a 45a 55 2 50 75 0,2

Cn nmca 19a 24

1,5a 40a 60

6 50 75 0,2

Anma an anamccnsa n mana

a 15a 25

-- Nr  19 Nr 19  50 75 0,2

Anma, an anamcsscca, mumm

a 21a 23 1,5

a 20a 35 -- 50 75 0,2

Pcc, pum, anma ucc mpaa

a 4a 10

1,5 a 30a 50

 5 50 75 0,2

dsn, acqu, pas sm su supp caac

a 19a 24 1,5

a 45a 60 2 50 75 0,2

Cn nac, masc,cu, numn cu

a 19a 24 1,5

a 45a 60 6 50 75 0,2

dpn su a, pu a su a canacc, mp,

ua20.

a 19a 24

1,5 a 40a 55

6 150 75 0,5

dcumn acsc su caa pamna, pap, mansc, -um a sampa, cn ac

a 13a 18

--a 50a 60

 5 15021 7521 __

11 tmpaua ’aa cnsaa.12 escusn naa mpaua, spssa n °C.13Um aa cnsaa. Aa un a pssbmn ss sc a sm.14escusn naa um aa massma.15iumnamn massm.16 Quan aan uaa massma.17 ds uc annua massma.18 N cas c suppa, a mn a ncan a a sn maa supp.19 Nn an.20 i ua uac è un p c a mpa s pù psan pac cn ’auna un pmn banc (p smp bacca ss) n una msca cn a mma aabca.i sua è un c pù pac c nma c a mpa.21 S p cnsuan.

Pastena+foto.indd 44 17-04-2009 2:12:53

Page 45: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 45note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Beni di interesse storicoed artistico

θ22 Δθmax

23 U24 Δumax

25 emax26 Uvmax

27lomax28

lau b cn p pamna a 19a 24 1,5 a 45a 55 6 50 75 0,2

lacc, mb nasa,ca acca

a 19a 24

1,5a 50a 60

4 50 75 0,2

Scuu pcm n,n pn, pu su n,cn, pn n,sumn musca n

a 19a 24

1,5 a 50a 60

4 50 75 0,2

Scuu n nn pn, mn, pann

n ccca

a 19a 24 1,5

a 45a 60 4 150 75 0,5

MAteriAli/oggetti diNAtUrA iNorgANiCA

Pcan, camc, és,aca, nn a scas mnaa

Nr 29 -- Nr  29 10 Nr  29 -- --

P, cc, mna, m(ps) sab

a 19a 24

-- a 40a 60

6 Nr 29 -- --

Msac p, p, cc,

mna, m nn ps),ss cn p30

a 15 a25 -- a 20 a60 10 Nr  29 -- --

Ma, ma a, m-ac, an, amau, am,bn, mn, n am,san, , acca, pmb,p31

Nr 29 -- < 50 -- Nr  29 -- --

22 tmpaua ’aa cnsaa.23 escusn naa mpaua, spssa n °C.24

Um aa cnsaa. Aa un a pssbmn ss sc a sm.25 escusn naa um aa massma.26 iumnamn massm.27 Quan aan uaa massma.28 ds uc annua massma.29 Nn an.30 va um aa m spcc (pn a campn)31 N cas csu a pa mac s a saa, scan mpaua pssn pu anns.

Pastena+foto.indd 45 17-04-2009 2:12:53

Page 46: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 46 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Beni di interesse storicoed artistico

θ32 Δmaxθ

33 U34 Δumax

35 emax36 Uvmax

37lomax38

Ma cn s csna Nr 39 -- < 40 -- Nr  39 -- --

o Nr  39 -- Nr  39 -- Nr  39 -- --

gssa 21a 23 1,5

a 45a 55 2 150 75 0,5

v nsab,scn, snsb,msac snsb

a 20a 24 1,5

a 40a 45 -- 150 75 0,5

oggetti MiSti

Pua mua, asc,snp (sacca)

a 10a 24 -- a 55

a 65 -- Nr  39 -- --

Pu mua a scc(sacca)

a 10a 24

--a 50a 45

[sc!]-- 150 75 0,2

A, cna,cn maacc,ua, n, ca

a 19a 24 1,5

a 40a 60 6 150 75 0,5

dsc nac

a 10

a 21

--a 40

a 55

2 -- -- --

Fb snca 19a 24 --

a 40a 60 -- 50 75 0,2

32 tmpaua ’aa cnsaa.33 escusn naa mpaua, spssa n °C.34 Um aa cnsaa. Aa un a pssbmn ss sc a sm.35 escusn naa um aa massma.36 iumnamn massm.37 Quan aan uaa massma.38 ds uc annua massma.39 Nn an.40 in mancana ncan spcc pu.

Pastena+foto.indd 46 17-04-2009 2:12:53

Page 47: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 47note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La conservazione negli archivi e nelle biblioteche

Beni di interesse storicoed artistico

θ41 Δmaxθ

42 U43 Δumax

44 emax45 Uvmax

46lomax47

Fm, an banc n48 a 0a 15 -- a 30a 45 -- 150 75 0,2

Nas manc (scus nasp cmpu ap)48

a 5a 15

--a 40a 60

-- -- -- --

o maa ancpnn a n scaum (pma aamn)43

< 4 --n aasaua -- -- -- --

Ma pasca 19a 24 --

a 30a 50 -- < 300 75 --

Nota: Le condizioni ambientali qui riportate per oggetti di natura organica emisti, tengono conto solo della natura chimico –sica del materiale costituente.

 In certi casi mantenere l’oggetto nelle condizioni ambientali riportate, oppure portarvelo quando proviene da condizioni diverse, può risultare molto perico-loso. Per proporre un valore di Uo è indispensabile tenere conto almeno dei seguenti attori: l’invecchiamento e gli eventuali trattamenti subiti dai mate-riali prima della lavorazione, le condizioni ambientali alle quali il manuattoè stato sottoposto nel corso del tempo, le eventuali situazioni di sollecitazionemeccanica a cui è soggetto.

41 tmpaua ’aa cnsaa.42 escusn naa mpaua, spssa n °C.43 Um aa cnsaa. Aa un a pssbmn ss sc a sm.44 escusn naa um aa massma.45 iumnamn massm.46 Quan aan uaa massma.47 ds uc annua massma.48 in mancana ncan spcc pu.49 A scp pn aacc bc, sn ncssa mpau (’n 4 °C), mma aamn ansc / cnn paca cnsan.

Pastena+foto.indd 47 17-04-2009 2:12:54

Page 48: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 48 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

2. i MAgAzziNi di dePoSito

2.1. la spolveratura nei magazzini di deposito

N maan ps è nspnsab p un cc cnnu spaua um scaa, sna sun cnnu. tu um n ss pcamn pa, spa cca a ps. i pamma pua può ss ua anc p ampsamn aacc mcbc, ’ns . P a spa-ua pac, è ppun ua maa c accn a p

sna spa n’ambn, cm pann cu a p asc snasps; pamn bb ss aa, nn spaa, amnuna a a smana. N maan nn n ma ss usa pnammab cm ’ac, anc s u, ssc, c cnnn ,c, aum, pss ammnaca.Cnaamn a’mman c s a cmunmn, ca ps Ac Bbc sn namn m pu, cn uncnnu cc ’aa una mpaua um csan cnnua-mn cna.

2.2. gli scaffali dei magazzini di deposito

g scaa Ac Bbc bb ss n naa cn p c pn a aacc ns, n-uamn nc nu aan n cas ’ncn. in pacacn ns, n può ss aa cn una msca a bas Permetrina aa s cc. 400 p cmmca p . Pu-pp a cs aamn cnsnn ua scaa n s pa quas smp su qu n ma. Qus um ann

suppa su pan, n paca cnn mmc, cma smp una aa um, un sa cnnsa, c s a-sm p capa a pan um annan. P a aqus ncnnn, a cna paam mmc, spuò cca a pan pac um, un cancnnn ac aa aa cnsan, c san um a ma pac, p a anns a cnnsa.P quan uaa a ssman pac a ccan

Pastena+foto.indd 48 17-04-2009 2:12:54

Page 49: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

 49note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I magazzini di deposito

um n Bbc, an n Ac, bsn sp-a acun , nca n Principi dell’IFLA per la cura e il trat-tamento dei materiali in Biblioteca 28, c qu s pan cn quacmca:

• I palchetti degli scaffali devono esser collocati ad almeno 10 cm da pa-mn p u sc ann p aaamn p passa psn.

• I palchetti devono essere distanziati di almeno 5 cm. dalle pareti e i libri a 5 cm. a b ps pac; cò è mpan spca-mn, quan pac s an cn pa sn un c.

• Nel caso si utilizzino armadi metallici, vericare la ventilazione all’in-

n scaa. ea, s pssb, ama cus a sp n, ma, cc., p qu cn aa maca c cnsnna nan. N cas nn sa pssb asscua una nan pa psna an cusua n ma , paca pcc aamn a scaa p asscua a nan, ma nn ps-mn, p a c p nn n.

• I libri collocati sugli scaffali mobili, detti compact (.6) n ssssma cn cua p a quaunqu pssb c caan csan scacca, quan scaa sn mss.

• Ai ni della sicurezza e della salute dei lavoratori29, ss ps

quan ncssa p a n sc pa a sacca-c bmccanc, n paca ann s-mba; a a n bann ss pa cca un, u aa a, scn ps, psna a a n an ca p asp b , pssb, maan ann ss a mnacac nas aspa.

• Al ne di non aumentare il carico durante le operazioni di prelievo/ri -ccan um n maan, s p a c-can cnmpanamn a p, an csì pc a pan pp as p.

28 P un appnmn s na a: Principi dell’IFLA per la cura ed il trattamento dei materiali in biblioteca. A cua ewa P. Acck cn a caban Ma-téèsvaan vn Kmp. en aana a cua a Cmmssn nana bbc s nana. rma, 2005, p. 86. Cpa n ma nc a’n: < p:// www.fa./vi/4/nws/pcm-.p >29 C.: Decreto Legislativo 9 aprile 2008 n. 81, Tit. VI – Movimentazione manuale dei carichi ,ac 167-171 a’aa n. XXXiii, nncé a Nma iSo 11228 (Ergonomics -- Ma-nual handling).

Pastena+foto.indd 49 17-04-2009 2:12:54

Page 50: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

50 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I magazzini di deposito

6. Scaa Compact 

Pastena+foto.indd 50 17-04-2009 2:12:57

Page 51: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

51note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I magazzini di deposito

2.3. la collocazione dei volumi negli scaffali

Na ccan um n scaa, s n cn acun, anc’ss pa n Principi dell’IFLA per la cura e il trattamentodei materiali in Biblioteca, c s ppnn anc n qus cas cnacun nan mc30:

• Collocare i libri negli scaffali in modo che il prelievo e la ricollocazionenn annn; b cca pp s saann acmn an-na n as p ccan.

• Quando non è utilizzato un tipo di collocazione in base alla classica-n (Cdd, CdU), ua qua a ma, n m c u b

abban quas a sssa aa; qus ssn a cna, pncnmn aa p.• Quando il sistema di collocazione adottato lo consente, non collocare un

b an accan a un pcc.• Evitare di collocare i volumi su scaffali troppo alti; chiunque deve essere

n a pa um sna ’u sca.• Utilizzare reggilibri per sostenere i volumi quando i palchetti non sono

pn; b asca ncna s scann, sann a suu-a nn p mps.

• Quando si collocano i volumi in un palchetto, lasciare sempre uno spazio

aua p un “aumento di volume” p; na, quan s p-c aa aua b pp cnsuma, spss aumnap a aua, mpnn a a ccan p a mancana spa ncssa su pac.

• Non lasciar sporgere i libri oltre il bordo del palchetto verso i corridoi per-cé pssn ss anna a psn c passan cn ca.

• Tenere entro una custodia o almeno separare con un pezzo di carta ocancn, au cn nu mac (ma, bc, cc. ) c-ca a anc b nn p.

• Tenere separate le legature in carta e in tela da quelle in pelle; l’acidità

c s an n p man na caa na a acc-an amn. in a p aaa, ssn nuaab, spc a caa a a.

• Non appoggiare mai i libri di grande formato sul taglio anteriore o suls, pcé n ps aa sua cucua, an mpn aaua annan b.

30 v: Principi dell’IFLA … op. cit , pp. 86-88.

Pastena+foto.indd 51 17-04-2009 2:12:57

Page 52: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

52 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I magazzini di deposito

• Collocare i volumi di grande formato preferibilmente in maniera orizzon-a p nn a a cucua; spa nn cca a umc n nbb cs p.

• Il primo palchetto in basso, deve sempre essere dedicato alla collocazione um an ma (aanc n ), cn un’aa apac sup a 40 50 cm. p b ma ma, ncas s ca una ccan ca.

• Evitare di accatastare libri impilandoli su palchetti o su tavoli perché ib pssn acmn ca. Asscuas c b sapps nnsan ma pù .

• Assicurarsi che i cartellini con la segnatura o i titoli dei libri collocatin pan san sb n m a pmn a suaan sna

ss spsa.• Vericare sempre che la segnatura di collocazione sul cartellino sia bensb, a n smpca ’ncan um su scaa.

• Se la legatura deve rimanere in vista, come in una sala d’epoca di un edi-c sc, s aua ’ppun ua cus p bc cpan pa, ma ascn a sa s.

• Non estrarre i libri dai palchetti facendo leva sulla cufa di testa, opera-n c pca a pa a cua cn sapp un s aaua.

• Per prelevare un volume dagli scaffali, se c’è spazio sopra il libro, si tenda

a man su a sup n a aun qu an qun s spna u.• Quando manca lo spazio sopra il libro per prelevarlo, si spingano lieve -

mn n u b a sa a snsa um c nssa,n a ba un spa sucn a a cnsn una psa saasu u a s cn pc a a. Cmpua qusa p-an u um cca a sa a snsa ann ss p-sna n aan.

• Ogni volta che si preleva un volume, i libri che rimangono sul palchettobb ss psna.

Pastena+foto.indd 52 17-04-2009 2:12:57

Page 53: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

53note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

3. le MiSUre ANtiNCeNdioNegli ArChivi e Nelle BiBlioteChe

i annamn a sun maa cumna bba-c cnsa n Ac n Bbc, ss cnsaun ann sca an, pcé n cas Ac, cumn snquas smp unc, mn n Bbc, m spss b cnsann sn pb a. in sau un cumn annaè nmmn sup aa sua pn 31. la pnn anncnnn è s naaa qun aa pn psn c aan,

ma anc aa ua maa cnsa.

3.1. la legislazione antincendio per  gli archivi e le biblioteche in italia

in iaa, a pncpa nmaa anncn p Ac Bbc,è csua a:

- 1. r.d. 7 nmb 1942, n. 1564. Appan nm p ’s-cun, cau ’sc mpan cnc c nssan c p p a sa qu sna a cnn bb-

c, ac, mus, a, cn ’nss cuua. Dei 36 articoli di questa legge approvata nel 1942, relativa non solo ai sistemi antincendio, sono rimasti in vigore solo 16 articoli  32 , essendo stata in gran partesostituita dai D.P.R. 569/92 e D.P.R. 418/95. Di particolare importanza, l’atten-zione che viene mostrata verso il rilevamento e il mantenimento costante dei valori termoigrometrici nelle biblioteche, negli archivi e nei musei.

- 2. d.M. 20 ma 1992, n. 569. ramn cnnn nm scu-a anncn p c sc asc sna a mus, a-, spsn ms.Questo Decreto, denisce le norme antincendio che devono essere rispettate

negli edici storici, quando adibiti a museo, gallerie, esposizioni e mostre.Tre anni dopo, con il D.P.R. 30 giugno 1995 n. 418, è stata emanata la nor-ma equivalente per le biblioteche e gli archivi.

31 Sua scua anncn p bn cuua n paca bbc ac,s mana a cn um: l. Nass-S. Masa, Sicurezza antincendio per i beni culturali ,tn, 2008.32 Sn sa aba a a l dc ac: 2-3, 7-12, 16-25, 36.

Pastena+foto.indd 53 17-04-2009 2:12:57

Page 54: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

54 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

- 3. d.P.r. 30 un 1995, n. 418. ramn cncnn nm scua anncn p c nss sc-asc snaa bbc ac.Questo D.P.R., è nella sostanza uguale al Decreto 569/92 relativo alle nor-me antincendio nei musei. Le variazioni sono minime, perlopiù relative alladiversa tipologia di opere conservate. 

- 5. d.M. 10 ma 1998. C na scua anncn p asn ’mna n u a.

 Stabilisce, in attuazione del disposto dell’art. 13, comma 1, del Decretolegislativo 19 settembre 1994, n. 626, i criteri per la valutazione dei rischi di incendio nei luoghi di lavoro ed indica le misure di prevenzione e di 

 protezione antincendio da adottare, al ne di ridurre l’insorgenza di un

incendio e di limitarne le conseguenze qualora esso si verichi.- 6. d.M. 3 nmb 2004. dspsn a a’nsaan aamanunn sps p ’apua p nsaa un s, aamn aa scua n cas ’ncn.Normativa sui così detti “maniglioni antipanico”.

- 7. d.M. 9 ma 2007. Psan ssna a uc csunn a s a cn Corpo nazionale dei vigili del uoco.Criteri per determinare le prestazioni di resistenza al uoco che devono pos-sedere le costruzioni nelle attività soggette al controllo del Corpo nazionaledei vigili del uoco, come ad esempio le Biblioteche ed Archivi.

- 9. d.M. 22 bba 2006. d.M. 22 bba 2006. Appan aa cnca pnn ncn p a pan, a csun ’sc c / ca sna a uc.Questo decreto ha per oggetto le disposizioni di prevenzione incendi ri-

 guardanti la progettazione, la costruzione e l’esercizio di edici e/o locali destinati ad uci con oltre 25 persone presenti, ad esclusione degli uci di controllo e gestione diretta annessi o inseriti in reparti di lavorazione e/odeposito di attività industriali e/o artigianali.- 8. d.s. 9 ap 2008, n. 81. Auan ’ac 1 a 3as 2007, n. 13, n maa ua a sau a scua n

u a. Il Decreto legislativo 9 aprile 2008 n. 81, ha sostituito il Decreto legislativo19 settembre 1994, n. 626, sulla sicurezza e la tutela dei lavoratori.

raamn a “CPI ” (Certicato Prevenzione Incendi ), cumn a-sca a Comando Provinciale dei Vigili del Fuoco, bba p u bbc, ac mus, ann p ca:

Pastena+foto.indd 54 17-04-2009 2:12:57

Page 55: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

55note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

- 1. d.P.r. 12 nna 1998, n. 37. ramn can scpna p-cmn a aa pnn ncn, a nma ’articolo 20, del  comma 8, della L. 15 marzo 1997, n. 59.

 Disciplina i procedimenti relativi alla prevenzione incendi.- 2. d.s. 8 ma 2006, n. 139. rass spsn a a

unn a cmp Cp nana uc, a nma’ac ’ac 11 a l. 29 u 2003, n. 229.Gli articolo 14-16, sono relativi alla richiesta e al rilascio del CPI.

3.2. gli incendi e la loro classificazione

Scn  D.M. 10 marzo 1998, Allegato V , ncn pssn sscassca n:- Incendi di classe A: ncn maa s, usuamn naua a-

nca (cm a caa), c pan aa man bac. L’acqua, la schiuma e la polvere sono le sostanze estinguenti più comu-nemente utilizzate per tali incendi. Le attrezzature utilizzanti gli estin-

 guenti citati sono estintori, naspi, idranti, od altri impianti di estinzionead acqua.

- Incendi di classe B: ncn maa qu s quab, quap, paana, nc, , ass, cc.

Per questo tipo di incendi gli estinguenti più comunemente utilizzati sonocostituiti da schiuma, polvere e anidride carbonica.- Incendi di classe C: ncn as. L’intervento principale contro tali incendi è quello di bloccare il fusso di  gas chiudendo la valvola di intercettazione o otturando la alla. A tale pro- posito si richiama il atto che esiste il rischio di esplosione se un incendio di  gas viene estinto prima di intercettare il fusso del gas.

- Incendi di classe D: ncn ssan mac.Nessuno degli estinguenti normalmente utilizzati per gli incendi di clas-se A e B è idoneo per incendi di sostanze metalliche che bruciano (allu-

minio, magnesio, potassio, sodio). In tali incendi occorre utilizzare delle polveri speciali ed operare con personale particolarmente addestrato.

- Incendi classe E 33: ncn mpan aau c s nsnGli estinguenti specici per incendi di impianti elettrici sono costituiti da pol-veri dielettriche e da anidride carbonica.

33 N ca D.M. 10 marzo 1998, Allegato V , ncn maa c sn aa spa-aamn, ma na aua spcasca nn smp cm “ incendi di classe E”.

Pastena+foto.indd 55 17-04-2009 2:12:57

Page 56: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

56 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

3.3. la combustione

la cmbusn an s cn supp amm supca. S cnsa c qu, quan bucan, s apan cmpamn,mn s, bucan, apan s paamn pucn a-p nammab n anc cm “p ps34”.i p a cmbusn sn:

ca; um; as;a amma.

i calore è a causa pncpa a ppaan ncn, aanun aumn a mpaua u maa cp sps, p-

cann annamn n aa sun.i umi sn ma a pccssm pac s (as) qu(nbb ap cnnsa). l pac s sn pa ncmbu-s c s man quan a cmbusn an n cana ss-n sn ascna a as ca p aa cmbusn sssa; pac s um c sn ncmbus cn nn um c scu. l pac qu, nc, sn csu aap ’acqua c s a 100°C cnnsa an u a um c banc.i gas cmbusn sn qu p a cmbusn c man-

n a sa asss anc quan aunn, aans,a mpaua ambn mn 15 °C. Na saanmaana cas a ma p ncn è a abu a’na-an qus as (ss cabn, an cabnca, anssa, ac canc, cc.) c pucn ann bc panssa (mpssb, a pa ssu, ua ’ssn) p ssc.la amma un ncn è csua a’mssn uc cnsun aacmbusn as c s suppan n cs ’ncn. Na ammas cnscn n35:

• un nucleo centrale, più freddo, in cui sono contenuti i materiali incombusti;• una zona intermedia;• una zona esterna nella quale la combustione è completa e dove sono rag-

un mpau pù a.

34 Cn mn “ps” s nca a cmpsn ssan anc pcaa aca.35 M. Abans - A. oan, Estintori d’incendio, p. c. pp. 12-13.

Pastena+foto.indd 56 17-04-2009 2:12:57

Page 57: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

57note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

Corrispondenza tra il colore della amma e la temperatura di combustione:

Colore della amma Temperatura (°C)

rss nascn 525 °Crss scu 700 °Crss ca 900 °Cga scu 1100 °Cga ca 1200 °CBanc 1300 °CBanc abbaan 1500 °C

3.4. il d.p.r. 30 giugno 1995, n. 418

i d.P.r. 30 un 1995 n. 418, spcca pscn anncn aaa n Ac n Bbc, sua n c sc, cn iaa sn 75% a. Pacamn mpan è apsn, ssma spnmn aumac a as, psa cmma 2 ’a. 5, qua succss ac 8, c a cmma 2p un mpan c a acqua. va cmunqu a c qusac è sm a’a. 9 d.M. 20 ma 1992, n. 569, a a s-

sm anncn n mus; ’unca na ab, è a psn una ’an UNi 70 sna a abbca (um p cmma 2 ’a. 8) a pssn 2 bar p un mp amn 60mnu ( § 3.4.2.2.). l’um cmma ’a. 8 d.P.r. 418/95,a nn una muan mn sa pù aaa spa’a. 9 d.M. 569/92.

