L E G A T O MSS. I I J E L M E R I A N O

BIBLIOTHECÆ SMOLANDORUM UPSALIENSIDATO

NOTATIONES

Q U A S

VENIA AMPL. FÀCULT. PIIILOS. UPSAL.

r. p.

mag. SAMU EL FRED. N O R D S T E D TAD B IIiL. REC. ACAD. AMANUENSIS OBDIN.

E T

J O H A N N E S CLAUS IIAGELBERGSTIPE' DIAR. REGlUB ,

« Ü O I .A H D I .

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XII DEC. MDCCCXXXYII.

H. A . M. S.

U P S A L I Æ

E X C U D E B A N T B E G IÆ A CA D EM IÆ TY PO G R A PH E

S^AMUEii H j e t . m é r , na tus d. 24 Julii an. 1758 in U rs bu l t , t e r r i to r i i in Smolandia Kinnevaldensis p a r o e c i ä , pa t re m hab u i t Mag. jfonom E j elm erum 1) , ejus ecclesiae P as to rem et Praeposi tum; m a t re E vâ C atharini R uda 2). U n a cum f r a t r e , minor i na-

1) Naius hic erat an. 1711, pat re Joncl U jelm ero , Verbi Div, Comministro in Lidhul t, qui, rusticis in hac paroecia parentibus natus, nomen H jelm erianum pr imus suscepit. Scholæ W e x io n . adscriptus 1725. Civis Acad, Upsal. 1754. Sacris initiatus Ordinibus 1742, vocat. Nobilissimae Falchenberg de Grarisö* Ad legionem Equit. Reg. excub. concionator E. O. 1746. Promot . Ph Io«. Mag. Gryphiæ 1755. Pastor in Urs- hul ti757. Obiit 1781. In testimonium eruditionis, facundiae et humanitatis Hjelmeri sat erit nominasse, Doct. Suenonern B œ lter , YVexionens. Arehipræpositum, vi rum probitate, doctrina et sacrâ eloquentia inclytissimum , familiariter cum eo semper vixisse ac, ne post mortem quidem familiaritatis documentum deesset, ei demandasse negot ium, ut in funere carissimi amici verba faceret. — Oratio haecee funebris bis est typis excusa W e x io n iæ 1761 Sc 1766 in 4:o.

2) Filia Mag. Samuelis R u d a y in Urshul t Pastoris et Praepositi, nati 1700, denati iy 4 o. Avuin illa habuit palernnm Mag. E ricum R u d cit Past, in Långaryd terri-

tu 3) , ad X II I : um æfatis an n u m a p â t r e pio ot venerabi l i in s t i tu tu s , an. 1771 ad scholam W e x i o - neosem rnissus es t , ubi pe r qu inquen n ium praeceptor ibus optimis ducibus egregios in l iteris fecit progressus . An. 1776 ad Academiam Upsal ien - sem accessi t , et d. i 9 Sept. in n u m e ru m Studiosorum Smol. receptus est. P e r qu inque annos int egros in hac M usa ru m sede dil igentem l i te rarum s tudi is , iis praesert im, quæ classicam hum an i ta tem

spec tan t , o pe ram impendi t ; Praeside Cei. P r o f e s sore L L . O O . Carolo Aurïvillio dissertat ionem, quæ est inscr ip ta : ”Var ia p e r par t iculas const ructio v e r bi u/‘" n ,” an. 1779 edidit e t , examine an. 1 7 8 1 , mense D e c . , r i te et honori fice praestito, Regiae Cancellariæ Stockh. adscr ip tus est d. 18 F e b r . 1782.

toriique Veslboénsis Praepositum; maternum Mag. D a- videm K ro k , in Gymnasio VVex. Theologiae Lectorem, postea Pastorem in Urshul t, vi rum eruditionis laude inorumque gravitate conspicuum, qui filiam Episcopi W e x . O lavi Cavallii habuit uxorem.

5) Jona Zacharid H jelm ero, nat. d lö Febr. 1760. In Scholam VVexion. hic receptus 1771. Civis Acad. Upsal. 1776, Prom. Philos. Mag. ib. 1782 Consistorii Wexion. Notar. Vicar. 178". Pastor in l lyssby 1799. Pr aepositus territorii Sunnei boensis 1808. Regni o r dinum! comitiis interfuit 1812. Obiit d. 2 Apr . 1818. — Edidit auspice Olavo TVallquist, immortali Wexion. Episcopo, percelebres ephemerides lilerarias: ” Tidningar fö r fVexiù Stift?'

Suscepto m ox Copistæ m u n e r e , ob insignem discip l inarum His to r i ca rum Ph i lo logi carum qu e p e r i t iam des ignatus est ad ju to r Cel. Caroli Gust. N o r d in , t u n c temporis L ec to r i s postea Episcopi H e r n o e s a n d e n s i s , in colligendis, cum archetypis conferendis exsignandisque scriptis et d ip lomat ibus , q u æ ad H is to r i am pat r iæ di lucidandam præ ci pue facerent . Q u o negot io q u a t tu o r annos s ine salario s t r e n u e fungens , ce teras sui officii par te s in R e gia Cancellar ia non præter/nisi t. Ab ini t io anni 1783 Cancell is tæ munus gessera t ; in ex i tu vero anni 1785 des ignatus est Commissionis Secre ta r iu s ad L e g a t io n e m , qu æ in Saxo niâ in fer ior i H a m - b u rg i ageret . H o c in m u n e re variae Hje lm ero n o s t ro mandatae s u n t præcipuæ legat iones : in B r a - ba n t inos B a tavos que an. 1787 profectus de rei p u bi icæ h a r u m ipsarum gentium s t a tu , tum c o n t u r b a t o , ad R egem diligenter re tu l i t ; sequent i anno L u b e c a m an noque 1789 Berol inum et Vismariarn invis i t , de bel lo, quod in ter nos tros er a t e t R u s s o s , nunt ios fe rens et moderamina. M unus Secretari i Legat ionis Rat i sbonæ, sibi jam clementiss ime ob la tum , submisse d ep reca tu s , an. 1789 d. (3 Maj i c reatus est in ci rculo Saxo niæ infer ior is cu m a u c tor i ta te R eg i s Lega tus . P r im u s in re bu s externis

4) 'I anseende till de lunskaper han v id Academien fo rvä rfva t i Latinska språket, Critique och de Historiska v e te n s k a p e r n a ipsius diplomatis verba.

expediendis Secre t ar iu s nom ina tas aix. 179 5 , legat ione opt ime ad m in i s t r a ta , Holin iam revocatur . C um de connubiis antehac Regis Gustavi Adolphi e t Ludovicœ Charlottœ, Celsissimae Suerino- M ega lo po l i t an æ Pr incipi s , conjungendis a g e r e t u r , an n o 1795 ad f inem vergen te Vismariam Noster est missus , don a fe rens sponsal i t ia; inde ad aulam Duc is Megalopol i tani in h o n o r a r i a legat ione abii t , sponsaliis d. 2 Nov. ce lebrat is in ter fu i t , e t in t e g ru m postea an n u m Vismariae, donec finita hæc res f u i s s e t , commora tus . Rei pecuniar iæ causa pe r D a n ia m p lu r i m asque Germaniae par tes jussu R e gis publ ico qne s u m tu an. 1799 i ter faciens , insigne auxi l ium ar gen ta r i um pat r iæ n eg o c ia n d o , m el io re m æra r i i s t a tu m , an. i 8o5 tandem ord inat u m , sua o pe râ haud p a ru m praeparavit. H o c in negot io un icus fui t R e g i ab epistolis e t , Ipso ju- b e n t e , in comitiis ord inum R e g n i , N o rr cop iæ an. 18 00 habi t i s , e v o c a to ru m secretioris d e l ib e r a tionis (Hem liga Utsko t t e ts ) a c t a , quæ ad vectigal ium ra t ione m atq ue cu ram a t t i n e b a n t , perscrips it . Aliis in s u p e r in conciliis, publ ica m anda ta per agen t i bus , R e g e v o len te , Secre tar i i vicibus es t functus , e t ab an. 1801 ad R e g e m R eg ium que S en a tu m de r e b u s externis P o m era n ic is que cont inue re tu l i t .

A d s id u o lab ore mul t i sque debi li tatus i t in e r i b u s mun er is vacat ionem anno i 8o 3 submisse r o gav i t ; hac v e r o clementiss ime d e n e g a ta , socius co l r

legii de ordinanda re publ ica P o m era n ica eodem anno Stra lsundiæ congredientis d e s i g n a t e , a n n u m in hoc negot io consumsit. Soli ta de inde officia in S en at u et Cancel lariâ probe ex se cu tus , e t r e p e t i tae ejus pos tulat ioni abitu a m u n e r e tand em c l e ment issime concesso, an. 1806 d. 5 Maj i m ax im a cum l au d e , adjecto simul CC T h a l e r o r u m sol id ior r u m s t ipendio , dimitt i tur.

