L’OMBRA DIJ FALÒcopioni.corrierespettacolo.it/wp-content/uploads/2016/12/ROGGERO Fra… · 1...

1

L’OMBRA DIJ FALÒ

(L’uomo che veniva da lontano)

SECONDO PREMIO AL CONCORSO “LANGA ASTIGIANA 2012”

COMMEDIA IN TRE ATTI DI FRANCO ROGGERO

Posizione SIAE n.18.29.90 L’OMBRA DIJ FALÒ

HTTP://COPIONI.CORRIERESPETTACOLO.IT

2

( Cola pianta ’d fì darè ’l casòt) PERSONAGGI GIOAN El garson neuv TONI L’àutr garson ELVIRA La serventa PIERIN Ël padron dla cassin-a OLGA Sua fomna MARTA La fija SEVERIN Ël nòno ADELE L’amisa d’ Olga MARIO L’annamorà ’dla fija DON TOMÁ Ël parco CAVAGNERO Ël marescial dij carabinié CENSIN Ël bateur TRAMA L’azione si svolge negli anni ’50 nella cascina in un piccolo paese di campagna. La vita di una famiglia i contadini viene turbata dall’arrivo del nuovo garzone raccomandato dal vescovo. Un tipo un po’ misterioso,dai modi spicci,di poche parole che suscita subito l’invidia dell’altro garzone,da anni al servizio della famiglia.C’è poi la giovane serventa,la vicina di casa un po’ impicciona,l’innamorato della figlia,il parroco sempre alla ricerca di un buon bicchiere di vino,il simpatico venditore ambulante ecc...Ma improvvisamente nel paese succedono cose strane. L’arrivo del maresciallo dei carabinieri farà luce attorno ai fatti misteriosi. e la commedia termina con un finale a sorpresa.

ATTO PRIMO


3

LA SCENA (L’ampia cucina di una cascina del basso Piemonte,anni ’50. L’arredamento semplice ed essenziale tipico di quegl’ anni.

Al centro un tavolo,qualche sedia impagliata,alle pareti pentole di rame ecc...Elvira la giovane e bella serventa è sola in casa,sta impastando e canterella)

Toni ( il garzone,entrando) A l’è përmess ? Elvira Oh,salve Toni,come a l’è ? Toni I l’hai finì ’d deje da mangè a le bestie,e alora a l’è mnùme sej e

parej i son dime “ Vado a salutè Elvira “ e... parej mi i sarìa an bele qui ...

Elvira Vëddo,vëddo che i seve si,ma iv ricòrdi ’d mi mach quandi i l’eve veuja’d cirinè ?

Toni No,pà vera,ma datosi che i padron a son via i l’hai pensà che forse ’n bicer ëd col bon magari da quei part as treuva,nen vera ?

Elvira Ah,si,si ...un biceròt ’d vin bon a fa pà mal,ma a l’han dime che a l’autra seira a la festa ’d San Pio i l’eve beivù quei biceròt ëd pì e mentre i cantavi “ Sotto i tigli in fiore” i seve finì con la bici ant’ël fossàl e peui i seve ’ndurmive bele lì ... a l’è vera ?

Toni Si,ma a l’è pà colpa mia...a i-era la musica ,a-i era Chelo col clarin e Vigiu con la fisa...na meravija ....a l’è pròpe piasùme ,

i l’hai fin-a balan-e doe con la Chinota,cola dla Cassin-a dij Frà Elvira Ma... a bala bin ? Toni Ah,si,si... a bala pro bin ,ma a fa n pò tròp àut e bas come ch’ a

veul Elvira Come a sarìa a dì che a fa àut e bas come ch’ a veul ? Toni Eh, già,përchè a sòpia un pò da na piòta Elvira Come , a sòpia da na da na piòta ? Ma a a l’è pà na galin-a ! Toni No,vorìa dì che a sòpia un pò da na gamba e alora quandi i

baloma la masurca chila a va un pò su un pò giù , a fa come a veul e a l’è pà facil steje darera

Elvira A va nen a temp ? Toni No,no a va pro a temp ma deuvo fè tension a nen pisteje i pè ... a

l’ha due flute parej ( fa cenno con la mano) Elvira Ma che numer a porta? Toni Ël 43 bondos...


4

Elvira Ma alora a deuv esse bin granda për avej doi pè long parej ! Toni Si..nsoma...a sarà 1,50 d’aotëssa ,ma ’n compens a l’è un po’

bondosa un po’ straripanta ...si ...’nsoma ...a l’è bin piantà.. Elvira Ah,certo che con doi pè parej a l’è bin piantà,a cròla nen Toni No,son nen spiegame da bin,vorìa dì che a l’è un pò grassòta..ecco...

a l’è sij 90 chilo ,ma a l’ha na bela faciòta Elvira Pròpe na bela dòna,alora stavòlta i foma l’afè ,a l’è la vòlta bon-a Toni Sai nen...a la mia età ormai ...sposeme ... Elvira Ma cò i disi ,i seve ancora giovo.Vaire ani i l’eve ? Toni I son sota i sent ! I n’hai 55 bele passà...i son pì nen giovo,a vòlte in

sento già i ciò dla cassia che an foro... Elvira Ma ste mach ciuto,dì nen tante tavanade che i seve pì fort d’un tòr, e peui

seve ancora un bel òm,la Chinòta a farìa n’afè se a vë sposèissa Toni Ah chila si,ma mi i sai pà,a-i è queicòs che an convinch nen Elvira Bè forse a l’è un po’ grassòta,nen tant granda ,però a sarà brava e peui se i dise che a l’ha un bel faciòt,i seve a pòst cò i

veuli ’d pì !? A venta nen avej tante preteise ,a venta cò savèisse contenté ’nt’la vita

Toni Si,ma... Elvira Ma cosa ? Toni A l’ha i barbis ! Elvira ( Stizzita) Oh,come i sevi sufistich ! Vojautri òmo i seve mach bon a

trovè ’d difet a le fomne,mai gnente che a vada bin ! Seve mach bon a critichè !

Toni Ma mi i critico pà,i diso che le ròbe come che a son ,ecco,la Chinòta a l’è un pò pelosa e mi sòn an va nen tant....A dì la verità a fòrsa ’d parlè a l’è mnùme sej...

Elvira Alora fe pura ,fòra a-i è ’l poss, ecco piè ’l sigilìn e ’l cassùl , servive pure

Toni No,forse i son nen spiegame da bin,a mi l’eva an fa nen bin,i la digerisso nen,sai pà përchè, ma an gira slë stòmi e an va nen giù...pitòst se a-i fussa un bon bicer ëd cola freisa che a mossa e che ël padron a ten ant l’infernòt son sicur che an farìa passè la sej

Elvira Sa,sa...i l’hai capì ( prende un bicchiere ed una bottiglia dalla credenza) ecco...piè,feve passè la sej,costa a l’è barbera ma a va bin l’istèss


5

( Gli porge il bicchiere) Toni ( beve) Bon,grassie,susì a-j’indasìa pròpi..in sento già mej ...bon Eh sì, a volte mi i penso ... Elvira Ah përchè i pensi ’d cò ? I l’avrìa mai pì dilo Toni Certo che i penso,son nen andaita a scòla,ma mi i penso,i rason-o, i l’hai d’idee, oh già,a smìa nen ma a smìa Elvira E cò i pensi ? Toni ( sorseggiando il vino) Antant che sì a -j’andarìa n’autr bon biceròt e

peui i penso che cò a sarìa mai la vita sensa na bon-a bota ëd freisa veja magari anche doe...si cò a sarìa mai la vita sensa tute ste vigne che a fan

bele le nòstre colin-e. Ël vin a l’è ’l sangh dla tera e alora mia bela mariòira fame ’l piesì,dame ancora ’n bicer,che ’l dotor a l’ha dime che mi i son un pò anemich

Elvira Anemich !? Ma se doi meis fa quandi che i j’eri rubatà da lë scalòt i l’oma portave a l’ospidal e a l’han fave l’esame dël sangh ël dotor a l’ha dit che ant’le vòstre ven-e a-i era pì ’d vin che ’d sangh !

Toni No,a l’è pà che i beiva tròp, a l ’è pròpe che dòp an pòch che i ciaciàro i l’hai la boca mpastà ,sai nen përchè e peui a l’è cò che mi i sudo tròp e alora mi im më dësratisso...no,i më disrattasso..in detartrasso..’nsoma , i l’hai pì nen ëd bensin-a e alora a venta che i beiva ’n biceròt,scapìs a l’è pà për caprissi , a l’è mach perché a l’ha ordinamlo ël dotor

Elvira Ma da che dotor ’ndevi ? Toni Dal dotor Bertero Elvira Alora i seve a pòst,seve bin cobià. Al dotor Bertero a lo san tuti che a-i

piass cirinè,si aussè ’l ghëmmo,che invece d’andè a fè ’l gir dij malavi chiel a fa ’l gir dle piòle !

Toni Pà vera ,tute busìe, ma come dotor a l’è an gamba e ades a fa anche ’l dentista

Elvira Ël dentista ? Toni Si,un meis fa a l’è mòrtije la suocera ’d Flipòt ,a l’avija 95 ani,ma a

l’avija la dentera bele neuva e alora vist che a Don Pipeta ’l parco Sant’Anna a-i servia na dentera ,chiel a l’ha gavàila a la suocera ’d Flipòt,tant a l’era mòrta e a-servija pì nen e a l’ha butàila al parco

Elvira Costa l’avìa peui mai sentùla ...e ’l parco cò a dis ? Toni Oh,chiel a rij sempre Elviira Forsa che a l’è content Toni No,a l’è che a rièss pì nen a sarè la boca e alora a rij,a rij...


6

Elvira Ma piantèla lì ’d dì tante tavanade ! Toni A son nen tavanade , a l’è la verità (Entra tòta Adele, una vicina di casa sulla sessantina,detta anche madama Canapia) Adele A l’è përmess ? (Entra) Oh,salve Toni,ciao Elvira,a-i è nen la padron-a ? Elvira No,a l’è surtìa col padron Adele Surtìa col padron ? Oh Madonna santa,cò a l’è capitaie ? Elvira Gnente ,a son andaita a fè na comission a Ast ,a më smìa che a sia andà

dal nodar Adele Dal nodar ? Ma a l’è mòrtie queidun ? Oh,Maria Vergine e Olga a l’ha

pà dime gnente ,mi i sai gnente ... Elvira Përchè.cò a duvrìa savej ? Adele Tut...nen për savej j’afè ’d j’ àutri,né, che a mi a interesso pròpe nen,ma

Olga a mi an dis tut e treuvo strano che a sia andaita ad Ast sensa dime gnente

Toni Ch’a senta madama Canapia,nen per savej o i sòi afè,ma chila cò a-i na frega ’d savej andova a son andà i padron ? Adele Mi per tua norma e regola in ciamo nen madama Canapia,ma tòta

Delina,prima còsa e peui mi veuj nen savej j’afè d’autri,mi i ciamava mach perché gnun a l’ha dime gnente e alora ...

Toni E alora ? Adele Alora gnente...pitòst quandi che a-i riveran i padron,deme na vos,che

parej i ven-o a salutè Olga Elvira Ch’a staga tranquila,che pen-a cà rivo i mando subit Toni a ciamèla Toni Oh,scapìss,come se mi i l’aveissa gnente da fè..no.no...mia

cara Elvira,va pure ti a ciamè madama Canapia,che mi i l’hai d’autr da fè Adele Ah,ma che insolent ! L’hai già ditlo,che mi in ciamo nen madama

Canapia ,’l me nòm a l’è Adele,për j’amis ..tòta Delina ! ( Entra appoggiandosi ad un bastone Severin ël parìn d’80 ani,suocero di Olga) Severin Oh,salve madama Canapia,come a sta ? Adele Oh,salve Severin ,come a l’è ? Vëddo che as ricòrda pì nen me nòm, a sarà l’età...varie ani chi i l’evi ? Severin I vado për j’otanta ... i son dël secol passà,mia cara Delina ,ma come

mai da ste part ?