 3.4. 1. Le principali misure da adottare per prevenire gli incendi A sns ca d.P.r. 418/95, pncpa msu a aa, naaaa un pbab accamn un ncn, pssn s-

s nua n:realizzazione d’impianti elettrici a regola d’arte (norme CEI): ncnu a caus c ammnan a cca 30% a a sn-s. Appa qun n ’mpana c mpan san u a“a regola d’arte” ( 5 ma 1990 n. 46: Norme per la sicurezza degli impianti , Nm Cei, cc.);collegamento elettrico a terra d’impianti , strutture,serbatoi, ecc.: a mssa aa mpan, sba, a suu, mpsc c su a appac-

Pastena+foto.indd 57 17-04-2009 2:12:57

Page 58: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

58 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

cau pssa cas ’accumu cac sac ps pm aa naua (sn, cn aan, cc.) c pssn na’nnsc p nua ncn spc n ambn n cu ss a pssb- man msc as ap nammab;sistemi di protezione contro le scariche elettriche: scac amsc c-suscn un’aa pssb causa ’nnsc p ncn; p qus m- è ncssa a c paaumn “ gabbia di Faraday 36”(Norma CEI 81-10. Protezione contro i ulmini );ventilazione dei locali : a nan ca appsna un a mp-an asp a pnn ncn, an c n ca pssan -cas cncnan as, c msca a’aa cn ap c pssnss ’nnsc p un ncn. la pun as può ss naa

anc aa psna n ca sn nc;utilizzazione di materiali incombustibili : a sca maa ncm-busb (n, pn, cc.) è ssna n’aamn -ca. Sua bas p aba, a cmbusb maa è nmamn nca aas a sn n scass: 0, 1, 2, 3, 4, 5, maa nca cn a cass 0 suannn cmbusb, n a aa aa cass 5 cn cu s’ncan maa aamn cmbusb. la an a uc un maapuò ss maa man spcc aamn ’nua-n, a aas cn apps nc a smn, c n -

aan cnn a a’nnsc ’ncn, ucnn a c ppaan a amma nmn ps-cmbusn;segnaletica di sicurezza rierita in particolare ai rischi presenti negli ambienti di lavoro: n um, ’u a snaca scua, a ncacmpamn pcs ( ’u amm, uma,cc.) è nspnsab p nca cmpamn n cas ’ncn nn-cé s.

P a a ppaan ncn, ca Bbc

Ac, n ss cmpamna, n m a a a ppaa-n amm. in paca, cmuncan a maan s

36 Cn gabbia di Faraday s nn quaunqu ssma csu a un cnnn maa camn cnu ( cnu ca) n a sa ’am-bn nn a un quaunqu camp sac psn a su sn, pquan nns qus pssa ss. È ua mn  gabbia p snac ssma può ss csu, c a un mac cnnu, anca una una s ba ppunamn sana.

Pastena+foto.indd 58 17-04-2009 2:12:57

Page 59: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

59note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

’c n an am p rei 120 mun cnn au cusua. l “p rei”, ann a caasca p ssa uc p un c mp, an ppaas amm. la sa

 REI , nca: R [Resistenza] = ’aun un mn a csun a cnsa appa ssna mccanca s ’an ’ncn;E [Emissione] = a capac un mn a csun nn asca passa(né anmn pu) amm, ap as ca a a sps a qunn sps;

 I  [Isolamento] = ’aun un mn csu a u, n -mna m, a asmssn ca.i a ssna a uc   porte REI è spss n un

msua “mp” (p a pcsn n mnu) appsna mps a qua ’mn csu è n a mann aana ppa sab, nua samn. da un pun sa na,qun, a rei è mna a pù bass a un paam: R, E  I (anc’ss, amn, msua n mnu).Una “pa rei 120” snc qun c mann cnnsu ssna a uc a um p amn 120 mnu.

 3.4.2. I sistemi di spegnimento degli incendi Su s ssm spnmn ncn, a pmnamn

ca c quaunqu ssma s’mp, as, p snun-, acqua, ann an a p ua sn smp p-namn nm p maa bbac, cumna musa; cssaa ’mna ua a amm mss n scua’c, na ’mna an a paa ann causa a- an snun cu ps su , m spss ann cs sb, n cas ’acqua, ann spss -paab.

 3.4.2.1. Gli estintori 

g sn pssn ss u p: portatili e carrellati .g estintori portatili (. 7) sn qu pa p ss asp-a ua a man; pn a’us, ann una massa a uua n a 20 K. pssn ss ua a una sa psna.g estintori carrellati (. 8), ann nc una massa a supa 20 K, cn un cnnu an snun c può un sna un massm 150 K.; sn a u sn ua a upa.

Pastena+foto.indd 59 17-04-2009 2:12:57

Page 60: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

60 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

7. esn pa

Pastena+foto.indd 60 17-04-2009 2:13:01

Page 61: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

61note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

8. esn caa

Pastena+foto.indd 61 17-04-2009 2:13:04

Page 62: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

62 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

in bas aa capac snun, sn pssn ss casscan sn :

• classe A fuochi solidi con formazione di brace;• classe B fuochi di liquidi inammabili;• classe C fuochi di gas inammabili;• classe D fuochi di metalli.

da qusa casscan, scnn s c s an su ss. Pù npaca a a s a sab p uc p qua ’snpuò ss mpa (A= n p uc maa s cn ma-n bac; B= n p uc a qu a s quab; C=n p uc as; d= n p uc a ma) mn numabbna s scn a ca pa ua p can a

caca snun.P smp, cn a sa “13 A” s’nca un sn, nca p uc maa s (Cass A), c a supa a pa ’caca uaa cn unca un 130 cm, cmps 13 a n a 50 cm p sa37.A qus pps a caa a nmaa n, c p p Ac- Bbc “l’installazione di un estintore portatile con capacità estin-

 guenti non ineriore a 13 A ogni 150 mq di supercie di pavimento” (d.P.r.418/95, a. 8 cmma 1).

in bas a an snun ua, ss sn cassca n:

1. Estintore a base d’acqual’sn a bas ’acqua è sa pm m pa spnmnca p pncp ’ncn. N um ann qus snun èsa abbanna a a a ssan qua p cabuana, qus um cnmn a a nm aan pcéanns p sa n. tuaa pbmac cc annsma cc su sn cn acqua mscaa a a pacac ascn sa p spnmn sa p aamn.

2. Estintore idrico a schiumaAn un bass ps spcc, scum pssn ss usa p

’snn uc qu nammab su cu scn a aa- (ncn cass A B). in qus cas, qun, pncpa snun è u a scamn (a scuma sa cmbusba’aa). Auamn sn a scuma cnnn una su-n scumna (acqua pù un qu scumn) c a mmn’mp è spusa a un as s pssn aaa a una anca

37 M. Abans – A. oan, Estintori d’incendio, Man, 2006, p. 63.

Pastena+foto.indd 62 17-04-2009 2:13:04

Page 63: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

63note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

spca psa a’sm ub an, s msca cn’aa, man a scuma c usc cn una ca c aaanca sssa.

 3. Estintore a polvereQus p sn cnn p anncn cmpsa assan cmc msca a (sa ’ammn, sa ba,bcabna s pass, cu s cc.) cn auna a p man qua fu pna. l’annaa a p n spnmn cnss n’nbn ma-a anca ncmbus, n scamn a amma. ta sns usa su appaccau aba cmpu pcan annsb.

4. Estintore a biossido di carbonioi bss cabn n sn è cmpss a una pssn 55/60ba cca (a 20° C) n m a qua. A mmn ’apua qu-, spn aa pssn nna, sa aas un ub pscan, passa a-as una manca aun us , ans a pssn mpaua ambn apa, pcan un busc abbassamn -a mpaua a a sca una pa ’an cabnca uscnpucn a csa “neve carbonica” “ ghiaccio secco”. i acc sc-c aaans su maa c bucan, s asma apamn n assan una ca quan ca; n a Co2 asssa pca una

mnun a cncnan ossn (o2) spnn uc pscamn. P n spnmn cn qus p sn, è n-cssa c as s na na ’ncn a a n ’pan an n assna nan. g sn a bss cabn ann p nn sca an csa; sn qun pacamn n-ca n ncn mpan c, maccn uns, cc.

5. Estintore a idrocarburi alogenati Cnnn cm pa snun cabu ana cmun-mn anc Halons aa a spnmn ’ncn n, qu- nammab, as anc appacc n nsn ca. la

an snun cnss n’nps a’ssn n am c sma a cmbusb cmbun38 na an cmbusn, cn

38 i cmbusb è a ssana n a cmbnas cn ’ssn, cè buca; cm-bun nc, è a ssana c pm a cmbusb buca namn s aa ssn cnnu n’aa a sa as. v sn p ssan c anc n assna ssn pssn buca, pcé cnnn na mca una quan sucn cmbun cm p smp ssan sps a cu.

Pastena+foto.indd 63 17-04-2009 2:13:04

Page 64: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

64 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

cnsun spnmn p san ’ssn sss. g cabu- ana sn sa a cn d.M. 3.10.2001 succss mc nan, pcé annan amn sa n; snsa ssu a cfucabu a fucabu anun nc ’mpmn sa n pssm a .

 3.4.2.2. la rete idrica antincendioP a ca psa a’a. 8 cmma 2 d.P.r. 418/95, s amn aa nma UNi 10779 ( Impianti di estinzione incendi - Reti di idranti - Progettazione, installazione ed esercizio) aa UNi eN 12845 ( In-stallazioni sse antincendio - Sistemi automatici a sprinkler - Progettazione,installazione e manutenzione). essa ss caa amn, a

m asca sunn, a’acqu can. la asca è ncssaan quaa ’acqu nn aansca una cnnu an sucn pssn; n a cas caasc auc cs aa sn aan aa sa ca a ssma pmpa. la ca , a aana aab unna, spa sun c- pua39:

• indipendenza della rete da altre utilizzazioni;• dotazione di valvole di sezionamento;• disponibilità di riserva idrica e di costanza di pressione;• ridondanza del gruppo di pompe;

• disposizione della rete ad anello;• protezione della rete dall’azione del gelo e della corrosione;• caratteristiche idrauliche pressione – portata (classicamente, se non di-

samn nca, 50% an UNi 45 n as an cnpaa 120 /mn pssn sua 2 ba a bcc);

• idranti (a muro, a colonna, sottosuolo o naspi) collegati con le tubazionifssb a anc ac c cnsnn, p num ubcan, acpua pa ’na a.

 3.4.2.3. I sistemi di spegnimento automatico

la san n p c: “Nei depositi il cui carico di incendio è supe-riore a 50 kg/m² debbono essere installati impianti di spegnimento automatico col-legati ad impianti di allarme” (d.P.r. 30 un 1995, n. 418, a. 5 cmma 3).Pmnamn a ca cnc “cac ’ncn”. Scn ann aa a d.M. 30 nmb 1983 (Termini, denizioni generali esimboli graci di prevenzione incendi ), csì cm ssu a d.M. 9 ma-

39 l. Nass-S. Masa, Sicurezza antincendio per i beni culturali , p. c., p. 196.

Pastena+foto.indd 64 17-04-2009 2:13:04

Page 65: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

65note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

2007, cac ’ncn è “Potenziale termico netto della totalità dei materiali combustibili contenuti in uno spazio corretto in base ai parametri indicativi della partecipazione alla combustione dei singoli materiali. Il caricodi incendio è espresso in MJ; convenzionalmente 1 MJ è assunto pari a 0,054chilogrammi di legna equivalente”. in a pa, “carico d’incendio” c-susc a quan ca Q suppab na cmbusn cmpa maa cmbusb cnnu n un a ca, cmps smn mu, pa ps, pamn s40. N maan una Bbca un Ac, nmamn cac ’ncn è smpsup a 50 k/m² qun ss ps un ssma aumac snn ncn, aa a sns anum psn n ca.raamn a ssm spnmn aumac, qus s n n

u upp, a scna ’an spnmn ua:- acqua;- as.

P quan uaa qu a acqua, qus s pssn a a n:- ssm a spu (spnk);- ssm a acqua nbuaa, n unn mnsn

cc ’acqua, c ann a cm a msm mm.

 3.4.2.3.1. Sistemi a spruzzo (gli sprinkler)g “sprinkler ” sn un ssma anncn aumac snn, qua

a scp a a psna un ncn snu n sana cn acqua, ppu cna n m c ’snn pssa sscmpaa cn a m. Un spnk cmpn un’amnan ca una uban, samn ps a s a cpu-a, aa qua sn ca, cn ppuna spaaua, u acus a un mn msnsb. in cas ’ncn, ca suppapca ’apua a c s an amn spa ’aa n-ssaa cnsunmn a uusca acqua c pm apcn ’ncn cn mnm ann. g spnk, pssn ss s p, n bas a ma unnamn. i pncpa sn:

 Sistemi antincendio ad umidoN ssm spnk a um (wet pipe), uban sn mp cnacqua n pssn. i ca suppa a’ncn pca ’apua a, c s an amn spa ’aa nssaa ’m-maa uusca acqua c cnnu a ss aa a’amn-an ca n a quan nn sa cusa a aa cn.

40 M. Abans – A. oan, Estintori d’incendio, p. c., p. 39.

Pastena+foto.indd 65 17-04-2009 2:13:04

Page 66: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

66 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

 Sistemi antincendio a seccoi ssm spnk a scc (dry pipe) sn qu n cu uban snmp cn aa n pssn ancé acqua; un’appsa aa cn-, a aa a scc, è psnaa n un’aa scaaa a’nss ’acqua n a quan un ncn nn pca ’aan spnk. Cn ’apua a ’aa usc a aaa scc s ap. S n qu mmn ’acqua na n uban èaa am spnk su’ncn n a. i pncpa ana ssm spnk a scc a aa pssb p quspa nn scaa a ssm a um pbb nnunna a causa cnamn ’acqua a’nn ub.

 Sistemi antincendio a pre-allarme

i ssm spnk a paam ( pre action) uan cnc bas ssm a scc, n cu uban sn mp cn aa n pssn nncn acqua. la na cnss n a c ’apua a aa cn è cmanaa a un ssma an ncn spaa. A-ncé ’acqua sa scacaa, cc qun un pp cnsns (apua’a nn ’mpan an). i ana pn-cpa ssm a paam è a upc an csa p asc’acqua: ’apua a aa paam (cmanaa a ssma an) ’apua a spnk. Qusa caasca - un pn aun cn un asc accna ’ac-

qua. P qus m ssm a paam sn ua n ambn cu cnnu pssn ss anna a’acqua, cm ac, ps bn asc, bbc cn b a cn aban a.

 Sistemi antincendio a diluvioi ssm spnk a u ann a p app ’mn- msnsb ’acqua è mannua a mn un’appsa aa acu apua è cmanaa a un ssma an ncn spaa.A na quan an n un mpan spnk cn acus, ’acqua è scacaa cnmpanamn a u a. issm a u an ampa appcan n nus a a sc

cm mpan cmc, ps cabuan n ana apana s m una apa ppaan ’ncn pan s -c ’an smuana an quan acqua.

 3.4.2.3.2. Spegnimento ad acqua nebulizzatai ssm spnmn a acqua nbuaa, sn cama n ns “wa-ter mist ” pù saamn “Fine Water Spray”, pcé pac ’acquapp a nbba (mist ) sn n n pù pcc qu pc

Pastena+foto.indd 66 17-04-2009 2:13:04

Page 67: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

67note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

qus ssm41. i ssm water mist sn n aa NFPA 75042, cm ssm n a a una ca paa acqua cn cc p 99% mnsn n a 1 mm. in , a nbba (mist ) pa assma s cmpa quas cm un as, ucn a pcnua ssn aan ca ’ncn. l man qus ssma sna aa pccssma mnsn cc c, aa psna ca a m cn, nn smp scn a aun can m a snu ’ncn. Qus ssma nn è nmamn u-a n Ac n Bbc, pcé ’acqua nbb ma-bmn maa caac, ma cnmn è sa una sp-mnan pss ’ Archivio di Stato di Agrigento, a a suanssan. i ana qus m, a aa a quan

acqua mpaa, a un cm a un cnsm pa pc s sprinkler , csì c a quan uaa p spn ncn ancsnca, può ss, n paca p ssm a aa nbuan(cass I NFPA), pc cn cn banan ascuab.P cmpa, s pa cmunqu cnnu un cumn- amcan 1977, c s anc è ma aa, nca acun pbm ssma spnmn a acqua nbuaa43, s n pa s:- c a spn uc can (deep seated Class A res);- cnucb ca a nbba;- ssc cc m pcc cnnn pac um as sc

(nn pù 10% cc può a un am n a 40 μm s-cn a nma NFPA 750 USA);- un a sb, cn cnsun c acuan p anbba pa a cc ’acqua.

 3.4.2.3.3. I sistemi di spegnimento automatico a gas e i “clean agent”in iaa, n Ac n Bbc, n auan quan psa ca a. 5 cmma 3 d.P.r. 30 un 1995, n. 418, ssm sp-nmn aumac sn a as. in qus cas, sns anncn p-sn n ps, sn ca a bmb, nmamn cnsa

n un u scu san a maan, c n cas ’ncn, ban as cnnu. Qus as è mana a pssn aas ub, csn sbu p u pcs maan, cn sua sp-n ’ncn.

41 l.N-S. Man, Impianti antincendio , p. c., p. 383.42 NFPA 750: Standard on Water Mist Fire Protection Systems, Quncy (MA), NFPA, 2006.43 M.B. Bn, La conservazione dei beni archivistici e librari , rma, 2005, p. 70.

Pastena+foto.indd 67 17-04-2009 2:13:04

Page 68: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

68 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

N’nsaan qus p ’mpan, a anamn auaa a p-sn u scaca, c ann ss sucnmn sana scaaau a , p a annamn u ancaa’an mccanca scaa aa scaca as44.i as ua n qus cas, sn n n csu a msc a + an (an), a + an + Co2 (nn), cc. i ssm spnmn aumac a as uaan, n a quac ann a, -cabu cmpamn ana hans a n iaa n m anan, p anns su sa n, ma cn su mp an a acun up, s è aa smp pùana a sca an snun “pu” “clean agent ”45, pcé us nn cmpa asc acun p su u a’an

snun. Qus s n n u upp: pm è qu ansnun “halocarbon”, csu a sn cabu ana, scn- a msc qus, m sm a cc halons as n. i pm snua a sa as qua, cn sna an “ppn” p ascaca, scn sn as cmpss.va cmunqu a c “clean agent ” sn aa pacamn ancn cass A B, mn ma s psan a cn ’ncn cass A cn man bac (caa, can, n, cc.)46. in a cas,qus an snun, ann s una unn cnnmn a n-an ca, può pa a un nas ’ncn. Bsn

qun a ma ann nn, ncssa, cn ’acqua pspn nua ca.

in iaa ss una nmaa, ppù aa n auan c-muna, p a sa ’ambn sa ’n, c a paa u acun an snun. in paca:

•  L. 28 dicembre 1993, n. 549 (Msu a ua ’n sasc ’ambn).

• Reg. (CE) 15 dicembre 1994 n. 3093/94 (ramn Cns sussan c ucn sa n).

N.B.: Il presente regolamento è stato abrogato dall’articolo 23 del Regola-mento (CE) n. 2037/2000.

• D.M. 26 marzo 1996 (Auan d.l. 10 bba 1996, n. 52, su

44 v a qus pps: l. Nass-S. Masa, Sicurezza antincendio per i beni culturali , p.c., p. 209.45 NFPA 2001. Standard or Clean Agent Fire Extinguishing System. 2008 en, Quncy, 2008.46 l. N-S. Man, Impianti antincendio , ii n, rma, 2007, p. 341, 351.

Pastena+foto.indd 68 17-04-2009 2:13:04

Page 69: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

69note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

ssan anns p a asca n sasc).•  L. 16 giugno 1997, n. 179 (Mc aa l. 28 cmb 1993 n. 549,

can msu a ua ’n sasc).• D.M. 10 marzo 1999 (Pa mn p a smssn as a-

ns).N.B.: Il presente decreto è stato abrogato dall’art. 11, D.M. 3 ottobre2001.

•  Reg. (CE) 29 giugno 2000 n. 2037/2000 (ramn Paamnup Cns su ssan c ucn sa n).

• Reg. (CE) 28 settembre 2000, n. 2039/2000 ( ramn Paamnup Cns c mca ramn (Ce) n. 2037/2000su ssan c ucn sa n aamn a’ann

mn p ’assnan qu ’cfucabu).•  D.M. 3-10-2001 (rcup, cc, nan sbun an).

• L. 31 luglio 2002, n. 179 (dspsn n maa ambna).• Reg. (CE) 22 settembre 2003 n. 1804/2003 (ramn Paamn

up Cns c mca amn (Ce) n. 2037/2000,p quan cncn cn ’an spa p us cc,’span p appaccau cnnn cfuca-bu cn su bmcman).

• D.M. 20 dicembre 2005 (Ma p cup fucabu

a sn a ssm pn anncn).i pncpa “clean agent ” ua n iaa, sn47:

Ssana sn-un P cmc Nma iSo

CF3 i tfuman Nma iSo 14520-2

FK-5-1-12 dcafu-2-mpnan-3-n Nma iSo 14520-5

hCFC Bn AhCFC-123hCFC-22hCFC 124

PùdcfuanCfumanCafuanisppn-1-Mcsan Nma iSo 14520-6

hFC 125 Pnafuan Nma iSo 14520-8

hFC 227a epafuppan Nma iSo 14520-9

47 l. N-S. Man, Impianti antincendio , ii n, rma, 2007, pp. 337-338.

Pastena+foto.indd 69 17-04-2009 2:13:04

Page 70: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

70 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

hFC 23 tfuman Nma iSo 14520-10

hFC 236a esafuppan Nma iSo 14520-11

ig-01 An Nma iSo 14520-12ig-100 A Nma iSo 14520-13

ig-55A (50%)An (50%) Nma iSo 14520-14

ig-541

A (52%)An (40%)An cabnca (8%) Nma iSo 14520-15

Ssana snun Nm psa

CF3i t

FK-5-1-12 NoveC 1230

hFC 236a Fr-36

hCFC Bn A NAF S-iii

hCFC 124 Fe-241

hFC 125 dFe-25 / NAF S-125

hFC-227a FM-200

hFC 23 Fe-13ig-01 Ac

ig-100

ig-55 An

ig-541 iNergeN

 3.4.3. I sistemi antincendio e di sistemi di protezione dagli insetti ta ssm pn anncn, a nn a un nu mauamn a su, c unsc ana ssma anncn a qu

a pnn a nsan ’ns. Qus s basa su pncp c ncn nn s pssn nnsca aa psna una bassa pcnua ssn c aa sssa mana cn una bassa cncnan ssn ns nn a ass n a ca. Pù n paca s è ssac ’nnsc maa nn può an a cncnan ssn n- a 16%, mn cp uman sc a a a cncnansna sc p a sau. A qus ua s può ca c a pssnpaa ssn ’amsa a bass n ssn qua a qua

Pastena+foto.indd 70 17-04-2009 2:13:04

Page 71: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

71note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

un’amsa nma a qu sup a 2.000 m su ma a qua aa qua sn s pass un a na.Un’appcan paca qus ssma, cmunqu passa aa-s una ana ca su pssb ann p ’ansm uman48.

3.5. i rilevatori d’incendio 

Un a mn nspnsab n camp a pnn ncn-, è csu a rilevatori d’incendio, qua pssn aa ssma spnmn aumac a as. Pan a mansan s’ncn c sn appsna a um, a ca aa amma, s

pssn a s ssm sns, anc s a sun m,cmunqu, sa qua aa u s p sns (a smpum ca), nn csì un cn ncca c pa a asnsbmn as aam.