P u b l i cæ vitæ c u r s u m , negot iorum p o n d e re g r a vem , favoris vicibus am biguum , ’ hon es te em en sus , requ iem cupiens et privati hominis s e c u r i t a t e m , cara pa tern i rur is loca repet ii t et in Trehorna 5) , vil lulâ a par en t ibu s heredi tate re l ic ta , t ra nqu i l l am jam fixit sedem. H o c in secessu t u m ex Bibl iot h e c a , q u æ locuples illi e r a t a tque inst ruct iss ima, t u m ex epi s to larum commerci is , quae' cum p l u r i bus viris pa t r i æ eruditissimis h a b e b a t , l i te ra rum percep i t amoeni ta tes . Vix ullum di sc ip l inarum genus plane neglexi t , maxime tamen in dialectis Se- miticis et phi lo logia Veteris Codicis, q u a r u m l i t e r a r u m s tudium et a puer is inde am o re s ingular i amplexus er a t e t in diplomaticis q u o q u e negotiis de tentus praesertim coluera t , fui t ads iduus . N e q u e in hoc recessu cont inuo per f ru i o t io , p r o p t e r occupationes civiles nmngraque munic ipal ia , fidei No -

5 ) Praedium e.st paroeciae Urshult ru s t icum, aliquanto a templo distans.

st ri , perit iæ re rumqu e usui concredi ta, fuit licitum. Omnibus eniin Commiss ionibus , oeconomiam Provinciae publ icam p r i v a t a m q u e spectant ibus , adesse debuit H j e h n e r u s , vel a Rege jussus vel a civibus vocatus. Ad nos t rum praeterea, qui neminem, justam causam agen tem , incassum, umquarn mit tebat , vicinus qui sque consilio auxi- liove egens confugit. P ro his singularibus t u m in publ icum tum in p r ivatum meritis Ordinis E q u e stris de Stella Polari insignibus an. 18 15 o r n a tus fuit.

Ab omni os tentat ione, fastu e t vani ta te r e motus, parce vixit et f r u g a l i t e r ; nihil pro fundens ; maxime, ne mom en tum tempori s u l lum inani ter consumeret , sollicitus. Q u a n tâ diligentiâ inde a puero omnia sua cu raver i t q u am q u e s tudiose sibi a t tender i t , docet D i a r u m , anno ælatis XIII:o instit u tum et ad diem p ro pe fatalem co n t in u a tu m , in quo, quidquid et ipse quot id ie per eger i t et m e m o r a tu dignum præterea i n v e n e r i t , no taba t b). M en te fui t ad alta quævis concipienda habili ' ac p ro m ta ; j u dicio acri et a r g u to ; m em ori a , q u a m q u a m annis

6) Diarium hocce, ex quo hujus elogii materies surata est, itemque epislolæ cel. Nostri missæ, ab ipso descii pi æ atque in oper ibus, int ra commemorandis, nonnumquam citatæ, aliaque opuscula b. Auctoris apud allinem ejus, Mag. Petr. Östberg , Pr. & Past, in I3ui- seryd Sraol., jam servantur.

vitae pos tremis tardior e r a t , capaci et fida, Ad hæc ingenii e t ment is decora accessit suavitas e t comitas , q u a carus omnibus et acceptus u b i qu e fuit. In quotidiano convictu lætus et h ilar i s ; in s e r m o n i b u s q u o s subinde urbanis salibus e t jocis innocuis condi eba t , festivus, dul cis, saluber . In omnibus vitae actionibus summus e luxi t c a ndor e t in tegr i tas , ' quibus lidem sibi facile com parabat . Apertus et recti pervicax b o n u m quem qu e judicavi t , usque dum contrarium exper tus esset. Hum ani ta t i induisit ; nil nisi quod sordidum et v i t io rum labe co ntam inatum erat, plane despexit . S ta tu r å fuit humili et tenui. Vàle- tud ine usus est non satis fi rma. Vires corporis novissimis vitae annis dec rescentes , senectutem jam urge n tem adesse et sup re mum vitae diem cito a d v e n t u r u m , e u m saepius ad m o n u e ru n t . Ambulat ionem conficientem die X X I V Apr. an. 1821 per ipneumonia no tha i llum ador ta es t , quæ valetudo indies gravescebat u s q u e ad subsequentis mensis duodec imum diem, q u o , apoplexia correptus , in villula sna mor tem ex cep i t , et quidem caelebs, duobus supra sexaginta annis , novem mensibus e t d iebus undeviginti h a c in viiæ statione completis.

T e r r e s t r e sentiens domici lium mox esse linq u e n d u m , d. X X I X Apr. ejusdem anni tes t amentum condidi t , quo Bibliothecae Nat ioni s , quae Up- saliæ s tudet li teris, Smolandicae libros a se in folio conscriptos legavi t, his u tens verbis; "D e rjter mig

befindliga Manus crip t i fo lio — — .— förseglar och pSskrifves: T ilh ö r e r S m å lä n d ska N a tio n e n s B i b lio thek i Upsala ; m en öpnas e j p å T io å r . __ .S je lf tillägger ja g detta M anuscript icke något värde; men det har kostat mig mycket arbete; och ville ej a t det sknlle forståras , inan M än a f kunskaper och lä r dom pråfvat det. Kanske hafva de saker, hvar om det handlar, ej blifvit fo r r betragt ade ur den Synpunkt ja g sokl at jä s ta , hvilken, om den än icke g illa s , likväl torde gifva anledning at rätta åtskilliga m isstag , pä hvilka man få ru t tro ttT

i Hocce lega tum, in arcula l ignea nigro co lo re illita r epos i t um , incipiente anno 1825 Upsal iam a f fe reba tu r ; q u u m q u e , in Bibliotheca Reg. huj us ^A - cademiæ p e r octo annos c u s t o d i t u m , in Nationis Smolandicæ A t r i o , Ecclesiæ Su iogothicæ A rc h ie p i - scopo et Academiae Upsaliensis P ro can ce l l a r io , R e ctore Magnifico eoque i tem Nationis Smolandicæ I nspe c to re , Praefecto Bibliothecae A cadem iæ , C u ra to re et Bibl iothecar io Nationis Smolandicæ p r æ - sent ibus , die X V I Maji an. i 85 i re s igna re tu r , esse d ispersarum Codicis Veter is p a r t i u m in teg r iq ue Novi Versiones e t Linguae H e b r æ æ T r a c t a t i o n e m quand am, Suethice conscrip tas , com per tum est.

H a r u m scr ip tionum indices a tque a rgumen ta edere et luci n u n c commi t t e re nobis p ro p o su im u s , et quidem ea m e n t e , u t innotescat , easdem exstare ,

et sic pro virili a nobis satis fiat L e g a t o r i , optant i , u t fructus l aborum suo rum et vigi liarum non

9

pr ius p e r i r e n t , quam a viris doctis essent cogniti. Q u a m q u a m vero scholiis criticis illas prosequi non ab officio nos t ro plane esse a l ienum concedimus, p lures t am en ob causas his in rebus tum ab assens ione t u m a dissensione nobis abstinendum et r e s , t an tu m m o d o historici more proposi tas, discepta t ioni e t judiciis erudi torum esse t ra dendas , d u ximus. N a m , praeterquam quod exiguas vires no- ßtras ad t a n t u m et tam a r d u u m opus perficiendum non sufficere aper te conf i temur , p lu ra , si plane et pe rfec te il lud abso lvere tu r , justi libri volumina exp le re t ; nec salvo Theologi jure potest concinnar i . Si ve ro erudit iori cuidam viro his nostris nota t ionibus l ibros , qui in Bibliotheca Smolandica nunc adse rvantur , manuscri ptos Hjelmerianos cur iosius perqui rend i ansam praebuer imus et incitament u m , satis erit . At tamen excerpt is e linguæ H e - b ræ æ t r a c t a t u , b. Auctoris monumento ingenii at - que industriae insigni et fu n d a m e n to , quo suam ipsius versionem S. Codicis s upe r s t rux i t , paullo prol ixioribus fact is, de usu rationis in terpretandi tropicae a l iquantulum disseremus.

L ib r i manuscr ip t i Hjelmer iani , Bibliothecae N a tionis Smolandicæ tes tamento legat i , duplicatis in plagul is, insert is passim schedulis, sunt depicti et YII Voll, in folio jam continentur. Sunt uulem, qui s eq u u n tu r ;

Vol . I :

i ) T a b u la Chronologica. Plagulas 7I.

H æ c tabu la , quae, ab anno a 345 ante aeram Chris t ianam inc ip ien s , ad a n n u m 281 ante eandem ser ie continua descendi t , meram fe rm e annorum e n u m e r a t i o n e m , nominibus t an tu m paucis sparsim

a d n o t a t i s , cont inet .

2) Li b r i Geneseos Capp. I — III. S u e t h i c e ,

c. praefatione e t notis. Scribi d i s ie runt , u t ex adnotat ione cel. Auctor is ap p a re t , in

” Trehorna 'd. 18 A u g . ig i s ” l^lagg. 5.