7

Adele Passava da sì e son dime,vado a salutè Olga Severin Ma Olga a-i è pà a son andaita dal nodar ad Ast ,perché a l’han comprà

doe vigne e un camp da un che a sta a Costiòle Toni Due vigne e un camp ? Severin A më smìa che a l’abbia dit parej me fieul...chiel a l’è ancora giovo e vist che j’afè a van bin a veul slarghèsse,anche për lasseje na bela dòte a sua fija Adele Ah,certo che Marta,la fija a l’è bin fortunà, as troverà na bela dòte ,certo a dovrà trovesse anche ’n bel moros,nen come col ganimede che

a-i gira d’antorn... Elvira Ma cò a dis,tòta Delina, Cesco a l’è nen un ganimede a l’è ’l fieul dla

tabachìn-a e peui a l’è un bel fieul Adele Ah,si,si a sarà pro un bel fieul,ma veuja ’d travajè, gnente ! Scapa travaj

che mi i rivo ! Elvira Ch’a disa nen parej tòta Delina ,che Cesco a-i giùta ai sòi e peui a

studia da geometra Adele Për l’òn che i na sai mi,chiel a studia i numer bon për nen travajè, a l’ha

prest 24 ani e a va ancora a scòla,peuli capì che inteligensa! Nen vera Parìn ?

Severin Mi a scòla i son andaita mach fin-a a 8 ani,peui la crava a l’ha mangiame i liber e i mej a l’han mandame ’n pastura.Però la vita a l’ha mostrame tante còse che a s’amparo nen a scòla.

Toni I l’eve rason,Parìn,ant’la vita a-i è sempre da amparè,as finis mai d’amparè,nen vera madama Canapia ?

Adele Pròpe vera,as finis mai d’amparè e ti me car Toni,a me smija che it l’has amparà an bel gnente da la vita,se it continui a ciamème madama Canapia che a l’è nen me nòm.Ricòrte che mi i son tòta Delina e se is son nen sposame a l’è mach përchè i l’hai nen trovà gnun parpagnaco che an meriteissa !

Severin Ma j’eri nen ’mparolà con Vigiu ’l sotror dël camposanto ? Toni Chi ? Vigiu col che a sonava con Giusèp dle Pompe Funebri e Giaco ël guardian del simiteri ant’orchestra “Allegria” ? Adele Si,perché ? Toni L’orchestrin-a a-i era po’ mal, e andasìio fin-a sij bal a sonè e peui

coma a l’è che i seve nen sposave ? Adele El trombon...si chiel a sonava ’l trombon ,ma a batia anche un pò le

querce . Na seira a l’è mnùita a cà mia a conòssi i mej e a l’ha cò portà el


8

trombon e parej quandi me pari a l’ha ciamaje ’d sonè queicòs ,chiel a l’ha fan-e senti ’na sua composission che a l’avìa scrivò con Giusep dle Pompe Funebri për l’Orchestra Allegria. Ël titol a l’era “Tutti dobbiamo morire” Na goduria !A l’è andaita avanti due ore,peui me pari a l’è stofiasse e a l’ha sbatulo fòra chiel e sò trombon e parej la mia stòria d’amor a l’è finìa. ..

Elvira Oh,am dispiass...che bela stòria ,a l’ha fin-a comuvome .Mi ste stòrie an fan piorè .Dominica i soma andaita al cinèma dla Parocchia a veddi un bel film ”Catene” con Amedeo Nazzari,brav né,che ator e peui a l’è cò bel.E bin mi e la mia amisa Cecilia i l’oma sempre piorà,a dì la verità a pioravo tuti. I soma pròpe divertisse,a l’è pròpe piasùme.Duminica a lo dan torna e parej ì vado torna a vëddlo

Adele A mi,no,mi podrìa pà vëddi ste cose,an fan ste tròp mal ...bin se a l’è parej mi iv saluto,steme bin e feme savej quaicòsa .Arvëdse a tuti

(ESCE) Toni Arvëdse madama Canapia che an saluta i sòi che mi i saluto i mei ! Elvira Ma Toni, di nen parej,che i la feve anrabiè Toni No,ma tant a l’ha pà sentù Adele ( Affacciandosi alla porta) E ’nvece i l’hai pròpe sentù e i la passi nen

lissia sta vòlta,mi i riferirai a chi di dovere . A finiss nen parej !Cerea Severin ,steme bin,ciao Elvira

( Esce sdegnosa) Severin A l’è un pò ’nrabià, a smìa che a l’abbia i giv Elvira A l’è Toni che a lo fa apòsta a ciamèla parej ,diao là ,a venta fe un po’

d’atension ! Toni Ma cò i l’hai dit ëd mal ? Anche Parìn a l’ha ciamàla për nom Elvira Sa,lassoma perdi...adès a sarà mej che iv don-i da fè,che da sì un pòch

a-i riva ’l padron e lo seve che a veul nen vëddve sì ’n cusin-a Severin Ah,si,ades che an ricòrdo , me fieul a l’ha dime “ Dissie a Tòni che a

don-a ’na polidà al granè,na bela ramassà e che a gava un pò ’d ragnatele”

Toni Polidè ’l granè ? Diav,ma a l’è pà ancora ora d’andè a fè i gran, a-i manco ancora doi o tre tre meis për andè a mëssonè

Severin Ma a smija che a veussa butè na pajassa për fè deurmi ’l garson neuv Toni El garson neuv ! Ma come ?! I basto nen mi,a l’è pì ’d des ani che i son

si da garson e i l’hai sempre fait tut da mi,pà damanca d’autra gent an bele sì


9

Elvira Eh ma se ’l padron a l’ha compra d’autre vigne a-i sarà pro damanca ëd n’autr garson che av don-a na man Toni Mi i l’hai pà damanca ’d gnun,i basto mi...e peui chi a l’è sto garson

neuv,da andova a riva ? Severin Sai nen,ma a më smija che a sia nen un da le nòstre part,a smija che a l’abbia mandàilo ’l parco Don Tomà Toni Se a l’ha mandàilo ’l parco ,i soma a pòst.E peui perché a va a piè ’d

gent che a l’è nen da le nòstre part,gent forëstera che magari a l’è gnanca bon a ten-i ’n trent an man

Severin Ma ’l parco don Tomà a dis che a l’è na brava përson-a.a l’è fin-a staita përsonnè ’n Russia

Elvira Se a lo dis ël parco alora a sarà sens’autr na brava përson-a e peui a basta che a l’abbia veuja ’d travajè e che a s’anciùca nen come a fa queidun che i conòsso mi ...

Toni Mi m’anciùco mach a la festa dël pais,se no mi beivo al massim un bicer o doi ,pà ’d pì e mach an mangiand

Elvira Si,ma ’l fatto a l’è che i mangi tre o quat vòlte al dì e... Toni E alora gnente,serchè gnun-e scuse ,cominso a pensè che ’l padron a

veussa licensieme për piè un badòla che a ven da fòra e che magari a l’è gnanca bon a poè le vis o a bati ’l fer dla mëssòira .E peui veuj vëddi quandi andaroma a tajè ‘l gran se a l’è bon a steme da près !

Elvira Ma no,Toni,fe nen parej,magari a l’è un brav fieul che a l’ha damaca ’d travajè..Se ’l parco Don Tomà a dis che a l’è fin-a staita përsonnè an Russia,a veul dì che a l’ha vist le sue !

Toni E mi i son nen staita përsonnè !? Quandi a l’è staije ’l rastrelament dij tedesch e dij republichìn si ant’ël pais a l’han piame cò mi e a l’han portame an caserma a Ast e peui a vorìo fin-a mandeme ’n Germania .A l’han tenume quasi un meis an përson ,ma mi i l’avja pà fait gnente,j’era pà un partigian .Ma lor a parlavo come ’d croco,a criavo come ’d sassìn, a -j’ero sempre ’nrabià,a smiava che tute le matin a magèisso mes chilo dë spagnolìn ! Oh,già,.Un meis an përson,pa stòrie !

Elvira Ma peui coma a l’è che seve nen finì ’n Germania ? Toni A l’è staita Don Lorens,ël parco che a j’era prima,che a l’è ofrisse


10

chiel a nòs pòst. A l’avìo già butan-e contra la muraje a vorìo fusiliene j’ero na desen-a ,peui l’è rivaje Don Lorens a e a l’ha salvan-e.Chiel a conossià un tedesch, e anche n’ufissail dla Republica,si,ansoma a l’ha fait finchè a l’han liberan-e noi che i ero pì nen tant giovo.Ma doi fiolìn ’d vint’ani a l’han spedije an Germania

Elvira Chissà che paura che i seve piave ! Toni Pì che paura a-i era na fifa neira , i tedesch a criavo “ Kaputt,kaputt” e

an possavo contra la cinta dël simiteri.Peui Berto,col che a l’ha le vigne sij brich ëd Santa Maria a l’è svenù.Un tedesch a vorìa spareje a la testa ,ma peui a l’è rivaje Don Lorens e a l’ha parlà pì ’d mes’ora con i repubblichìn e noi sempe lì con i bras aossà...Mi i l’hai paura ’d gnente , ma cola vòlta lì i l’hai pròpe vistla bruta,i son nen famla a còl për miracol .

Elvira Ah che ròbe brute ! Mi i era cita ma in mnà ricòrdo dla guera, na vòlta i l’hai fin-a vist un tedesch col fusil ,che paura ! A sarà staita àut doi meter

Severin Ti it l’has vistie,ma mi i l’hai combatuje ant’la prima guera mondial. Che ’d mòrt, tuti fieul ëd vint ani,da na part e da l’autra.Ricòrdo sempre la bataja dla Bainsizza, a l’ durà na sman-a....pì ’d 150 mòrt sensa contè i ferì e tut për piè na montagnòla che a valìa pà due lire.Peui dòp na sman-a che i combatijo j’austriaci a son ritirasse e noi l’oma conquistà la Bainsizza. E bin,sevi cò a l’è rivaje ? Dòp gnanca un dì che i j’ero lì a l’è rivan-e l’ordin ëd ritirèsse cò noi...parej a son staje 150 mòrt për gnente e mi i son piame na scheggia ant’ij polmon e për 7 ani i l’hai passà da n’ospidal a l’autr.

Elvira Ma sòn i l’avij mai contàmlo , certo che i l’eve vistla bin bruta Severin Eh,mia cara mariòira ,la guera a l’è na còsa spòrca ! A-i è gnente ’d pì

brut che vëddi meuiri la gioventù e peui për còsa ? Për gnente ...ma ades lassoma perdi ste còse,che an fan mach stè mal,pitòst Elvira dame na vòlta da beive,fame ’l piasì

Elvira Ma certo,parìn,piè un bicèr che mi i pijo la bota Toni Pijo cò mi un bicer ,mi a senti ste còse an ven na sej dël bòja Elvira Toni,feme ’l piesì andeme a piè doi euv ant’ël giùch dle galin-e,che

i deuvo ancora finì d’ampasté Toni Si,ma...e ’l vin? Elvira Su,su andé ...andé...dòp iv don an bel biceròt ëd barbera Toni A toca sempre a mi ,i veuj pròpe vëddi se ’l garson neuv a cor a piève

doi euv come fasso mi,veuj pròpe vëddi ! ( ESCE brontolando)


11

Severin Toni a brontola sempre,ma a l’è brav come ’l sol,a farìa pà d’mal a na mosca, a crìa ma a mòrd nen Elvira L’è pròpe vera,ma l’hai nen capì përchè a veul nen n’autr garson sì a la Cà Rossa .Ël travaj a manca nen, a-i n’ha j’è për tuti Severin Si ma chiel an bele sì as sent cò ’n pò padron e a l’ha paura che l’àutr

a-i pija ’l pòst Elvira I penso pròpe pà che sò fieul a veussa madelo via.Toni a l’è ’n travaieur, as tira mai ’ndarera Severin Lo sai pro,ma chiel a l’è fait parej ...oh varda chi a-i riva,sor prevòst, ël parco (ENTRA IL PARROCO DON TOMÁ con una lunga veste un po’ logora,il fazzoletto al collo ,due scarpe vecchie e malandate) Elvira Oh salve Don Tomà ,come mai sì da ste part ? Don Tomà Eh, i son mnùita a vëddi se a l’era già rivà ’l garson neuv Elvira No,i l’oma pà ancora vist gnun ...ma coma a l’è sto garson neuv Don Tomà Na brava përsona, a l’ha racomandamlo ’l vësco Severin Ël vësco ’n përson-a ? Don Tomà Si,pròpe ’l vesco ’n persona...e mi alora l’hai dijlo a sò fieul përché a

l’avjio dime che a sercava un garson Elvira Ma che tipo a l’è ? Da andova a riva ? Don Tomà Ëd precìs lo sai nen,ma a smìa che a riva da lontan Elvira Ma da lontan ...’ndova ? Don Tomà Oh,che ’d domande ! Ciamèje peui a chiel a duvrìa rivé ancheuj Severin Për mi mach che a l’abbia veuja ’d travajè,peui da ’ndova ch’a riva a

m’nterèssa nen Don Tomà I disi bin , Severin ,l’òm as giudica nen d’andova a riva,ma da la veuja

ëd travajè e ’l vësco a l’ha assicurame che a l’è un brav òm,che a l’ha avù na vita dificila e che a l’è staita përsonnè ’n Russia

( RIENTRA TONI con due o tre uova in mano) Toni Oh,bondì don Tomà,coma a l’è ? Don Tomà Oh,salve Toni, oh grassie,grassie a son për mi ? I l’avja pròpe veuja ’d

cuchè doi euv ,ma duvij pà disturbeve parej ( Gli prende le uova e se le mette in tasca)

Toni Ma ...a-i pija tuti , ma mi ... Severin Ma si ,ch’a pija don Tomà che i vëddo che l’aptit av manca nen


12

Don Tomà Si,l’aptit a-i è pro,ma a l’è la materia prima che a manca.La curia an passa na miseria al meis e i parochian a son pì verd che ’l vërdaram.