 3.5.1. I sensori di rilevazione del umoi um, cm n pcna, è un p cmpss, csu aas p aa cmbusn c pan n sspnsn una s pa-c s, c pssn ss scamn assma a sa csì aerosol . l caasc um p a’ncn sn na-

mn a sua sb, c pncpa (n banc) a sua nsn mn pac. A mn a aua è a mpaua um,pcé n mna, a aa na ns a ssa aa, m-mn ascnsna pù mn ap, c cnsn a sns pcpa sua psna.Cò , unnamn pm p sns, s basa sua sua capa-c a pac s cnnu appun n um, aas ausn an a uc mssa a una sn umnsa ’a-an fuss pac na mss a una sn aaa.S snun csì a c, pcé basa su’ um

su un asc umns, a aa basa su’ umsu fuss pac na c s mun n un camp c -mna a u caca ppsa. Qus um sn pc u-a n eupa, p a pssb ann pnn aa mssn,sppu mnma, aan.

48 Su qusa nua cnca n paca: l. Nass-S. Masa, Sicurezza antincendio per i beni culturali , p. c., p. 336-338.

Pastena+foto.indd 71 17-04-2009 2:13:04

Page 72: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

72 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

ess p una nua caa sns, cnmn suppaa, c u-a ssm anas um basa sua mca a uc mssa a unas aua su’anas p a cmbusn cn pp anaa, ubca a’nn appaccau c anaan’aa p campnaua.

 3.5.2. I sensori di rilevazione del calorei ca è ’ pù caan nmn ncn è a aa as supp ’ncn sss. i a ca pù anc, sn qu sprinkler , qua sn smamn aab, scun quas cm-pamn a pssb as aam.i a mpaua pù us , sn qu a an, basa

sua aan n u s ma ssma a’nn uncn ma cnma a ma “pana maca”. essnp a p nc a un pp mn m-sua a mpaua c aa a sua ssna ca n unn ampaua cu è sps.

 3.5.3. I sensori di rilevazione della ammai sns p a an a amma, sn ua n u qu cas ncu a pun a amma è quas mmaa, nn suan pac-amn sb p a cmbusn, cm um. i a

amma basan unnamn sua capac “” a amma: ssm qus p spnn a’na aan n camp sb(4.000 ÷ 8.000 Å49) a u (Uv ir). Pssn pan ss sna p nass (ir) n a pcp aan nassa amma su una pù qun, a ua (Uv snsb aaan n camp ’ua) nn a cmbna Uv/ir c cn, p ’aam, a psna cmbnaa u sna. i a- amma sn caaa aa nn camp s, pcén amn a amma, cn una scasa capac aa sac c è s pca a nass; n u è qun

namna n cn ’an s a sana.

 3.5.4. I sistemi di rilevazione secondo gli elementi sensibili o c sua bas nmn a (um, ca, amma) è ncs-sa snu ssm an n bas aa pa mnsnsb. ess pssn ss:

49 Å = Un una pa a un cmnsm mm.

Pastena+foto.indd 72 17-04-2009 2:13:04

Page 73: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

73note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Le misure antincendio negli Archivi e nelle Biblioteche

1. ssm punm;2. ssm na;3. ssm a campnamn.

1. sistemi puntiormi: sn qu ssm basa su mn snsb p punm, a nsaa sua bas una cpua supcabn mnaa una sana a pa a mn csubn na. in a pa, a punm spnn a n-mn a n cnana una n assmab a un pun ss sana;

2. sistemi lineari: sn mpa p cp n pus as cn unnum cnnu a, sna p qus p n snsb

pna. N ssm na, n n ss un mn c muna mnaa aan, n n n camp ’nass, unmn c c a aan a una sana pacc cn m. i a na um an un’appcan ma napn ambn cm capannn, aumss, ambn cn cn ’aa, ca, c.

 3. sistemi a campionamento: n qus ssm s uan sn caspan ’aa n a pa um p a pan s ’-mn snsb c su ’anas an n qu aan cann psupp a psna un pncp ’ncn.

Un cas paca è nn csu a ssm supsn; ss snab aa sana a mpan cu pan sa paca unnamn nua uas s una psan namnpsaa, cnsnn csì un ap psn.

Pastena+foto.indd 73 17-04-2009 2:13:04

Page 74: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

74 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

4. i SiSteMi ANtieFFrAzioNee ANtiNtrUSioNe

la scua un isu, sa ss un Mus, un Ac una Bbca,mpca ’an nums msu pn c ann a apma sn nn a qu umc, a cn a qu accss sa. in qus cap, ann aa s pnc-pa msu scua a a cn anan annusn a cn , nan a p spcaa p qu pù cmpss,cm a a na pssn app snsb, cc.

4.1. i sistemi di protezione 

Cn mn “an”, s’nn scass p supamn s sc,mn cn “nusn” s’nn ’nba pnan na na pa.Cò pmss, a pmnamn ca c n una Bbca, Ac Mus, p pn n ss u p: perimetrale volumetrica.Qua pma s può n:

• esterna, destinata a proteggere il territorio circostante il fabbricato;

• interna, destinate a proteggere gli accessi, quali porte, nestre, ecc.la pn umca è, nc, qua aa aa pn am-bn nn a nusn san.

4.1.1. I sistemi di protezione perimetrale esternag mpan pn pma sna, sna a p - ccsan abbca, pssn ss:

- rilevatori a microonde: sps aa un sbaamn, baaappun, a un asm un c ps su sss ass. lacpua aa a 30 400 m. A na a pass-

a’nass, qu a mcn nn s ma a capa sna maspa, n m a spa cna mn aan -manc a assma quna ’n 10 gh, suan’eetto  Doppler  50. in bas a qus, n manc mss sn -fss, mannn a quna quan ncnan un sac

 50 l’ dpp, è ’ appan aan quna n mss a una sn nmmn sp aa sn n.

Pastena+foto.indd 74 17-04-2009 2:13:04

Page 75: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

75note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

mmb; aumnan a quna quan mpaan un sac nacnamn mnun a quna quan ncnan un sa-c n ananamn. i a è a un cmpaa c a-na a quna sna cu cn qua sna mss ,ssn un a a, c una an massm(paa) snsb (aa, ma, bassa) n m c mcn sann a a passa s n psn a, capn,sscan.

- rilevatori ad inrarossi passivi: mpan a nass pass, nm-na anc PIR (Passive Inra Red ) nn cn, cm pcn,un ssma asm c, ssn qus ssm csua un unc c c a n’aa pa mmn una

psna m ca c su cp mana. ess sn n a a n mpaua sp a’ambn anc s0,2 0,5 °C. Qus ssma cnsn nsaa anc pù snsn sss ambn, pcé ssn un ssma pass, nn ca n-na s a s’nscan.

- rilevatori ad inrarossi attivi: ds unnamn a anass a. in qus cas a a baa a nassa, a a psna un cp pac a’nass c s app-n a ’m c; ’m puc, am un a’asnu a, un asc cma a nass mua a

mpus c c cn n un sna c a cu nu-n, pcaa a passa una psna, mna ’aam.i sns mpa p a pn sna ’c, cn unapaca cua, pcé ncssan unna anc n cnn am-sc cna. in paca a sn a a nass a,ncssan paca sps, cm ’ AgC ( Automatic Gain Control )n a aumna mnu uaan ccu ampcann bas aa quan sna cu p mann pù csan pss-b unnamn ba. Un a sps u n cnncmac as, è “circuito di squalica” c, quan sna scn

n mana nn pnna, s un a n, saa a na aa cnana sna nn pa. ess p a cnca ac-cppamn n “and ” 2 a, c c ’aan u ap na n aam; qusa sun è pò pù cssa cn pp num sns cs.N cas sns pma, a n a as aam, è mpanpa am anana pp cn a sns, c cn m-mn u a n, pbb a scaa ’aam.

Pastena+foto.indd 75 17-04-2009 2:13:05

Page 76: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

76 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

4.1.2. I sistemi di protezione perimetrale internaCm abbam , ssm pn pma nna uaan pssb ’accss a’c, qun p ns.1. porte: qus pssn ss s a an nusn, cn ’u- p bna cn sau scua a ppa mappa. È ancpssb nsaa una scna pa bnaa sub p qua “artistica”’accss, p una m scua.2. nestre: qu pan a, pm pan s acmn accssb,n smp ss p a sba cn una ama c mp-sca a cunqu passa aas ss nus n’ambna p; s cus cn appa, qus n ss bcca cncas c nn csa ’pa samn. P ma-

pn, pssn ss ua a annusn “ad asta”, a appca a’nn cassn ’ab. Qus a- sn csu a una camma c cna spss ’ab asc su un’asa aa ab; n cas samn am u a aumna, mun ’asa c ana un cna n-mamn cus aa na ’aam anmanmssn n m anaa a a cna manc. Un pun a sa, è appsna aapssb p sappa aa ua saacnsc appa cn ccs-sa fssn sua aa, sna samn qun sna snaan’aam. Un a ssma cn annusn appa

cusu ab, è qu c a nsaa a’nn cassn, è csu a un cc cn ma c mann n an un acu sm è ssaa aa bas a appaa; smn a-mn nan a an cc cu camm pcan’apua ccca un cna. Qus ssma, cnaamn a qu aasa pcnmn sc, p appa anc n cas sansappa a u.3. vetri : pssn ss mpa spca n qua è ncus unsssm cnu c s spa s n nan , acnscaa ’aam. in anaa, su può ss appca un sns c

asc a cp n, acn scaa ’aam. i ps a nspssn ss ansnamn anp: anp, sn c-su a as nu, a maa capac ana ma un p, mn ansnamn, ca p ss ana ua cn ma basn, sn csu a cmps sacan qua è nps un sa maa as ( spss quaccm mm) a as , n n PvB (Pnbua). As-s sn spnb su mca ansnamn cnmpanamn

Pastena+foto.indd 76 17-04-2009 2:13:05

Page 77: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

77note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

anp 51. Sa n cas p c ns, è ppun ca- nss a a a cna manc, c ann appca un suapa mb a pa nsa, ’a su a (. 9); ’ananamn ’acnamn man pmann, ann scaa ’aam. N cas p n “sc”, sa ncssa ca a pa cusua ban, a n nsaa apps sns.

4.2. i sistemi di protezione volumetrici

g mpan umc, cè qu p a pn a nusn p-sn nsa a’nn ’c, pssn unna, c cn

sps a mcn, a a nass, cu s è scuss n paa-a pcn, cn ssm a uasun (. 10).N ssm a uasun, un asm m un sna a assma qunan quan sucn a saua ’ambn a p: un c, psnamn na sssa cusa asm, cna c n fssabban a sssa quna qu mss n a cas n’ambn pnn san psn anma n mmn. Quan nc quacsa quacun s mu a’nn pm p, s ann fssns sna, qua è csanmn cmpaa cn qu appna ms-s, acn cnsuna scaa ’aam. la na pa a’uasnc, a

una aa aab c ann a 8 a 25 m a 2 a 6 m, scn p. Cm mpan a mcn, qus ssm suan ’ Doppler ,ma mpan una quna cmpsa a 20 50 Kh 52.l’spna quana, a msa c nssun qus ssm, ps as, è p; a a n p n una ma accuaa n -an, a as aam, sns amn umc snsa suppa, csun ’abbnamn un sns a mcn cnun a nass, n mana c a snaan è mssa s s namb sns nscn sa ’aam.

4.2.1. Rilevatori antintrusione e i alsi allarmi N cas ssm umc, a ma n as aam pn,cm s nc aa aba su paa:

 51 v n paca nm: UNi eN 1063:2001 v p a - va scua -Casscan p ssna a p; UNi eN 356:2002 v p a - v scua - P casscan ssna cn ’aacc manua. 52 l’cc uman pcpsc qun c ann a 20 a 20.000 h

Pastena+foto.indd 77 17-04-2009 2:13:05

Page 78: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

78 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

9. ra a cna manc mna su una nsa10. Sns umc annusn11. Cnana cn

Pastena+foto.indd 78 17-04-2009 2:13:10

Page 79: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

79note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

1. p sns a nass, aa uc sa c a a ns a’an a mpaua (qus sns san ’aumn ampaua pcamn ua aa psna un cp uman);2. p sns a uasun, a um, a’um, a ban apssb nn a a;3. p sns a mcn, a ban, a mmn n ambn a-u, pcé mcn pssn aasa pa a nna a.

 Rischi di alsi allarmi per i vari tipi di rilevatori 53

Causa inass pass Uasun Mcn

luc sa X 0 0rum 0 XX 0

Um X X 0

vaan mpaua XX X 0

vban 0 X XX

Mmn n ambn au 0 0 XX

inn a a 0 XX XX

 Rischio: trascurabile = 0 medio = X alto = XX 

4.3. la centralina d’allarme

tu sns, sa qu pma c umc, n ss ca auna cnana ’aam, aa una baa c n cnsn unnamn- p acun , anc n cas assna a cn ca, ua acaus accna s. i camn può ss a cn nma ca ccan sns aa cnana, n qus cas s c “sistema lare” (caba-); n anaa può ss ua m wireless, cè sna cncamn a a, ssma c umamn a scss m succss,pcé nn ncss passa ca, cn cnsun mn cs mn- ann a’c. ess p un p, qu ms, n cu camnaa cnana ’aam è n pa caba n pa sna (wireless).

 53 g. Ba-C. Ba, Impianti antintrusione ed antierazione, Sanacan rmana,2007, p. 84.

Pastena+foto.indd 79 17-04-2009 2:13:10

Page 80: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

80 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

la cna ’aam c sna a sns n cas aam:1. a suna una sna ’aam auamnaa psa namn

a’sn ’c;2. accn una uc ampan, p snaa a pn ’aam;3. na un mssa psa a una cna paa / un sms a

num n pcnmn ns.i camn a una cna paa può an, am un cm-bna nc un cua un n ss, a a, su canaaua. l’aam anca, può ss na a ’n (Ca-abn Pa) a un’ana pa paa, c p a n-n mpsamn, mn asa ’n.i snsmn ’aam può ss pa n qua man pncpa:

1. cman a, cn cu s’nssc una mnaa squna numcacmpsa a 3 a 7 c; p un c num ’nsmn sbaa,scaa ’aam (. 11).

2. cman cn ca ana, c abbnan cna c sau- mccanc; ’nsmn ca as, a scaa ’aam.

3. ca manc, c pssn ss ns amn suacna, n qua cas è ps un a ’nsn ’mpan una na nn pa p saa n cas ’nss.

4. ca nc, c ns n appsa ssua psa u ’aacnaa, pssn cc cmbnan n bas a qua è au-

macamn sns ’aam.

4.4. la videosorveglianza

va pmnamn ca c p a san aana, a s-ana nn può ss uaa p cna u a, ma sa n a scua. Nmamn accss n ss cna cncam scua, c asmn a una cna cn mman, san n vhS n ma a su Cd, dvd su

sc ss PC, n cas cam a.l cam sn a unn caua mman man un sns CCD (Charged Device), cè un sps a accppamn caca cnnn maa px 54, c cnn ’na umnsa n sna c. l cam pssnss n banc n a c, amna a nsn , a12 vcc a 24vca.

 54 Px: cascun mn punm c cmpnn a appsnan una mman na mma un cmpu.

Pastena+foto.indd 80 17-04-2009 2:13:10

Page 81: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

81note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

i ap supp a cna m a spsn una asssma a- ssm aa aa sana: a u, pncpa sn app-sna a cam netcamere OIP (Over Internet Protocol ). Qus’ump ’nsaan, cn ’us un PC a qua nn ca amuna pa USB, mn mman sn asmss am inn. Smp aPC, am camn wss, è pssb ca cam a anass, c s aan n cas mmn asmn mman a unacna cn, csua a un PC a un scm ca.

4.4.1. Videosorveglianza e tutela della privacyin iaa, ssn spcc nm p a sana, naa aaua a pacy.

in paca dc lsa 30 un 2003, n. 196, a. 13, pc a psna un appaa sana ss auaamn- snaa a pubbc ( mman), n una s mn, cu n n un nc.Cn Pmn 29 ap 2004, gaan a pacy è nasu’amn, nn una s pcsan an nu p asana, nn ana na pmn 29 nmb 2000 (c.d. “decalogo” pubblicato sul Bollettino del Garante n.14/15, p. 28), anc p cnma aamn a psna mansana a Cc na n 1 nna 2004 a a sp-

sn n (art. 154,comma 1, lett. c) D. lgs. 30 giugno 2003 n. 196) recanteil Codice in materia di protezione dei dati personali) c ann aa a-an p can. in paca pmn a’a. 3 nsc mn ’nmaa, nan cmunqu a’a. 13 ca  D. lgs196/2003, nn n appnc un m mnm nmaa 55.

 55 i pmn gaan, s a a nk: <p://www.aanpacy./aan/c. jsp?id=1003482>

Pastena+foto.indd 81 17-04-2009 2:13:10

Page 82: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

82 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

I sistemi antierazione e antintrusione

4.5. la “cabina di regia”Un um asp mpan n maa scua, è appsna a-a “cabina di regia”. ina, anc s n p s unn csn, cnan ’aam mpan mn ca cn cam sana nn n as n san s, maasan a , ma n ss u cca n un unc u a’n-n ’isu. in qusa sana, a appun “cabna a”, c-sanmn psaa a psna cusa c a a spsn unana nca sna appaa a cn cu cmunca cn s psna assna n s sa, è pssb n s cn mna csanmn u appaa scua (anncn, an-nusn, mn sana, cc.) cnsnn aa, n cas

ncss, v Fuc / F ’n, a cmuncaapamn cn psna psn snaan nua aam c-n un ap nn n cas ncss.

Pastena+foto.indd 82 17-04-2009 2:13:11

Page 83: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

83note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 5. gli AgeNti iNFeStANtiNelle BiBlioteChe e Negli ArChivi

g an nsan n Bbc Ac pssn ss:1. Batteri, mue e unghi;2. Insetti;

 3. Altri animali (roditori, uccelli, ecc.).

 5.1. batteri, muffe e funghi

i batteri sn ansm uncua, a cu n amna può ss cs-ua a maa nanc; s pucn p sn pssn scori-

 care, cè pssn na n un sa quscna mabca quaa cnn ambna nn san a a supp, aspan m-p m. Ncssan acqua p s a mabc.Cn a paa mua, namn s’nn micelio56, c c un -man sua supc an a anma, su cu n a saproti  57 paass. È csì, c sp unn, smp psn n’aa su ,n cnn cmac a spss nan mu annan

cumn, san ss b, pamn, , cc. l’um aa supa 65%, una scasa ccan ’aa, una aa mpaua, ma cba s suppan anc a bass mpau, sn cnn a p apan sp a asman n mua. Un b nsaaa mua namn s’nca acmn p macc c pssnassum un c c a a a nacca a bun, ma pssn psnasanc s a c, c cpn au b pan b. iun sn a pncpa caus amn a caa qun -b. ta pncpa un psn n Bbc n Ac, s can:

- Deuteromiceti (un mp): cmpnn a ma pa unpan p ’um; a nmnan “ unghi imperetti ” a a a- c nn sn ma sa ssa nmn sssua. Appann a

 56 Cè cp un, su appaa a, ma a un nsm amn,cama . 57 Cn sapa s ncan qu ansm c s nun maa anca ma ncmpsn.

Pastena+foto.indd 83 17-04-2009 2:13:11

Page 84: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

84 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

qus upp: Alternaria, Aspergillus, Fusarium, Penicillium, Stachybotrys, Stemphylium, Trichoderma, Tricothecium e Ulocladium.- Ascomiceti: un caaa aa psna asc, suu sacc-m c cnnn sp sssua (ascsp); qus um sn pa su accppamn sssua. in un asc sn 8 ascsp; a -ma pù cmun è Chaetonium.- Mucorales: qus un appann a’n  Zigomiceti ; pù u-s n Bbc n Ac sn zmc cn Mucor  Rhizopus.

i un appann a n Aspergillus Penicillium, sn causa anc una p aan, c an a cac ncs. Qus mcunpcan ’s 58 aanna psn n ncs, man a pu-

n un nma cama annas, cn cnsun scmn sss 59

.Un scs a pa man maccn c mancn c spss san sua caa b anc, cama “ oxing” causa anc’ss aun. Qus p macc psna n n mnsn ma cnman n asaa, spss punm, cu c a a bun ssc-c, a bun, a aas; ca csì anna nn, nma, a nnnas. Acun su cmpu, ann msa a psna cncna-n a a psna un appann a n Aspergillus Penicillium; pmn ss sabb un p a cmpsn

a cusa, qua s pbb cncna pp n paca nc sn s pù scpc a’an a mcansm. Una pa-ca  oxing, a a a c qus nn s n quas ma suca cn a cnnu pasa mccanca, cè caa mna, suca c psnan aan cmac n mcbca. la causa qus nmn nn è saa anca caa sbbn acun au pnsn auna cncmana a sa cmc sa bc. l pas mccanc acaa mna s nn uan n a nna n ss psn,m ssan cmc c s a un a an a caa, a’ann c ’aacc a pa mcansm a cusa, pcé

qus p pmaa n su am ssn60

.

 58 Cè a scssn un cmps nua p an ’acqua, namn cn ’n-n caaa nmac aa naua. 59 d. Maè, i bamn supp acsc. in: Chimica e biologia applicate allaconservazione degli archivi , rma, 2002, p. 411.60 d. Maè, i bamn supp acsc. in: Chimica e biologia applicate allaconservazione degli archivi , rma, 2002, p. 412.

Pastena+foto.indd 84 17-04-2009 2:13:11

Page 85: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

85note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

 J. Garcia61, a snaa nn c uan una cca c saa cnucn n America centrale, a na cm acun Cd c aa cn sé ss naaspan, cn a cnsuna una a pa a c an cn-nu. Un appnmn a cca, a pa sus span aacca a psna un un appann aa ama Geotrichum candi-dum, cnscu a 180 ann, c samn aacca cm paassa pan-, anma ccasnamn ’um. Qus un s annbb a’nn pit  mcsc psn su sps c c appsnan a a-ca s nubb sa cabn cu è csu sc. i pmsnm una a nn sn nnb na ssana pa c n sc c n via via pù aspan n a p u a su ss cnnu su pp scb. Qus un

pa quas scusamn n ambn m ca pacamn um(~ 30 °C, ~ 90 % U.r.), a sa aua nn è sa snaa n Europa.A n bun n, s ca c pss ’ Istituto centrale per il restauro e laconservazione del patrimonio archivistico e librario 62 sn cnsa a scp cca, un namn psn n Bbc n Ac.

 M.G. Altibrandi , nsc qusa aa su a nu ma p s-upp un ba c pssn anna a caa63:

Aa(ossn)

Acqua

vama

t °C

vama

Ph

vama lucCabn A

Fun essna 65-95% 15-30 5,4-6,8 Nnssna

inspnsaba nanca

BaS p ab 80-100% 20-40 6,5-7.8

Nnssna

inspnsab,ma anca n

nanca

61 J. gaca, et al , Funa buban pas n a cmpac sk. in: Naturwissenschaten 88(2001) pp. 351-354.62 Cn ’naa n nu  Regolamento di riorganizzazione del Ministero

 per i beni e le attività culturali (d.P.r. 26.11.2007, n. 233) è sa aa ’acc-pamn n un unc “isu cna p sau a cnsan pa-mn acsc ba” ’ “ Istituto centrale per la patologia del libro” “Centro di otoriproduzione, legatoria e restauro degli Archivi di Stato”.63 M.g Aban, i mcansm. in: Chimica e biologia applicate alla conservazione degli archivi . rma, 2002, p. 376.

Pastena+foto.indd 85 17-04-2009 2:13:11

Page 86: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

86 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

 5.2. insetti

S caca c n iaa ssan cca 70 spc s ’ns anns p b. ta qus pù us pcs sn:

Ordine Coleoptera: appan a qus’n a maana nsbiblioagi . la caasca è qua a un pa a asman asucc mn spss, cama elitre64 c cpn n psn ps, scn pa a mmbans.