In praefatione Mosi ab jud icantu r cum Penta-

t euchus universus t u m max ime hæc ipsa capi ta ,

ideo quod doct r inas , aetate Mosis igno tas , cont i

nent . P r o p t e r simil itudinem sys temat is religiosi J u d æ o ru m P a r s a ru m q u e vet er um au tum at cel. A u -

c t o r , Z e n d - A v e s t a m et P en ta teu c h u m ejusdem e s

se aetatis. Q u in Moses Hebraeis legem d e d e r i t , no n dub i t a t ; ipsi au tem v ide tu r ver is imi l l imum,

h a n c , except is nonnullis r i tuum sac rorum praeceptis, n o n literis mandat is , sed ex consuetudine quondam int rodu cta servat is , Decalogum solum in tabul is la pideis inc isum comprehendisse, qui Israeli t is p r i mis temporibus , quamdiu er an t er rabun di , sufficiens,

de t enu i origine sua in amplum corpus legum

paul la t im usque ad t em pora Davidis vel Salomonis

c r eve r i t , aliis novis quamplur imis successu t e m p o r u m addi t i s , quae nomine legis authentic«;, vel quod

ad illam adnexae vel ad mentem ejus e ran t con

formatae , appel labantur . P o r ro sibi fingit b. Hjel-

m e r u s , hunc Codicem Mosaicum cum Templo , Ze-

dechia régnante , Hierosolymi tano conflagrasse ; p o s tea v e ro , vel s tat im primis exsilii annis, cum p l u r ib u s Vete r is Codicis auctor ibus memoria in ca la m u m eum fuisse d ic ta tum, et prima Geneseos capi t a de crea t ione m und i , lapsu hominis, f requentat ione ter rae , ce t t . , qu æ omnia in Babylonia d idi c issent Ju d æ i , Historiae Hebraeorum ab editore tu m praeposita. In not is , versioni adjectis, concentum do c t r in a ru m Z e n d - A v e s t æ et Geneseos exponere d i l igenter s tud et In terpres . Vers io autem ipsa sic incipi t : ”Genom den förstfödde g a f Gud form dt himlen och j o r d e n Quae quidem interpretat io his firm a t u r observat ionibus: ”rpuJtO principium, abstr. p r o concreto. L X X ofversdtta detta ordet med oc7scĉ %y\ 2 Mos.B. X X I f l : 19 , 5 Mos.B. XXIII : 10, O r d s p r . III: 9 ; och denna bemärkelse synes ordet hdr hafva.” cet. ” t o n Ar. f̂ id. quod O ’U* P a r a v i t , ef- fo r inav i t , finxit. Se

5) L i b e r Estherae. Svethice versus c. notis.Describi coeptus in *’ TrehSrna d. 14 J u l .

, i 8 i j Plagg. 5.Gap. X : i i ta t ransfer t In terpres : ” Konung Aha-

suerns sträckte sin omsorg til alla honom underliggande hinder och Sar f ' adnotans : ”Dd denna bokens fö rfa tta res ändamål g å r der pd ut at satta Ahasue- rtts , sdsom ffudarnes store välgörare, i den skönaste d a g , sa ar icke troligt at han uppteknat säsotn en fS r - tjenst hos sin h jä lte , ai han lagt skatt pd sit folk

I Arab. Sr cu ræ ac cordi fu i t res; och( j jX o quod curæ et cordi est negot ium. Denna bemärkelse passar har och ar säkert den rdtta menin- gen.,> — H ic liber In te rp re t i v idetu r esse eo c o n silio condi tus , u t causa festi P u r i m , quod diebus X I Y et X V mensis A d a r ce lebra re soliti sunt J u - dæi, expl icaretur , ed i tus que, illo judi ce , tum d e m um es t , quum jam fines imper i i in O r ie n tem propagassent Græci et l ingua eo rum Judæis esset cognita, quod qu idem p l u r a , quæ in illo o c c u r r u n t , Græcæ originis v e r b a lucu len te r dec laran t ; id tamen ante t em p o ra M a ccabæ orum fa c tum ; quod si non ita esse t , de a l tero e jusdem nominis festo, in memoriam victoriae ex N ica nore re la læ celebrato , ment ionem fecisset auctor .

Vol. I I :

i ) Jesa ianorum Vat io iniorum Capp. X L & seqq. p r i o ru m que cap i tum fr ag m en ta , f o r ma dialogica sermone Suethico explica ta proëmioque et notis in s t ru ct a ; versionis tempore a cel. In te rp re te non indicato. Plagg. 22i .

In hac posteriori , quæ a Jesa ia n o m en ger i t , vaticiniorum collectione sunt H je lm er o nost ro p lura indicia, quorum nonnul la in p ro ëmio af feruntur , eaque haud obscura , quibus adse rere l ice t , auc to rem h o rum vat iciniorum, post reversos ab exsilio B a b y -

\

lonico J u d æ o s , in Palæstina scripsisse. Dialogi vestigiis, q u æ in variis vaticiniorum locis illi visa s u n t e x p r e s s a , ductus hanc per icopen, pa rtes Jel iovæ, O r a c u l o , P ræ co n i , C y r o , Isracli tæ, P r o p h e tae , C h o r o , cett . , distribuens, scenice t ractavit. V a r i a pr ioris vaticiniorum sectionis fragm en ta hu ic versioni admiscendi causa fui t , quod i l la , ad res exsilii Babylonici pe r t inen t ia , ex justa serie excidisse putavit . Ipse hunc in ordjnem redegit cap i t a : V : i — 7 , VIII: 21— 20, I X : 1— 6, X I , X I I , X X I : 1— 1 0 , X L : 1— 11 , X I I I , X IV , X L : 12 & seqq. , X L I , X X V , X L I I — X L I V , X X I V : 16 & seqq. , X X V , X L V - L X V , XII , II : 1— 5 , L X V I , XXV I, X X V I I : 1— 6. Quod ca rm en insigne festo reditus a n n u o , vel alio quodam d ie , vicissim canendo» fuisse r ec i ta tum, pro explora to habet . Versio (cap. XXf: i , ubi specu

la tor q u idam , Cyrus et civis Babylonius loquentes i n d u c u n tu r , i ta sonat :

”E n V a k ta r e.

V. 1. Såsom väderhvirßatna fSlja på hvarandrafrå n soder,

så kom han yy) g^nom Shun frå n ett rysligt land,2. Grufliga föremål visage sig fS r mina Sgon:

Förstörelse spridge sig o f ver alt ll ) ocn harjandet var almänt tt),

C y r u s .Togen fr a m , J Perser!Lagen Eder til cg belägra, J M eder!

J a g skal g fira t Jut pä de suckar han *) u tpressat.

E n B a b y l o n i e r .3 . Mina händer äro fu lla med v d r k Scc.

99 X*) De häftigaste storm ar, som kändes i J u d a la n d e tko n io fr cm det stora ode landet, sunan deri- frän . yr) Cyrus. ï ï) E fter orden: for stôr ar en f o r - stor och den härjande härjar. H ä r menas ock Cyrus. “u n anses a f den Chaldaiska o f ver scltt ar en pä fiere ställen såsom synonymt med TD; hvilken bemärkelse meningen fo rd ra r, och gynnas a f paralel l ismus m e m bro rum. a) Babyloniske D espoten , Babyloniska R e geringen. I stället fo r rtlnnsN bor läsas rinrON med suffix, masc. ri fo r i , här i actiuisk bemärkelse. E n Codex hos Kennicot har verkligen i n n JN .”

2 ) L iber Jo b i , Suethice v e r su s , c. notis. Opus linitum in ” Trehörna d. 14 N ov. 1807.” Plagg. 25 .

Hoc versionis opus a capite III:o incipit . In. terprt-tatio Cap. X X X I V : v. 20 ita ins t i tu ta : ”D et gifves ingen fr is ta d fo r människan, att han ju mäste inställa sig fo r Guds d o m s t o l adjecta ha c o b se r vat ione co m p ro b a tu r : ” V ä ra Lexica känna ingen annan bemärkelse pä o t u ; , än ponere, i A rab . är

med. « n iger fui t; och med. co n d id i t , och brukas i synnerhet om värjan , som stickes i sin skida, i hvilken bemärkelse det forekomer Jes- X L I X : 1. Sä- Jtds: han ger intet mörker, eller täckelse ; är det sama

som han ger ingen fristad. Fur eg: de vers bestijrkerrigtigheten hdraf.”

Vol. I I I :

a) ”E s a i a s / ’ Vers io Suecana integri Jesaia- iani oper is , incepta in ” Trehorna d. 5 J u l . 1817,” finita ibm *’d. 2j M art. 181S >’ notis adjectis. Plagg- 241.

Pr i rno hujus l ibri vocabulo, p i n , subst itui tur Suecanum : S tra ffta l , u tpo te quod der iva tu r ab Arab. Ec*. subegi t , cont inui t in officio, disciplina rexit ho m in em , cum f3o * mom ord i t , p u n x i t , collato.

b) ” H jo b ” denu o Suethice versus in ” Trehorna d. 24 M art.'' ad ”d. 7 Oct. W 8 additis observat ionibus . Plagg. i 5| .

In notis ad Cap. X X X V I I I : vv. 5 i & 02, quos hoc mod o t rans tu l i t : ”kan du satta g r dns for hans Spans resa? eller losa a f tomarne på de starke? Leiter du de fö rfä rlig e gä åstad, nar det dig godt synes? eller de inkörde at boja nacken under sit ok?” quidquid ab aliis d ictum est de Vergiliis, Orione et A rc tu ro , id argument is firmari non posse, nec esse contextui a p t u m , m o n e t Hjelmerus.

Vol. I V :

1) P ro p h e tæ XII m in o res , in Suecan ser* m on em t rans la t i , observat ionibus adjectis» In fine H oseæ : ”d. 25 Dec. 1 8 1 4 in fine

Malachiæ: ” TrehSrna d. 24 -dug. i$i6.”Plagg. i 5 i.