Andova che i j’era prima stasìa bin, i parochian j’ero generos,ma peui a l’ è capitame na disgrassia

Elvira Na disgrassia ...e cò a l’è capitaje ? Don Tomà Bè, a l’è capità che i l’hai fait n’eror dë sbaglio...si...ansoma...i son

sbagliame ...ecco,al matrimoni del sindich dël pais ’nvece ’d tachè ’l Kirie Eleisson i l’hai tacà ’l De Profundis ora pro nobis

Toni Ma a l’ha cò contame che n’autra vòlta al funeral ëd Cecu ’nvece ’d benedì la salma i l’eve bendì la suocera

Don Tomà Cose ch’a capito ai viv Elvira Ma a l’è vera che na vòlta al matrimòni nvece ’d benedì ij sposs i l’eve

daje l’estrema unzione ? Don Tomà Si ,purtròp a son còse che a capito Elvira I seve pròpi simpatich ,Don Tomà ,sa beive na vòlta ,che mi i vado a serchè doi euv per fini d’ampastè i tajarin (ESCE) Don Tomà I tajarin ? A l’è na vita che i sagio pì nen Severin E alora fermeve si con noi,che dasì ’n pòch a-i riva la padron-a con me

fieul e mangioma na vòlta ’nsema Don Tomà Bè,se pròpe insisti ...i l’hai gnanca tanta fam...però vorerìa nen ofendve... Severin Ma no,che i m’ofèndo nen ...Un ’d pì un ’d meno si a-i è pòst për tuti Don Tomà E bin,alora i n’aprofito ( si siede a tavola) A l’han dime che i leve massà

ël crin...l’eve cò fait un pò ’d sautisëtta ? Përchè mi i vado mat për la sautisëtta

Severin Ma si, i l’oma fin-a fait i bodìn da mangè con la polenta ,av piaso ? Don Tomà Ah,për piaseime am piaso pro,ma se pròpe insisti i tasto cò i budìn,

ma mach për feve piesì,né,che mi i mangio pòch Toni Eh,doi grissìn e n’oca ... Don Tomà Ma cò it dise ,Toni,politte la boca prima ’d parlè,che id vëddo mai a

mëssa la dominica e vaire a l’è che it confesse pì nen ? Toni Mi a mëssa a sarà pì ’d trant’ani che i vado pì nen, e peui mi vado pà

a confesseme da chiel,diao,che peui a lo sa tut ’l pais Don Tomà Ma cò it disi,che mi i son na tomba,i diso gnente a gnun


13

Toni Chiel pì che na tomba a l’è na tromba ! No,no,mi i vado pà a confesseme da chiel e peui mi i l’hai pà gnun pecà da confessè

Don Tomà Lassoma perdi,che i l’hai sentù come che it bëstëmmie,e a dì ’d bëstëmmie as fa pecà,it lo sas nen ?

Toni Lo savja pà...anche përchè cola vòlta che i l’hai giutaje a tirè via la fiòca dal teit dal paròcchia,a l’è rivaje un cop an testa e se më sbaglio nen chiel a l’ha distacan-e due che së Gesù Crist a l’aveissa sentù a sarìa calà giù da la cros !

Don Tomà Na ricòrdo nen....ma a l’è quasi mesdì,ma i padron a rivo ’ncora nen ? Diav là , a l’è quasi ora ’d mangè e la cusinera a l’è ancor nen rivà...i lo diso për vojautri,né,che mi basta un pò ’d sautissa e un bicerot ëd col bon e i son bele servì...si magari anche doi tajarìn e na fëtta ’d col salam dla grassa,che a l’han dime che i ten-giù an cròta ...ma a l’han cò dime che ’l marghè a l’ha portave le robiòle ’d Rocaveran, a l’è vera ?

Severin Ma come feve a savèìlo ? I seve pròpe tut,a vë scapa gnente Don Tomà Eh,la gent a parla, a-i son tante canapie ant’ël pais,la gente bësbìa, mi i

don pà da ment,però i peuss cò pà stopème j’orje Toni Ah,i na conòsso cò una che a l’ha ’l nas longh...tòta Delina, a la conòss ? Don Tomà Na santa dòna,tute le matìn a mëssa prima,as confessa e a fa sempre la

comunion ,a-ì na fusso ’d brave fomne come Delina Toni No,no,una a basta e a vansa ...ma che an disa un pò sto garson neuv a

riva i o a riva nen Don Tomà L’hai già divlo,a dovrìa rivè ancheuj, ma mi i lo conòsso nen,sai mach che a l’è na brava përson-a (ENTRA ELVIRA piuttosto spaventata col alcune uova nel grembiule che tiene

sollevato con na mano) Elvira Severin,Severin fòra a-i è un un che an pias gnente Severin E chi a l’è ? Elvira A l’è setà sël balòt ’d paja davanti a la stala,sai pà...mi i l’hai pà parlaje Toni Ma com’a l’è ? Elvira A l’ha la barba lunga ,a l’è tut malvesti ... Toni A sarà ’n pòver che a gira për i brich a ciamè l’elemòsna,a-i na son

tanti ’n gir Severìn Magari a l’avrà fam ,felo intré che i doma queicòs da mangè


14

Don Tomà No,no, a l’è mej nen felo intrè,soma pà chi a l’è,al di d’ancheuj a l’è mej nen fidese

Toni Sa i vado mi a vëddi cò a veul (ESCE)

Don Tomà A venta fè tension,a son temp gram,na sma-a fa a l’han fin-a robà an paroccchia

Severin Diav ,e cò a l’han robave ? Don Tomà Gnente ...ma son piame na paura ! A l’ha forsà la pòrta dla sacrestia, e a son intrà ’n cèsa.A l’han forsà anche la cassiëtta dl’ elemòsne Severin Scomëtto che a l’era veuida Don Tomà A l’è sempre veuida,ansi për feje piesì a San Gregori che a l’è ’l patrono

dël pais,quei vòlta i fico mi queicòs andrinta,an fa pen-a a vëddi sempre la cassiëtta veuida...e peui scapìs che San Gregori ’d grassie a na fa gnun-e, se gnun a-i dà pà na lira...për cheuje a venta cò sëmné,nen vera Severin ?

Severin I l’eve rason,Don Tomà,ma si la gent a l’ha pà da spendi,a-i è n a granda abondansa dë scarsità ’d moneda circolanta , a-i è d gent che a l’ha gnanca i sòld da fè balè na summia

Don Tomà Seve cò i l’hai trovà ant’ël sachèt dla mëssa dominica ? Doi boton e n’argalissia già rusià ! A saran cò pòver,ma certo che i pitòch si a manco nen ,a dovrìo vërgognesse

Severin Pièvla pà Don Tomà,che sòn a l’è gnente.Deuvi savej che ’n pòchi d’ ani fa si a nòs pais,prima che a- i riveissa chiel,a-i ’era un che a lo ciamavo “ el puj” fòrsa che a l’era avar...eh bin... un dì a l’ha trovà për tera un boton da preive e seve l’òn che a l’ha fait ?

Don Tomà Cò a l’ha fait ? Severin Për nen sgheirèlo a l’ha fait studiè ël fieul da preive ! Don Tomà Costa a l’è gròssa ! ( Entra Toni) Toni A veul pà gnente, a dis che a l’ha damanca ’d gnente .A l’ha tirà fòra na

tabachera e a l’è fasse su na cica e a l’ha ciamàme se i l’avìa da vischè. Ma mi i tòrcio pà , Elvira pòrtie ’n brichèt ! Elvira Mi no,l’eve vist che facia...no,no...mi i l’hai paura (Improvvisamente appare sulla soglia il misterioso individuo)


15

Gioan Paura ’d chi ? Elvira Paura ... Gioan I l’eve da vischè ? Severin Don Tomà, i fumi nen la sigala ? Don Tomà Mi no,mi i fumo pì nen,anche perché le sigale a costo Severin Su,Elvira ,daje un brichèt a col monsù

( Elvira si avvicina tremante e accende un fiammifero) Gioan Se i tramoli parej , i peuss pà vischè

( Le afferra il braccio mentre Toni sta per intervenire ma Severin lo ferma.Il poveraccio si accende la sigaretta ) Grassie... Disie al padron che i son rivà ( ESCE)

SIPARIO


16

ATTO SECONDO SCENA (L’aia della cascina . Sulla destra la porta cucina,al centro la porta

della stalla ,sulla sinistra il portone che dà sulla strada. Accanto alla porta della stalla una scala a pioli che porta al granaio.

Seduto per terra Toni col martello batte il ferro della falce)

Adele (Entrando) Salve Toni, bati ’l fer ? Toni No, bato le querce ! Adele Sempre gentil nè ...pròpe la gentilëssa ’n përson-a ! (Dalla cucina asciugandosi le mani col grembiule esce Olga la padrona di casa) Olga Oh,ciao Delina,cò it l’ha da brontolè parej Toni Gnente,a l’ha le bòje ... Adele Maleducà ! Ah,mi cossì i lo sopòrto nen, sai nen come it fassi ti Olga

a soportelo Olga Fass finta ’d nen senti e peui l’hai già me òm da soportè Adele Pròpe vera che se i të sposi nen it n’has una, e se it marie it n’as doe Olga Ò anche tre, a-i è cò ’l garson neuv ades Adele Ël garson neuv ? E come a l’è ? A l’è giovo ? A travaje e mangè a

mangia ,a bev ? Toni Si,e a va fin-a al cess a posè na braja Adele Che vilan ! Olga Eh,mia cara Delina,j’òm a son fait parej,a l’han sempre rason lor e ti Toni ,piàntla lì ’d bati un moment che i sentoma gnente ! Toni I deuvo andè a fè un po’ d’erba për i cunij,se ’l fer a taja nen ,con cò i tajo l’erba con le bale ’d Menelik !? Adele Ammi,an ciàpa fin-a mal,an ven-o le caudan-e a sente ’d parolasse parej Olga It përmëtto nen ëd parlè ’n cola manera lì a tòta Delina ,staseira i

rangeroma i cont con Pierin me òmo Toni Ecco,rangioma pure i cont,che Pierin an deuv ancora pagheme tre meis


17

Adele Ammi,an ciàpa n’autra caudan-a ....dime nen che i l’evi pì nen i sòld da paghè ’l garson !

Olga Ma cò it dise ! Se i l’oma pen-a comprà due vigne e un camp che a son na meravija ! E peui come i l’hai già dite i l’oma un garson neuv

Adele I l’hai ancora nen avù ’l piasì ’d conòsslo...a l’han dime però che a l’è un tipo un pò strano

Olga Ma no,a l’è nen ëd tante paròle,a parla pòch a venta tireje via le paròle da ’n boca con le pinse

Toni ’Nvece për Madama Canapia a- i è pà damanca dle pinse Adele Impertinent ! Andoma,Olga,andoma a cantè n’autra cort,che si as peul

gnanca parlèsse da cristian con collì che bat ël fer,a batèissa na vira andova i diso mi!