Famiglia Anobiidae: ’ns pù us, appann a qusa ama,è Nicobium castaneum (o) (. 12), n anc cm tarlo delle

biblioteche. l’ns au msua a 4 a 6 mm. una, è c bun scu. Psc n um aacca a un, ma èqunssm su n ab, mn n Ac n Bbc, c n scaa s nu pamn cu cn cusn a um. l nsan qus ns sn acmncnscb a “pupa” (nuc c cnn ’ns a sa pupa) c è cp a scmn a aa. Smp aa ama  Anobiidae, appann ’ Anobium  punctatum (dg) (. 13),pù n cn nm tarlo dei mobili ,  Stegobium paniceum (lnna-us) (. 14), anobio del pane, c s a anc a caa b

anna anc ba cn c,  Lasioderma serricorne(Fabcus), m sm a Stegobium, a cu sc p a ma - annn, csu a una s ac unm na, nn  Xestobium ruovillosus (dg) (. 15), anc Orologio dellamorte, Grande tarlo. i nm uns Orologio della morte, aa um ma caasc c ’au a sn uan pa pun, sban a na a a sa cn paa aa.

Famiglia Curculionidae: un ns qusa ama è ’ Amaurorhinus bewi-

ckianus (Wasn). l’ns au, un 2-2,8 mm., è c bun-scu nas, ann amp annn ssas. v n u mum aacca panmn a caa n pa ammua sa a anna n muau um.Famiglia Dermestidae: appann a qusa ama mnusc c-

64 Cn qus nm ncan a sn c, u , c sn pn a scn pa a, mmbans ca.

Pastena+foto.indd 86 17-04-2009 2:13:11

Page 87: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

87note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

12. Nicobium castaneum (o)14. Stegobium paniceum (lnnaus)

13. Anobium  punctatum (dg)15. Xestobium ruovillosus (dg)

[12]

[14]

[13]

[15]

Pastena+foto.indd 87 17-04-2009 2:13:13

Page 88: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

88 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

16. Anthrenus verbasci (lnnaus)17. Gibbium psylloides (Cpnsk)18. Reticulitermes luciugus (rss)

19. Kalotermes favicollis (Fabcus)20. Tineola bisseliella (humm)

[19]

[16]

[17]

[18] [20]

Pastena+foto.indd 88 17-04-2009 2:13:16

Page 89: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

89note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

, msuan 10 mm una; au ann cap m pcc ncassa n ac, cn sn puna su . l a sn ca-aa a p a cu, pacamn n a’sm ’a-m. S nun quasas su anma, cm p, pamna, maanc caa, n, as naua anma, ssu ana sa. N musaaccan p cn c. Pma ’mpupas, a aa c-mnca a a scaan n u n n maa nsa, ancnanc, sna nus. l spc pù cmun scna n Ac n Bbc sn:  Attagenus megatoma (Fabcus) , Attagenus pellio(lnnaus)  , Anthrenus verbasci (lnnaus) (. 16)  , Anthrenus museorum(lnnaus) e Dermestes lardarsi (lnnaus).

Famiglia Ptinidae: n iaa sn psn una sssanna spc, pccssm mnsn samn a abun scaa (- s nun a aa naua). Sn caaa a uncp a pus a, cn un ac m s, bs c na-scn an pa cap; amp annn sn pus un s.l’mpupamn an n c scaa a a, n can p’mbaa, sacc n n; a cnn può spa- un p sna nus. l spc pù qun sn: Gibbium

 psylloides (Cpnsk) (. 17) e Ptinus ur (lnnaus).

Ordine Isoptera:  Isotteri  Tèrmiti 65

, p nn sn p n-mc n, ma anc b, qua aaccan cn ac, aana su cmpamn n a n n b. in iaa p èm pù us è  Reticulitermes luciugus (rss) (. 18), un10-12 mm. cn a 6 mm. sna, unmmn n, n cnc pssn aun 700.000-1.000.000 ’nu. Un a p m è  Kalotermes favicollis (Fabcus) (. 19), anc “Tèrmitedal collo giallo”, c a na a Reticulitermes luciugus, psc n-sas n è scc ascu. i su cp è mn pù ana Reculitermes (10-12 mm cn a, 6-7 sna a), ann pca

sn pus a, aan a sua cmpamn a n ’nn b.

Ordine Lepidoptera: a qus’n appan a Tineola bisseliella (hum-m) (. 20) a Famiglia Tineidae. È una pcca aaa cn a an c a-ca ps as. l a aaccan manua

65 Mn c mn “termìte”

Pastena+foto.indd 89 17-04-2009 2:13:16

Page 90: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

90 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

naua anca, cm s, app, pamna, ns sscca, uccmpaa a cm bc; nu au nn s nun. Qusns, cnscu anc cn nm tarma, è n a spsas n p 400-800 m.

Ordine Psocoptera: a qus’on, appan   Liposcelis divinatorius(Mü), n anc cm psocottero  psocide,  pidocchio dei libri ; un1-2 mm., s nu panmn mc un qun s può a- n b cnsa n ambn um. Aacca au snpsn c naua anma, sn ann a maa caacpcan su ss una sn supca. Qus ns è n-amn aa a mc un, c s suppan su n -

ucc, c pnan n mcps supp ba. la suapsna n n nca c ’um na na è ccssamn aa a aa man mu. inn smp aa sssa amaappan Trogium pulsatorium (lnnaus), un ns pccssmmnsn (cca 2 mm.) cu c cp è n n bun ca n acun p ’ann psna a. Fquna u um nn, s ccc ab, a ca Bbc Ac, n mbu mb. S nu n anma a, ppu mu.

Ordine Thysanura. Famiglia Lepismatidae: appan a qusa amaun ns pù anns n Ac n Bbc, cmun-mn cama  pesciolino d’argento, cu nm scnc è  Lepismasaccarina (lnnaus) (. 21). Qus ns ma aunaa è p a cn squam su cp c an, a cu nm

 pesciolino d’argento. A csca umaa msua 10-15 mm. una,a cap cn cc pcc annn m un quan a un-a cp. i pnum smn cp pa psmn- aamn u appnc m aca, ’um smn- nc s puna n un’appnc, anc’ssa acaa, a sssa

una a u. Psn n mus, n Bbc nAc, cm anc n cas, a sua usn è aaa a asp can, b a ssan caba. la lepisma saccarina aaccapanmn maa cc pn, am ucc: ana ca, amn cnsa, a caa b s um, cpsna una cncnan ca, cca ssan nup qus ns, ca a paa, s, app, cc. i su supp èa aa mpaua 22-32 °C cn una um pcnua nn

Pastena+foto.indd 90 17-04-2009 2:13:16

Page 91: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

91note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

21. Lepisma saccarina (lnnaus)22. Blatta orientalis (lnnaus)

[21]

[22]

Pastena+foto.indd 91 17-04-2009 2:13:17

Page 92: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

92 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

sup a 75%. la uaa una nan è m aab, anan- a 3-4 ms a 2-3 ann, n pnna ’anamn a mp-aua n pnna a uaa p apausa66. i su m spana sn cmps a 10-35 °C 30-70% U.r. Smpa ama  Lepismatidae, è a Thermobia domestica (Packa) (=

 Lepismodes inquilinus Nwm. ), a qua mn pù ssa a  L.saccarina, s snu a qus’uma a aa scaua scua asupc sa cp. Cm a  Lepisma saccarina, qus nsaacca b, qua, ssu ana, sa cn. d pna n u m ca, n cnana msn caa nambn scaa, cn un a n um.

Ordine Blattodea: a pncpa paass n Ac n Bbc,s a cmun scaaa, cu pù us è a Blatta orientalis (ln-naus) (. 22). d c n, u a uc quna pnau ca um. È una spc cnsaa nna; a sua sn b è supca, ma nn p qus mn annsa. Può ss mcansm pan sp nm nma; n sscanasn pa, può “acc” nn pan p c anna sss pcs. A qusa s aanca a Periplaneta americana (lnna-us), pù cmunmn na cm scaraaggio con le ali . la sua unaaa a 2,8 a 5,3 cm. d c ss-un, a masc cp-

n amn ’am, mn na mmna sn pù c. È nnbn maan, nus, ca ppaan aan amn. vnamnamn n nau n ambn ca-um. È n a causa s ann sa , p san subsa amna, cn, n su a cnamnan cn c; è c a an pa-n. Può ua n’n acun m.

o a qus, ssn nums a ns, panmn xa67,c s nun n a pa n, psn spss n Ac nBbc, c a anna scaa mb n, aaccan

anc b, pncpamn p a cusa psn na caa, p am ua na caua pan p a ca mpaa n s.Cnsc è mpan, pcé ann c pssn aca a pamncumna sn cns.

66 Cn qus mn s nca p sas mbna caasc ua acun ns.67 o “sa”.

Pastena+foto.indd 92 17-04-2009 2:13:17

Page 93: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

93note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

 5.3. le infestazioni da roditori

Un an pc p acc ba, sn aacc pù cassc , p. Qus anma, cu ssn nums spc, acu pù us “a”, è un nn, quan a ’ccasn, nnsna “scca” anc b, nn nuab. l acc un aacc p sn acmn ncab, pcé um msann acc n (. 23-24).i p psn n iaa, qua pssn pa un an num maan (psps, samns, , xpasms, ps, cc.), pssnss spc:

1.Mus musculus (pn cas) (. 25);

2. Rattus rattus (a a n) (. 26); 3. Rattus norvegicus (a n) (. 27).

Caasc Mus muscuus raus ncus raus aus

luna 6-12 cm 20-25 cm 16-20 cmca scusa ma anc 45 cm

cmpsa a ca

Ps 25-30 .

luna ma qua n qua n quaca sa cp sa cp sa cp

occ an pcc, spss, an, s,cn quac p cp n p p p

Mus appun us appun

occ pcc pcc an

C -man -man n-mana n u-

am ’am puòss banc

Fc spaa, pcc, a upp, aa sa spaa a mausm ssa usm ssa bananauna ca 2 mm una ca 18 mm una ca 12 mm

gsan 18-21 n 21-24 n 20-22 n

Num na 4-10 8-10 6-8

va ma 1 ann cca 4 ann 4 ann

Pastena+foto.indd 93 17-04-2009 2:13:17

Page 94: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

94 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

23. vum scca na pa sup a p24. vum a sampa n cu è sb ’pa p n man sup

[23]

[24]

Pastena+foto.indd 94 17-04-2009 2:13:18

Page 95: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

95note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

25. Mus musculus26. Rattus rattus27. Rattus norvegicus

[25]

[26]

[27]

Pastena+foto.indd 95 17-04-2009 2:13:19

Page 96: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

96 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

5.3.1. Etologia dei topi  Mus musculus, s aampca scaa an, n ambn sn nn mann n nau. Csusc n a’nn mb, n mbu- pn, a’nn ss um, n cass cus, uan maa c a n’ambn, cm sacc, s caa sccaa,ammn maa pasc. È a spau n, munsm apamn; può spcca sa, n a 30 cm, è un m aamp-ca. v n upp ama ma cn ’una;

 Rattus rattus, s aampca scaa an, sa nua, n ambn nn sn, aamn n nau; n ambn nn p s, s- pan a scaaau. Può ua sa n a 1,50 m. quna n pù a pù ascu aban, maan, sa

csusc n n ana mu su aau ; a sa sa-c, n a a, su ab csusc umns n cn scc a. ha un aba cn un range cca 100 m.

 Rattus norvegicus, s aampca scaa an, sa nua, n ambn n-n sn n nau. ha un habitat cn un range cca 500 m.

 5.4. i volatili

ta an nsan, una can a aa anc ucc, c a

ss pa nums maa, acun m a, pssn ss m- anns p acc Bbc Ac. l pncpa spc ucc c nssan ps mus, Ac Bbc, sn:• Sturnus vulgaris - sn• Passer domesticus - pass• Columba livia - pccn.Qus p ’nsan nssa pncpamn c a ppa-n aca è pacamn sncaa; cm p, ucc pssnca ann a supp, cn n, cc ac anc cn-nn sa, na, sa, cn supp. in ie unn

p a mc un c s suppan su scmn, a -amn cmc, pucn un ann mccanc pcé pnann mcps. g ucc n, aan ns c s nun ss,cm  psicotteri , anc “ pidocchi dei libri ”. Un u pc p umn, nn p maa cumna, è appsna a cc,spss pa a ucc. in qus cas, sa ncssa pc m-maamn a appsa snsan, n a pssb ms qus paass, c pssn ss pcs p ’um.

Pastena+foto.indd 96 17-04-2009 2:13:19

Page 97: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

97note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

 5.5. interventi di disinfestazione 

i m a a nsan u a ba, mu, un, ns, p,a, cc. sn mpc, ma nn u smp cac. Aa sssa mana,mpc sn “nca” c auan a nca aacc -s paass, c pu nn scun ’nn b, cnsnn a b-bca, a’acsa a cnsa, m n a quan ncssa- p ’saa ncan paassa m m p ba.

5.5.1. Interventi in caso di mueN cas mu a, è nspnsab pa sub cm aan a una n-n m cnasa. gnamn qus s psnan um, scs

unus a a, quan sn a, mn quan sn m, sn scc ans pssn acmn ss mss cn una spaa. S na psnc m mu pssn ss m anns anc p ’um; n n-n ss su n cnn scua, cn uan mma mascna. Sa smp pb cnsua pma un mcb pcnsc m p ’nn a pna ssc a mua n-uaa. in n cas, è u c b aacca aa mua na:1. sa a a um c pbb ss na;2. cca n una na cn una um aa nn sup a 45% (abassa um bb bcca pa sp);

3. ns n un cnn caa, ma pasca, c sabb m anns, a ascua.

5.5.2. Le inestazioni da insetti Una nsan ’ns è acmn cnscb, a’sn, p a psn-a pcc su s su pa b, “ ori di sarallamento”(. 28) , pcé ua a a, ma au, p usc “a pan b” aa psna sum nn a um. Cn mn “ro-sume” s’nca su maa scca, c s psna cm unasssma mpapab p. A’apua b, p, appa n ua

a sua na a psna nums “a” (. 29-31) scaa ans, c pssn aa a anna cmpamn um, nn- b, , n cas pù a, a pc ammn caa.

5.5.2.1. Le trappole adesive entomologicheo sn n spa sc, a anc n Bbc n A-c s è usa a ca abun ua app as nm-c, a n nca cn saa p ’ns psn. Qus

Pastena+foto.indd 97 17-04-2009 2:13:19

Page 98: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

98 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

28. “Fori di sarallamento” sua cpna n pamna un um29. Mansc cn n acc a scaa a ns

[28]

[29]

Pastena+foto.indd 98 17-04-2009 2:13:23

Page 99: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

99note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

30. lb a sampa cn ac a scaaa a ns31. lb cn n acc sn supca u a ns

[30]

[31]

Pastena+foto.indd 99 17-04-2009 2:13:24

Page 100: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

100 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

p app, naamn mpa n ambn cnsan a amna, sn sa n su ua anc n spa n a p ca. l app as nmc, sn cmps uncancn, su cu è cspasa una ssana asa; a passa ns,qus sn caua a qusa sa “caa mscca”, pmn cnsc, s nn u, a ma pa ns psn n ps.Qus app pssn ss p ns sscan an; pm snps su scaaau un pm pamn, n m a cpu pm, mn qu p ns an, a pann ca, snps aan a ns cn a ca s ’nn ’ambn-. va cmunqu ssa c qus p app nn può caua ua’’nmauna psn, pcé acun spc ’ns n a aa

a’nn um quan au, p saaamn, mann ncnan um a cu sn usc, qun è smp ncssa uaun cn pc um ca cnsa n ps. P“aa” ns, qus app pssn ua aa amna,c cmc; qu amna p ns psn n Ac Bb-c, nn sn spnb n cmmc, mn ssm c, pssncausa ann s nn ua camn. P quan uaa nn aa cmc, è ncssa cnsc qua spc ’ns sn psn,pcé sn mpa mn68 c aan s qua spcca sp-c ’ns p cu sn sa p.

5.5.2.2. Le umigazioni A sa aua, m pù cac p snsa b cn mu aacca a ns, è ’mp ’ss n (C2h4o), qua app nsc, unc bac, u a su an a-can69, spau pn dNA nuc cua, cbcca un an num upp a ncssa a an mabc,cn cnsun m paassa. i su mp è aua n u mn p us mc, ma p aamn bn cuua, è an USA, Gran Bretagna, Canada Olanda, mn n Europa nn ssn

cmuna c n mpscn su mp n aamn bn cuua, ma s accmanan a man mn ’us, qua- an scusamn n auca. i pbma a snsa-n cn qus p, è u aa sua nn n maa, a qua è

68 Cn eromone, s nn una ssana spcca sca a un ansm anma,n a aa a nu a sssa spc.69 opan n cu s nuc n un cmps cmc un mn acc.

Pastena+foto.indd 100 17-04-2009 2:13:24

Page 101: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

101note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

smamn aab70. A qus pps Sykes Hengemihle, snaanun sbmn n cauccù, nums ssan pasc, n can cn pasa mccanca, a caa na pc a-c, spau qu cn supp ps -aca c-usa. Richardin a mna ass sbmn a maa:cu pamna sbn n 4-7 n, nn p cmps a bas cusa pm sns. in paca supp pc nps n - aca cusa c sbn pù namn.l ca ac ann un sbmn aab; ca acbaa ca rc (snca) sn a qu a sbmn pù n-. Scn Flieder  Chahine ’ss n nn aa namnn m snca caa, pas, samp ac n banc n

c, né na, (pc aca, aca, ps) scus na cusa acun pmn mn sa ss, m nsab.F su supp a na nn n cmunqu ss aa pcés puc una an supp. Barcellona, Zappalà  L. Green nnann na aan n pmn anc c mnau, snn una mnun p asn an a bas abumna(abumn) casna pbabmn p acan pn.da quan appa n c a c sbmn aa scn maa anc n an aa mpaua ambna. l’a sabb m maa aa n un ambn ps cn nan,

pssbmn aa, mannu a 30°C mun un sa ’aa.N um ann, n USA n Sa Amcan, n ssun bmu m, p a n eupa a  Regolamento CE n.2037/2000, a a bun sua, na a cn ns xa,ma nn cn mu, a uman cn  luoruro di solorile, ncmunmn cm Pro-Fumé . l’mp qus p cm b-c71, è sa cnmn n aa   Direttiva Europea 98/8/ CE, auaa n iaa cn  D. lgs. 174/2000, csì cm mca aa

  Direttiva 2006/140/CE, cpa n iaa a   D.M. 13 aprile 2007. lspmnan cn ann pò msa una sua b a

cn ua ’ns, n su us è ma p capac -an spa.

70 P u nman s ’isu cna p a Paa b a’n-: <p://www.paab.bncuua./cs/snn%20%20snsa-n%20maa%20bbac_1.p>.71 Cn mn “bca” s nca una ssana ssca p mcansm, an ansan.

Pastena+foto.indd 101 17-04-2009 2:13:24

Page 102: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

102 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

Un’aa ssana a usaa, è ’aldeide  ormica. i su mp n Ac n Bbc, a appcan pò, s cm baca cmunqu,a scas p pnan, è ncssaa a nan aa aspsn a na um p pm a as s a ppaan. in ’mp è ma a maa caac pcé, a su p ucn, an cn pn, n pamn a p.da un pun sa sscc, ’a mca a p an p ap, p cc p spa è ssca p naan, p n-sn p cna ncssa qun paca cau p su u.l’acido cianidrico, nnsan a sua aa ssc, è anca mpa nacun pas p uman su an scaa n c sc cnnn n; su mp na snsan bn acsc -

ba è scas.inn a ca timolo, ua sa p appcan cn pnn sa puman. la sua caca è scussa: na aua a è a un’-aa a anbaca una bassa a anunna aa cna. im può a u a una a an an anca, psna unamaa ssc p naan nsn pan a aa ’spsn pa. Paca caua a psa n su u su pamn,pcé su us può nb. in è s a ssan, cè auna an cmca s sps aa uc, cn cnsun namn supp, sbbn su sn paamn mb cn acn.

Agente chimicoUso in

atmosferacontrollata

Attivitàinsetticida

Attivitàmicro-biocida

Limitidi applicazione

An cabnca Si Si No

ea cncnan(60%); t=21°C p 4

n. Mncncnan (35%);t=21 °C p 7 n

ossn Si Si No

r cncna-

n (0,42%); t=30°CU.r.=65-70%p 7-21 n

gas n:A, e

Si No

ea cncnanA=(250m/mc);t=30°C U.r.=35%

p 20 n

Pastena+foto.indd 102 17-04-2009 2:13:24

Page 103: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

103note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

Agente chimicoUso in

atmosferacontrollata

Attivitàinsetticida

Attivitàmicro-biocida

Limitidi applicazione

A mca NoSi

sba

danna maa pc

Bmu m Si NoSsana cnmn

pmssa aasan n

oss n Si Si

Us n ca snn. rn a

pamna pù snsb

a aacc mcbc

Fuu s

Si No

Aca ann aacusa, a maapc a c.

rasc cn ma

Paac-Bn- Si No

Causa namna caa, sbamn

ncs pmn cu

tm No Si

Causa namn a

caa ammmn cu as

i bamn b cumn. da: M.C. Sccc, La disinezio-ne e disinestazione dei supporti archivistici 72:

5.5.2.3. Altri sistemi di disinestazioneda quan sps, appa n c aamn cn ossido di etile-ne, anc s appsna ssma pù cac p mna ns mu, psna nums pbm, a ’a, p sbmn, pcò

s è cca c a a m snsan, anc s cnsua n.ta pncpa m ana a a nsan ’ns mu,s can:1. congelamento: è ua spau p aacc nmac, nca-c n aacc a un, pcé s un’an unsaca maa a

72 in: Chimica e biologia applicate alla conservazione degli archivi . rma, 2002, p. 568.

Pastena+foto.indd 103 17-04-2009 2:13:24

Page 104: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

104 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

p aamn nn ucc sp. i ssma cnss n pa maa bbac a -20 °C p 72 , p pa a mpauaambn pa qun p a 72 a -20 °C. nn sab cnn ambna pana. Qus ssma, ampamn scn’appsa sn a British Library caa aa cnsan, puòa m anns su maa anc. Pma cna, c-c ns maa pù a n apps sacc pasca, mn p scnamn, bsna a cua nn num maa bba-c cnnu n sacc.2. alte temperature: qus ssma nn è nmamn mpa n A-c Bbc, pcé a mpau scan anna a-mn um, pan a un namn supp caac. i

ssma cmunqu, mpa na snsan ana a,cnss n pa a mpaua apamn n a 50-60°, aaanc cn aana ap. Su cn ann msa c a ma- pa spc nn span pù 24 a 40°C; 12 a 45°C; 5 mnu a 50 °C; 1 mnu a 55 °C 30 scn a 60 °C. Qus ssmaa n pa a ann a u suu pasca a nua mpan anncn. in ss sc c nn s scaa aun a mpaua saa n u pun, cn a pssbqun una nsan mmaa.