In n o t a , adjecta pos ter io r i H o s e æ Cap. X I I I : l 4 hemist ichio, h u n c in m o d u m t ra ns la to : ”m enjag skal blifva en dois gis sel for d ig , och sla dig tils du hlifver jord igen.1’ 8cc. observat N o s t e r : ”M an har ej g i f vit akt p å , at trit t står i s tatu const ructo med

, och S'ïniü med S t3p, utan låtit förvilla sig a f suffixa, hvilket g jort at man tagit m » och S'iNUi fo r vocat i ros . E r o pestis tu a m o r t i s , e r o excidium tuum depressionis, h. e. e ro pes t is , q u a m ori e r i s e t e r o excidium, quo solo aequaberis. Contexte» v isar at detta ar meningen. A f sama brist på uppmärksamhet har Ps. C X : 4 p ' t x - ' o S t t blifvit et n o men p r o p r iu m , i stället fo r ai uttrycka denna mening en : r e x a me fundatus , const i tu tus. Constructio- nen med p rono m en imellan nom en regens och re c t um i stället fo r p ro n o m en efter nomen r e c tu m är veil något ovanlig , men saknar dock icke exem pel”

2) ” Psalmi’’ Sueth. reddi t i not isque i llustrati . Opu s in ” Trehorna d. 24 J u l . /£/7.” finitum. Plagg. 2 8 | .

A rg u m e n ta ra t ionesque P sa lm oru m e t tempus , quo editi sun t singuli , in notis adjectis n o n n u m qu am afferuntur . Sic de Psalmo L X V I I I co m m em o r a t u r : ”Denna Psalm är fö r fa tta d i concisa u ttryck och dristiga bilder. Bekantskap med de senare lättar utveklingen af de Jorra. B äg g e göra ofver-

sättandet ganska svart. Författaren är i win tanke aldeles misforstädd. f fa g presenterar i det f ö l jande den mening jag tror honom hafva haft. M in synpunkt ä r Israels fortryck i Babylon och deras befrielse d e ru tu r , och ja g tror ej at denna synpunkt är fe laktig

Ornnes has vers iones , secundum regu la s , a cel. I n t e r p r e t e in t r a c t a tu suo de l ingua H e b r æ a p ropos i t as , concinnatae, a vulgari in te rp re ta t io nis modo haud r a ro recedu nt . P l e r u m q u e e - n im , vel locis paral lel is, vel versionibus antiquis, vel dialectis c o m m u n ib u s , praesert im A r a b ic a , vel contextu duc tus , significationes a Lex icographi s nondu m receptas vocibus t r ibui t . In te rdum et iam a t ex tu hodierno r e ced i t , nec signa Masore thica ubique premit . Q u o d so lummodo tum facit , cum lectio r e cep ta nullam in terp re ta t io nem pro babi lem admit te re sibi visa est. In no t is , quae jam signi

ficationes vocum genuinas inves tigant e t exh iben t , jam locorum ra t iones i l lu s t ra n t , jam res ipsas ex» plicant et a r g u m en ta s c r ip to ru m , jam veram t e x tus lect ionem inqui runt , m ag n u m erudi t ionis appa ra tu m et su m m am sedul i ta tem os tendi t

Voll. V & V I :

Vers io Suecana Codicis Novi Tes tam e n t i , præ fa t ione in s t ru c ta et adnota t ionibus hi storicis, criticis et philologicis i l lustrata. Jn

2

/

fine Apocalypseos: **d- f j Oct. 1S14." Plagg. 8

J9

och han har svarat m ig : var nogd med den gåfvan j a g g ifv it dig ; ty den styrka jag ger erhåller sit fulla m ått under vedermödor. D erfore b er om er ja g mig halst a f mina besvärligheter, på det at medlarens k ra ft må utbreda sit tjä ll ofver m ig ”

A dno ta t io , huic loco a d n e x a , liæc est: ”Detta så omtvistade ställe finner jag ganska lä tt vid jäm n -

förandet a f sammanhanget, v. 24 i föregående Capit-

le t , v. S i d e tta , och slutligen Galat. V I : /7. Cap.X I : 24 står at Paulus j gånger få t t ris. H ä r , v. 8• stå r at han j gånger bedt Gud at undslippa anohoyj/. A r axc^o\p annat än Jlagellnm? N ej visst icke. M ed detta ord Sfver sätta ot 0 Hebr. *pö och sp ina ,antingen Spina hos Hebreerna bety d t , eller målat, f la gellum. M en at endera är san t, visar Es X X V I I :4 . är ja g icke ond? man g ifve mig tistel och torne: med dem skall jag g å til strids: med dem i handen skall ja g upphäfva härskri. Conf. Arab. H ärbetyder det likväl icke flagellum själ f t , utan de m ärken han bar på sin kropp efter flagellum , hvilka voro

förödmjukande. Dessa märken kallar Paulus hos G a

lat erna GTiypiocTcc lä x,vçi& Jtjaä. ZncÅc\^ är här e f fectus pro elficientes — ocaSevetoc. Hebr . haxy .”

Vol . V II :

”Hebraiska Språket.'3 T ra c t a tu s de indole ac

genio l inguæ H e b r æ æ , inceptus in ” Tre. hôrna d. u Febr. i ß i p finitus in ” Trehor-

mo d. 31 Dee. 1820." — Plagg. 81^ et sche- dulæ 44 passim injectæ.

R e b u s popul i Israël it ici , q u a tenus ad o r tu m linguæ H e b r æ æ , ad cul tum ejus e t in ter i tum fece r i n t , b rev i t e r narra t i s ; studiis l i t e r a ru m H e b ra ic a ru m tu m C hris t ia norum t u m r e cen t io ru m J u d æ o ru m major ibus minoribusve ad u m b ra t is ; v a r i i s , ad illas quas i e mortuis excitandas adhibit is , modis ac ra t ionibus exposit is ac di judicat is; ex u n i ver sa vi et not ione omnis l inguæ, indolem ac n a tu ra m H e b r æ æ , historiâ cul turæ hum anæ d u c e , evolvit , e t exempl is e a m , Arab icæ ins tar , esse fig u ra ta m comproba re cona tu r , quam ob ca usam va r ia S. Codicis, tu m Veteris tum Novi T e s t a m e n t i , l iberius et magis f igura te in te rpre t and i praecepta t radi t et var io ru m V. T . loco rum versionis specimina exhibet . — Rat ion em o rd in em q u e h a r u m a rgumen ta t io num 7) et in terpre tandi praecepta t rad i t a brevissime p ro p o n e r e , denique specimen a l i qu od ver tendi methodi Auctor is adj icere , s tatuimus.

7) Probe quidem sentientes, apposita exempla, quæ argumentationes suas illustrandi firmandiaue causa Auctor ubique huic tractatui suo inserui t , totidem esse sollerliæ ac sagacitatis hujus philologi documenta; angustis tamen scriptiunculæ hujus limitibus hæc ingeniose electa exempla omnino prætermittere et sigla (Ex) tantum signare cogimur.

\

L i n g u a Orienta l i s (H ebra ic a scilicet cognatæ* que dia lec ti ) ant iquiss ima est a tque ab h o m in e p r i u s , q u a m majore in ceper i t cu l tum , usurpata . Si ig i tu r indolem hujus l inguæ et genium cognoscere velis , in animo fingenda est species q u æ - dam l inguæ puer i l i s, in qua minus de fo rm a et par t ibus v o c u m , qu am de eo , quod sono ea ru m indicatum et cogi tatum fue r i t , quæri tur . — Qu am*

' q u am dicendi facul tas est una ex dot ibus , q u i bus ce teris animal ibus antecel l imus ; a t t am en con« cedendum es i , l inguas non esse ingenera ta s , sed adquisitas. Sola en im , u t v idetur , l i nguarum e f f ingendarum facultas nobis a n a tu rà est insita, ipsa vero fo rma t io ea ru m ex necess i ta te , o m n iu m inven t ionum fonte , ori tur . L ice t enim infantis sensus ex ter n i stat im afficiantur, t am en ille n o n pr ius f a t u r , quam mens ejus adolescere et f i rmar i inceper i t ; t u m pr imum eo r u m l inguâ, q u o r u m c o n suetudine u t i t u r , loqui adsuescit . P r æ t e r e a l in guas ita esse comparatas , ex e o , qu od observa- tum est de iis, qui e x t r a societatem hominum a d o l ev e r u n t , p ro b a tu r . Societas ig i tur est l inguar u m , s icut om nium al iarum ar t ium scient iarumque p roc re a t r ix . — Homini incul to e t agresti par va est i d e a r u m copia ac medi ta t io angusta . In ex i guo r e r u m c o r p o r e a ru m et sensibi lium g y r o coar- c ta tu s , minus cogi ta t , quam sent i t , e t neq u i t no. t iones abs t rac ta s et genera l iores fo rmare . ' C o r , sensibus externis pervium , gravi te r quidem affi.