Toni Scomodève pura nen,che mi i l’hai finì e i vado mi a cantè an n’àutra cort....( Si alza) A propòsit , Olga,prima a l’è passà da si ’l parco Don Tomà,a dis che a vorìa parleje dla Madòna

Adele Dla Madòna ? Ma it l’has fait un vot a la Madòna ? Olga Ma no,ma it lo sas nen ? I soma ant’ël 1950 l’Anno Santo ! E alora an

tute le paròchie d’Italia as pòrta la statua dla Madòna benedìa an tute le cà,ant’le cort dle cassin-e , e la statua a resta lì tuta la neuit e alora a venta preparè da bin ,perché peui a la seira a ven-o tuti a dì ’l rosari da noi .Soma già d’acòrdi con ël parco.

Adele Oh,Maria santa ,sòn i lo savìa ancora nen , i son nen stà bin e a l’è na sman-a che i von nen a mëssa prima. Ades dovrai subit andèilo dì a Maria la frutassèra,chila a sa cò gnente .Pensè che a sa sempre tut, epura a l’ha pà dime gnente !

Olga Ma don Tomà a l’ha dime che a sarìa passà për avisè.Chi a veul che la Madòna as fërma na neuit a sua cà, a lo dis al parco e a-i fa n’oferta

Adele A la Madòna ? Olga No,al parco,ma a l’è l’istessa còsa Toni A si,si...peui a-i pensa chiel a fè j’oferte a la Madòna Adele Come a sarìa dì ? Toni A sarìa dì che av pija tuti an gir,i l’eve ancor nen capì ? Olga Toni, bëstëmmia nen,fame ’l piasì ! Adele Ah si,si..Nosgor a paga tard,ma a paga largh ... Toni Ma l’important a l’è che a paga,nen come a fa certa gent che a paga nen (ENTRA PIERIN il padrone della cascina)


18

Pierin Cò it l’has dit ? Toni Mi,gnente ,gnente … Pierin Ma it ses ancora sì ? L ‘avìa dite d’andè a fè un pò d’erba për i cunij e ti

te stass si a ciaramlé con ste due befane ch’a son mach bon-e a fe perdi temp

Adele Noi me car Pierin i soma nen si a fe perdi temp,noi l’oma da organissé per l’anno Santo ,perché a Roma ’l Papa a piora per tuti i pecà che j’anticrist come ti a fan tuti i dì e a fan fin-a sagnè ’l cheur a la pòvra Madòna

Pierin La Madòna a l’ha d’autr da fè...a l’ha pà temp ’d vardé l’òn che i fon mi

Olga Si,però a sent l’òn che it disi Adele E anche le bëstëmmie che it dëstachi quandi it vas a caussè le

baragne,che col pòvr caval an fa fin-a pen-a Olga Come cola vòlta che it portave doe damigiane ’d vin a Flipòt dla

cassin-a dle Scòle, che ’l caval a l’ha dait ël gir e ’l carton a l’è finì ant’ël garòss,le damigiane a son rompùsse e ’l vin a l’è spataràsse ant’ël fossàl e ti it l’has cominsà a dëstachene che...

Pierin E cò duvìa dì,dovìa forse ringrassiè la Madòna ? L’hai dëstacan-e doe al Padreterno,doe damigiane ’d barbera,ròbe da mortze l’ cul con i dent ëd goma ,come a disìa sempre barba Carlìn bon-anima !

Olga Ma l’è possibil che it disi mach sempre ’d parolasse!! Mal parlant it ses pèss che un cartonè dla Granda !

Pierin Ah certo che i son pà n’ingeniè...mi le scòle àute i l’hai nen faje,però i sai fè andè la tera,l’hai ’n mestè che a val pì che cent papè dle scòle

Toni Bin dit,Pierin,noi l’oma nen studià però i soma come poè le vis,sëmnè ’l gran,la melia e descaussè le baragne ...e sòn a val pì tant che ’n monument

Olga Si però i seve sempre ’d patelavache a confront con coj che a vivo an sità Pierin Si,si magari noi i soma nen tant fin,ma lor a son smòrt, a smio ramì Adele Certo che a s’anciocàsso nen come feve voiautri ,lor a beivo l’acqua

mineral Toni A mi l’eva an fa mal,preferisso la barbera e na bela fëtta’d polenta

magari condìja con un bel tòch ’d sautìssa Pierìn E magari na bela soma d’aj Olga A l’è inutil parlè dë ste còse con lor,a capìsso gnente


19

Pierin Eh,i capissi tut vojàutre fomne ! Sa,pitòst Toni ti va a fè l’erba për i conij e peui va a ciamè Gioan,disie che a ven-a si ,che i veuj portelo ant’la vigna granda e veuj mostèie le vis neuve che i l’oma piantà

Adele Ma Gioan a l’è për caso ’l garson neuv ? Toni Come a l’ha fait a indovinè,madama Canapia ?? A l’arvista , che an

saluta i sòj che mi i saluto i mej ! (ESCE) Adele Ma it l’has sentù,Pierin ? Disie quaicòsa ! Olga Lassa perdi Delina ,pitòst Pierin ,ël parco a l’ha dime che doman seira a

porteran si la Madòna andova la botoma ? E peui a venta dèie na bela polidà a la cort,na ramassà e gavè ’d pò ’d ragnà tacà a le muraje

Adele A certo che a deuv esse tut bel polid,gavè anche ’n pò ’d rumenta davanti a la stala e peui spostè la drugia da n’autra part

Pierin E peui magari i spatareroma anche un pò ’d profum . A le vache i deuvo feje anche i rissolìn e i deuvo buteje doi bei nastrin ai còrn ?

Olga Ma dis nen tante cretinade ! Che Elvira a l’è doi dì che a travja a fè le fior ëd carta për la Madòna e Marta a l’ha fin-a fait doe corone ’d reuse rosse che a son na meravija

Pierin Fè l’òn che i veuli,rumpi mach nen i ciàp. I vado a piè le tisòire e poi vado con Gioan ant’la vigna

(ESCE) Adele Se it veuli mi i son bon-a a fè i lampion ’d carta ’d tanti color , andrinta

t’ij buti na candeila ,a fan an bel efèt a la neuit, a venta mach fe tension che a pijo nen feu

Olga L’important che a-i sia nen ël vent, përchè si a la seira a-i è sempre un pò d’aria che a ven giù da le colin-e

(ENTRA GIOAN il nuovo garzone) Gioan Anche na bava ’d vent a peul esse pericolosa Adele Come a fa chiel a savèilo ? Gioan A së schersa nen con ël feu, na candeila davzin al pajè a peul

deje feu a la cassin-a Adele Ma chiel chi a l’è ? Olga A l’è Gioan, ël garson neuv Adele Ma noi voroma mach vischè quei candeila a la Madòna Olga Doman seira a porteran si ant’la cort la statua dla Madòna,përchè a l’è l’anno Santo e alora a venta preghè


20

Gioan Mi i prego nen,mi i l’hai già pregà tròp,ma da lassù a l’han mai scotàme Olga E ’nvece a venta preghè ,coma a dis ’l proverbi ,aiutati che ... Gioan Che ’l Padreterno a l’ha d’autr da fè Adele Ma no, a l’è pà parej...” Aiutati che il ciel t’aiuta ” A venta avei fede. Olga Doman seira a-i sarà tanta gent a dì ’l rosari , peui dòp doman a la

porteran a la cassin-a dij Matè e parej për tut ël meis,da na cassin-a a l’autra e chissà che la Madòna a fassa nen na grassia

Gioan Mi i l’hai spetà vint’ani për avej la grassia Adele Ma alora i seve stait miracolà,la Madòna a l’ha fave la grassia Gioan No,a l’è nen la Madòna,ma ...a l’è na stòria lunga Adele Ma a l’è vera che i seve stait përsonnè ’n Russia ? E a fasìa freid ? Gioan An Russia a fa sempre freid Olga Ma come av tratavo,av tratavo bin ? Gioan La galera a l’è galera... Adele Ma a l’è tant che i seve tornà da la Russia ? Gioan No,a l’è nen tant Adele E i l’eve ’d famija ò i seve sol ? Gioan Ël padron a l’ha mandame a ciamè,cò a veul ? Olga A veul porteve a vëddi la vigna granda Gioan E andova as treuva sta vigna ? Olga A l’è a mes ’dla colin-a dij ninsolè ,iv mostro la strà ? Gioan Pà damanca ,sai andè da sol

(ARRIVA DON TOMA’ il parroco) Don Tomà Bondì a tuti,oh bondì Gioan,come a l’è ? A va ? Gioan A va Don Tomà Alora,it treuvi bin si a la Ca’ Rossa ? Gioan Peuss nen lamenteme .Mi i vado

(ESCE) Don Tomà Oh bondì,mariòire, alora doman seira i portoma la Madòna,im

racomando che a sia tut a pòst. A venta ricevla con tuti j’onor Olga Ch’a ston-a tranquil don Tomà,che për doman seira l’oma preparà tante

fior ëd carta,tanti bei feston e forse anche ’d lampion, peui Pierin e Toni a faran un bel autarìn con tante candeile ’nvische

Adele E peui a ventrà cò tirè fòra i linseuij dël corredo,i linseuj ëd lin,e dzora i buteroma tante reuse,che Elvira e Marta a son an camìn che a-i pronto


21

Don Tomà Elvira a l’è per caso ’n camìn che a fa i tajarìn ? Përchè coj che a l’ha dame due sman-e fa a-i ero na bontà !

Elvira Purtròp Elvira a l’ha d’autr da fè, a fa le reuse con la carta rissolin-a, a l’è brava a fè sti travaj, a l’ha ’mparà da le suore

Don Tomà Alora con përmess i vado a salutela,chissà che a-i sia nen un biceròt për mi,con la caud che a fa ....Con përmess....

(Entra nella cucina) Adele Mi i sai pà,ma Don Tomà a l’ha sempre sej,second mi a sta nen bin,

a l’avrà un pò ’d prostata ,ti Olga cò it na dise ? Olga Ma che pròstata ! A don Tomà a-i pias cirinè, a-i pias ël vin

bon,a l’han dime che doi di fa il vin dla mëssa a-i era un po’ brusch e alora chiel a l’ha brontolà për tuta la Mëssa e a l’ha gnanca dait la comunion ,al Crist’eleisson a l’ha benedije e a l’ha mandà tuti fòra dij ciàp !

Adele Eh,pòvr òm a l’è cò sol...a l’ha gnanca la perpetua, a venta capìlo...ma dime un po’... sto Gioan,sto garson neuv,a rij mai ? A l’è sempre serio,a l’ha na facia ...

Olga Che facia che a l’ha ? Adele Sai pà,ma am pias gnente ! Olga Ma va, a l’è un travajeur ,peui scapìs la seira a vòlte a-i pias andè a

l’òsto, a vòlte a spasëggia për ël pais o për le vigne,ma a la matìn prest a l’è sempre ’l prim a àussèsse.Ades però a venta che i compra ’n paira ’d braje, përchè a l’ha gnanca un ricambi, a l’ha mach cole che a l’ha adòss e a l’ha cò damanca ’d na camissa o doe .A l’è rivà si da noi che a l’avìa gnente

Adele Ecco...lo savìa,si a-i è queicòss che a va nen...a l’ha na manera ’d vardè che am piass nen, i sai pà,ma a l’è come se a stërmèissa queicòsa

Olga Tute stòrie, a l’ha avù na vita grama ...Oh,ardlo si Mario che a riva ! Salve Mario,come a l’è ? Come mai da ste part ?

(ENTRA MARIO UN GIOVANE CONTADINO innamorato di Marta la figlia di Olga. Porta un bel mazzolino di violette,caplin-a ’n testa,maniche della camicia rimboccate )

Mario Cerea Olga,oh bondì Delina... i passava da sì e alora i son dime...i pòrto

doe violëtte a Marta,sai che a-i piaso,l’hai trovaje longh la riva dla mia vigna,a-i son cò le primule,ma mi i sai che chila a preferiss le violëtte


22

Adele Come it fass a savèilo ? Mario A lo san tuti che a le bele fije a-i piasso le violëtte ...ch’a senta

che profum Adele ( annusa) Bon ,però a san un pòch dë siola Mario A peul desse,i l’hai gavà doi siolòt da l’òrt per fe colassion Adele Tua mare a sarà contenta che ’nvece ’d travajè ti it vas an gir a badolè Mario Mi i von nen an gir a badolè,come a fan certi mei coscrit,che a son mach

sempe an gir a deie la “tantara” a le fije da mariè . Mi a l’è tuta la matin che sapo le baragne

Olga E chi a sarìo sti coscrit che a dan la tantara a le fije da sposè ? Mario Eh, mi na conòsso un sempre bin vestì con la crovata e le braje a

rigadìn,ma veuja ’d travajè gnente,e pura a certe fije a-i pias cola gent lì Adele Brav Mario,it l’has rason,it veuli dì Cesco,’l fieul dla tabachin-a ? Olga Ma ti Mario it saràss pà gelos ? Mario Mi gelos ? Figuronse,sai gnanca l’òn che a sia la gelosia,disìa parej

tant për di,përchè le fije d’ancheuj a capisso gnente , a-i piaso i “ patachìn “ coj che a van bin vestì,con la spussa sota ’l nas e peui magari a l’han le braje taconà ’nt’ël darè

Adele Pròpe vera, nen për parlè mal dla gent,ma Cesco as buta fin-a ’l profum , e quandi a passa a lassa tuta la scia

Mario E a tira le mosche e i zanzarìn .Sai pròpe pà come un torolo parej a peul piaseie a na bela fija come la vòstra Marta.