 3. atmosere controllate: n cas ’nsan a ns, m a

“ gassicazione”, aa cn una snsan n amsa cnaa,n una ba saa mcamn, a cu è saa ua ’aa m-mssa an cabnca (Co2) anaa cn a (N2), sua mcac. duan u aamn, c ua amn sman, a m-paua nn può ss n a 22 °C. P can ’caca, a’n-n um c s n snsa, sn ns “ns spa”:s qus mun uan ’nn, s può ss scu c ’panè saa cac. va a n m ssa c n mmn sss n cua ba è apa, nsc ’ ’nn snsan umpssn ss aacca nuamn a a ns psn n’ambn-

. Una aan qus m, è appsna a’nun naba, a’assb ssn cmc c uc a cncnan ssn s 0,01% a’nn cnn sa, can qun unambn assc. Qus m è sa mss a pun aa ATCO, aa bun sua n cas ’nsan a ns.4. radiazioni ionizzanti: cm è n sn n aan nan raggi 

 gamma, raggi X  elettroni accelerati. M cac cn ns mu, a anna maa aa; a smp s amm-

Pastena+foto.indd 104 17-04-2009 2:13:24

Page 105: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

105note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

bscn p as s mp a suua nna a caa. insn cs aau m cmpss c n ss s apsna aamn spcaa.5. raggi ultravioletti: ann un n p san, pssn ssua cacmn s cn nsan unn.6. microonde: un a m ua p cmba nsan ans, pò pncpamn n n, è qu mcn. Qusm pa a pncp c s mcn nan un aumn ampaua, qus è ma n n n cu è ma ’um, mamn su a ns, csu p 98% acqua, sp- a n c a un’um ma 12%. N cnsu c pan pquac mnu a mpaua a a 54-56 °C, qus pssan ss

amn su. Qus ssma a pò a c, s a mp-aua ma na può ss 30 °C, a’nn a a, ma anc um, s scnan “ncc” cabna, a mpauan qu pcc pun a supa 300 °C. N spmnan cn-, qun aa sn sa a 6,78 kh a 2,45 gh, cn mp spsn aab n acc cn a spc nsan nu cn a aab; cc pù cn ann ss camp a 28 gh.7. radiorequenze: smban cac n su ua, a ns au-. Qus ssma, mss a pun aa Midwest Freeze Dry Ltd (USA), è sa- spmna cn succss su acun pssn nsan ’ns, cn

un sua ps 100% scn a a spmnac; auamns n sua ’appcan n Ac Bbc. i m abaunsc pù ssm: maa a snsa è ns n una ba, qunè cna è aa usc ua ’aa, nn è mmss as n, qunè aaa una paca aquna. U a sn cnsuabsu s a sc73.

5.5.3. Interventi di disinestazione da roditori d sa naua nc ’nn cn p. in qus cas sn u-a, a psna spcaa, sc c cnnn ancauan;

manan sc mu p maa n un u n a’nsn. A una pma nan ancauan,a a su una scna, an msa , una pacassna a qus p. essn p acun p nn ancauan,c pssn ss ua n cas ssna anc aa scna n-an nc, c pò sn aamn ssc.

73 < p://www.mwsy.cm/Aanc%20Pasma%20San.m >.

Pastena+foto.indd 105 17-04-2009 2:13:25

Page 106: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

106 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

i nc ua pssn sua a p un’unca nsn sb-bn snm ’anamn nn cmpaan pma 2 pù n,qus p supa n s sc. ina, ss-ma sca p, a aba un m ns, p cu un èmana aan a assaa cb s s qus nn a nssun nc, p un pc mp anc a n manan, amn s nnn a sana. P supa a naua na , s canc aa cnca  preadescamento (pre-baiting), c cnss n mp pù n a spsn a bas amna ’sca, pa n; , psa ’na na s a bas amna, sabuan a assum qu p sca n u aa. Sma c cn-sum ’sca abba aun un ssacn, s ssusc a’sca

assca qua cnnn n “acuto”. in a m è pssb nu a assumn una quan sucn p causa a m bunapa a ppan.Un a n ssma an, cnss n’u m qun c suban ananan p, ma qus qun nss pcamn camba pcé p s abuan a qus um n. l’u uasun a ’ncnnn c può ss annsp ’um, p cu è u mpa qus m s a n. Un assma, cnmn sua, è qu ua appacc c m-n qun a 30 130 h, c pan a a ba pamn,

cn a cnsuna c nn a a n an ban, p n sss.

5.5.3.1. Il “rat proong”Cn “at proong” s’nnn u qu pan cusua ncs-sa p mnu , pssb, mna pun cc accss p nsan n suu. in paca, p n naccssb unc a p, è ncssa74:

• impiegare porte a chiusura ermetica mediante dispositivo di ritorno ama;

• ridurre no ad un massimo di 5 mm lo spazio tra porta e soglia (lo sche - , n paca qu  Mus musculus, è m fss-b);

• usare porte realizzate in materiale resistente ai rosicchiamenti;• controllare l’impianto elettrico e le strutture portacavi e, in particolar

74 g. Manucc, Derattizzazione e disinestazione dai volatili. In: Chimica e biologia applicatealla conservazione degli archivi , rma, 2002, pp. 543-544.

Pastena+foto.indd 106 17-04-2009 2:13:25

Page 107: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

107note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

m, sca an c bb ss ma , nn cas, p a mac a maa m n;

• controllare gli impianti di condizionamento o d’areazione e applicare

mac ssn a maa n (massm 5 mm) a bcc’usca ’aa aaa;

• ispezionare i controsoftti, le intercapedini e altri punti ove i roditoripssn nascns, nca aa a ppa ana;

• chiudere tutte le aperture, seppur piccole, presenti nei pavimenti, neis n pa;

• rimuovere tutto il materiale accatastato da tempo e mai spostato che puòn un m nascn p ;

• allontanare e smaltire gli eventuali riuti organici di vario tipo;

• rimuovere ogni possibile fonte di cibo;• sensibilizzare tutto il personale, particolarmente quello frequentante i lo-ca ps, ancé san snaa mmaamn nua asa-mn p a, scmn, sccamn quan’a pssanu a pnsa aa psna n’Ac na Bbca.

5.5.4. Inestazioni da volatili i ssm a a nsan a a sn ssnamn u:

1- un a ns nca na c;2- mpmn ’accss a a ca.

1. a un a ns nca na c, n n an cn asmmnsan, a’nn manm p san c -mnuscan a , ma qus p ’nn spa a Cmun;2. p n ’mpmn ’accss a, p a pu- a sana ca c psnan apu, s può c a ssm mc-canc sac. ta ssm mccanc, sn, a smp, puncn sp ’acca pasca, mn a qu sac, mpanbasa su cnu c c sbuscn mpus c -saca su u pa a p; qus ssm nn an n acunamana cn ca nn sn qun anns p a auna aaa. S

può p c aa un s ncan aa san ua nu na. Nn appan nc u pas pn, quauna a ps capac asn, can, spcan paa.

5.6. La disinestazione dei locali in u uc, cn cana a n Bbc, n Ac nMus, s pc aa snsan ca maan ps,p ma pn a psna ’ns.

Pastena+foto.indd 107 17-04-2009 2:13:25

Page 108: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

108 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

Un pù us ssm snsan ca p a a a n-s, an aas ’mp ’nsc, ma un us pa nmp, mna una na mnun spc, mn sbca, cnsun squb app c75.g nsc, n bas aa a ’nss a ma an, s sn-un n cac p:

• ingestione: an p a a;• contatto: an p pnan aas umn mmban

aca;• inalazione: an aas spac aca.

A a, nsc p cna s pssn , n bas aa ssc, n u supp: cna (abban), n quan asc-

n su ns n ; cna su (sua), cn an na pa appcan su un mna subsa; pù cn nsc,sn un’an mupa.i pù cassc nsc aa n XiX sc, sn ddt (c-ncan) p canc, cu us è a pacc anna n iaa n a pas up, ma cu mp è cnnua nacun nan, cm ’ina; ddt, a smp, a una an pssna n è maba n’ansm cn an na, cn cns-un accumu n ssu ass cnsun ann.o è m us ’u s sc sanc, c s-

can a an aas nbn sb ’accnsa-s76; qus p sn aamn ssc p ’um. v sn p carbam-mati , c sn un’an sm a qua s sc, anc’ssaamn ssc, c an una pssna ma. Ambu quscass p, an un mp n acua.Pù us, anc n nsc p us msc, sn nc  pire-trine  piretroidi , spnb n a ann ’60-’70 sc scs. l

 piretrine s san a pan n Chrysanthemum;  piretroide,nc, è a sn snca  piretro, caaaa a una bassa sscp ’um cnsunmn aamn uaa n ambn msc

a, n snsan pc c s ann uc maan, a pa spcaa.

75 C uaa ’amnan, spcamn qu cu.76 Cn qus nm s nca pcss cn cu s naa ’nma ’accna, baana asmssn mpus ns. l’accna è a ssana c n baa acu ns c cnsn a asmssn ’mpus ns a una cua ’aa,nbna, s pa ’ansm aa m.

Pastena+foto.indd 108 17-04-2009 2:13:25

Page 109: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

109note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Gli agenti inestanti nelle biblioteche e negli archivi

Smp n camp nsc, ann p snaa, a pu scp n-ma, ormono-simili , p sns, c mman ’a mn a a csca nbscn supp a cna77, p acun nsc bc, cm  Bacillus thuringiensis, c a pòmp quas scusamn n sa cu78.

77 Ssana aaa c appsna csun pncpa ’ssc ap.78 P. tmaa-l. Süss, Prontuario di entomologia merceologica e urbana, rma, 2007, pp.45-48.

Pastena+foto.indd 109 17-04-2009 2:13:25

Page 110: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

110 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

6. FAttori di degrAdodellA CArtA: l’ACidità

Un ma pbm cnsan n Bbc n Ac-, è appsna a’ac a caa, c n a su supp,nn b, ccsana c a spn acun sus “caass” acaa c n quac cnn u b, spc qu mn, saan-n b. ina, pacamn a caa mna, ma m spss ancqua anca, msan un a a ac, c a apamn supp, span a cana can c csusc a caa; qusa

csì aaa s psna c bun-mancn, cn un p-nan, a a scan mccanc, s sbca s ccaa. P cap’n qus a, bsna sa aa sua cnca abbcan, cn cs um m ann a sub nums cambamn.

6.1. possibili fonti dell’acidità della carta

Pmnamn ann samna a a cu pn a caa, a n p m cmpn caus su a79. Qusa è cmpsa

b cusa c n a pssn ss nu a quasas ac n cnna amn una pcnua c s a nn a 40%-50%.Na paca a pù ua n occn p ’mpas caa, sn b ss a XiX sc n, a aa ac spaan b cusa a n. ta b ss sn ua pacamn cn, a canapa n; p n snuam cn, n -c, c nscn n n b un a n u, a cu scaan nc b pù c. N cn mc cusa pssnss csu a pù 5000 un mn n n aunn aamn 2000 un. ta na pn spau a a c mn n c-

n b sn psscé “ pronte” cè pc bsns pucan pa pun a caa, n n pcss san a cusa sncmpss aca n a as c pan nabmn aa un,p spamn, a una a ba.

79 o. Manan. daan maa caac. in: Chimica e biologia applicate allaconservazione negli archivi , rma, 2002, pp. 297-320. Sua sa a caa, : C. Pasna,

 Storia dei materiali scrittori…, Caana, 2008, pp. 85-98.

Pastena+foto.indd 110 17-04-2009 2:13:25

Page 111: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

111note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

6.1.1. La carta antical caus un pssb a a caa anca, nascn a nums a -a aa sua pun, c qu su s ncan bmn (. 32-33):1. la collatura: a caa anca ccna a nua macan sac-

c n canapa, pù aamn cn. onu caa,qus na “collato”, cè a cp una ssana, c aa scp n caa nn assbn, n m c pssc ’ncs sna “span”. in pncp u usaa a a-na, pù na a c ncs -ac pù n p scsua pamna, ma n su, s nn a Xiii sc, s cmncòa msca aa ana, ’aum mna. l’aum, aun n bassaquan, aa ana ana a baan a a-

na, ma pssa anc a ac nauaa, nna nsub.Pupp a mancana mu c, pò m spss a cccn ’u ’aum cn a cnsuna ppsa aa, aa aa na nn san sub, span can c-an, ma anc mnann, sn, su mbunmn;

2. la carta per la stampa tipograca: nn a Xvi sc, cn a usna sampa n occn, caasc cnc a caa unmca; a ncss umca supp caac pma c- ’mpssn a sampa, pò a u a caua asampa, n a aa u. la cnsuna u ap -

amn supp caac, qua, anc s cnna una bassasa acana, s aa apamn; 3. l’impiego della calce e la cenere: n pm a abbcan a caa,

n occn p ammb ’mpas sacc, a usaa a cac, cn scna bnc pu una sa acana na caa, ca pa n mp a n aca. Cn p cnc abbcan, a n abba mp aan, a cac u ssu-a aa cn, a cu acan, pa a sa n ssa cnnua ( pas-s / s), suaa amn sub n acqua. A su cò, ncnsuna nums passa p a manaua, spc p a acqusa,

a caa pa cmpamn a sua sa acana, cn a cnsuna un’ac nnsca c nn aaa a a ssu cusc;4. l’introduzione della macchina olandese: s a m Xvii sc, n

occn u n ’us una maccna anac na qua sacc an smnua a una s c (maccna ans)namn n , s n su (n Xvii sc) ssu ac cmps mac pù ssn. i su macps uan a saccaua, naan n’mpas a caa

Pastena+foto.indd 111 17-04-2009 2:13:25

Page 112: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

112 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

32. lb a sampa Xvi sc cn n acc ac a caa.33. lb a sampa, n cu s na cm a pana a sa na , c a pa un a ascc s un’aa paa caa, è m aca, mn apana a snsa è mn aca.

Pastena+foto.indd 112 17-04-2009 2:13:26

Page 113: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

113note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

unamn a una mn una b cusc, nnun na sua uab a caa pa, pssnuna mn ssna sp a qua csua a b aa nmun a ma;

5. la qualità dell’acqua: un a mn amn na caa anca,è appsna a p acqua mpaa p a sua pun. S npncp a uaa acqua pua sn, c pssa una aacaca mn acan-s (acqua “ua”), n su ’aumnaabbsn caa pò a ua acqua cn psna mapsan, a qua , spcamn n n a  Svizzera -a Germania. Qus ma n ambn nu/ac aa psna um, aa ssan a cusa, mnan supp ac-

, c a sua a nnscaa a pcss aan a cusa.6.1.2. La carta modernaSsanamn sm caus a a caa mna:1. la cellulosa del legno: ’u a cusa aa a n p n

a caa, mpaa n a XiX sc, a na un p pù ss-a pù acmn ssab sp aa “caa sacc anca”;

2. la lignina: qus mn, psn n an quan na caamna aa cn a cusa aa a n, è una ssana cssn pù aa a cusa, acca a aan p-

n; 3. metalli pesanti: a psna na caa mna, acc, sppu mn-m, ma qua am, a cu cncnan è aumnaa cn’nun pcss nusa, può caaa acun nmn a a cusa, nucn un su ap nccamn;

4. l’allume: a sa caua a caa, na n mn pcssnusa, a pa a un aumn a pcnua aum na c-aua n a XiX sc, cn cnsun c a a caa.

P quan uaa b mn, pbma ’ac a caa è scu-amn m a. in un’nan psnaa a 79° Cnn nana

bbca sc, n 1989, n 54 Bbc sc ’nan,10 mn um an n cnn csì pca a nn p ss an ua. Scn un’nan cna n Fanca n 1980 pss a Biblio-thèque nationale Pa, 679 ma um, 40 mn pc, 31ma mansc u mn m samp, an n pc; pnn a suan n Sa Un ’Amca, sn cmpssamncnsa cca 300 mn um, cu, scn sm pù pun, 9% qus sn nu pp a p a ’ac a caa.

Pastena+foto.indd 113 17-04-2009 2:13:26

Page 114: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

114 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

6.2. la deacidificazione della carta

i nmn a aa ac a caa, causa a m spa p-a, pca un abbassamn  pH pan a un a nn a 5 n n cas pù a. l’aa ac n a caa a ncssa nqus cas un nn accan, a n pa  pH aa mn sup a 7, nn qun anc una sa acana,c a scp ana pù pssb a a caa, anc ncnn cnsan nn a. Qus s può npncpamn aas pcss accan, c può ss:1. acqusa;2. nn acqusa;

3. massa.1. deacidicazione acquosa: n qus cas s pc, caa a sub ncs, ca cè c ’ncs cumn nn s sca s m-ms n acqua, a smna um, cè b è pa a aua sn ascc c cmpnn sn sc mms n una asca p sau. i pncpa p mpa p asma a caa a aca nacana, sn: ss cac, an una pù cac, bcabna cac, pc ua pcé m nsab, bcabna mans, suacu u s scu anca . Una a acca, sn mss a

ascua su sn qun sn csu ascc cuc;2. deacidicazione non acquosa: quan appa ppun nn sc a-scc, mm n acqua, pcé a pa uaa a msa c ncs suan sub n acqua, cè nn a scs s mms n unasun acqusa, s c aa accan sna smna qunsna mmsn n acqua. Pbmn è uaa una sun ’ss- ba subaa n ac mc, ma ’ Istituto centrale per la Patologiadel libro, a qus pps, cnsa nc ’u una msca a bas aca cac. Un p pù ua spc a’s, è nc uncmps a bas mssmcabna mans, cama “ Soluzione

Wei T’o”. Un ncnnn psna aa accan sna smna-, è pssb namn a caa. Smp n cas a acca-n nn acqusa, a snaa pssb u ’as Book Saver , unp a bas  propossido di magnesio carbonato. ta cnncan qus p, s a c au nu a 1960 n aan, npaca s sn can ssa su pasca, s aan, cm anc acuncan snc usa p nca s b qu sss p.in p nn pna camn na caa panaa;

Pastena+foto.indd 114 17-04-2009 2:13:27

Page 115: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

115note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

 3. deacidicazione di massa80: n cas Bbc c ncssan unnn accan su cnnaa anc su maa um,nn è pssb, cmunqu appa assuamn ancnmc, pc- aa accan p a acqusa sna smna sn u-m, c abb n mp aan pp un. P squs pbma, è saa suaa a pssb acca upp b, u nsm, sna bsn c sss san ap snamn an pana. Qus pcmn, “deacidicazione di massa”, a -nu n um ann un nss smp ma pss u anBbc mn, pccupa p a pcc ssan a caac cmpn um. Nnsan acun ncn, qua quacun a-, u a’spsn a ba a cu nn anan pan

accan, qus ssm sn ua mpa suppa n u mn. rnan a p spcasc p ma a su m-c ua, c s ma qu a ca ssm pù us:

• Il metodo messo a punto nel 1973 dalla   Library o Congress, basasu’mp nc (dez), c a su acun assm n-cn, è sa namn ssps;

• “ Bookkepeer ”, pcss accan massa n ase liquida (ss mans sps n un fu anc). i pcss cnss n as:1) p-aamn (u, qub a pssn, mmssn asspnsn accan); 2) mpnan; 3) ps-aamn

(ascuaua s u, cnnamn, qub ’um nambn ap). Qus ssma è auamn ua n Ac Bbc Pas Bass pss a Library o Congress;

• “ Libertec ”, mss a pun aa  Libertec Bibliothekendienst GmbH Nub (gmana), c a appa a sun mca a pcss

 Bookkeeper : a p ss mans è aspaa sua caa aun fuss aa (ancé a un fu anc) c n ap b.

80 Su a spna cmpu n bbc aan san, : l. r-s, daccan massa. in: Chimica e biologia applicate alla conservazionenegli archivi , rma, 2002, pp. 531-542. v anc: A. zappa, Mc -sau cnsa. i sau massa; a accan. in  Il Materiale scrit-torio. Papiri, pergamena, carta. gna, s.., 2000, pp. 136-147; Su spn niaa, : Atti della Giornata di studio: L’intervento d’avanguardia: deacidicazionea libro integro. La Biblioteca comunale S. Agostino, interventi per  la salvaguardia e laconservazione del patrimonio. Taormina, Badia Vecchia, 17 ebbraio 2003. Mssna,2003. v anc:  L’intervento di deacidicazione “a libro integro” sul patrimoniobibliograco della Biblioteca Comunale di S. Agostino di Taormina: un metodo di conservazione preventiva. Progetto Pilota… Pam, 2008.

Pastena+foto.indd 115 17-04-2009 2:13:27

Page 116: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

116 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

in un scn sa una cn ’aa cn a cnnu um- aca ’assbmn ’ss na caa sssa;

• “ Batelle”, pcss accan massa n ase liquida. Cnss n4 as: 1) ssccamn cn ca s u p mnu cnnu’acqua na caa, 2) mpnan cn a sun accan(ss an mans n sn), 3) scn ssccamn pmu a sun accan n ccss, 4) cnna-mn p su aa caa nma cnnu ’acqua;

• “Wei T’o”, suppa a Richard Smith, mpa qu su asa scaa, cn’mp un p cmps metossimetilcarbonato di mettossima-

 gnesio. Qus ssma, nmamn ua a Bbc canas aa Bibliothéque nationale de France n a ma 1988, è un pcss

accan massa n ase liquida, cnssn n 4 sa: 1) p-sn p scu b c (p a psna acun p ’ncs,as au snc) pbb ss anna a sn; 2)p- ssccamn (u scaamn) p u cnnu ’acquaa 6% a 0,5%; 3) mpnan s pssn cn a sun accan (p ascaa na ccaa) succss ssccamns u; 4) cnnamn a pssn amsca;

• “Buckeburg”, pcss accan cnsamn massa pnn su aa scaa, suppa n Germania spccaamn p a-c mn. i pcss Buckeburg, suppa cn supp a Wol-

kswagenoundation Federal Ministry o Research, cnss n sa:1) ssa ’ncs c, 2) accan acqusa (bcabna mans) 3) cnsamn (mcusa). i pcss è paa’Ac  Bucheburg aa n 1995, n paca san p cu-mn succss a 1850, n sc. N 1997 a Hans Neschen AG aa ppa a pcua a a umn suppaa, pann una nua maccna p Ac Fa n Bn. la pc-ua cnsan Buckeburg è saa ucamn saa cm un “Projects around the World ” a eXPo 2000 (hann, 1 un- 31b 2000). i nu ssma cnss n u “ban”, nc ncs-

sa n pcna, an cmbna n un unc sa a accan cnsamn. i ana sn: a) m -caua ; b)ma cna aamn n su nsm; c) pspa supp maccn pab a un s “ban” (“Mn Accn”), aa aaamn n s qu cumn c, p a mpana, nn ps-sn ss pa u ’Ac p ’nn cup.

• FMC . Pcss accan massa n as qua. Cnss n 3as: 1) p-ssccamn (paca pcss c) p mu

Pastena+foto.indd 116 17-04-2009 2:13:27

Page 117: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

117note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Fattori di degrado della carta: l’acidità

cnnu ’acqua a caa n a 2%; 2) mpnan cn una s-un Mg-3 (cabna mans bussn ca) nun sn anc; 3) ps-aamn p na a sun a mn sn aa caa (pcss c).

va nn ca un m cnmn spmna a Centro regionale per la progettazione e il restauro a Regione siciliana, su spmna-mn su b una Bbca Taormina. Qusa pcua p sun as: 1) psn um a acca; 2) p-saa-n um n sua a 40-45°C; 3) nun um n un’appsaappaccaua p un’u, pù spna saan p su aamn accan, man mmssn aa caa sa-n s u. i cnnu ’acqua su na caa nn sup-

a 1,5-2,5%; 4) mpnan, uan a msma appaccaua, um cn ’an nuaan aspa a un as n quac è succssamn cupa. l’n pcss s s n 3,5-4 ; 5)san um a aau; 6) aan cnnamn b n apps ca.i p ua p a accan è un sa anc mans,cè cabna n-ppa mans(n-ppcabna n-pps-s mans) sc n n-ppan. Cm c è mpa un pac-a p n,  Solkane 227, nn ssc, nn nammab, n nn anns p ’n n’aa amsa81.

81 Su qusa cnca accan : L’intervento di deacidicazione “a librointegro” sul patrimonio bibliograco della Biblioteca Comunale di S. Agostino di Taor-mina: un metodo di conservazione preventiva. Progetto pilota…, Pam, 2008.