c i tu r ; quid vero Jiomini de re bus v idea tu r , neque e x p o n e r e , nequ e de iis jud ica re , nec suo u n a m qu am q u e reni nomine nu n c u p a re valet . E x quo seq u i tu r , u t l inguæ in hoc hominis s ta tu ex pau cis tantum vocibus conficiantur necesse s i t ; u t lice

voces paucas habean t g rammat i cas f lexiones; d e nique u t , quot iescumque desider ium vel affectus a. n imi ad loqu endu m hominem impel la t , sentent ias metapho r is , e r e b u s , quæ maxime ipsi sint famil iare s , petitis ex p r im a t Percep t ion es suas imag inibus enun c ia t , et quidquid o re s tudet ex p r im ere , depingi t H u n c s e r m o n e m , qui ex in sc i t ia , sen s ibus externis e t ab s t r ac t io rum g en e ra l i o ru m q u e n o t io n u m et ve rboru m inopia orig inem suam du» c i t , f igura tum dicimus. Cujus in omnibus linguis reliquiae adhuc i n v en iu n tu r ; quo vero minus e r u diti et instituti sunt ii qui l o q u u n tu r , eo frequen* t iores f iguræ ac tropi ; ubi autem cultus a c c r e v e r i t , et praecipue si homines in scientiis contemplat iv is s int versat i , figuræ et t ropi paullatim e v a n u e r u n t , e t p ro p r iu m ac quasi genera l ius dicendi genus i n valuit . Q u o d , licet magis im i tando, in omnibus scriptis poet icis occurri t . — Q u o d sic requis iv i t na tu ra et genu i t , id certo auxi t et ad su m m u m perd u x i t coeli temper ies . Cal idæ regiones fervi dos vividosque incolas p roc reant . Sensus fervens imaginandi vim ita auget , u t omne ei sit imago: vigenti ipsi v iden tu r om nia v igore reple t a et quasi praesentia. Frigidae con tr a regiones iner t iores languidiores-

que habi ta tores generant . Quae qu idem liebes n a t u r æ indoles imaginat ioni qu oque e o r u m inhaeret. Praeterea a r e b u s ad aspectum tam venustis et praeclaris in his regionibus, a tque 'in i l l is, animi eo r u m non inci tantur . P a r u m agilis est sensus , minus inflammatae cupidi tates. Igniculus , qu em n a t u r a in ani mo eo ru m dep osu i t , mater ia exardescendi care t . Q u o d discr imen et iam in E u r o p a n o s t r a invenimus. A b u n d a n t io re s enim imaginibus esse aus t r a l i um gent ium se rmones , quam b o re a l iu m , constat . — E t m y thus et historia pr isco ru m t e m p o r u m duo c o m m em o ra n t gent ium g e n e r a , qu o ru m a l t e ru m Asiam b o r e a l e m , a l terum meridionalem habi tavi t . Praeterea nos docent S. Bibl ia , pos teros f i l iorum Noa ch i ad diversas tres regiones se contul isse. Q u æ familiæ dissimilibus institutis ac l inguis, ad p lagas , ubi quaeque ca terva sedes co l locavera t , se con fo rm an t ibus , u t e b a n t u r ; ita u t in s e p t en t r io nali regione gr ave dicendi g e n u s , syllabis vocabu- l isque locup les , pressum et sub t i le ; in or ienta li

contra et aus t ra l i syllabis ac ve rb is inops , fe rvore au t em , imaginibus et p ic tur is locup le ta tum i n v a lueri t . Auris est sensus ob tu s io r , q u a m oculus. N a tu r a vero ex te r na re sque in eâ objectae oculos incolarum sep tent r ional ium p a r u m affecerunt . H i i taque homines exiguas t a n t u m , nedum ab imagi

nat ione ip so ru m , quasi fr igore ads t r ic tà , di tatas l inguæ suæ mater ias per oculos adsumserunt . N o m en , rei cuiquam cognitae i m p o s i tu m , ad aliam

designandam aut neq ua quam au t salt im p a r u m ad hibitum luit. P r iu squam nova res e t incogni ta nomine nuncupari po tuer i t , aur is a sono, quocum illa conferri posset , af ficeretur necesse fuit. In septentrionalibus ig i tur linguis imagines q u i d e m , paucæ vero metaphoras , pr imum r e p e r i u n t u r . — In rerum natura sub aciem oculorum p lu r a , q u a m sub audi tum, cadunt. Q u o fac tum es t , u t voces hominum in calidis regionibus pauciores s in t , t a n to autem plures i l larum cujusque significationes. Imaginatio eorum vivida simi li tudinem in t e r re s et res, notiones et not iones , res et not iones , d e p r e hendens, his similibus rebu s aut no t ionibus u n u m idemque nomen imposuit . Auris eo rum m in u s , quam oculus, commota ad m ag nam r e r u m cop iam , quas oculus v idera t ea sdem que , u t simi les , im a ginandi vis copulavera t , nominandam sonos non ßufficientes receperat . Q u a m ob ca usam l ingua eorum t ropis, q u am voc ibus , est ditior. Boreale s enim linguae a sono, aus trales ab intelligentia su m tæ sunt et conformatae. Illae sine ambagibus ullis c o gitata exhibent, hae vero quasi aenigmata solvenda proponunt. — P o s tq u am ad istum culturae g ra d u m homo pervenera t , u t cogitata sua in tabulas r e ferre coepisset, speciem r e r u m , quas p r o p o n e r e in animo habebat, p r i m um depinxi t. (Ex.) D e in d e , certis rerum p ro p r ie t a t ib u s , accidentiis et at t r ibut is observatis, figuræ i llarum et iam ad has ipsas p r o prietates, accidentias, a t t r i but iones ad u m b ran d as

adhibitae sunt* (E x ) — Haec significandi ra t io Cos- mogoniæ ve te rum , Th eo log iæ e t Ph i lo sophi» im pl icat ior q u id em , simul vero magis d isposi ta , in se r ta fuit . A t tamen ex his scient i i s , quamvis l i n g uam lo cu p le ta r in t , originem illa non du xe ra t . U t n a t u r a symboli fons h ie rog lyph ic i , et in o ra t ione e t in s c r ip tu ra , fui t; i ta ipsa ru r su s d ic t ionem al- legor icam effecit et consummavi t . Q u o d vider a n t , id s ignarun t , e t de inde, p r o u t s ignave ran t , loqui adsueverunt . H a c in r e speciem q uandam et effigiem nat u ræ l egum , e x quibus in omnibus es t quasi pulsus et r epul sus , depreh endimus . T a n d e m , scr ibendi pe r figuras genere omisso , scribi p e r l i teras coeptum est.

Si diversitas coeli in m o d u m cogi tat iones v o cibus et tropis expr imendi v im al iquam h a b u e r i t , ad ra t ionem sane gent ium boreal ium aust ra l iumque scr ibendi const i tuendam al iquanto p lus valuit . H a r u m nimirum oculi max ime aff iciebantur, q u a r e , qu od videran t , s ignarunt . Q u a de causa c r e de re l icet , has scripturam symbolicam invenisse. I l larum contra auris occupat ior e r a t : magis ad son o s , quam ad r e s , a t t en d e ru n t : quod a u d i e r a n t , s i g n a r u n t ; sonis enim percept is , signa e o ru m e x cog i t ar un t , e t scripturam literalem f o r m aru n t . Q u o niam longiores sonos , forsitan ex var ii s vocibus diversas re s significantibus saepe conflatos imi tab a n t u r , u t notam re i , commun e quod dam cum

his omnibus h a b e n t i , a p p o n e r e n t , vocabula p o lysyl laba p e r c r e b u e r u n t . H e b e t i o r ea ru m vis imagin u m fingendarum in causa f u i t , cu r parcis tropis u t e r e n tu r ; sed quia unaquaeque percept io suum v e r b u m , literis p ro u t sonus era t cons ignatum, obt inere t , tanto plura effecta sun t verba. Scr ip tu ra autem a u s t ral ium gen t ium , u t l o q u e la , fuit f igurata. S y m b o lum ad a l iud, a tque quod p ro x im e s igni ficabat , r e praesentandum in l oqu endo a d h ib en te s , eod em signo in scr ibendo ad easdem cogi tat iones in j ic iendas u teban tu r . U t l ingua ea ru m vocibus , i ta s i gnis quoque scr ip to r i i s , inops; his vero s ignis , u t vocibus, plures significationes subjectae. F u e ru n t solumrnodo r e r u m sensibil ium sy m b o la , quae ad res quoque, sens ibus non su b jec ta s , designandas adhibebantur . I t aq u e , quando in l ingua figura ta voci , ex. gr. aquam den o tan t i , vim m ultitudinis , mobilitati?, lim pitudinis, nitoris , ducis, vastationis , s u b j i ce ren t , symbolo aquce h ieroglyphico hæ omnes significationes inerant . Alia est linguae literis e x a ratae ra t io ; e tenim si aqua s cr ib i tu r , t a n t u m m o d o e lementum spec ta tu r . O m n es reliquae hujus vocis in l ingua f igurata significationes propr ii s in l ingua literali nominibus ap pe l l an tu r e t suis propr i i s sonis desi gnantu r . P o s tq u am v id e ra n t , apt ius cer t iu sque ésse sonos, quam res, notare, a f igura p ingenda des t i terunt et pro sono v o ca b u lu m , quod s ignum repraesentave ra t , scr ipserun t . Sic ad aquam s ignandam p o r ro non del ineabatu r ex. gr. haec figura

sed vocabulum aqua scr ibebatur. Nihilo tamen minus vocabulum aqua apud ge n tes , quæ seri- p t u r a m p e r imagines cum ea pe r literas c o m m u t a v e r a n t , omnes significationes signi r e -l inuit .