Olga Ma Cesco a deuv pà piasèi a ti,a deuv piaseie a Marta Mario L’eve rason,ma mi i schersava...ma Marta ’ndova che a l’è ? Olga A l’è ’n cusin-a ,a-i è cò ’l parco,va pura ... Mario Peus andè,i disturbo pà ... Olga No,va,va che a j’è cò Elvira Mario Alora mi i vado

( Entra in cucina) Adele L’hai idea che Mario a sia annamorà ’d tua fija Olga A peul d’esse,d’altronde a sarìa nen ël prim ,,ma chila ades a studia

e peui a l’ha mach 16 ani,a l’è ancora un po’ tròp giovo për ’mpegnesse Adele Ades le fije a së sposo tard,mia mari a 16 ani a l’avja già un cit e peui a

l’ha comprame mi che a l’avia ancora nen 18 ani


23

Olga Eh...i temp a cambio.Anche mia mari a l’è mariasse prest,a l’avìa pen-a

17 ani,,ma a l’avìa un bel corredo,tre linseuij e quatr fodrètte tute ricamà, na meravia ! E peui ancora doe tovaje con ël bòrd ëd pisèt ,mia mari a-i era bon-a a ricamè.Cò chila a l’avìa ’mparà da le suore

Adele Mia mare ’ nvece a l’avìa pà temp per ël ricam,dòp gnanca due sman-e che a l’avìa comprà ’l prim cit a-i era già ant’ij camp a sapè . A l’è

frustasse a fòrsa ’d travajè e peui a l’ha avù 8 masnà,un ogni doi ani.E pura mi i l’hai mai sentula lamentasse, a coj temp là la vita a l’era grama,a l’avìo gnanca la luce,ma mach ël lumin a petròlio e polenta e lait mesdì e sin-a.

Olga Tua mari a l’è mòrta giovo Adele Si,mia pòvra mama a l’avìa ancor gnanca 50 ani Olga Ades i giovo a son fortunà , a l’han fin-a la luce e la macchina da cuse e

pensa che Pierin a veul fin-a compresse un tratorin,che nòs caval a l’è vej Adele Pròpe vera,ades i giovo a l’ha tut ,mi quandi a travajava a Fossan a la

filanda an fasìo travaje fin-a la dominica, e stasìa ’d meis prima ’d vëddi mia mari .Pensa che a la filanda a fassìo fin-a travajè le cite ed 7/8 ani,pòvre masnà,tute ’l dì con le man ant’eva bujenta ! Che ’d pior che i l’hai sentù...ma mi i j’era già grandin-a,i l’avìa già 12 ani e an pagavo già, ma col pòch che i vagnavo duvìo portelo tut a cà,gnanca doe caramele i podìo comprème

Olga Ma andova i dormije ? Adele A la filanda ,le fije a dormio tute lì, a-i era na stansia gròssa,d’invern na

freid,perché a-i era mach na cita stùa che a fasìo andè a ressiùra,un fum che it diso nen !

Olga Pensa che i mej a l’ha fait ’l viagi ’d nòsse dzora un carton,përchè a l’avìo gnanca ’l birocin e it sa s andova a son andaita ? Dal pais ëd mia mari a col ëd me pari,8 chilometri e a son tornà ’l dì dòpo.Pensa che temp!

Adele Eh, i nostri vej a l’han pròpe fait ëd vite grame,noi is lamentoma,ma lor cò a duvrìo dì ?

(ESCE IL PARROCO dalla cucina) Don Tomà Elvira a l’ha fame sagè la Freisa neuva.Na bontà,magari vist che doman

seira i portoma la Madona se a-i fussa ancora na’autra bota ’d cola Freisa


24

a sarìa pà mal,perché mi dòp ël rosari an ven sempre na sej,ma na sej che i sai nen perché...

Olga Va bin, foma parej ,ma a che ora i pòrti la Madòna ? Don Tomà Prima ’d sin-a ,verso ses ...set ore Olga Alora i mangi un bocon con noi Don Tomà Se pròpe insisti....sempre che i disturba nen... Olga Ma gnun disturbi,Don Tomà,un ’d pì , un ’d meno... Don Tomà No,ma a l’è pà për ël mangè,pensè nen subit mal,ma la la tradission a

veul che il reverendo parroco ’n coste ocassion as fërma a mangè andova che as porta la Madòna....sa,a l’è për nen lassè da sola la Madòna ...Bin mi i vado ...is vedòma doman...( fa per avviarsi poi ritorna indietro) A pròposit e Gioan come a va ?

Olga A volte a l’è un pò dròlo ,un po’ diffident ,sempre un pò ’mbrutì,ma a smia un brav òm , travajè a travaja

Don Tomà A l’è sò carater ...bin, a doman ( ESCE)

(ESCE DI CORSA DALLA CUCINA MARIO inseguito da MARTA) Marta E fate pì nen vëddi con ste violëtte che a san dë siolòt ! Mario ( Con il mazzolino di violette in mano) Oh,che carater !

Për doe fior donà col cheur ! Marta Mi i l’hai pà damanca dle tue fior,l’hai già chi ch’am m’ij pòrta ! Mario Chi disprezza ama,a dìso nen parej Olga ? Olga Mi sai pà,a son còse vòstre ,beata gioventù ! Marta E peuj a ven a dime che Cesco a fa nen për mi,

mi Cesco an pias e alora ? Mario Alora fa come it veuli, ma un bel dì të mniràss a sërchéme Marta Si...la sman-a dij tre giòbia ! Mama , mi e Elvira i l’oma finì ’d fè le

ghirlande ’d carta,’ndoma a fè doi pass fin-a al pais,parej comproma ancora d’autra carta ,përchè i l’oma finila

Mario Eh già parej a van da la tabachin-a a trovè Cesco,ma Cesco a -j’è nen , a st’ora sì col gamel a deurm ancora Elvira ( Uscendo dalla cucina) Cesco a l’è nen un gamel e se pròpe it veuli

savèilo a lè pi bel che tì e anche pì inteligent ! Mario A come inteligensa as discut nen,a l’ha na biòca ! ( fa il segno con la

mano) Quandi a l’è andaita a fè ’l militar a-i trovavo nen n’elmett che j’andèissa bin e alora a l’han ficaje ’n testa un bojeul !


25

Elvira Spiritos ! Marta Maleducà ! Bin,noi andoma ,cerea Delina ,cìao mama, i tornoma subit Mario E mi in saluti nen ? Elvira It conossoma nen Marta I soma gnanca chi it sess ,arvëdze ( SI AVVIANO) Adele Speteme,che i ven-o cò mi,ciao Mario,ciao Olga,is vedoma doman (ESCONO tutte e tre insieme) Olga Deuvi avej passiensa,mia fija a l’è giovo a sa gnanca chila cò a veul Mario A dì la verità Marta am piass,ma chila a veul pà savein-e Olga Doma temp al temp,chi a vivrà a vëdrà e se a son reuse a fioiran come

a dis ël proverbi Mario Già e se a fusso crisantem !? Olga Ma no,sta tranquil ,pitòst Pinòta tua mari a sta bin e tò pari ? Mario Tut bin ,grassie,ma i soma piasse në spavent l’autra neuit ! Olga Cò a l’è capitave ? Mario A noi gnente,ma a la cassin-a ’d Ricu,davzin a noi a l’ha piàje feu

’l trabial.Meno male che dzora a -i era pì nen né paja nè fen e parej i soma riusssì a domè ’l feu quasi d’subit

Olga Ma quandi a l’è capità, mi i l’hai pà savùlo Mario L’autra neuit e për fortun-a che a passava da lì ’l vòstr garson,Gioan, che a l’ha subit crijà e a l’ha dësvian-e , i can a l’han cominsà a baolè , parej i l’oma sautà giù subit dal let e i l’oma dëstissà le fiame Olga Gioan !? Ma a l’ha pà din-e gnente Mario Ah, Ricu a peul ringrasiè Gioan ,se no a podia piè feu tuta la cassin-a Olga Ma cò a fassia Gioan ëd neuit da le vòstre part ? Mario Sai nen,ma a dis che certe neuit a riess pà a deurmi e alora a seurt për la

campagna,a l’è un tipo un pò strano . Ricu a vorìa ringrassielo,ma chiel a l’è andasne senza saluté ...Bin,i vado cò mi

Olga A venta pièlo come ch’a l’è...Ciao Mario,salùtme i tòj Mario ( Fa per avviarsi ,poi torna indietro e porge il mazzetto di violette ad

Olga) Ste violëtte buteije a la Madòna,chissà che a sia nen la vòlta bon-a che la Madòna a buta për mi na parolin-a bon-a për vòstra fija...

Olga Va bin, a sarà fait,va pura e se t’ëncontri Elvira e Marta disie ’d tornè prest che i l’oma ancora tante còse da preparè


26

( Intanto arriva TONI con un fascio d’erba sotto il braccio) Mario Oh,salve Toni ,come a l’è ? It ses andaita a fè un po’ d’erba ? Toni Si a son tuti scapa travaj che mi i rivo .Cò it veuli ,quandi ant’la grupia

a- manca ’l fen anche le vache a së scòrno Mario Bin dit ,Toni,ades che i penso i deuvo andè cò mi a fè un po’ d’erba

për i cunij,na sman-a fa la cunija a l’ha fait set cuniòt,ma a son già mortijne doi , però j’autri a son na meravija

Olga A l’ha dime che tua mari a l’ha fin-a comprà doe faraon-e,a l’è vera ? Mario Ma si al mercà ’d Canej a l’ha fin-a comprà un pavon,vedèisse che

meravia Toni I pavon a servo a gnente,cò na feve ? Mario A mia mare a-i piass a vorìa fin-a compre due o tre colombòt,

chila a l’ha cola passion lì , ma me pare a veul pà përchè a dis che a spòrco tròp .Chiel a veul comprè n’autr crin

Toni Tò pari a l’ha rason.pavon e colomb a son bej ma i crin a son bon, mi i salam am piaso

Mario Già a diso che i salam a son l’ardità del crin...Bin,arvëdze a tuti ( ESCE) Olga Ciao Mario ...su,Toni,dòp che it l’has daje da mangè ai cunij a-i è da ciadlè le bestie ant’la stala e peui a-i è da ramassè la cort Toni Bòia fauss ,ma a toca sempre a mi ! E j’autri andova a son ? Olga Pierin a l’è andaita a la vigna granda con Gioan Toni Ecco,lor an gir a badolè e mi si a travajè,ma i lo treuvi giust tut sòn ?

Prima si a la Cà Rossa i j’era mach mi sol e tut a girava bin,adès i soma ’n doi e a toca sempre a mi

Olga Sta brav ,che Pierin at veul bin,e ’d darà na bela paga. Toni Si,però a l’han dime che i veuli compreje un bel paira ’d braje a Gioan

e anche na camisa neuva, e mi chi i son ? Olga Ma ti it n’as pà damanca ,it l’has fin-a ’n paira ’d braje për la dominica,

cò it veuli ’d pì ? Toni Mi i veuj gnente ,però a l’è nen giust...