Pastena+foto.indd 117 17-04-2009 2:13:27

Page 118: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

118 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

7. lA FotoriProdUzioNe

Cn mn “cpa”, s nsc quaunqu p pu-n uaa cn quasas m, nnsan qus mn , nccmunmn qua c pù camn s cama “xerocopia”.

7.1. le xerocopie

Cn mn xerocopia n nca pcmn pun

am mman saca, nu cn qu c sn namncama “macchine otocopiatrici ”. i mn xcpa a aa pmamaccna, pa aa a Haloid , nm p camba n Xerox, su b- 1937 Chester F. Carlson. i pbm c cp pssnna a b sn mpc, ma pncpa sn u:a) danno meccanico, quan b è ap scacca su pa acpac, ccsana c m spss ca un ann “mccanc” aaaua, c n acun cas può sub ann sb, spaccans;b) danno da eccessiva esposizione alla luce, quan qun xcppan pan b a assum una n quan uc, c

anna a caa um. Qus pc n a ss s p bc sn cpa cn sma quna.da pacc ann s è cca a a qus pbm, an c snsa mmss su mca maccn p xcp c ann ssnamn- u caasc:a) b a pu nn è “scacca” su pa” a maccna maps su una spc cun, an ann mccanc aa aua aacucua um;b) ’nns umnsa maccn ua p acqus ’mman cumn è m bassa.

7.2. la digitalizzazione dell’immagine: gli scanner  

Un’aa mana acqus a cpa un cumn, è qua nuna cpa aaa a pana ’usan. la aanan a a un sns, cama cn mn ns scanner , a cu nm nma appaccau. i p pù cmun scann ua

Pastena+foto.indd 118 17-04-2009 2:13:27

Page 119: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

119note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La otoriproduzione

un sns p CCd (Charged Coupled Devices), usa sa p scannsa p maccn ac a. Qus s basa su sns c (ar-ray), csu a an c c passan spa mn un ascumns cn a sua an. in ssana, scann sappnamn a’mman una a (a cu sun pn a mp-san scann) c auc n ca n bas aa amma cc è n a cnsc (un scann a 16 b snu 65.536 c,un a 24 b 16 mn c). Un’mman può ss acqusaanc n na ; n qus cas sn pixel è cca n basaa sua umns. Una a acqusa ’mman, scann a asm acmpu aas qua sa p pssb abaa, cpaa sam-paa nnum , sna pa nssun ann a’na.

g scann pssn ss “ piani ” “ planetari ”. g scann pan sn quc s an nmamn n cas, cumn a pu èpa spa un , s cu sc una uc. l’u qus p scann, psna sss pbm a pun am xcpa,n a pa pssb ann aa aua aa cucua. N scann pa-na nc, cumn a pu è pa su un pan ap s’a, n m a nn anna um, mn scann “passa” s-pa cumn sna na sp a aua a acuna anmccanca; n qus ssma uc ascamn a quan uc sucumn, sp a ana maccn cpac.

g scann pssn ss sa msua, aamn a p cu-mn c n ss p:- A4 sn a pu cumn n aa mnsn massma un

caa ma A4 (21 x 29,7 cm);- A3 p ma n a 29,7 x 43,2 cm;- A2, c aan n n n a ma 65 x 45 cm;- A0, c aa a ma 150 x 250 cm

l um u msu s an s n scann pana.

7.3. la digitalizzazione dell’immagine: le macchine fotografiche digitali 

Un a ssma m us p pu pan un um unmansc sna anna, è qu a pun cn maccnaaca pca, ssua quas amn a cam sn-a pca aca, ma cn mma a.in qus p pun, um è ps n pan, ap aa panac nssa, qun aa. Sa n cas maccna a sa mac-

Pastena+foto.indd 119 17-04-2009 2:13:27

Page 120: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

120 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La otoriproduzione

cna cn pca, sn ua uc scma, ssa su un pp-, p qus cama “sa”, c umnan um sna na.onua una cpa ’mman c nssa, è pssb n unaquan nna cp, sna sp b a u pun.i cn mman può, n su, può ss masa su Cd sudvd, c pss una ma quan a.

7.4. la conservazione del digitale

Un pbma smp pù mpan n’us pun su suppnmac, è appsna aa pb supp a (Cd, dvd,

cc.), n n n a 100 ann. l cncusn cu è una a  InterPA- RES82 (The International Research on Permanent Authentic Records in Electronic  Systems) un’anan c a cm b supp a cnscna cnc p a cnsan a n mp, è c n a puòss cnsa nn ’ a n sé, ma a capac cupa ’n-man c cnn, am sa man muan83.A pbma a a supp, s aun p a apa bsscnacnca appaa awa swa, nncé muamn ma n qua sn saa a, c pan n b a nn p pù aca84.

la saa p a cnsan mman a, scn na “Carta di Firenze85”, ncan cnc a Biblioteca Nazio-nale Australiana Canberra a succssa Carta per la conservazionedel patrimonio digitale dell’UNESCO, sn sa sna n una cnpubbcan ’iCCU, c nsc sun accmanan86:1. Copia periodica dei dati : qusa pan, camaa anc cn mn

82 <p://www.npas.>.83 Su qus amn anc a cn a a’iCCU: Digitalizzazione. Ricerche estrumenti , n paca um Linee guida per la digitalizzazione del materiale cartogra-

 co, rma, iCCU, 2006, pp. 28-30.84Sua cnsan a un mn mm a, s a a sn aa aa cn-san cumn a a’n: <p://www.ccu.sbn./na.jsp?s=75>.85 Futuro delle memorie digitali e patrimonio culturale. Atti del Convegno internazionale. Firen-ze, 16-17 ottobre 2003. rma, iCCU, 2004.86 Linee guida per la digitalizzazione del materiale cartograco, rma, iCCU, 2006, pp 30-31; su qus amn anc cumn pubbca a’UNeSCo: Risks As-sociated with the Use o Recordable CDs and DVDs as Reliable Storage Media in Archival Collections - Strategies and Alternatives. By Kn Bay. Nana lbay Ausaa,Canba < p://unsc.unsc./mas/0014/001477/147782.p>.

Pastena+foto.indd 120 17-04-2009 2:13:27

Page 121: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

121note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

La otoriproduzione

ns rereshing, s a as a a un supp a sc bsscn-a a un a pù nu; è cnsab cpa a n cnqu/ ann.2. Migrazione e conversione dei dati: s cn ’pan rereshing s -n un supp smp nu (Cd, dvd, cc. ), qus nn psa aabsscna ma n cu sn sa aa a; cc qunp a man n una cnuan awa/swa pùanaa, nn smp s cnnua ssan supp cn-c swa a n saa nman n ma smp pùana.

 3. Conservazione dell’ambiente originario di produzione: A n p a-p mman n ma na, è u cnsa ambnswa (ssm pa pacc appca) ua p pu

a a; n paca cnsa, s pssb, un smpa p nnan maccna uaa p a pun a.4. Creazione delle condizioni per l’emulazione hardware/sotware: saa,cn a a, un nsm maa uaan a cumnan’awa swa c ann p, n m a p mu-a su un cmpu nan succssa un ambn ana a qun cu a è sa na. Cn mn cmpu, è pssb nsaasu un msm PC u s ssm pa a pamm.

Pastena+foto.indd 121 17-04-2009 2:13:27

Page 122: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

122 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

8. eSPoSizioNi BiBliogrAFiChe

8.1. la normativa sul prestito di beni culturali

l nm c an ps p spsn bn cuua n iaa,sn a a dc sa 22 nna 2004, n. 42, qua è samca una pma a a Decreto Legislativo 24 marzo 2006 n. 156 pa Decreto Legislativo 26 marzo 2008 n. 62. in paca cmma 1 ’a.48 spcca qua sn bn cuua s a auan, s ps p spsn:

a) cs mb nca n’ac 12, cmma 187

;b) bn mb nca n’ac 10, cmma 188;c ) bn mb nca a’ac 10, cmma 3, a)89, e)90;d ) acc sn bn a ss pnn, cu a’ac 10, cmma2, a a)91, acc ba nca a’ac 10, cmma 2, ac )92, cmma 3, a c )93, nncé ac sn cumn nca

87 A. 12 cmma 1: l cs mmb mb nca a’ac 10, cmma 1, c sanpa au nn pù n a cu scun saa a cnquana ann, sn s-ps a spsn a psn Pa n a quan nn sa saa uaa a ca

cu a cmma 2.88 A. 1 cmma 1: Sn bn cuua cs mmb mb appann a Sa,a n, a a n pubbc a, nncé a n a n su pub-bc a psn uc pa sna n uc, cmps n ccsasccmn cnscu, c psnan nss asc, sc, acc n-anpc.89 A. 10 cmma 2 . a) cs mmb mb c psnan nss asc, sc,acc nanpc pacamn mpan, appann a s -s a qu nca a cmma 1.90 A. 10 cmma 2 . ) cn s , a cunqu appann, c nnsan cmpns a qu nca a cmma 2 c, p an, ama pacacaasc ambna, p ana asca, sca, acca, numsmaca nanpca san cm cmpss un ccna nss.91 A. 10 cmma 2 . a) acc mus, pnacc, a a u sps Sa, n, a n pubbc a, nncé n a n su pub-bc.92 A. 10 cmma 2 . c) acc ba bbc Sa, n, a n pubbc a, nncé n a n su pubbc, a ccn acc c assn a unn bbc nca a’ac 47 cmma 2 d.P.r. 24 u 1977, n, 616.93A. 10 cmma 3 . c) acc ba, appann a pa, ccna nss cuua.

Pastena+foto.indd 122 17-04-2009 2:13:27

Page 123: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

123note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Esposizioni bibliografche

a’ac 10, cmma 2, a b)94, cmma 3, a b)95.i cmma 2 msm ac 48, spcca p c:” Qualora l’autorizza-zione abbia ad oggetto beni appartenenti allo Stato o sottoposti a tutela statale,la richiesta è presentata al Ministero almeno quattro mesi prima dell’iniziodella maniestazione ed indica il responsabile della custodia delle opere in pre-stito”. N cas bn ba, pò, qus sn n an pa s a ua n, n qua cas bsn appca a san na.Na auan ’nua asc ’auan a ps, asns cmma 3 ’a. 4896 ca dc lsa 22 nna2004, n. 42, bsna n cn ’ncna c può a ps- p ms spsn sua un pubbca bn cuua msm ps. Cnsan c ps sa a

pubbc c quna u bn è samn cus, asa bn cuua, pbb appa n ans cn ps m-sm. P a s, m a spsn un bn cuua pms spsn pbb csu un’ccasn p aumna aub bn m pubbc c è s quna u cusa abua bn sss; qun a msa ’sps-n n qus cas sabb cn cn a un pubbca. dunqu,n c ’auan, pssss bn (Sa, rn, C-mun), aua a cmpab a a san, a causa amsa ’spsn, aa nma b bn a pa

pubbc a snan naa sss bn aa un pub-bca. d cnsuna s n pcmn s c a pb aumna a un un pubbc pù as, qua qu c s- a msa ’spsn, p ss ascaa ’auan p ps.Pacamn mpan nn, quan ps a cmma 5 ca a. 4897 dc sa 22 nna 2004, n. 42, c cama

94 A. 10 cmma 2 . b) ac sn cumn Sa, n, an pubbc a, nncé n a n su pubbc.95 A. 10 cmma 3 . b) ac sn cumn, appann a pa, c s-n nss sc pacamn mpan.96 A. 48 cmma 3: l’auan è ascaa nn cn sn cnsa-n bn , p qu appann a Sa, anc sn un pubbca;ssa è subnaa a’an msu ncssa p aann ’n. i c, pcu ma p asc ’auan msma sn sab cn cmnsa.97 A. 48 cmma 5: P ms mansan su nana pmss aMns , cn a pacpan saa, a n su pubbc, ’asscuan psaa cmma 4 può ss ssua a’assunn a sc a pa Sa. la

Pastena+foto.indd 123 17-04-2009 2:13:27

Page 124: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

124 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Esposizioni bibliografche

’bb paamn ’asscuan pma spsamn bn, anc n psna ’auan Mns, a sa ccn ps a’a. 48 cmma 5, a amn appacn decreto del 9 ebbraio 2005, qua p c ’asscuan p ps un bn sa pssa nn ss spuaa, ssn sssSa aan.

8.2. il prestito delle opere per  mostre all’estero98

N cas span mpana bn cuua p ms a’s, amaa è amnaa a dc sa 22 nna 2004, n. 42, ac

66, 67, 71 74. Bsna n n cas snu u s p.a) Ps p ms n pas c nn ann pa ’Unn eupa;b) Ps p ms n pas c ann pa ’Unn eupa.a) Prestito per mostre in paesi che non anno parte dell’UE. N cas m-s a’s, n pas c nn ann pa a UE, a csa ssnaa a’Uc span cmpn, n n amn s ms p-ma ’n, qua asc a cna auan a’spanmpana (a. 74 c. 3 d. s. 42/04) cn ma pa, a n.Aa n ’spsn, na bn n iaa, bsn cmuncaa’Uc span cmpn p , c p a n-

cssa annan.b) Prestito per mostre in paesi che anno parte dell’UE. in qusa scnaaspc, n ù pncp sanc a ba ccan bna’nn a UE, nn è pù psa a cna span mpa-na, ma bsn n n m na csa a’Uc espa-n cmpn, c cn ma pa, asc n ’asa ccan mpana (c.: a. 71 d. s. 42/04). A n bn niaa, bsn uuamn an cmuncan a’Uc espancmpn p .

aana saa è ascaa scn pcu, ma a cnn sab cnc mnsa, sn Mns ’cnma nan. A cspnn n- s p man uan ss spnb n’amb n sap sps bba ’n su n sa psn a spsa Mns’cnma nan.98 Sua nma a a’span p ms, n paca: e. van-g. rc-ca-M. d rccs, La circolazione dei beni culturali , Fn, 2008.

Pastena+foto.indd 124 17-04-2009 2:13:27

Page 125: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

125note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Esposizioni bibliografche

8.3. la richiesta di prestito e il “facility report”

l’nsm cau nm c an ps p bb-ac, c an appcan anc p ps a bn, snamna a nnana, a “Guidelines or Borrowing and 

  Lending Special Collection Materials or Exhibition” ana a 2005 ppaa aa “  Rare Book & Manuscript Section, ACRL, ALA”. Qusann p na a “ acility report ”, a scn sana mssa pun a’ “ American Association o Museums99” cn nan aa “United Kingdom Registars’ Group (UKRG)”100.

P ma u, s pa, n appnc, una aun “Guidelines

 or Borrowing and Lending Special Collection Materials or Exhibition”101

.

99Amcan Asscan Musums. Revised Standard Facility Report, 1998. Wasnn, 1998.100 <p://www.uk.>101 P a aun aana anc: < p://www.ab./ab/cmmss/b/ac.m >.P s amcan : p://www.aa./aa/mps/s/ac/sanas/bwu.cm

Pastena+foto.indd 125 17-04-2009 2:13:27

Page 126: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Pastena+foto.indd 126 17-04-2009 2:13:27

Page 127: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

127note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

APPeNdiCe 1

N.B. Le Norme ISO, UNI, ecc, sono requentemente sostituite, seguendo i progressi 

scientici e tecnici. Prima del loro utilizzo, occorre vericare se la norma è stata sosti-

tuita da una più recente.

1. conservazione del materiale bibliografico e archivistico 

iSo/diS 11799-98. inman an cumnan – dcumn sa

qumns ac an bay maas.Norme internazionali per la conservazione del materiale nelle Bibliotechee negli Archivi.

iSo 11800-98. inman an cumnan – rqumns bnnmaas an ms us n manuacu bks.

 Requisiti tecnici per la realizzazione delle legature e procedure per la lororealizzazione.

iSo/diS 14416-98. inman an cumnan – qumns bnn bks, pcas, sas an cumns acsan bay us – Ms an maas.

 Speciche tecniche per le tecniche di realizzazione ed i materiali da impiega-re nella rilegatura di libri, periodici, ecc.iSo 11799:2003. inman an dcumnan. dcumn sa -

qumns ac an bay maas. Standard per la conservazione del materiale bibliograco e archivistico.

iSo 18902:2007. iman maas -- Pcss man maas -- A-bums, amn an sa maas.

 Specica i requisiti per la migliore conservazione delle oto.iSo 19005-1 Cc sn 2005-12.01. dcumn manamn – ecnc

cumn ma n m psan. Pa 1: Us P 1.4.

 Standard per la digitalizzazione dei documenti in ormato pd.UNi eN iSo 9706-00. inman cumnan – Caa p cu-mn – rqus p a pmanna.

 Requisiti della carta a lunga conservazione destinata a essere utilizzata per i documenti. La norma non si applica alle carte non stampate. Viene com-

 pletata dalla UNI 10332-94.UNi 10332-94. dcumnan nman – Caa p cumn –

rqus p a massma pmanna cuab.

Pastena+foto.indd 127 17-04-2009 2:13:27

Page 128: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

128 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

 Speciche della carta destinata ad essere conservata per lunghi periodi in Archivi e Biblioteche. Completa la norma UNI EN ISO 9706-00.

UNi 10586-87. Documentazione – Condizioni climatiche per gli ambienti di conservazione di documenti graci e caratteristiche degli alloggiamenti .

 Speciche tecniche termoigrometriche e illuminotecniche per la conserva-zione nei magazzini librari.

UNi 10829-99. Beni di interesse storico e artistico - Condizioni ambientali di conservazione – Misurazione ed analisi .Principi per la rilevazione dei parametri ambientali di conservazione.

UNi 10969-02. Pncp na p a sca cn mccmap a cnsan bn cuua n ambn nn.Principi generali sulla conservazione dei beni culturali.

UNi 11120 -04 Bn cuua. Msuan n camp a mpaua’aa a supc manua. Standard per la misurazione della temperatura dell’aria e della superciedei manuatti.

UNi 11131-05 Bn cuua. Msuan n camp ’um ’aa. La norma indica i parametri sici degli strumenti idonei alla misurazionedell’umidità dell’aria.

UNi eN 12464-1 luc umnan. iumnan ps a.Pa 1. Ps a n nn.

Vengono orniti i parametri illuminotecnici anche per le Biblioteche (Sale di 

lettura, magazzini, ecc.)

2. terminologia degrado del materiale ligneo

UNi 11130-04 Bn cuua. Manua n. tmna a n.

 Denisce i termini e le relative denizioni riguardanti il degradamento dei manuatti lignei. Essa ornisce le denizioni applicabili al degrado del legnoin relazione alle sue tipologie e alle sue cause.

3. le principali norme uni sui sistemi antincendio

UNi 9795:2005: Ssm ss aumac an, snaan manua- aam ’ncn - Ssm a a punm um ca, a c na um pun snaan manua.

  La norma ornisce i criteri per la realizzazione e l’esercizio dei siste-

Pastena+foto.indd 128 17-04-2009 2:13:27

Page 129: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

129note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

mi ssi automatici di rivelazione, di segnalazione manuale e di allarmed’incendio, dotati di rivelatori di umo e calore sia puntiormi sia ma-nuali, di rivelatori ottici lineari di umo e di punti di segnalazione ma-nuali. Si applica alle installazioni nei abbricati civili ed industriali.

UNi 9494:2007: eacua um ca - Caasc, mnsna-mn p.

 La norma specica i requisiti unzionali e i criteri di dimensionamento einstallazione per gli evacuatori naturali di umo e calore.

UNi 10779:2007: impan snn ncn - r an - Pa-n, nsaan sc.

 La norma specica i requisiti minimi da soddisare nella progettazione, in-stallazione ed esercizio degli impianti idrici permanentemente in pressione,

destinati all’alimentazione di idranti e naspi antincendio.UNi eN 1204- 1:2002-16:2006 Ssm ss a cn ’ncn - Cm-pnn mpan snn a as.

 La norma si compone di 16 parti, relative ai diversi aspetti dei sistemi dei spegnimento automatico.

UNi eN 12416-1:2007 Ssm ss a cn ’ncn - Ssm a p- - Pa 1: rqus m pa p cmpnn.Versione uciale in lingua inglese della norma europea EN 12416-1:2001+A2 (edizione giugno 2007). La norma specica i requisiti e i me-todi di prova per i materiali, la costruzione e le prestazioni di componenti 

destinati all’utilizzo in sistemi di lotta contro l’incendio a polvere, destinati all’impiego in edici.UNi eN 12416-2:2007 Ssm ss a cn ’ncn - Ssm a p-

- Pa 2: Pan, csun manunn.Versione uciale in lingua inglese della norma europea EN 12416-2:2001+A1 (edizione giugno 2007). La norma specica i requisiti e ornisceraccomandazioni sulla progettazione, la costruzione e la manutenzione di sistemi che contengono componenti di sistemi di estinzione a polvere chescaricano polvere da un contenitore o da contenitori raggruppati. La normariguarda sistemi adatti generalmente per l’utilizzo in edici.

UNi eN 12845:2005 insaan ss anncn - Ssm aumac aspnk - Pan, nsaan manunn.Versione uciale della norma europea EN 12845 (edizione settembre2004). La norma indica i requisiti e ornisce indicazioni per la progetta-zione, l’installazione e la manutenzione di sistemi a sprinkler in edici eimpianti industriali.

UNi iSo 14520-1:2006: Ssm snn ncn a snun asss -Pp sc pan ssm - Pa 1: rqus na.

Pastena+foto.indd 129 17-04-2009 2:13:27

Page 130: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

130 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

 La norma tratta i sistemi a saturazione totale relativi principalmente a edi-ci, impianti industriali e altre applicazioni speciche, che utilizzano sostanzeestinguenti gassose elettricamente non conduttive che non lasciano residui dopo lo scarico e per le quali sono attualmente disponibili dati sucienti 

 per consentire la verica delle caratteristiche di prestazione.la nma a aaa unamn a a pa:

UNi iSo 14520-2:2006 Ssm snn ncn a snun asss -Pp sc pan ssm - Pa 2: An snunCF 31.

UNi iSo 14520-5:2006 Ssm snn ncn a snun asss -Pp sc pan ssm - Pa 5: An snunFK-5-1-12.

UNi iSo 14520-6:2006 Ssm snn ncn a snun asss -Pp sc pan ssm - Pa 6: An snunhCFC, msca A.

UNi iSo 14520-8:2006 Ssm snn ncn a snun asss -Pp sc pan ssm - Pa 8: An snunhFC 125.

UNi iSo 14520-9:2006 Ssm snn ncn a snun asss -Pp sc pan ssm - Pa 9: An snun227a.

UNi iSo 14520-10:2006 Ssm snn ncn a snun asss

- Pp sc pan ssm - Pa 10: An sn-un hFC 23.UNi iSo 14520-11:2006 Ssm snn ncn a snun asss

- Pp sc pan ssm - Pa 11: An sn-un hFC 236a.

UNi iSo 14520-12:2006 Ssm snn ncn a snun asss- Pp sc pan ssm - Pa 12: An sn-un ig-01.

UNi iSo 14520-13:2006 Ssm snn ncn a snun asss- Pp sc pan ssm - Pa 13: An sn-

un ig-100.UNi iSo 14520-14:2006 Ssm snn ncn a snun asss- Pp sc pan ssm - Pa 14: An sn-un ig-55.

UNi iSo 14520-15:2006 Ssm snn ncn a snun asss- Pp sc pan ssm - Pa 15: An sn-un ig-541.

Pastena+foto.indd 130 17-04-2009 2:13:27

Page 131: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

131note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

norme cen

CeN peN 15001 1/15. gas Suppy Sysms - gas nsaan ppwk w an pan pssu a an 0,5 ba nusa, cmm-ca an nn-msc as nsaans.

4. sugli estintori

UNi 9994:2003 - Appaccau p snn ncn - esn ’n-cn – Manunn.