Q u o d jam de origine et usu dictionis a l legor i - cæ c o m m e m o r a tu m est , ad orientalem m ag i s , quam ad al ium p o p u lu m , maximeque forsi tan ad A r a bicum per t inet . A remotissima ant iqui ta t e , h i s tor ia t e s t e , a rmenta r iu s hic vagus in fervida m u n di * p a r t e semper ul tro citroque commeavit . Vis imag inandi illi a rdens est. U t ab omni alienâ d o min a t io ne ipse l iber , ita liberae etiam fu e ru n t co g i ta t ione s , audaciaque verba et soluta. Li nguam illius esse verbis locupletem p e r h ib e n t , e t testimoni i loco re fe r t cel. C e l s i u s , vocabula illi esse qu ingenta Leonem significantia. Sed observand um es t , m a jo re m ho ru m vocabulorum par tem non esse hui c animali p ro p r ia , sed pleraque appellat iva, q u æ , propr ie ta tes e jus , na turam, indolem, color e m , c e t t . , deno tant ia , Leonem figurate solummo- do s igni ficent , at saepissime simul aliud q u o q u e , quod e contextu perhibetur . Lingua Arabica v e r bis primitivis inops çst ; plura en im , quam ci rc i t e r undec im millia, saltim in Lexicis r e cep ta , non

h ab e t : notionibus vero tanto locuple t ior , quod quidem indolem ejus hieroglyphicam luculenter de clarat . Si igitur ad Arabicam dict ionem attenda*

m u s , hanc imaginibus reple tam deprehendemus. (Ex ) — Praeterquam au tem q u o d stylus Ara bum

in univer sum est p ic tpr is dives et al legoricus ; s ing u la ru m qu oq ue r e r u m vocabu la , tu m appellativa

tum p ro pr ia , substant iva et adjec t iva , multas p e r

ceptas r e s , et physicas et morales , prirnæ re i , cui ce r tum vocabulum fui t im pos i t um , vel ad simil itudinem accedentes , vel descr ip tionem cont inen

tes , depingunt. Sine dubio usus v e r b o r u m , quae

metaphor ice adhiber i coepta s u n t , mater iem alle- gorici dicendi generis praebuit , qu od tum recep tum ,

proba tu m et t r i t u m , p o s t e a , in vocabula recidens ,

significationes eo rum auxit . (Ex. ) — Q u æ qu idem

l inguæ ra tio si minus in te l l igatur , ex eo hoc fa c tum e s t , quod omnes cujusque vocis significationes , in Lexic is nos t ri s , n ex u ea ru m neglecto, cu m u la t a s , for tu i to exstitisse pu tar in t . Om nes vero p e r se pat ebun t significationes, si modo pr imi t iva r e pe r i a tu r , i temque si f igura tum illud dicendi gen us , ordo ser iesque sensuum orientali s hominis o b serventur . (Ex.) — Orienta les d ialec tos , in primis A ra b icam et H e b r a i c a m , tum verbis et significat ionibus , tum indole e t genio dict ionis, esse i n t e r se s imill imas, neminem vel med iocr i te r hisce literis i m b u tu m fugere poterit . Si ig i tur Arabica l ingua est symbol ica , H e b r æ a m q u o q u e esse f igu

ra tam patet . I ta se rem h a b e r e , exempl is pe rmul t i s , e Sacro Codice pet i t i s , com probar i p o t

est. (Ex.)

\

E x em p l i s fe re innumeris allatis, quibus f i rm a t u r ' u s u s Hebraeo ru m t a b u la r u m p in g e n d a r u m ,

in quibus n o n ve rba sed imagines sentent iam praeb e b a n t , i t e m q u e eos , non in phras ibus solum sed in vocabul is e t iam, imaginem rei alicujus pro n o m in e ipsius adhibuisse ; exempl is et iam os tendit A u c t o r , varias ve r b o ru m e o r u m q u e der iva to ru m significat iones in l ingua H e b r æ a éeque facile, a tque in A ra b ic a , jungi posse, si modo illæ a symbolo l i ie roglyphico, ex quo p r im ar ia or ta sit v is , d e d u c a n t u r ; in eo autem has linguas d iscrepare , q u o d minus sit H e b r æ a diversorum significatuum f e r t i l i s, a tque A ra b ica , quoniam ex illa nihil s u p e r es t , p r æ t e r quod in exiguis, quae Biblia H e b r a i ca con s t i tuunt , pandect is co n t in e tu r , ubi plures diversae voca bulo ru m s ignificationes non adeo frequentes o ccu rr e re possunt. At mul to tamen locuplet ior es t , q u a m , L ex ica nos t ra indicant. (Ex. )

A d h an c H e b r æ æ linguæ indolem h ierog ly - ph icam et al legor icam ul ter iu s com proba ndam tes t imonii loco in super asser i t H je lmerus : ipsos S:æ S:æ A u c to r e s de dictione q u ad a m , q u æ 'n o n ex v e r b i s , sed ex in te l lec tu , cujus tan tummodo in v o lucra ve rba s in t , c o m p r e h e n d a tu r , ment ionem facere (Lib . P ro v e rb io r . Salomonis Cap. I : fi, Sapient. Ejd. Cap. V II I : 8 1, Jesu Si rachi Cap.X X X V I I I : 24 , X X X I X : i — 5): ant iquissimas, p r æ - ser l im L X X I n t e r p r e t u m , versiones in locis i n n u meris a t ex tu H e b r æ o , saltim u t in Lexicis verba

expl ican tur , t an to r ecede re , u t nu l lo modo cutn verbis Hebraeis, nisi concedatur , hpec h ieroglyphi cs fuisse h ab i t a , co n g r u e re posse v i d e a n t u r , (Ex ) : tuin ve te re s , tum recent iores Judaeos, ex. gr. Jo . s e p b u m , P h i lonem , M a im o n id e m , decla ras se , S. Biblia parabo l i s , metaphor is hyperbu l isque esse r e ferta : hoc dicendi gene re J k s u m , præcepta suaorbis t e r r a r u m incolis t r ad e n tem , usum fuisse: in Epistolis Pauli Apostoli figuras et al legor ias saepe o c c u r r e r e : tem po ris denique apostolici C h r i st ianos, quan do Vet. T es t am e n tu m ad h i b e r e n t , allegorice et symbolice id in terpre ta tos esse. (Ex.)

I taque ver ba Hebraea ad propr iam e o r u m significationem non sem p er r ed d en d a , sed saepissime t an tu m m o d o esse h ieroglyphica et not iones a l - legoricas involvere , non solum a r g u m e n t a , ex ipsa lingua pet i t a , et ve te rum testimonia sed r ecen t io ru m quoque Judaeorum er ro res dilucide demons t rant . Q u o d omnino com mentar i i ipsi Cab bal i s t arum confirmant . Q ua mvi s n imirum hi v e r u m in te l lectum haud praebeant , inde tamen ed o c em u r , c o m men ta tore s ipsos agnov is se , abs t rus iorem quenda m sensum in verbis subesse. P r incip ium enim i n t e r pre tandi e phi losophia seu theologia et fabulosis aetatis suæ t radi t ionibus petentes , t an tum m odo in eligenda verâ viâ intellectus enodandi e r r a ru n t . Quo fac tum es t , u t mul t i , recent iores q u o q u e , Hebraeam tamquam singularem pecul ia remqu e r e ligionis l in g u am , ad cer ta placita theologica con-

f o r m a ta m , exist imarint . E s t autem hæc a n t i q u i s

s imorum hominum l ingua, cujus vis e nat u râ et rebus conspicuis, a r te rh e to r ic a et poët icà adjuvante , p e t en da. T r o p u m involvit s ingulum quod qu e vocabulum, cujus variae significationes a primi t iva , co rporeum quoddam dénot an te , sun t deducendae. Ig itur , si locus

quidam est expl icandus , plurimi in teres t , not ionem

vocabu lorum propr iam et na tu ra lem indagare. Si autem haec orationis nexui non co n g r u a t , tunc

omnes , quas depingere vel p e r metaphoras signi ficare illa possit , not iones animo per pen dan tu r et ea , quam orationis t e n o r requ ir a t , eligatur. T e m poris enim successu physica ipsa significatio in symbol ieam abi i t , ita u t non re m n o m in a ta m , sed pot ius a l iam, quae, s imil itudine illi accedens , imit ando expr imi non potuisse t , vocabulum s igna- r i t . (Ex.)