(ESCE brontolando) Olga ( rimasta sola) A sarà mej che in don-a da fè cò mi...( poi arriva

Severin) Salve Severin,da andova i rivi ? Severin Da la società, i l’hai na bon-a neuva


27

Olga Ah si,e cola a l’è la bon-a neuva ? Severin I vado a Milan Olga A Milan ? Ma se a l’è mai surtì dal Piemont e cò andeve a fè a Milan ? Severin La società a l’ha organissà na gita col pulman,’ndoma a vëddi la fera, mi i l’hai mai vistla Olga La fera ’d Milan ? A a diso che a l’è gròssa,iv perdi ’n mes a tanta gent Severin Ma no, i soma ’n tanti,a l’organissà Michel dij Coltivatori Diretti a costa

gnanca tant ,partoma a la matin a sinch ore e a la seira i soma già a cà Olga Ma Milan a l’è distant e peui i seve pì nen giovo Severin Vej a l’è mach chi a meuir e peui a diso che pì an là a faran fin-a na gita

al mar e mi ’l mar i l’hai mai visto ,veuj pròpe andè a vëddlo (ARRIVANO ELVIRA E MARTA tenendosi sottobraccio) Elvira Chi a l’è che a va al mar ? Olga A l’è parin che a veul andè a vëddi ’l mar ,a fan na gita ’n pulman Marta E mi i deuvo ste a cà ? I vado cò mi,anche mi ’l mar l’hai ancora nen

vistlo e peui parej i ten-o compagnia a nòno Elvira E mi alora ? I duvrìa stè a cà ? Marta E alora ’ndoma tuti al mar ! (ENTRA PIERIN SEGUITO DA GIOAN) Pierin Andova a l’è che ’ndeve ? Marta Al mar ansema a parìn Pierin Ma seve diventà tuti mat,con ël travaj che a-i è da fè ,lor a van al

mar,bela la vita nè ! Severin Ma as fa ’l gir dla giornà,però a l’han ancora gnanca decidù la data Pierin Ma cò andeve a fè al mar ? Veuli pà fè ’l bagn ,no ? Ma për fè ’l bagn

a-i è pà damanca d’andè al mar , si i l’oma na bela sëbrëtta e poi darè dla cassin-a a-i è ’l bolengh,cò veuli ’d pì

Elvira Noi voroma vëddi ’l mar Marta E peui l’eva dël bolengh a l’è tuta spòrca ,a-i son fin-a i babi e le ran-e Pierin Përchè , ’l mar a l’è polid ? Ël mar a l’è mach un baciàss pì gros che ’l

bolengh Olga E voi,Gioan, i l’eve già vistlo ’l mar ? Gioan Mi i l’hai mach sempe vistlo a quadretìn Marta Ma cò a veul dì ?


28

Pierin A veul dì che a lo vëdìa da la fnestra dla përson ,an Russia,

nen vera Gioan ? Gioan Parlè nen ’d përson davanti a mi Marta Ma an Russia a-i è cò ’l mar ? Gioan No...si ...sai nen ... lasseme stè...

(ESCE) Severin Ecco,vëddi ,con le vòstre ciance i l’eve ofendulo. A venta fè tension

a parlè con Gioan. Bin , i vado a pieme un pò ’d tabach për na fumà (ESCE)

Elvira Ma cò i l’oma dit ? Pierin Dla sua vita passà chiel a veul nen senti parlè Olga E ades fòrsa ,deve da fè che si doman a-i riva la Madòna ( Mentre le donne fanno per uscire arriva Censin,un curioso venditore ambulante spingendo una vecchia bicicletta con un pacco davanti ed uno dietro) Censìn ( Urla) Caplin-e, liàsse da scarpe,bòje panatere,boton da preive , fòrsa madamine che Censin a l’è rivà Pierin Salve Censin,a và ? Censin Ciao Pierin ...sposin-e i l’hai na bela pessa dë stòfa për fè na bela vesta e doi tòch për fè un faudal Olga L’oma gnun sòld,Censìn,passè n’autra vòlta Marta Ma no,mama,fame vardè cò a l’ha portà Censin Vardè pura,bele mariòire,Censìn a l’ha tut l’òn che i veuli për deve

na mariolà Elvira Oh,varda che bela caplin-a Marta,e che bei caussèt e la stòfa come a l’è ? Olga Vardé pura,mi i vado a fè da mangè..arvëdse Censìn ,a la pròssima Censìn Alora i compri gnente bela sposin-a ? Olga N’autra vòlta ...arvëdse Censìn ,saluteme vòstra sposa (ESCE) Censìn A sarà fait...alora bele fije,vardè a costa gnente ( tira fuori dai pacchi un po’ della sua povera mercanzia che le ragazze osservano con cura) Spetè che i pòso mach la bici contra la muraja Pierin Alora,Censìn cò t’ën conti ’d bel ?


29

Censìn Le sòlite còse...a-i è ’d bon ed gram daspërtut...Pitòst a l’è vera che

pòchi di fa a l’ha pià feu la cassina ’d Ricu ? Pierin Già,parej a diso, ma a l’è stait n’afè da pòch a l’han subit

distissàlo..Meno male che a passava da lì me garson che a l’ha dait l’alarme

Censin Chi,Toni ? Pierin No,Gioan me garson neuv .. a l’è un meis che a l’è si da noi Censin Strano... Pierin Cò a- i è dë strano ? Censin Doe sman-e fa a l’ha cò pià feu la cassin-a ’d Vigiu ’d San Giust Pierin Diav,l’hai pà sentù dì gnente Censin No,ma anche lì a l’han dëstissalo subit...e peui tre o quat di dòp a l’ha

pià feu la stala ’d Notu ’d Carlàss a Bastia .Ma për fortun-a anche lì queidùn a l’ha crià e a l’han fait seurte le doe vache e ’l caval e ’l feu a l’ha fait pòch dan

Pierin A l’è un po’ dròla la còsa,a-i ero d’ani che a capitava gnente e ades... Censin A l’ha dime che i carabinìè, a son an camìn che fan le indagini , përchè

la còsa a l’è nen vaire ciàira Pierin Diav,it veuli dì che a-i sia queidun che as divert a dè feu a

le cassin-e si d’antorn ? Censin A l’han dime che un meis fa a l’è staie n’incident anche a Tortrèl

e sempre ’d neuit ...Sa alora,bele sposin-e , i comproma queicòsa ? Tut a metà pressi....

Marta Papà,varda che bela stòfa ...i peuss comprela ? Pierin Se a costa gnente Censin Për gnente gnanca ’l can a bugia nen la coa,però peuss feve un bon pressi Marta Si,si,papà,fame ’l piasì,che tra un meis a l’è la festa ’d San Giaco e a

buto ’l bal a palchet e alora ... Pierin Alora,còsa ? Feve prest vojautre fije a spendi,ma për spendi a venta

cò vagnè Elvira Si,ma a mi in deuvi ancora un meis ëd paga Pierin Ti ’mpara a stë ciùto quandi it parli Censin Ma scusa,come a fa a ste ciùto se a parla ...Sa,ma it compri pròpe

gnente ? Oh,varda i carabiniè,a son si che a rivo ...Salve ! (Arriva il Maresciallo dei Carabinieri spingendo la bicicletta)


30

Maressial Salve Pierin Maressial come mai da ste part ? Cò a l’è capitaje ? Maressial Gnente ’d grave,passavo da ste part ...Vorìa parlè con ’l vòstr garson Pierin Chi ? Toni ? Maressial No,nen Toni,l’autr...col neuv (estrae un foglietto e legge) Giovanni

Perotto fu Amilcare ,classe 1922 (ENTRA GIOAN) Gioan I son si,cò veuli ? Maressial Deuvo feje na domanda : “Cò fasìj l’autra neuit al camposanto ?” Gioan I ’ndasìa a trovè i mòrt...përchè,a l’è proibì ? Maressial No, a l’è nen proibì,ma a doi bòt ’d neuit a l’è un pò strana la faccenda Gioan Cò a-i è dë strano ? Maressial L’ora e peui ’l pais Gioan Che pais ? Maressial Sant’Anna a 3 chilometri da sì Gioan Përchè, as peul nen spassigè ’d neuit a Sant’Anna ? Maressial Si,ma nen al simiteri a doi bòt ëd neuit….a sarà mej che doman i passi

an caserma,vë speto Gioan Mi an caserma i ven-o nen,mi i l’hai gnente da dì Maressial Doman matin a 9 ore e vardè ’d nen feme spetè tròp Gioan Mi i l’hai gnente da dì, i l’hai già dive tut Pierin Maressial a veul beive na vòlta ? Maressial Grassie,ma i beivo nen quandi i son an servissi...salve !

( ESCE volgendo un ultimo sguardo a Gioan) A neuv ore ! (Tutti voltano lo sguardo preoccupati e stupiti verso Gioan)

Gioan Mi al maressial ij diso gnente,mi i l’hai gnente da dì... ( E se ne va tra l’incredulità dei presenti)

SIPARIO


31

ATTO TERZO LA SCENA ( La stessa del secondo atto.L’aia della cascina ,due settimane

dopo Qualche settimana dopo

In scena Severin sta facendo la punta ad un bastone con il suo coltellino ricurvo)

Toni ( Entra con un secchio vuoto) Salve Severin, i pij ’n pò ’d fresch ? Severin Eh,si ancheuj a fa caud ,a-i è un sol ch’a brusa Toni A l’è ancora un pò prest për fe caud parej,i soma mach a magg Severin A l’è prest ora ’d tajè ’l majènch Toni A si,l’erba a l’è bela ,se a pieuv nen da si na sman-a i cominsoma a tajè

’l prà darè le gasìe Severin A sarìa nen mej cominsè dal prà dij morè,là l’erba a l’è sempre pì àuta,

son passà l’aut dì e l’hai vist che stan-i ël trifeuj a l’è na meravia ! Toni Cò l’erba medica a l’è bela... speroma che a pieuva nen Severin Ma adès andova it vas con ël sigilìn ? It vas a borè le bestie ? Toni No,Pierin a l’ha dime d’andè a bagnè l’òrt,che a l’ha butà giù le

tomatiche. Ades i vado al poss a piè ’n po’ d’eva Severin Ma no, a venta bagnè l’òrt la matin quandi a fa caud e la seira quandi

a fa freid Toni Lo sai pro,ma Pierin a l’ha dime d’andè a bagnè Severin Scotme,mi,lassa stè ... a pròposit a sarìa mej che it deisi na rangià al

casòt dla vigna dle ninsòle ,l’hai vist che st’an la fiòca a l’l’ha piegà ’l teit e a-i son diversi cop rot

Toni I l’hai cò vist mi,a toca deie na rangià,i lo diso a Pierin Severin A l’è vera che a l’ha pià feu n’autra cassin-a ? Toni Sai nen,ma a diso parej Severin Ma chissà chi a l’è col bastard che a dà feu,përchè mi i son convint

che ’l feu a s’anvisca nen da sol HTTP://COPIONI.CORRIERESPETTACOLO.IT

32

Toni Lo penso cò mi,ma a diso che a l’ha fait pòchi dann,certo però a l’è strano sempre ’d neuit a sucèdo ste disgrassie

Severin A l’è strano dabon, a-i era mai capità da le nòstre part,ma son convint che prima ò peui a lo ciapo, prima o peui as tradirà...’ndova a passa la volp a lassa l’odor ... e ’l marescial a l’è un bon cassador

Toni Ah,si ’l marescial Cavagnero a l’è ’n gamba,pitòst a l’è ’l sò appuntato

che a më smìa nen tant svicio,colli a l’è ’n cassador da uva ,mi l’hai vistlo pì ’d na vòlta a spicassè le rape d’uva travers le vigne

Severin Fin che a spicasso un pò d’asinej la vigna a patiss nen,a l’è la tempesta che a fa paura

Toni Për fortuna a l’è an pòchi d’ani che la tempesta a gira al largh...oh. ardlo sì l’autr che a riva ... Mario ( Con la zappa sulle spalle arriva fischiettando) Salve parin a va ? Severin Ciao,Mario,it l’has na bela subiòla,brav Mario Av piass ? A l’è na canson neuva,l’hai sentula sonè a la fisa da

Vigiu giù ’n piòla Toni A-i era cò Chelo con ël clarìn ? Mario Si, si e cò Notu con la froja Toni A son brav, l’hai sentuie sonè sël bal un meisòt fa Mario Già ,l’hai vist che it bali bin né Toni con la Chinota . L’hai vist che

it la strensije e peui giravi e su e giù,parla pà che balarin ! Toni Lassa perdi , a l’è chila che a strensija,a l’ha certe man da murador ! Mario A l’ha na passion për ti. Si më sbaglio nen doi dì fa a l’han dime che at

corìa da press giù dla cara ’d Vigia,ò më sbaglio ?! Toni I të sbagli nen,ma cola lì a l’è mata Mario Ma che mata,a sarà annamorà...quandi l’amor a-i è la gamba a tira el pè

...a disìo i nòstri vej Severin Verament i nòstri vej a disio “Andova che ’l cheur a tira , la gamba

a pòrta” Toni Altrochè la gamba a tira ’l pè ! Cola lì a dà i numer...mi ’ndasìa a fè

d’erba e i l’avìa pà vistla ,peui in sento ciamè,in giro ...a-i era chila, l’avìa pà sentula rivè... e an dis “ Ciao,bel moretìn,it ses

sol ? Cò mi son sola ...” E mi i l’hai dije “ E alora? “ Pà avù temp ëd fìnì ’d rispondi che chila a l’è sautàme a còl ,l’ha campame sël rivass e peui a l’ha strensume s-ciàss con cole man da murador e a l’ha dime “ Ven bel


33

prùssòt,che i foma rassa ! “ Pen-a i l’hai podù libereme i son scapà pì che an pressa,cola lì a campa i dadi !