 La norma indica i criteri per eettuare la sorveglianza, il controllo, la revisio-

ne e il collaudo degli estintori al ne di garantirne l’ecienza operativa.

UNi eN 3-3:1995 esn ’ncn pa. Csun, ssna aapssn, p mccanc.

UNi eN 3-6:2001 esn ’ncn pa - dspsn p ’asa-n cnm sn ncn pa n acc cn aeN 3, a pa 1 a pa 5.

UNi eN 3-7:2008 esn ’ncn pa - Pa 7: Caasc,qus psan m pa.

UNi eN 3-8:2007 esn ’ncn pa - Pa 8: rqus supp-

mna aa eN 3-7 p a csun, a ssna aa pssn pmccanc p sn cn pssn massma ammssb uua mn 30 ba.

UNi eN 3-9:2007 esn ’ncn pa - Pa 9: rqus supp-mna aa eN 3-7 p a ssna aa pssn sn a Co2.

UNi eN 3/1 FA 257-88:1988 F anamn n. 1 aa UNi eN 3pa 1 (ap. 1977). la cn ’ ncn. esn ’ncn pa.

UNi eN 615:2003 Pn cn ’ncn - An snun - Spc-c p p (s a p cass d).

UNi eN 1866-1:2008 esn ’ncn caa - Pa 1: Caas-

c, psan m pa.

norme cen

CeN peN 3, pa 7-10: Pab snuss.Nma upa su su sn pa.

Pastena+foto.indd 131 17-04-2009 2:13:28

Page 132: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

132 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 5 sistemi di estinzione incendi a polvere

UNi eN 12416-1:2007 Ssm ss a cn ’ncn - Ssm a p- - Pa 1: rqus m pa p cmpnn.

UNi eN 12416-2:2007 Ssm ss a cn ’ncn - Ssm a p- - Pa 2: Pan, csun manunn.

6. sistemi di rilevazione fumi

UNi 9795:2005 Ssm ss aumac an, snaan ma-nua aam ’ncn - Ssm a a punm

um ca, a c na um pun snaanmanua.

7. reti di idranti

UNi 10779:2007 impan snn ncn - r an - Pa-n, nsaan sc.

8. vetri antiproiettile e antisfondamento

UNi eN 1063:2001 v p a - va scua - Casscan p ssna a p.Versione uciale in lingua italiana della norma europea EN 1063 (edizionenovembre 1999). La norma specica i requisiti prestazionali e i metodi di 

 prova per classicare la resistenza ai proiettili di vetrate e di vetrate compo-site vetro/plastica.

UNi eN 356:2002 v p a - v scua - P cassca-n ssna cn ’aacc manua.

Versione uciale in lingua italiana della norma europea EN 356 (edizionenovembre 1999). La norma specica i requisiti e i metodi di prova per vetrodi sicurezza progettato per resistere ad azioni dovute a orze esterne ritar-dando, per un periodo di tempo limitato, l’accesso di oggetti e/o persone ad uno spazio protetto. La norma classica i vetri di sicurezza in categorie di resistenza alle azioni esterne.

Pastena+foto.indd 132 17-04-2009 2:13:28

Page 133: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

133note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

APPeNdiCe 2

ln ua p ps p msa maa cn spca

(nna 2005)

Qus n ua sn sa sc p ssa sn a pù am-pa amma pssb ’sun, ua a pù as n maa.Anc s qus cumn nn è n a ncan spcc

n maa, s psum c sn su usn bun sns na appcan, nn cn a qua a a, a a ana maa cs p a msa. A smp, qus p ps un spa musca a sampa pssu n pù cp a unsu, pssn ss m s a qu cs p ps aba mansca auaa a Dichiarazione d’ indipendenza Thomas

 Jeerson.Anc s pc pac n a un c num pù an- bbc n Sa Un, cmpsa a  Library o Congress a NewYork Public Library, sn sa ua p mua qus n ua,

s psum c pcc sun ann fssb u p sn. A n m, n acun cas, scn capac suna p maa cncss n ps, può nn ss ncssa su npass na n psn cumn.

i. prima del prestito

Sa ’su psan c qua cn, pma aa pcup ps, ann pmnamn accas su s qusn.

la sun sn uaa qusn cmun c s sn nu ps, anc s pssn ss ccsan c ann u apbm nn cmun c nn sn ana n qusa s. S accmanac u su psan nscan pc uca ps p nsps. Sa m u na cspnna cn su cn,una b sns sca a pca ps, cmps ’nua a-a, s ss, un’ncan nca a uaa psa p ps.l sun psan sun cn bb n psn

Pastena+foto.indd 133 17-04-2009 2:13:28

Page 134: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

134 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

a c a cumn a a ps pbabmn cnnnspsn su msu scua bb cnsuna n unma nman. inn, ’su psan ss c pss a pp ’ psa. in acun cas è pssb c un sa cnsca pss ’su cn a au ana, nappcan su pamn cuua. Bsna a cua, n,c ’ psa nn n n quac caa pbmaca -, cm a smp ’a.

 A. Fissare il tempo necessario per le richieste di prestito

È accmana c ’sun psan s s mp ncssa psamna a csa ps, s p un mnm s ms, -c ms p an sun. S a csa ps ss ap-paa a Cns ammnsan a un Cma s ’mn/cs/ /n ss cnsa saua, bb ss cn-sn un u p mp. È accmana un p mnm un ann p ps sa n naa sa n usca a Sa Un.

 B. Richiesta ormale di prestito

la csa p ps ss aa p sc. la a csa ss maa a d, a Cap dpamn, a Cua- ’su cn, a scna cas, naa a snaan n sa ’su psan. Na a csa, ’sucn n sun nman:i a msa, nm cna su cua/, una bscn su na scp.l a n n a msa, a n n ps102.Una scn cmpa n p cs n ps, cmpsa a

sca cmpa, a casscan, num caa/num n-na, a n nman c pm nca ’supsan cm m pssss ’pa.l’ncan s un nua caa aa pubbcan, accmpana msa, nn cn a c acun isun nn psan sac nn sa psa a sampa un caa.

102 incus qun p asp ps p ’asmn a msa.

Pastena+foto.indd 134 17-04-2009 2:13:28

Page 135: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

135note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

l’ncan s cn p ’asmn una sn wba msa s un s s wb aanc a msa.

C. Facility report 

Unamn aa csa ma ps, ’isu cn ac-cmpana a a csa, cn un b cumn c sc pamma a msa suu aau. P msnan, bb ss psnaa una an spaaa a cascuna sun span. S ’su cn pspn  acility report , -bb a cua sc n ma pana scsa. Acun sunpscn uaa c isun cn un  acility report  

psps a’su psa. Un m acy p può ssnua aa American Association o Museums103.

i acility report può ss anaa scn nsan bas:

1. L’Istituto richiedenteinca nm uca cmp ’isu, n, ax num n. dsc bmn a naua ’su. inca mns-n nm/ psna c a pa sa, nm/ mmb sa ncaca cua a msa.

2. L’edicioinca a aa p a csun, mnsn spa sps-, a sua psn a’nn paa.

 3. Protezione antincendiodsc aaamn ssm an ncn spsp a sppssn ncn. l’isu psan bb spccaqua p ssm aam anncn spnmn n acc-ab. A smp, a ma pa sun nn psan maa

a, s aam anncn spa sps nn sn ca -amn cn una san uc. A sun nn ps-ann p s a pn anncn è aaa a un mpananncn a sprinkler , pn mpan a as a p104.

103 v § 8.3, na n. 99.104 A qus pps quan su cap ssm spnmn aumac.

Pastena+foto.indd 135 17-04-2009 2:13:28

Page 136: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

136 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

4. Sicurezzadsc n c m n msa saann auaamn p- cn u ann. dsc n sau m cncu sn ncnca apps a pa. dsc ssma aam n cas nusn n spa sps. S s ua psna scua, nca num a aa scua s c sn, num a n s p n un. inca n n cu a msa sa apa amn. inca s n’aa spsa ècnsn cnsuma amn ban, s spa è a n a anca a n anan, n cas, s spa sps è usa ancp us s aa msa.

5. Ambienteinca range mpau um a a n ’spsn n qu p cnnamn scca p. inca a a-an pcnua massma n un p 24 p a mpaua ’um aa n qu n n c m a sn sa msua.dsc p appacc mna ua, snaan ’n-ua psna ssm spcc bn caba. l’su psan puòc n a a aa mpaua a’um pma /uan u p ps.dsc ’umnan n spa sps. inca p appa-

cc ’umnan mpa n’aa a msa n a a n ’sa uc ncan ux, spccan n c man-a sn sa cmpu msuan. Spa n c m nmsa saann p a a ua pnn a n naua aca n’aa spsa n a a.

6. Manipolazione degli oggetti presi in prestitoSpcca c ’su us standards pssna n ucap u as pcss sps c sp cs psa p ma cm passe-partout , cnc naau a su

msua.P acun maa può ss csa una a accaa n asp p ’a, c nsca psna aau qua camncn mpaua/um cna auaa pn anu. l’is-u psan a ua cnsna maa a c,s su sn nn sn ssa. P acun , ’isu psan- può s c sa un su unna a nsaa mu aa msa.

Pastena+foto.indd 136 17-04-2009 2:13:28

Page 137: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

137note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

7. Assicurazioneinca a cpua asscuaa ’su cn nca nma cmpana asscuan bk. o n, s cs,una cpa a pa. Na ma pa cas, ’su cn - asscua ’ a a nca a’su psan a cpua n sc, cn a mua “da chiodo a chiodo all risk”105. Na ma pa- cas, ’su cn bb spcca c a smma asscuaaappsna a bn psa c, n cas annamn,u smamn nn sa acun cs a a n cnn m-baa aspa. l’su psa può anc c c pmaa cnsna p a cn, ’asscua ma una asscuanana c asscu anc psa. l‘isu psan assna un

a nca a cascun p psa a s n asscua. l’isu p-sa può c c ’isu cn pa ’na un spsn ncaca a sma. P a pssb pbm, ’su c-n nn bb ma acca a sma sa ’su psan bb nss p as un quaca cnsun sn. l’isupsan c aa cmpana asscuan cn, uncca asscuan, c nc c a cpua asscuaa è n pn, pma c maa asc ’su. i cca cnn unacaan qua sc sn scus aa pa.Un’nnn p ps può ss aana aas Consiglio ederale

sulle arti e le discipline umanistiche. l cs nnn sn samnau ’ann, n ss na amn cn un ann n ancp.È bba c una auan a n asscua, a pa unp sn quaca. S sna c cn pbb nn a’n cs a cpua asscuaa.d s è a cac ’su cn a spnsab spuaun’asscuan c a a mmn n cu n ps ascan’su psan, n a c nn sn su, cn a mua “da chiodoa chiodo”, n cu su bnca ’isu psan qus u cm“asscua aun”. Pssn a m scna pna, c ann

aa pua smpc pa a un a ann a n a. N m nss namb, ’su psan qu c-n, è cnsab c u sun cncn quac pcua aba p cp a nua, pma a cncssn ps.

105 la pa asscuaa p bn cuua namn scu una s pssb an-n, cm qu a sm, ua, cc.

Pastena+foto.indd 137 17-04-2009 2:13:28

Page 138: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

138 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

8. Rierimenti Fn un nc a sun, cn nm cna, c ann cn psa a c maa a sp n msa.

 D. Modulo per l’accordo di prestitoi cn n un m acc ps, p n - cs. Pma aa quasas m ps, uaa, cascunsu bb a samna a su cnsun a aa sua cm-pana asscuan. Acun psa pssn c c cn- ssca, pp, anc m ps, anc s nqus cas s bb a cua a pssb muan cna-san. Un smp mu p ’acc ps è aa su.

E. Scheda di conservazioneÈ spnsab ’su psan n a’su cn unasca su sa cnsan cascun pa pn pa, -csa n ps, pma c qusa asc a sua s. inca cnn -na n mn cn una scn aaa sa cnsa-n a supc c sa spsa. S pssb, aa una cn.

F. Le altre condizioni di prestitol’su cn può c ’n a n nman su p-p cna a governance, pc n maa accss pubb-

c a spsn a cnm cn ’ “ American with Disabilities Act “.A pssb amnan pssn appcas a:1. Us psa p scp su: ’su cn -bb spcca s maa psa può ss mss a spsn sus na s ’su cn a qua cnn.2. A us pss a s ’su cn: ’su psan puòspcca s maa psa può ss p n quasas mp pubbc a n, mn s a aa a’su cn.3. d ca: ’su psan bb spcca s s sa ca ps un p pma a aa scana

ps, n qua ccsan può a.

ii. durante il prestito

 Imballaggiol’su psan s ncaca n n ’mbaa an ps può s c u san mbaa saamn n sss

Pastena+foto.indd 138 17-04-2009 2:13:28

Page 139: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

139note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

m cm quan sn sa na a’su cn. enua m-c na mbaa bb ss scuss n ancp a supsan su cn.Trasporti i psa spcca n c m maa ss aspa c- spcc acc uaan asp. i a cmp a a a-sp n ss scuss pma pssb n cs a pcua ps. Scn a p/, ’su psan può cnsn asp uan a n. P pù an, pù a, pqu a a, ’su psan può s c asp saua a una a spcaaa n asp p ’a. in acuncas, ’su psan può s c p san su a un ac-

cmpana, pbabmn un mmb psna psa. tapsna può ss cs c sa psn n quasas mmn uan asp, smbaa, ’nsaan, a -nsaan, mba-a maa ps n ps.

Prestiti internazionali i ps s pas a u Sa Un cn ’asssna unspn cn cu ss ps cna cn a ancp spaa aa cnsna p. l ma ana a nua cn span sn s a spnsab ’su cn;

c nn n ss ap p spn ana, ma n sssana na s a msa. N cas un ps un’pa a unpas san, è spnsab ’su cn c ca’a, a un bk ana a paa man, sca c n a u a msa.

CondizioneA mmn a cnsna maa, cn spna maa, cnna cn a sca cnsan psa a’s-u psan, san a cnn. enua ann scpan

n ss snaa mmaamn p n n su psc a’su psan. A mn spcc pmss a n an-cp a psa, ’su cn nn mca, pu, paa n acun m. P maa pan, acun sunpscn c cn pa n pp aa aan

 passe-partout , cnc, cc, ma sna un spc cnsns, cnnn aun mu maa cm , pxass, a cnc. Qusa pcua bb ss pua n n s

Pastena+foto.indd 139 17-04-2009 2:13:28

Page 140: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

140 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

p ms nan. S nn è saa cua acuna sca cns-an, ’su cn bb a mmn a cnsna amc, can una p n nu n ps.

iii. la riproduzione, riconoscimenti e autorizzazioni

A. i cn ss c n pmss sc n ancpa’su psan pma pu, sbu, asm u-a n quasas a m c p ’spsn, maa cu nps. Acun sun cn c n p pun, psmp a aan, sa aa pma c maa

aa n ps. S a pun a pa ’su cn è am-mssa, ’su psa può sab cnn spcc p a manp-an maa.

B. N cas sampa caa a msa, amn una cpa caa- ss na auamn a’su psan; acun su-n cn pù cp.

C. tu pan p a pun n inn maa sps b-b ss scuss cn ’su psan, a’a a pcua p-

s. l’su psan può c c san aa apps links a s wb ’su cn su s può spcca dpi sap mman.

d. rnaamn: l’su cn ca c psan u maa c pubbcan a msa, cm ca, caa asampa caa a, brochure, nman a inn, cmuncasampa, annunc. i psa può spcca a muan s c, a’ccna ncun nman su na. l’isu -cn sc camn n us camn p

can s n a psa.

e. Auan: N’aua a pun maa a sucn, ’su psa bb spcca c nn nunca app pu un’mman cnc pmss aa a. i cn n ss cnsap a c nama pa cas ’su psa è ppa s sc nn pss copyright  a pp nua su

Pastena+foto.indd 140 17-04-2009 2:13:28

Page 141: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

141note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

p cncss n ps. on pmss pu maa,mpca n a cas p cn ’auan a pa psn,sc a psn uc c pssan a c san na cama.

iv. spese

i cn ss pn a assums u cs ps. È u-aa spnsab ’su psan n una sma an u sps ncssa p ps cascun . Qus bbss a pù ps pssb p cmn a csa. Qus

pssn ncu:1. i cs asp: ’mbaa cass; asp; ass ana sp-n; accmpana.2. Asscuan: S psa nn acca a cpua asscuaa cn, psc p n pp, a cn può ssabaa una qua psaba pm asscua.3. Scua/su, cpa: i psa può c c una pu-n, cm a smp mcm, cpa aaa, na ac,aps uc, sa uaa a sps cn pma c ma-a sa mss a psan p ’n a’su cn. ess

può anc aba una pun a paamn, scn a ppapca p ps. l sun psan sn na a suppa unappa pca ps a ssa a paamn p a -pun maa cn c pssn ss uan qus cas.4. Cnsan: cn può ss nu a paa u n-n cnsa c psa n ncssa pma ’spsn’pa / a, a cu paan, au,  passe-partout , aabbcan sca spca, nuc spca, ssn.

 5. ta ps: l’su psan può c a cspnsn

paamn una assa su ps a cspn a’appa-n ps ppu una aa ps p n sn pcs, samn psa n ssun sps mbaa sn.6. A ass: l’su cn può ss nu a paa p ps, sa ’su a n a cn na sn maa, p a auan a n asscua a pa sp sn,p una sa u ’spsn a pa ’su psan a

Pastena+foto.indd 141 17-04-2009 2:13:28

Page 142: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

142 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

n sna suu ’su cn, a cs ammn-sa, cm mna a’su psan. l’su psan puòanc aba una pna p a cancan ps p ms.in, n cas cancan, ’su cn è spnsab p paamn u sps ppaan cnsan ssnun a .

Pastena+foto.indd 142 17-04-2009 2:13:28

Page 143: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

143note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

ModUlo Per l’ACCordo di PreStito

Qus mu ss sampa su caa nsaa ppu ’su -cn nca n’nsan nm, n, n, ax,n psa nca asca amp spa s n c, pn un amp spa n cu a nman cs.

eSPoSizioNe:Spcca , u/, a n n ps.

PreStAtore

isu psan:Nm;in;rn (cn num n pa ps a, ax, n- -ma);Fma saa nm psa p caa, ca, pubbc.

oPerA riChieStA iN PreStito:Au/asa (cn a, s n);t scn (ma apppaa);

e aa (ma apppaa);Ccan num ’nna;P p ’a, a psn a aa (s psn);P p ’a, a ma a psn a ma (s psn);tcnca/maa supp;Spcca cm s sa c sa sps ’, a smp a pana’apua p maa a ;dmnsn ’ (aa, aa, pn, ps);dmnsn ’ cn passe-partout , cnc, bas ssn, s p-sn (aa, aa, pn, ps);

Sa cnsan, nua u, sapp, a, abasn, cau c, a mpn ’ (s ncssa un spaa può ss aa a mu).

iStrUzioNi SPeCiAli:P p ’a, può cn mna ’pa su  passe-partout n cnc? (s/n);Ssu pxass cn ? (s/s);

Pastena+foto.indd 143 17-04-2009 2:13:28

Page 144: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

144 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

daa n a qua p cs saann cnsna a cn (cn s m n cna cn psa p quan uaa ma spn);A sun p ’mbaa, asp ’nsaan.

ASSiCUrAzioNe ( N la, su pa);i psa psc p amn a’asscuan? (sì / n)in cas spsa amaa, nca ’mp sma pm a ca-c cn; s n, nca a asscua (a mca)n aua saunns.

FotogrAFie e riProdUzioNi

Sa c ’auan nn sa spssamn naa, s nn c’pa pssa ss aaa, aaa, maa, pa p scppubbca cnnss aa msa p usan n caa n apubbcan sampa nc n s nn c puna sssa pssan ss aa sbu p scp ac.

i cn può pu ’pa n un caa bcu? (s/n); nun s wb? (s/n); p pubbc? (s/n); a scp ac? (s/n).

Qua sun pun sn spnb pss cn? -

a n banc n? (sì/n); aps a c? (sì/n); a?(sì/n), s, can, a pun sna aa na? (s/n).

i psa n copyright scus ’au? (s/n); s n,c ss cnaa p acqus pun?

condizioni legali del contratto di prestito

1. [ins nm ’su cn] ( “cn”) sc -

s ’pa cua n ps (’pa) a sssa cua c ca a ma-a cnsm su pp.2. l’ ma n pssss cn / a sun c pa-

cpan aa msa p a qua è sa ps n ps ( “sunpacpan”) p mp spcca. l’pa p ss aa aa spsn, n quasas mmn a cn / a una - sun pacpan. l’pa sa sua san a psaa’n nca, sa c psa nn nc p sc a

Pastena+foto.indd 144 17-04-2009 2:13:28

Page 145: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

145note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

cn un s n. S a pp a ’pa s m-ca uan a uaa ps, anc a causa a m, a na,’nsna, n a p, nu ppa ’an, pmaa sua sun, è nu a msa n mana ssacn su a subna n pssss ’ psa.

3. A mn c psa nn sca cua n pp ’asscuan, cn asscu ’pa cn a mua “da chiodo a chiodo”, ac-cnn una pa p p ’a p ’mp sab cn np sc pa annamn p caus sn uan asp n s spsa uan p ps. S n ca pa p p ’a ssca a cn può cnn cnsu scusn p pa annamn ’pa p causa

cnn amsc, usua, aua amn ’pa, ns-, m, ann cnsm; p nua paan, sau, cc; pan nuca, aan cnamnan aaa, sc bc. incas pa annamn ’pa, ’nnn può ss m-a a’mp paa a’asscua, ban qun cn, sun pacpan, an pnn cn sun pacpan a n spnsab n m a acun u cas scusn nca.

4. S psa sc cua n pp a cpua asscuaa, p-ma a spn ’pa csa n ps a pn a

cn, pma ’n ’pa csa n ps, un c-ca asscuan c c cn cascuna sunpacpan cm “asscua aun” c assa cn sun pacpan a n spnsab. S psa m aasmssn qus cumn, ’acc ps appsn abaa p cn su pacpan a quasas spn-sab cnnssa a’pa. i cn può cna n spnsab- p scas ’nman a pa ’asscua uca ’su psan p n aa auan a cpu-a asscuaa.

 5. rsa ns c cn nn p a cnc, pu, p-sna amn aa ’pa sna ’spc cnsns psa-. l p ann a p n ans n cusa cnsaann cmunca mmaamn a psa.

6. A mn p ps cn a ’bb su- ’pa. S cn, p a a u s an nn p cpa ppa, s ass na mpssb sua nsssana n p a scana ps, a ’assu

Pastena+foto.indd 145 17-04-2009 2:13:28

Page 146: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

146 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

psaa na sua s aba a psa a a ps, cs a cpua asscuaa, acqusn pss su’pa n ù qus cs. S p cnqu ann, ’pann ss saa anca camaa, a ppa, n cnsan ps, ’asscuan a ua a msma un qusac mp, ’pa ss cnsaa cm un b n acn.

7. i cn acca psn acc na cnnn c psa- abba a pna ac spua un acc qus p, naqua ppa a manaa ppa

l cnn ps, cm nca n pcna, sn sa acca:

[daa ma a appsnan psa cn.]

Pastena+foto.indd 146 17-04-2009 2:13:28

Page 147: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

147note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

d.p.r. 30 giugno 1995, n. 418.

 Regolamento concernente norme di sicurezza antincendio per gli edici di in-teresse storico-artistico destinati a biblioteche ed archivi.