U t scr ip ta Hebraeorum rect e intelligaftius, alio plane m o d o , a tque h ac te n u s , l ingua est t rac tanda. Hebraeum p e r imagines locu tum esse, i t em que in verbis s en su m , p lane alium atq ue p ro x im e ipsa ind ican t , occultum l a t e r e , teneam us oportet . V e r b a enim sun t symbola hieroglyphica . E r r o r e s , in quibus haeserint p r i o re s , evi temus e t , quod ex his disquisit ionibus conc lu da tu r , sequamur . N e q u e enim nos cum Judaeis et pr imis Chr is t ianorum philologis, q u i , quando vocabula ignota occu rr e re n t , ad ar tes cabbalisticas seu myst icas, u t sensum quen-

d am , sys temat i suo theologico a p t u m , ob t ineren t , c o n f u g e r u n t , typos fu tu r a r u m r e r u m , quas , quum imaginem adh iberent , auc to re s p lane ignorar in t , r e - sp ic iamus; sed u t imago et not io in te r se q u am max im e co n g r u an t , imagini nativae not ionem subj iciamus nat ivam: neque cum illis eandem significa t ionem eidem voci , in q u o cu m q u e c o n te x tu , nul l â h ab i t a r a t i o n e , u t r u m illa ad h u n c , a n n o n , conven ia t , t r i b u a m u s ; sed omnes adm i t ta m us significationes, quæ ex aliis dialectis e t p e r im a g i n e m vocabulo inesse ostendi poss in t , a tqu e e a m , quam paral lel ismus m e m b r o r u m et v e r b o r u m c o n t ex tu s r e q u i r a n t , eligamus. N eque cum r e c e n t i o - r i b u s , q u u m ad s tudium H e b r æ æ l inguæ Ara bi cam adhibeamus , illam t am q u am occidenta lem l i nguam t r a c t e m u s , sed const ruendi m od um di l igenter c o n s ideremus , omnes i tem dialectos orientales in t er se simul comparemus e t , q u am q u am v e r b a , ex i isdem literis conf la ta, significationes m ax im e d i spa res h a b e a n t , omnes t am en etx eadem no t ione p r i mar ia o r i r i , repu temus. M in ime en im in verbis Ori en ta l iu m et in stilo eo r u m est e x c u l t i o ru m g e n t i u m subtilitas. N e c , quamvis nullus sensus ex verbis tex tus H e b r æ i secund um s ignif icat iones , quas L e x i c a , vel Arab ica vel H e b r æ a , p r æ b e a n t , o r i a t u r , t am en cum recent ior ibus ad var iantes l e ct iones formand as illico adducam ur . D ignum q u i dem est quod n o t e t u r , adeo exiguas in tam vete r i e t t am sæpe reficto codice esse var ian tes lec t io

n es , quas Kennicot, permul t i s codicibus col la t i s , i n venit. Q u u m autem veteres in terpre t es a t e x t u , jam r e cep to , saepe recesser in t , eo , sine dubio-, h o c factum es t , quod al iam vocabulo t r i bue r i n t signi- ’ f ica t ionem, non quod in codice var iantem lect ionem invener int . — Cer t e l inguam H e b r æ a m neque verbis tam aff luentem, u t cuique rei vel cogitationi p ro p r iu m sit vocabulum , neque tam aptam et p r e s sam , ut cuique voci unica t an tum notio sit s u b jec ta , credas oporte t . Q u o d quidem naturæ o- mnium l i n g u a r u m , et max ime o r i en ta l i um , c o n t r a r iu m est. ( E x )

Usus a l i arum dia lec torum or ien ta l ium, praeser tim Arabicae, ad locos S. Bibl iorum obscur iores i l lust randos jam diu compro ba tus fu i t , i ta u t hac de re non ampl ius am biga tu r Obse rvandum tan tum, illas huc usque non ita fuisse adhibitas , u t lucem, quantam po tuissent , maximam sparser in t . V e r b o rum soluinmodo , non cog i t a t ionum , originem viri docti scrutat i sunt : unde tamen omnia pendent . O r i entales enim ex imag ine , quam verba a d u m b ra n t , n o n ex verbis ipsis, pe t un t intellectum. I d , q u o d est i n c o r p o r e u m , co r p o re amiciunt, id, quod generale, individui loco h ab e n t , et formas vi resque r e r u m individuarum ad propr ie ta tes generat i rn d e p in g en das adhibent. E x p lo ran d u s igi tur ten or s ensuum , et quomodo ex unâ notione vocis cujusdam ceterae sint natae, perspic iendum est. Hic inodus verba scru«

5

tandi filum Ariadnæum ad fo rmulas ïoquendi m e - taphor icas e t p ic turas symbolicas comprehendendas sæpe nobis praebebit. Si locus , cujus verba su n t m e taphor ica , ad l i teram t rans fer tu r , mythos , quem ii so lum, qui a r tem callent symbol icam , in- tel l igunt , orietur. Si vero f igura tum v e r b o r u m sensum pe r sequar i s , ser mo quot id ianus , qu em quisque facile per spic ie t , e ruet u r . E x penur iâ v e r b o ru m in pr imordi is linguae e t vivida loquen t ium phan tasia hæc dicendi ra t io orig inem suam duxi t. V e r b a impl icare et ænigmatice loqu i , i d , q u o d m atu r e ars excepi t , t a m q u a m specimen doctrinae h ab i tu m es t , t u m ad lec torem at t en tum faciendum ac m en tem ejus a c u en d a m , tum u t d i c e r e tu r : p r o cul h inc es tote profani ! ” D et å r h ä r , som A ra biskan räcker en hjälpsam hand. H011 står än i dag i sit prunkande utseende, och upplyser vågen , der den aßidna Systren } ore detta haj t s in g å n g , och fr å n h v i l - ken des skugga är oskiljagtig. M an gore derfore alt närmare och närmare bekantskap med denna lejvande Systren, så skal hon fo r os yppa sina hemligheter. M en lik våra fru n tim er , meddelar hon sig ej på en g å n g : hon tycker mest om at man gissar till hannes mening: hon visar ej opet sina behag, men låter se dem genom en skirduk , som holjer dem.” — N e H e - b r æ a m l inguam sicut occidentalem t rac tes , caveas. H om in ibus est pec u l ia re et p r o p r iu m , quod omnino in philologis V. & N. T es t am e n t i max ime eluce t , suo n im irum ipsorum modo om nia sem per metiri* Sic

vetus ta t em ex ra t i one te m pori s , quo illi ipsi vixe-

nebr is ob ru ta tali m odo e run t . Cuju9 quidem rei satis s u p e r q u e docum en ta in nost ra t ibus versiouibus vet er ibus insunt. Hae cer te, u tpo te q u æ ve rba , non sen ten t i a s , au c to rum r e d d u n t , res , u t nobis appar e n t , m ira s , insulsas e t in terdum ridiculas cont i nent . Sic in ludibr ia futilium a tque i r r i sorum abier u n t et in ter sapientes v iros , linguae auc tor iun im p e r i t o s , in cont rove rs iam venerunt . Q u o et iam factum e s t , u l S. Codex mul tum de exis t imat ione sua apud haud paucos pe rd id e r i t , un de q u o q u e sa lu t a re i l lud , quod a l ioquin , si fides ei debi ta h a b e re tu r , efficere potuisse t , jam non efficiat. T e m p u s ig i tu r jam u r g e t , u t nova ver s ione , ad verba minus ads t r i c t â , u tpote q u æ lec tor em , idiomatis au c to ru m i m p e r i t u m , ad sententiam plane al ienam p e r d uce re poss in t , malis occurramus. O m n in o Sacrae Scripturae i n te rp re ta t io , sicut versio cu juscumque scr ipt i p ro fan i , ita est conf icienda, u t sensum tex tus Hebraei p lane r e d d a t e t , quan tum fieri p o s s i t , cha ra c te re m cujusque scriptoris indicet . V e r b a p ro verbis re d d e re est officium alios se r m o n e i n s t i tuent is , n imirum u t vi ac potes tate v e r b o r u m p e r e t ymologiam et t ropum im buan tu r . I n t e r p r e tem co n t r a , populo in se rv i tu ru m , s en su m , u t ipse h u n c co m pre hender i t , ex pr ima t opor te t ; alias enim tu m ve rs ionem, qu u m tex tum H e b raeu m , l ec to r p a r u m in te ldge t , et in ae ternum quasi obsignat i e run t Libr i Sacri.

Ut vim et ef fec tum hieroglyphicæ hujus S. C o dicis in terpre tandi ra tionis cognoscas , speciminis loco ora tionem Jacobi valedictoriain heic adjicere

juvabit .

” Mos.B 4g : 3 , seqq.M in förstfödde son! R u b en !D u , som utgjorde all a) min glddje l) ,och som, fra m fö r alt annat, var förem ålet för min

stolthet c) ,D u blef den, som förödm jukade d) m ig ,

n) ify» a l t i tu do , sum m um, i r p intendit, ex tend i t , e longavi t ; intr. longus , altus fuit . Se Ar.

och Æ t h . i m

b) riNUt a l t i tudo , sp len dor ; q u i a , quod al tum es t , eminet . Splendor målar gaud ium, aldenstund

ogonen g n is tra , då man dr glad. Ar. dr crevit,

altus, elatus fuit . fiNv; i r p al ti tudo gaudii , dr s u m m um gaud ium.

c) ii? g l or i a , res de qua quis g lor ia tur ; objec tum gloriationis. Ar . lc. po tens , for ti s, illustris

fuit .

d) *>rO in ter i tus m eus , humiliatio mea. Ar. pene t ravi t rem. I V p e r d id i t , exitio dedit. P e r

fo ra re exis t imat ionem alicujus , ar humiliare. H a rmed menar Patriarchen d d brott, som omtalar ofvan- före Cap. 5 5 : 22. Rubens ger ning v isar, a tt han

och gjord» m g den största sorg «)F lyg tig t f ) , som et rinnande v a tn f ) , var det, hvar-

å ve r ja g yfdes s):det hade ingen varagtighet h).D d du lade dig i din Faders sä n g , sd förverkade du din forstfådslordt t *) :

ville upphäjva sig til sin faders och sina brSders fö r tryckare. Se J. D. Michaelis Mosaische Recht . 2. Afl. p. 2 8 7 , och detta kallar Patriarchen en för- nedring. 8cc.

e) pN moles t ia , concr . molest iam creans.