Mario Ma va là che at piass,ades it dise parej,peui magari le còse a son andà an n’autra manera.Va là va,che la Chinota ad dispiass nen !

Toni Ma seve tuti mat,mi Chinòta la veui nen ! E peui a l’ha i barbis e a mi i

barbis am piaso nen ! E ades iv saluto, i vado a dè n’ociàda al casòt, ciao Mario,salutme i tòi

Mario E se i vëdo la Chinòta cò i diso ? Toni Ma fate furb,badòla !

(ESCE) Mario Certo che Toni a l’è un bel tipo nè,la Chinòta un dì a l’autr a-i fa

ël pachèt e a lo ’mbaron-a contra la riva e... andale ! Severin I nòstri vej a disìo “ Chi a veul vivi san da le fomne a sta lontan” Mario Ma a disìo cò “ Na ca sensa fomna a l’è na ca sensa lanterna” Severin It l’has cò rason ti Mario E alora un a sa nen come fè... a l’è destin, e peui për mariesse a venta

avej fortuna a trovè cola giusta ...a pròpòsit ,ma Marta a j’è nen ? Severin A l’è andà al pais con Elvira ,dominica a van a la mar con la gita dij

coltivatori diretti e ti it vas nen ? Mario A van cò lor ? Alora i vado cò mi... vorìa nen andè përchè i l’oma tant

travaj ,ma se a van lor i vado cò mi ,speroma che a-i sia ’ncora un pòst për mi...ma a costerà car ?

Severin Sai nen,vorìa cò andè mi ,ma i ston nen vaire bin,sai pà,dovija cò andè a la fera a Milan ma i son nen andaita ,l’è da un po’ d temp che an gira un pò la testa

Mario A sarà la primavera Severin No, a son le primavere ...comunque va giù a la società e serca Pinòt,

a l’è chiel che a l’ha combinà tut Mario Pinòt col dla cassina Neuva ? Lo conòsso bin,alora dominica tuti al

mar, a sarà la vòlta bon-a che i veddò sto baciàss ( ARRIVANO ELVIRA E MARTA) Marta Ma per andè al mar a venta avej ’l costum e peuj ’d pòst a-i n’ha j’è pì

gnun , Pinòt a l’ha sarà le iscrission


34

Mario Vorrà dì che mi i starai ’n pè Elvira Già ,ma për andè al mar a-i va cò ’l fisich giust,che se ti it buti an

mudande it fas rije tuti Marta E peui për fè ’l bagn a venta butesse a tòrso nudo e ti se it buti a tòrso

nudo it fas vëddi tuti i segn dla canottiera Elvira Ma peui a venta esse bon a novè e ti it novi come an fer da stirè ! Mario Spiritose ! Veui vëddi vojautre al mar, magari ’n combineuss... Elvira It fas nen rije,l’oma pen-a comprasse doi bei costum da bagn, che a rivo

da Turin... pecà che ti it peussi nen ven-i ,i sarìo pròpe divertisse Marta An compens a-i sarà Cesco,a vorìa fin-a porteme con la sua macchina

fuoriserie Mario Fuoriserie përchè a l’è talment veja che a la fan pì nen Marta Ma tant Cesco a mnirà sël pulman con noi Elvira E is faroma tante rijade Mario Penso pròpe nen Marta Përchè ? Mario Përchè Cesco a l’ha pen-a fërmalo i carabiniè për na facenda ’d bische.

As fërmerà ’n caserma almeno doi o tre dì,anche se chiel a l’è nen tant d’acòrdi

Marta Nen vera,it lo disi mach përchè it ses gelos Mario E alora andeje a ciamè al marescial , chiel av dirà tut Marta Impertinent ! Elvira Mal parlant ! Marta A l’è pròpe nen vera,Cesco a fa nen ’d cole ròbe lì.Vërgognos,it parli

mach përchè it l’has la lenga an boca ! Elvira Andoma Marta,id vëddi nen che a veul mach fete ’nrabiè !? Marta No,mi i vado dal marescial,veui pròpe vëddi se cossì a dis la verità o a

l’è inventasse tut Elvira Speta che it compagno Marta Ma se a l’è nen vera it la pagheras cara!

( ESCONO SDEGNOSE) Mario Parla pà che paura ! Andè,andè,av conterà tut l’appuntato ! Severin Ma it disi da bon ò të schersi ? Mario No,no a l’ha dimlo l’appuntato,a dis che a l’era da un pòch che a j’i

stasìo da prèss .Che a l’abbia ’l vissi dël giugh a lo san tuti.Chiel


35

d’ nvern a gira le stale ’ndova a fan le vijà e dòp ’n pòch a tira fòra le carte e a cominsa a gieughi e a-i frega,përchè chiel a gieuga dë sfròss. St’invern a l’ha fin-a vinciù na vigna e un prà ,e peui a l’ha vagnàje tuti i sòld a Michel dle Cà Veje. A lo san tuti che a tràssa,ma stavolta a l’han pëscalo e as la passerà nen tant bin

Severin Peul pà esse,un fieul parej ... Mario Purtròp l’è vera,sua mari a l’è disperà...Pitòst a l’è tornà Gioan,’l vòstr

garson ? Severin No,l’è ancora nen tornà,a l’è doe sman-e che a l’è sparì,l’oma pì nen

vistlo Mario Ma a j’era peui andaita a parlè col marescial an caserma ? Severin Si ,si , l’è ’ndàita ,peui a l’è tornà,ma a l’ha dit gnente a gnun,

chiel a parla pà Mario Ma,sai pà cò pensè ...A l’è strano ... ma a l’ha nen dive andoa

ch’a ’ndasìa ? Severin No,a l’è sparì,a la matìn vist che a s’aossàva nen Pierin l’è andalo a

ciamè,ma la pajassa a l’era nen disfaita.Cola neuit a l’avìa nen dormi lì e peui ...pì gnente ,gnùn-e neuve...soma pà còs pensè...Pierin a l’è andàlo a serchè,ma gnente ...a l’è sparì

Mario A dì la verità a l’è sempre stàita un po’ strano ...a l’avìa na manera ’d vardè che am piasìa nen,a smiava che a voreissa s-cianchete via l’anima da còl ,at guardava con doi euj pien ëd dispèssia,come se a vorèissa dite quaicòsa,ma peui ...sai nen ...a bassava j’euj e tirava andarè ’l capel e a s’nandasìa via sensa salutè.Mi i l’hai mai capilo

Severin E ’nvece a venta capilo,a l’ha sofert tant da përsonè ’n Russia Mario Ma a l’ha mai dive gnente dla Russia ? Severin No,chiel a parlava mai ,quasi che as vërgognèissa che a l’ era stait

përsonnè...e pura a- i era pà colpa sua,a l’è stait la guera ... Mario Cò me pari quand a l’han richiamàlo a l’è stait përsonnè ’n

Jugoslavia,da Tito,ma për fortun-a a l’è tornà.A peisava mach pì 50 chilo ,chiel che a l’è sempre staita robust adès a l’è arpiasse , ma a l’ha trubulà un bel pòch

( ARRIVA DON TOMA’) Don Tomà Bondì Severin , ciao Mario ,alora Gioan a l’è tornà ? Severin No, a l’è pì ’d doe sman-e che i lo vedoma pì nen, i l’eve d neuve ?


36

Don Tomà Purtròp ...l’ha ciamàme ’l maressial Cavagnero Severin E bin ? Don Tomà A l’ha contame un paira ’d còse che mi i savìa nen Severin Cò a l’ha contave ? Don Tomà L’hai la gola sëcca, a-j ’ndarìa un bicer ëd Freisa Mario Veja o neuva ? Don Tomà A fa l’istess ...basta, i na peuss pà pì... a l’è da stamatìn che i giro...

prima ’l vësco,peui ’l maressial...( si asciuga i sudori) Severin M alora,cò a l’è capitaie ? Don Tomà Peuss nen parlè,l sol an brusa ’l gargaròt Severin L’hai capì,Mario ciàma Olga che a porta un bicer,ansi disie che a pòrta

na bota ’d cola Freisa che i tenoma giù ’nt l’infernòt Mario La ciamo subit, a l’è ’n cusin-a ?

(ENTRA IN CUCINA) Severin Alora, cò a l’è capitaie ? Don Tomà Còse gròsse... Severin Gioan ? Don Tomà Già,pròpe chiel ( intanto continua ad asciugarsi i sudori) Severin Sa,reverendo,che an conta tut Don Tomà A l’han vistlo a sò pais Severin Sò pais ? Chiel a l’ha mai din-e ’ d ’che pais che a l’era Don Tomà Un pais dla Valsusa,Vilar Fociàrd,ël pais dle castagne Severin E bin,cò a-i è dë strano,a sarà andaita a trovè un sò parent Don Tomà No,chiel ’d parent a n’ha gnun

( RIENTRANO OLGA e Mario CON UNA BOTTIGLIA ed un bicchiere in mano ) Olga Oh,bondì Don Tomà,a fa caud né ...sa che a ten-a ’l bicer che

iv verso da beive ( Gli porge il bicchiere) Don Tomà Grassie...i n’avìa pròpe damanca Severin A l’han vist Gioan a sò pais Olga A sò pais ? E andova a l’è Severin Vilar Fociàrd, an Val Susa Olga Bè,tut lì ? Mi sai gnanca andova a sia la Valsusa ,ma cò a-i è dë strano ? Don Tomà ( beve d’un fiato mezzo bicchiere) Gioan a l’è mai staita ’n Russia Olga Oh,diav ,se i l’eve sempre dit che a l’era staita përsonnè ’n Russia ...


37

Don Toma No,a l’è staita vint’ani ’n galera Olga Còsa !? Vint’ani ’n galera ? Severin Pà possibil,i chërdo pà Mario Mi ’nvece i chërdo, ’l sò sguard a l’è mai piasùme Olga Tute stòrie,ma chi a l’ha dijlo ? Don Tomà A l’ha dìmlo ël vësco, peui anche ’l marescial Severin Alora a l’è pròpe vera..ma perchè a l’è staita ’n galera ? Don Tomà Lo sai nen...Olga .fame ’l piasì,versa da beive,brava ...

( Olga gli riempie ancora il bicchiere) Mario Magari i na beiveria cò mi na stissa... Olga Alora va un cusin-a a piè n’àutr bicer ( Mario va in cucina) Severin Certo che costa a l’è gròssa,ma ’l vësco a lo savìa ? DonTomà Si,’l vësco a l’ha sempre savùlo,ma a vorìa giutelo,përchè surtì da un përson a-i era pì gnun che a-i dasìa un travaj Mario ( ESCE di corsa dalla cucina gridando) A l’è sì,a l’è si che a riva ! Olga Chi ? Mario Gioan,a l’è si, l’hai vistlo da la fnèstra..a l’ha ciapà travers dël sentè darè dla cassin-a Don Tomà Im racomando,dì gnente ...n’autra vòlta iv conto tut Severin Përchè,a-i è cò d’autr ? Don Tomà Si...ma ades fè finta ’d gnente ...

( ARRIVA GIOAN con i vestiti piuttosto laceri e sporchi) Don Tomà Salve,Gioan,it ses tornà ? Gioan I son si Severin Ma ’ndova it ses staita,che a l’è doe sman-e che it sërcoma Gioan Mi deuvo rendi cont a gnun Olga Ma it ses tut spòrch e anche s-ciancà,cò a l’è capitate ? Gioan Gnente,son passà ’n mes a le gassìe Don Tomà Bin,alora mi i vado ,saluteme Pierin ...e grassie dla Freisa Olga Salve ,reverendo ch’a më ston-a bin Don Tomà Cò vojautri

( ESCE) Severin Alora,Gioan, come a l’è ?