Pubbca na ga. U. 7 b 1995, n. 235.

il PreSideNte dellA rePUBBliCAvs ’a. 87 a Csun;vsa a 1 un 1939, n. 1089;Cnsa c dc 7 nmb 1942, n. 1564, can nm

p ’scun, cau ’sc mpan cnc c nss asc sc sna a cnn mus, a, cn nss sc cuua, ncssa anamn nan,p quan an n paca a pnn a pn anncn;vs dc Mns ’nn n aa 16 bba 1982, pubb-ca na gaa Uca n. 98 9 ap 1982;vsa a 7 cmb 1984, n. 818;vs dc 27 bba 1987, n. 51, cn, cn mcan,aa 13 ap 1987, n. 149;vs ’a. 17, cmma 1, a 23 as 1988, n. 400;

vsa a 5 ma 1990, n. 46;vsa a 20 ma 1991, n. 158;vs pa Cns Sa, spss n’aunana na 2un 1994;vsa a ban Cns Mns, aaa na unn 9 un 1995;Sua ppsa Mns p bn cuua ambna, cnc cn Mns ’nn;emana sun amn:

Nm scua anncn p c nss sc asc sna a bbc ac

Cap i - dspsn na

1. Camp appcan.1. l psn nm scua s appcan a c pubbc pac, na ba, sun mamn sps a ua a sns

Pastena+foto.indd 147 17-04-2009 2:13:28

Page 148: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

148 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

a 1 un 1939, n. 1089 (pubbcaa na gaa Uca n. 184’8 as 1939), sna a cnn bbc ac.2. d nm ann p n a scua c a buna cnsa-n maa n ss cnnu.

2. A cnsn n c p qua s appcan spsn psn amn.1. N c cu a cmma 1 ’a. 1 pssn ss ubca acmps n dc mnsa 16 bba 1982 (pubbca na ga-a Uca 20 as 1982, n. 229).2. l’a cu a cmma 1 asì spa nm ua a sn-s a 1 un 1939, n. 1089; a qus ss cca a

cua a spnnna p bn ambna acnc cmpnp .3. P a a s ’a pncpa c cmpan sc sp-cc, nua dc mnsa 16 bba 1982 qua cna -mc, aumss, upp n, an a spsn n mana a Mns ’nn.4. rsan a, p c cu a cmma 1 ’a. 1, pmn a cncss nncé pa mua cas p cas quan cnsn a an cnc cmpn n maa pnn ncnn aa scana cmunqu nn ann aa pubbcan

psn amn na gaa Uca scn nm n; nn mpan è subna a un sam aua-n cnc c ann pa a pmn a.

 5. i mn ua n psn amn ann npa sua bas nn na cnnu n dc mnsa 30 nmb1983 (pubbca na gaa Uca 10 as 1982, n. 218).6. A scusn maa cu a’a. 3, cmma 5, sn pa- ’ncn cu a’a. 8, cmma 1, p qua è ps aa nnmaa ’su a man, cn c Mns ’nn,anc a su na cmuna, saann mana nm cnc

pcua p a man p an nss p a scu-a a’ncn, a mpas n a scpna aa psn n-ma. ta p, succssamn a’manan c sss pannss mpa s s ma. i su c ssann anc mp ma p ’auamn p n pcna nsaa p smamn sc nncé c p cnscmn qu pnna a Pas a Cmun cnmca upa.

Pastena+foto.indd 148 17-04-2009 2:13:28

Page 149: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

149note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

Cap ii - Pscn cnc

3. dspsn sc.1. È a, n ca cu a’a. 1, n usa amm b, n su a as, su c cn ssna n sa, su a ksn, appacca ncanscna sna pn, nncé psa ssan c pssn,p a cnana, a a pcan ncn / spsn.2. i cac ’ncn a cu a’a. 1, cca a’a acsa cca pnn ncn, nn può ss ncmna- nucn n ambn nu mn a cmbusb cnscusn maa ba caac a cu quan massma ss n n cas pmnaa.

3. N a, n c smpn, n sca, n amp, cac ’n-cn ssn csu a suu, cca cm spa, nn p ss- mca cn ’app u a maa cmbusb.4. P a cu a cmma 1 ’a. 1 nua sun p ampamn a aa n c sps na ba a ua asns a 1 un 1939, n. 1089, cac ncn a a a- a maa psa, cn scusn suu nss cm-busb ssn, nn supa 50 k/m² n n sn ambn.

  5. g mn a cmbusb n n ambn succss-amn aa aa naa n a psn nma, cn scusn

maa sps, bbn sua ma n sun cass an a uc: maa smn pamn bbn ss cass nn sup a 2; a maa smn maasuscb pn uc su amb acc bbn ss cass 1; mb mb bbn ss cass 1 iM.

4. Sa cnsuan ua.1. g ambn sna a saa cnsuan ua n ss p-s un ssma ana usca p fuss ap -na ccupan s spa scp u scu n cas ncn

pc aa naua.2. A a n ss aa pcs pù b p aun usc; a pcs a n n pun aa nn n a 0,90m, ss p sac, snaa cn ca cnm a dc Psn a rpubbca n. 524 1982 ps, a na a-, ca can sun su cmpamn c n cas ncnann n ccupan, csì cm spcca a succss a. 10.3. i pcs s una nn sup a 30 m, n ss

Pastena+foto.indd 149 17-04-2009 2:13:28

Page 150: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

150 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

mnsna, n unn massm aamn pab, p unacapac fuss nn sup a sssana psn.4. i cn usc può ss ua smman a aa u p ( aa nn n a 0,90 m) c mmn su spascp u scu. la msuan a aa usc a s-ua n pun pù s ’usca.

 5. o ssma usca nn spna a an caasc -mnsna s pc aa un ’aamn nuamncn ’aus ssm c mn num psn n nss.

 5. dps.1. N ps maa cnsa ss psna a’nn

ca n scaa / cnn mac cnsnn passa bnn n a 0,90 m a maa psa.2. l cmuncan a qus ca s ’c bbn an- am p rei 120 mun cnn aucusua.3. N ps cu cac ncn è sup a 50 k/m² bbn ssnsaa mpan spnmn aumac ca a mpan aam.4. N ca ss asscuaa a nan naua pa a 1/30 asupc n pana n. 2 camb ambn/a cn m mccanc.

6. impan c.

1. g mpan c n ss aa scn pscn a 1 ma 1968, n. 186 (pubbcaa na gaa Uca 12 ma1990, n. 59) sp nan mcan.2. N sa ua n ambn, n qua è psa a psna pubbc, ss nsaa un ssma umnan scua paan ’umnan s a snaan usc scua p mp ncssa a cnsn ’acuan u p-sn c s an n cmpss.3. l’c ss p cn scac amsc.

7. Ascns mnacac.1. g ascns mnacac nua nsaan bbn spa nm anncn ps n c Mns p cnamn pc cmuna 28 nmb 1987, n. 586 9 cmb1987, n. 587 (pubbca na gaa Uca 25 ma 1988, n. 71) ,p quan cmpab, n dc Mns ’nn 16 ma- 1987, n. 246 (pubbca na gaa Uca 27 un 1987, n.148), succss nan mcan.

Pastena+foto.indd 150 17-04-2009 2:13:29

Page 151: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

151note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

8. M anncn.1. d ss psa ’nsaan un sn pa cn capacsnun nn n a 13 A n 150 mq supc pamn; sn bbn ss sps n psn bn sb, snaaa ac accss.2. l’mpan c anncn ss aa a una , pss-bmn cusa a an, aa aacc UNi 45 uab p c-amn manc fssb a nasp. la ca ss -mnsnaa p aan una paa mnma 240 /mn p n cnnamnan cn pù u an , n cas pù cnn, p unna-mn cnmpan 2 cnn. l’amnan ca ss na asscua ’an a u an aucamn pù sa

120 /mn caaun, cn una pssn sua a bcc 2 ba p unmp amn 60 mnu. g an a bbn ss ccaa n pan n pssm accss, sca, usc, ca asc ps; a ubcan cmunqu cnsn pnn n n ambn ’a. N cas nsaan nasp,n nasp ss n a asscua ’an 35 /mn aapssn 1,5 ba a bcc; a c amna nasp aan p caasc auc p cascun u nasp n psnaucamn pù sa cnmpanamn n unn, cn unaaunma 60 mn. d ss n psa una an UNi

70 sna a abbca. in pssm ’nss pncpa n psnsnaaa acmn accssb a m sccs uc ss nsaa un aacc manaa p aupmp.3. dn ss nsaa mpan ss an aumaca ncn-. Qus bbn ss ca man appsa cna a sps aam c / acusc pcpb n ca psa.4. N ca ss nsaa amn un ssma aam acusc na a psn cnn pc n cas ncn.ta ssma ss aa a u spnsab ’a un su a. i sps sn n a caasc ss-

man a a p snaa pc a u ccupan. i cman- unnamn sps sn ss ssma n un pù u ps s cn psna. N ca ap a pubbc ss ps un mpan apaan a ua n cnn mna p a ncssa sun a psn. È ammssa ’assna mpan n a c ccupan un unc pan, n cu ’aa-mn, num ca caasc san a a pma sun uamn aab. g mpan n sp amn

Pastena+foto.indd 151 17-04-2009 2:13:29

Page 152: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

152 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

u amnan c, una sa a’aa. Un’amnan am-n ss n a asscua a asmssn a u apaanp 30 mnu cnscu cm mnm. l appaccau asmssnn ss ps «n u scu» n a psna acmn a-unb a psna sss.

Cap iii - Pscn p a sn9. Gestione della sicurezza. 

1. i s c, a quasas , a a spnb un c scp-na a psn amn, nmna spnsab as a su nn ( a Bbca, ’ac ’su) spnsab cnc a aa scua.

2. i spnsab ’a p ancé n cs a -sn nn nan aa cnn scua n paca:nn san supa aamn massm ps p ambn snaa sa cnsuan ua;san mannu smb a n sac ab s;san spa spsn sc n ccasn manunn ssman.3. i spnsab cnc a aa scua nn ancé:a) san mannu cn m anncn san su cn m-ps manunn ssun ncssa. San asì cn

pcamn c sss m cn cana nn sup a sms anna n s cn cu a pun 4;b) san mannu csanmn n bun sa u mpan psnn’c. g scm ana mpan nncé u cn,n p auc, samn cnnss a unnamn ’c, n an a’isu, n ss cnsa n apps ascc. inpaca p mpan c ss ps c un a qua-ca pa, cn a pc saba a spcc nma Cei, a cn manunn a snaa a spnsab ’a nuacan / maunnamn, p ppun pmn. on m-

ca nan ss annaa n s cn nsa na scm. in n cas u mpan n ss sps a cpc cn cana nn sup a ann;c ) san nu n bun sa mpan nan, cnna-mn scaamn ssn, pn n paca una capca sss cn cana nn sup a un ann. l cnamc n ss cn a psna quaca ncnm cn quan ps a n nma;

Pastena+foto.indd 152 17-04-2009 2:13:29

Page 153: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

153note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

d ) sa ps un s ana cmps a un num ppna- a quaca, n bas a mnsn a caasc ’a-, sp n’us m anncn nsaa;e) san su p psna a a’a pc unn asamn sun su’us m sccs aam,nncé scan samn ’a.4. i spnsab cnc a aa scua cu a cmma 1 a-sì cua a nua un s sn anna u nn cn a a’cna mpan c ’umnan scua ps anncn, nncé a’ssana a nmaaaa a cac ’ncn n a ambn ’c n a asc spcc.

10. Piani di intervento e istruzioni di sicurezza. 1. N a cu a cmma 1 ’a. 1 n ss psps a-ua pan nn a p n a n ccasn suan mna anmn pb. i psna a ss su’n pan , n paca, su cmp aa a sn.2. d pan, n cas p cas n an a caasc ’a-, n ss cncp n m c n a suan:san asa mmaamn psn n pc an, p quanpssb, suan panc;

cn ’aus psna a, sa su mpsamn sa-mn ca scn un pan psab nncé a pn ma-a bbac;sa cs ’nn sccs (v uc, F ’n cc.);sa ps un ncaca c sa pn a acc scc cn nman cas, uaan caasc ’c;sa aa psna a, scn pmna squn, apmn cas, qua nun ’na ca ca’nn mpan mna, as nsaan nan cnnamn, anamn ssm acuan

um m spnmn quan a ps n pan nn.3. l sun a a cmpamn pubbc psna ncas mna ann sps bn n sa n apps ca, anc ncnm a quan sps a dc Psn a rpubbca 8un 1982, n. 524, succss mc nan.4. A’nss cascun pan ss ccaa una pana ’na-mn smpcaa c nc u pssb s.

Pastena+foto.indd 153 17-04-2009 2:13:29

Page 154: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

154 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

 Appendice

 5. A’nss ’a a spsa una pana ’c caa asun ncan:sca s;m snn;sps as mpan sbun as, ’na -ca ’nua mpan nan cnnamn;nua qua na ssma an aam;mpan ca a sc spcc.6. A cua spnsab ’a ss psps un s cn pc a a’cna mpan c, ’u-mnan scua, ps anncn, ’ssana a m-an cac ’ncn n a ambn a a a a

sc spcc. ta s ss mannu csanmn a-na spnb p cn a pa ’au cmpn.

Cap iv - d11. Deroghe. 

1. o, p paca an caa cnc spca sn ua asns a 1 un 1939, n. 1089, nn sa pssb sp na - pscn cnnu n psn c n maa scua anncn,p ss aanaa mana auan a aa mpan m aqu psc a psn amn, caa p bbc a pa

’uc cnc p ’a bbcaa p ac a pa ’uccnc p ’a acsca, cn pcu ps a’a. 21 dc Psn a rpubbca 29 u 1982, n. 577. i Cma cna cn-c scnc s pnunca sua mana auan può aas, a sns cmma ’a. 11 dc Psn a rpubbca 29 u1982, n. 577, sp nmna a Mns p bn cuua ambna.

Cap v - dspsn ans na12. Norme transitorie. 

1. g c sc asc cu a pcn a. 1, pun 1, sn

nu a auas a psn spsn nn ann aa pubb-can psn amn na gaa Uca.

13. Disposizioni nali. 1. Sn aba ac 2, 3, a 7 a 12, a 16 a 25, ’a. 36 d-c 7 nmb 1942, n. 1564 (pubbca na gaa Uca 12nna 1943, n. 8). rsan n a ac c san cmpabcn spsn cnnu n psn amn.

Pastena+foto.indd 154 17-04-2009 2:13:29

Page 155: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

155note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

BiBliogrAFiA

Aawa, o.P. - dawan, S. Control o biodeterioration in museums. tcnca n2. Nw d, gnmn ina Pss, 1985.

Abans, Mac – oan. Ana. Estintori d’incendio. Sca, nsaan u. Man, hp, 2006.

Aban. M.g. – Sccc, M.C, la mcba n ac. in: Le scienze ap-

 plicate nella salvaguardia e nella riproduzione degli archivi. rma, UCBA, 1989,pp. 107-119.

Amcan Asscan Musum. Revised Standard Facility Report, 1998. Wasn-n d.C., Amcan Asscan Musum, 1998.

Baw, W.J. inks. in: Manuscripts and Documents. Their Deterioration and Restora-tion. Cas, Unsy Pss vna, 1972, pp. 8-23.

Ba, gann – Ba, Csna. Impianti antintrusione ed antierazione. Siste-mi, apparecchiature, criteri di progetto. Sanacan rmana (rN), Ma-, 2007.

Bn, Maa Babaa.  La conservazione dei beni archivistici e librari . rma,Cacc, 2005.

Bck, K. – hab, A – Bü, A. Pap daccan n laWksps: ecnss an Paccab. in:  Restaurator , 11, 3 (1990)pp. 165-178.

Bsn, g. Saeguarding the Documentary Heritage: a Guide to Standard, Reco-mended Practices and Reerences Literature Related to the Preservation o Docu-ments o all Kinds. Pas, UNeSCo, 1998.

Cana, g. – Nua, M.P. – Saa, o.   La biologia del restauro, Fn,Nan, 1994.

Ca, Pau. Le contrôle climatique dans les bibliotèques. Pas, dcn u a cu, 1989.

Chimica e biologia applicate alla conservazione degli archivi . rma, Mns p Bn A cuua. dn na p ac, 2002. in maa: <p://www.ac.bncuua./dgA-/sa.m>

Cma enc iaan (Cei). Impianti di allarme antintrusione. I principi per una corretta installazione nelle abitazioni . 2. en. Man, Cei, 2007.

 La Conservation. Principe et réalités. oua cc éasé sus a cn  Jan-Pau os. Pas, Éns u Cc a ba, 1995.

Conservazione dei materiali librari archivistici e graci. tn, Umb Aman& C., 1996-1999, 2 .

Pastena+foto.indd 155 17-04-2009 2:13:29

Page 156: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

156 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Bibliografa

 La conservazione preventiva delle raccolte museali . A Cnn, a cua C-sna Mna iana Ss. Fn, Nan, 2003.

Cpé, Mau. La carta e il suo degrado. 4. en. Fn, Nan, 2003.

t ec A Pun n Pap Saby. in: Restaurator , 20, 1 (1000) pp. 1-21.F, F. l’anays a ééan cmqu s ncs méa-aqus. in  Re-

staurator , 5, 1-2 (1981-82) pp. 57-63.ga, A, lqu sc. in:  Il libro, rma, tummn-Suum Ubs, 1946,

pp. 71-81.ga, Fausa. Il biodeterioramento di libri e documenti. rma, iCCroM, 1992.ga, F. - Pasqua, g. Fxn: ps su’n bca. in: Bollettino Isti-

tuto centrale per la patologia del libro, 43 (1989) pp. 139-176.guan, Pnny J – Cansn, P S.  Lineamenti di entomologia. Bna, zan-

c, 2006.hy, M. t daccan an Sabsan n ina inks. in: Restaurator , . 5

1-2 (1981-82), pp. 24-44.t impac lnn n Pap Pmannc. in:  Restaurator, 19, 3 (1998) pp.

135- Maaua, g.   Il biodeterioramento dei beni culturali. rma, Ba,eNeA, 1994.

 L’intervento di deacidicazione “a libro integro” sul patrimonio bibliograco della Bi-blioteca Comunale di S. Agostino di Taormina: un metodo di conservazione pre-ventiva. Progetto Pilota. [ A cua ] Cn na p a Pan sau p scn naua appca a bn cuua. Pam, rnscana. Assssa Bn Cuua, 2008.

la, gann. Agli insetti piacciono le opere d’arte. Degrado, diesa e conservazio-ne. Pam, em, 2008..

Man, P. – Cana, g. Aerobiologia e beni culturali. Fs, Nan, 1998.Maucc, g. Microunghi della cellulosa e della carta. rma, 1965.Mcg, A.e. Evaluating and Comparing Mass Deacidication Benets: Enhanced 

and Extended Useul Lie. in: Restaurator , 12, 2 (1991) pp. 104-109.Mam, d. Pap daccan: a Bbapc Suy -Pa i-2. in: Restaurator ,

7, 2-3 (1986) pp. 81-118.Nass, luca – Masa, San.  Sicurezza antincendio per i beni culturali . tn,

Utet, 2008.Nana inman Sanas oanan. ANSi/iSo z.39.79-2001. Environ-

mental Conditions or Exbiting Library and Archival Materials. Bsa, May-

an, Nana inman Sanas oanan, 2001.NFPA 750:   Standard on Water Mist Fire Protection Systems. Quncy (MA),NFPA, 2006.

NFPA 909: Code or the Protection o Cultural Resources Properties - Museums, Li-braries, and Places o Worship. 2005 en. Quncy (MA), NFPA, 2007.

NFPA 914:  Code or Fire Protection o Historic Structures. 2007 en. Quncy(MA), NFPA, 2007.

NFPA 2001. Standard or Clean Agent Fire Extinguishing System. 2008 en.Quncy, NFPA, 2008.

Pastena+foto.indd 156 17-04-2009 2:13:29

Page 157: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

157note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Bibliografa

N, lucan – Man, San. Impianti antincendio. Tipologia, progettazio-ne, realizzazione, collaudo, manutenzione, esempi pratici . ii n. rma,ePC, 2007.

Principi dell’IFLA per la cura ed il trattamento dei materiali in Biblioteca. A cua ewa P. Acck cn a caban Ma-téès vaan vnKmp. en aana a cua a Cmmssn nana bbc s- nana. rma, 2005. in ma nc a’n: < p://www.fa./vi/4/nws/pcm-.p >.

Paan, P. Lezioni di illuminotecnica. Man, tcnc nu, 2002.Pasna, Ca. Storia dei materiali scrittori… Caana, Bnann, 2008.Per una didattica del restauro librario. A cua Ca Fc Maa Caua r-

man. Pam, Bbca cna a rn scana, 1990.ra, Ca. Fondamenti di luministica. Man, hp, 2006.Sc, M. Mass daccan a Nana lbay Canaa. in: Restaurator ,

8, 2-3, (1987) pp. 94-99. La sicurezza antincendio: il regolamento concernente norme di sicurezza antincendio

 per gli edici di interesse storico artistico destinati a biblioteche ed archivi: D.P.R. 30 giugno 1995, n. 418. A cua Mac San Jana Mascac l Ca-sc. Pam, Cn na p a pan sau p scnnaua appca a bn cuua, 1997.

 La sicurezza antincendio: il regolamento contenente norme di sicurezza antincendio per gli edici storici ed artistici destinati a musei, gallerie, esposizioni e mostre. Decreto 20 maggio 1992, n. 569. A cua Mac San Jana Mascacl Casc. Pam, Cn na p a pan sau p scn naua appca a bn cuua, 1996.

 La sicurezza dei beni culturali nel Decreto Legislativo 19 settembre 1994, n. 626 . Acua Mac San iana Mascac l Casc. Pam, Cn -na p a pan sau p scn naua appca a bncuua; gua, 2002.

Sn, r.S. Conservation o Documents in Libraries, Archives and Museum. Nwd, Aya Pakasan, 1993. (Opera particolamente importante per la conser-vazione nei paesi tropicali e sub-tropicali ).

Sm, r.d. dacyn lbay Ccns: Mys an ras. in:  Restaurator ,8, 2-3 (1987) pp. 69-93.

Spaks, P.g. Mass daccan a lbay Cnss. in: Restaurator , 8, 2-3

(1987) 106-110.Su, J. Use o Diethyl Zinc or Mass Deacidication... a Research Proposal, ICOM,inm Mn Cmm Cnsan, Wkn gup “gapc d-cumns”, lnn, vca an Ab Musum, 1992.

tmaa, Pasqua – Sűss, lucan. Prontuario di entomologia merceologica e ur-bana. rma, Aacn, 2007.

van, ea – rcca, gann – d rccs, Massm.  La circolazione dei beni culturali . Fn, en Psampa, 2008.

vca, e. l’nmauna n ac. in:  Le scienze applicate nella salvaguardia e

Pastena+foto.indd 157 17-04-2009 2:13:29

Page 158: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

158 note d i conservaz ione negl i arch iv i e nel le b i b l ioteche

Bibliografa

nella riproduzione degli archivi. rma, UCBA, 1989, pp. 121-126.Wäc, o. Pap Snnn - Mass Cnsan Unbun an Bun

Nwspaps. in: Restaurator , 8, 2-3 (1987) pp. 111-123.

W, A.h. t examnan an incan inks. in:  Methods o Forensic  Science. lnn-Nw Yk, inscnc Pubss, 2 (1963) pp. 35-43.

zappa, M.g. la aan maa ba ua a a ambna.in:   Bollettino dell’Istituto centrale per la patologia del libro, 39 (1984-85) pp.137-150.

Pastena+foto.indd 158 17-04-2009 2:13:29

Page 159: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche

Finito di stamparenel mese di aprile 2009

Pastena+foto.indd 159 17-04-2009 2:13:29

Page 160: Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche

5/11/2018 Note Di Conservazione negli archivi e nelle biblioteche - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/note-di-conservazione-negli-archivi-e-nelle-biblioteche