38

Gioan Come i veuli che a sìa , a l’è na vita bastarda Olga Gioan,dì nen ste parolasse ,che a va nen bin Gioan Sai mi l’òn che a va bin Olga Ma it veuli beive na vòlta ? It veuli mangè queicòs ? Gioan Mi i veui gnente,mi i l’hai damanca ’d gnente ...

( sale la scala a pioli che porta al granaio) Mario Alora parin,cò it na dise ? Severin A l’è capitaje queicòsa ’d grave Mario Certo che a fa nen grandi discors Olga No,ma i l’hai mai vistlo parej,chissà cò a l’ha vist Severin Vint’ani ’n galera,no a l’è pà possibil ,ël parco a sarà sbagliasse,

a l’avrà nen capì da bin Olga Certo che costa a l’è gròssa,mi i l’avrìa mai pì dilo ,chissà cò a

dirà Pierin Severin Cò it veuli che a disa...a l’è Gioan che a l’è fasse 20 ani ’d galera,

pà Pierin (ARRIVA PIERIN ) Pierin Bè,cò a son ste facie da funeral ? Cò l’eve vist ? Olga Gioan, a l’è tornà Pierin Ah si,e andova a l’è ? Olga A l’è andaita su ant’ ël granè Pierin E bin ,l’hai si na litra për chiel Severin Na litra për Gioan ? Ma ’l postin a l’è due o tre sman-e che a passa nen Pierin A l’è na litra dël tribunal ëd Turin ,a deuv presentese tra des dì davanti al giudice Mario Davanti al giudice ? Ma a l’ha massà queidun ? Cò a l’ha combinà ? Pierin No,a l’ha massà gnun,ma queicòsa a deuv avej combinà Mario Già, a l’è mai staita an Russia .. a l’è staita vint’ani an galera Pierin Ma cò it dise ? It ses diventà mat ? Olga A l’ha dimlo don Tomà,’l parco che a l’ha dijlo ’l vësco ,che ... Pierin Si,che a l’ha dijlo mia nòna ...ma i seve diventà tuti fòj ,tuti mat ?! ( All’improvviso compare Gioan dall’alto della scala a pioli) Gioan No, a son nen diventà tuti mat,a l’è vera ,mi i son staita 20 ani


39

an galera e alora ? (scende lentamente la scala tra il silenzio e l’imbarazzo generale) Ma mi an galera i torno pì nen ( porta un sacco spalle e s’avvia verso la strada)

Pierin Gioan,andova it vas ? Si a-i è na lettera për ti,da sì des dì deuvi andè an tribunal a Turin... ( lo insegue)

Gioan Mi i vado da gnun-e part,la litra i peuli brusèla ,mi ’n galera i torno pì nen

Pierin Ma Gioan ,andova it vas , fa nen parej,scota,it buteroma n’avocat , speta un moment ..( Gioan se ne va ) ...a l’è partì ... Mario Vado cò mi Pierin Im racomando,dì gnente a gnun Mario Sta tranquil ( ESCE) Olga E ades cò foma ? Pierin Podoma fè gnente,mach ste ciùto , peui parlerai con ël maressial Olga Ma Marta ed Elvira a son ancora nen tornà ? Severin A son tornà e a son torna ripatije Olga Bin,pen-a che a rivo disie che ven-o da mi .Mi vado a butè su la

mnestra sël feu...Oh ,Maria santa che giornà ! Pierin E mi i vado a sërchè ’l maressial ( Si avvia anche lui) (ARRIVA Toni ) Toni I l’hai daje na rangià al casòt dla vigna granda,sai pà se i son sbagliame,ma a l’è smiàme d’avej vist Gioan Pierin Peul d’esse Toni Ma alora a l’è tornà ? Pierin Si,ma a l’è già torna partì....pitòst va ai camp dij ninsolè, l’hai butà doe

o tre trapole për i trapon,va vëddi se i l’oma ciapàn-e quaidun ,che mi i l’hai da fè e doman a passa Vigin , ël pel-cunij (ESCE)

Toni Già capì, a toca sempre a mi Olga E mi a sarà mej che in bogia ,a ven subit tard ( si avvia verso la cucina) (ARRIVA ADELE) Adele Salve ,Severin... ciao Olga ,sercava pròpe ti


40

Olga Cò a-i è ? Adele L’hai damanca che i të m ’ën prëste ’l gat Olga Ël gat ? Oh basta là ,costa a l’è dròla Toni Ma se i l’has damanca d’un gat përchè it na pije nen un ? Adele L’hai pro piàlo,ma sto plandron a mangia e deurm , a l’ha veuja ’d fè

gnente a dà gnanca la cassa ai giari. Lor a-i passo sël muso e chiel a-i varda gnanca ,as gira da l’autra part e a deurm, a miàula gnanca, sto sassìn d’ën bòja !

Olga Ma it l’has cò nen un can ? Adele Si,n’autr plandron,cò cullì a deurm ,se a-i riva quaidun da fòra

për felo baulé a venta che i lo dësvìa Severin Parla pà che can ! Adele Ades lo faso deurmi sël pogieul,përchè ’d neuit quandi i sentia ’d romor

a ventava che i caleìssa giù ant’la cort a dësvijelo,come l’autra seira che a son intraje doe singrie ant’la cort...che paura !

Toni Pì che un can da guardia a l’è un can da pajè Severin Ma i na dass da mangè ? Adele Altrochè,tuti i dì i don ’na pagnòta ’d pan dur che an dà la panatera Toni As contenta ’d pòch Adele Për fòrsa , i lo ten-o a caden-a se no a dà la càssa a polatr e galin-e

.L’autr ani a l’ha massàme doe bele pole che a j’ero na meravija Olga Su,Toni va a sërchè ’l gat Toni I l’hai vistlo prima ch’a dormia ant’la stala ( Entra nella stalla) Adele Stamatin l’hai lassà un tòch ëd formagg sla taula,doe minute dòp

a-i era pì nen. L’hai trovalo ’n tera mes rusià Severin Ma it l’has nen la moschera pendoa an aria ? Adele I l’hai pro,ma j’era sortìa ’n moment a piè doi euv ant’ël gioch Toni ( Ritorna con il gatto) A l’è si,sa che it lo pòrto mi,se no cossì a scapa Adele Grassie,butlo ant’la mia cusin-a. Ah Toni,fame ’l piasì ,ancheuj an

capito tute a mi ,daje në sguard a la burera, a smia che a sia chërpàsse, ti it ses bon a fè un pò ’d tut,varda un pò se it peuli deje na taconà

Toni E va bin,i don në sguard,ma se a l’è chërpà,sai pròpe pà cò i peussa fè


41

( Mentre sta per uscire si ferma) Ah,Olga ,i l’hai trovà sto bijèt për tera, mi i son pa tant bon a lessi,ecco..less ti .( lo estrae dalla tasca e lo porge ad Olga poi ESCE col gatto)

Adele Un bijèt ? Cò a sarà ? Severin Dë smens ëd curios Adele Cò dise, Severin,mi a l’è pà che a m’nteressa …vorìa mach savej cò

a-i era scrit Olga ( Legge) “ Deme sepoltura a me pais.Gnune lapide,mach na cros” Adele Ma cò a veul di ? Olga Sai nen....capisso pà ... Severin Capisso mi...i l’hai come un presentiment Adele Che presentiment ? Severin No, gnente...gnente Adele Alora i vado ..oh .ël maressial...a l’è si che a riva.Cerea maressial,

a ven da mi ? (ARRIVA IL MARESCIALLO spingendo la solita bicicletta) Maressial No,i serco Pierin Adele A pòrta ’d bon-e neuve maressial ? Maressial No,gnente che a v’ënteressa ,madama Canapia Adele ( Piuttosto risentita) Ah,bin ,alora se a l’è parej mi i vado,arvëdze a tuti ,

i diso a Toni che staseira a ven-a piè ’l gat (ESCE)

Severin Bondì maressial,Pierin a l’è andaita giù a sërchève Maressial Soma pà trovasse Olga A beiv na vòlta marescial ? Maressial No,grassie,’n servìssi i podoma nen beive Severin Maressial,alora a l’è vera che Giaoan a l’è staita 20 ani an galera ? Maressial Purtròp l’è vera...ma a l’era innocent Olga Come !? A l’ha fait 20 ëd galera e a l’era innocent ? Maressial Na stòria longa.A sò pais a l’avìo massà un e chiel per sua sfortun-a

cola seira as trovava da cole part Severin Ma se a l’era innocent,përchè a l’han condanalo Maressial Un dël pais a l’ha vistlo passè da lì e a l’ha testimonià contra chiel Severin Ma se a passava da lì a vorià pà dì che a fussa colpevol Maressial Già,ma Gioan a l’hai mai vorsù dì tuta la verità al process.


42

Përchè,a l’è peui savusse dòp,chiel cola seira a j’era ansema a la fomna ’d col che a l’han massà e a vorìa ne compromëttla,anche se tanti a savio che chiel as trovava con cola fomna

Olga Che pastiss ! Maressial Parej a l’è fasse 20 ani ’d galera Severin Ma se chiel a l’era innocent chi a l’è ’l colpevol ? Maressial Un ëd Sant’Ambreus ,col che a l’è mòrt che a l’avìa prëstaje ’d sòlda ma l’àutr a l’avìa mai renduje.Cola seira a l’han rusà për i sòld e peui a

son patlàsse e l’àutr a l’ha tirà fòra ël cotèl e a l’ha ficaje doe cotlà ant’la pansa e parej l’è mort dissanguà

Olga Ah ,che bruta còsa Maressial Col che a l’ha daje le cotlà ,pòchi meis fa a l’è mòrt e ’n punto ’d mòrt a

l’ha confessà,parej Gioan a l’è surtì da la galera Olga Ah,meno male ,i son pròpe contenta,finalment Gioan a podrà vivi tranquil Maressial Pà tant, a l’ ha daie feu a n’autra cassin-a ,a sò pais ,la cassin-a ’d col che

a l’avìa testimonià contra ’d chiel. Tra des dì a-i sarà ’l proces Olga No,Gioan a l’ha fait l’òn ? Ma përchè ? Maressial Për vendichesse , ma peui a l’è nen scapà,a l’è staita lì a vëddi brusè la

cassin-a,alora a l’han riconossùlo e a l’han denunsialo e chiel a l’ha confessà .A l’han portalo a Susa,’n përson,ma chiel a l’è scapà e ades i lo sercoma

Severin Ma alora ...alora a l’era chiel a che a dasìa feu a le cassin-e si ant’tij dintorn

Maressial Si, a vorìa vendichesse për tuti i ’l tòrt che a l’han faje.Vint’ani a son tanti...

Severin Maressial,stamatin i l’oma trovà për tera sto bijèt..ch’a lo lesa... ( Olga glielo porge e il maresciallo legge) Maressial Già...a l’è chiel...a l’ha anche confessame che ògni tant andasìa ant’ij

camposant a la neuit perché a riussia nen a deurmi Olga Ma cò andasìa a fè ’d neuit al camposanto ? Maressial Andaìsa a serchè la lapide che an deissa bin a chiel ,për quandi a sarà la

sua ora....ades capìsso Olga Mi ’nvece continuo a nen capì


43

(ARRIVA PIERIN) Pierin Oh,a l’è si,maressial ? Son andaita a sërchelo ’n caserma Maressial Eh,già,soma nen ’ncrosiàsse për la strà Pierin Ma ...a l’è vera? Maressial Si,a l’è stait an galera e ades a deuv torna presentesse an tribunal Pierin Gioan andrà mai an tribunal,a l’ha dime dë s-cianchè la litra Maressial Purtròp la legge a l’è legge e prima o dòp lo pijeroma ( ARRIVA CENSIN con la bicicletta per mano ) Censin E ’nvec

L’OMBRA DIJ FALÒcopioni.corrierespettacolo.it/wp-content/uploads/2016/12/ROGGERO Fra… · 1...

Documents

Transcript of L’OMBRA DIJ FALÒcopioni.corrierespettacolo.it/wp-content/uploads/2016/12/ROGGERO Fra… · 1...