/ ) D etta ord stdr ej i contexten, men ligger i bilden; och att denna vattnets egenskap, och icke någon anan har menas, visar det följande uttrycket "imft bN n o n q u ie tu m fecis t i , eller fecit.

g ) i n ö t u m o r , s u p e r b i a , h. e. r e s , de qua glo-^ r i a t u r , dr et ab s t r a c t u m , hvarmed Ruhen målas.I Chald. i n ö i Aph. T u m u i t o c h i ^ r * su per - b i v i t , g lor iatus est.

h) örp e x ten d i t , extendi t se , humi jacuit , qui evi t , f i rm us , immobilis fuit. IV. immobi lem , du ru m , f ixum egit, i m h Sn non egisti f i x u m , non fuisti f ixus vel quietus. Sn dr hdr detsania som nS.

i) nSSn profanasti . Först föd slor ätten var cn helig rä ttig h e t, och nålles fo r en sådan dn i dag i Orienten. D en som förverkar den, har då a f klä dt det he-

D å du förödmjukade m ig , uppsade du mig lydnad h) .

liga den medförde och g jo r t sig profan. Forstfödslo- ratten bestod d eri, at innehafvaren åer af tog dtibel lott fra m fo r de andre bröderne, och b le f, efter Fadrens dådt C hef de fam ille , så at hans broder, och hela stamen blefvo honom underdånige. Se Mich. Mos. R e c h t 2 All. p. 102 och Pau l i Fagi i anmdrkn. ad li. 1. vid T a r g u m lat ine versum, J a g har ej kor- tare kunnat g ifva det concisa u ttryck , hvaraj fö r fa tta ren sig betjänt.

k) E fte r orden: humil ia t io m e a , insurrect io vel cr imen e r a t , m x i , d ep o s i tu m , depres sum, humile

qu id ; äfven actio depress ionis , humiliat io. H vad härmed här fo r s tå s , är redan sagdt v id y . 4. Ar. posu i t , col locavit , d eposu i t , depress i t , humiliavit .

ascensio, i n s u rr ec t io , pervicacia , i n o b ed ien - tia. I A r . är elatus fu i t , superbiv i t , ascendit. Syr. u-xA.— id. IV f r au d u len t e r egi t , inique fecit. Subst. ca lumina , oppressio. , I Æ -ihiop. är iSv firJern fefel li t, defeci t , descivit, abne - gav i t , r en u n o ia v i t , rejecit . är et subs tan t i v u m , som ej blifvit upptaget a f Lexiccgrapherne , svarande emot A r . och Syr. Rubensarfslott lilfS ll Joseph^ som på det sä tt fick dubel lo tt , at Hans bägge söner Manasse och Ephraim togo hvar- dera så stor lott som hvar och en a f deras Farbroder, och Rubens Chefskap f ö r Stamen disponerade J a -

Simeon oeh Levi Sr o et genom broderskap *); mordvapnen blefvo et n y tt föreningsband •») dem

imellan :j fa g deltog ej i deras åfverlSggning n) ,och min person var deras flock icke fö ljag tig ° ) ,

cob fo r Hans broder f fu d a , Bihlas yngste son Se i Chr. 5 : i , 2.

I) c n n N brå ier , målar har den enhet i tankesatt, som hos Simeon och L evi fö ru tsa tte s , såsom bröder, ffa g har sökt at uttrycka detta i Sj v er sättningen. 1 Chald. n r i N consui t , consociavit. I A r . ar funis. riN ar då egenteligen conjunct io , c o n j u n c tum quid; concr. co n ju n c tu s , sanguine con junc tus , f ra ter .

m) m 3» L iga tu ra . Emedan T z e r e , som står under 2 fo rråder et v e r b u m concavum, så ja m n fo • rer jag or det med A r . j^£==>, m e d . j , som ar collegit in u n u m , congess i t , colligavit.

u ) E fte r or den: min s ja l kem , eller var e j , i deras ö /verlaggning , rådplägning.

0) E fte r orden: min person förenade sig ej i deras församling. — "h22 grave dururn quid Exi~ s tent ia , res existens , co rpus , persona. M ed ßoek menas Simeons och Levi fam ilier och husfolk , hvilka an- föllo Sichem. i n D rad. "im V a ra et med en hop , ar in förlifvai med den, fö lja honom.

når de i sin ÖJ v er ilning mördade den ange man-nen P),

och, efter tråjfad förlikning ? ) , dråpte r) LandetsHerre s ) .

Olycka öfver dem, f ö r deras häftighets skul, somutbrast i våldsamhet !

och fö r deras bitterhets sku l, som ej låt blidka sig * j ! Simeoniterne vil ja g låta f å en lott bland fa c o -

biterne,men L evi barn vill ja g kringströ uti hela L ra e l “).

p ) H år alluderas til Sichemiternas m ord , hvarom v i låse historien ofvanföre Gap. 34. M ed menasSichem- D et står i opposition med i följandeHemistichio och betyder såleds något subor donner ande, i ålder och vårdighet. I A r . år mollis, lenis,t en er fuit. Cap. 3 4 : i g kallas Sichem i j o .

q) p s n A r. [sop reconcil iatio. V e rb . L»

D ig , J u d a t skola dina bräder erkänna fä r o f ver-herre w) :

din fo t *) skal du sätta på dina fiänders hals;fo r dig skola din Faders säner nedfalla till jordentD u ska l, J u d a , likna en Lejon unge:a f ro f skal d u , min son! blifva storD å han lagt sit byte under sig l ) ,så ligger han t r y g g , som et Lejon eller Lejinna :hvem vågar att kora upp et sådant?

w ) wp ‘i',p är antingen adduc en t t i b i , scii, m u n e r a , eller m anum scii, dext ram d ab u n t , h . e. h o nora bun t , B ägge delarne målar ett erkännande a f üfverherrskap,

x ) D å "p nyttjas om d ju r , målar det fo t & c. Se A r . cAj. Uttrycken här måla fienders underkuf* vande. Se Es. 5 i ; 25.

y) betyder här växa , tilt aga. Se i Mos.4o: 105 Es . 5 3 : 2 ; 5 5 : i 3 ; Hos . 1 0 : 8* Sama bemärkelse ligger under ccroißxtveiv, Mat th . 10: 17 , Marc . 4 : 7.

3) incu rv av i t , incl inavi t , f lexi t , scii, r a p t u m vel praedam. A t detta är meningen , synes c f uttrycket v. 10. I JE th. betyder ordetpercuss i t , hu m i pros t ravi t . 1 A r . är g os admovi t aquae eamque p o tav i t , non haur iens m a n u vel vase , hvilket är inclinavit se ad h ibendu m.

Anfurarestafven â) skal ej nedläggas a f j f t td a ,

eller ro/vet ") ryckas ur tassarne pd Lejonet

inan detta f a t t sin bukfylla ° ) ,

a ) u l v v i rg a , dr embleme pd hvad Sfverherr-

skap , som halst. H a r dr det en commando st a f i en

Generals hand. D etta dr tyd lig t a f v. 11, der f ang a r omtalas.

a ) ppn>0 res quæ ju re compe t i t , qu am posside t quis : m eu m tu u m , suum. Sd kallas hdr R of-

v e t , soni Lejonet tagit och haller imtllan tassarne. Ar.

ev e n i t , accidit ; f irmus fu i t ; v e ru s , justus fuit . dr j u re competens .

oj b'V] d is tentus venter . D o n e c vene r i t , h. e.

fu e r i t distentus v e n t e r , malar hvad ja g i texten u t

tryckt. I A r . dr ,JLw laxus pendu lusve fu i t v e n t e r , med . 2 . Sama bild ligger i '■orrnn Jer . ö i :

34. A r . ^L> magnus fuit v e n t e r , IV m agnu m f e c i t , d is tendi t ventrem. L X X hafva periphraserat

ordet: ccç ctv eÅSq roc. cc7Soxeipevoc, donec ven e r i t ,

quue seposita vel re se rv a ta sunt illi, h. e. quæ illi competunt . h7Soxeipevoi malar m a t , derfdre fö rklarar

H esych ius urcoxenoci med nrcipccvTo&i, hvilket nytjas om m atlagning . Es . i o : 17 ofversdtter Symachus m u t ,

om han der iv e ra t a f fiï\u p o n e r e , med cc7S oxe ip evoe,

s epo s i t a , och forbinder det med xocrccipocyercci. H vad

d r , i denna context, det som iilkomer L ejonet? Ac

och folkslagen svurit honom lydnad,

och sin m an te le) i den röda musten f ) .

Rödare 8) an vinet brinna Lejonets ögon,oeh hvitare an mjölk ar skumet ou.kring tander-

ne på det.

Orörlig skal Zebulon stå vid fia nders'an fa ll :

e) m o A r , jj tegum entum jumentorurTTdor- sis im poni so litum ; in gen tegu m en tu m . Rad. cP}** VIII. rec te firm iterque insedit in dorso e q u i , h e. texit dorsum equi.

f) Sasoni Lejonet fargade sin pals nted bloden a f det rifna d juret, så skulle jjfiida f a r ga sina kla der med vin. Denna bild målar dels öfverßöd , dels fia n • ders besegrande. Es. 63 : i — 6. — Redan i de aid■ ste tiderne utmärktes jfuda. Dom.B. 20: 18.

g ) Rodna målar den eld i ögonen, hvilkefi visar sig hos en uppretad. Om Hector sager Homer. II. X V : 607. too öe c\ ocas Åoeju7sea^yjv, och om / Ichilles II. X I X : 16. . . . ev ös oi otycse öeivcv v 7so ßXtityotquv, ooaei aeXocs, ejreQctocvSev. M ilton sager om satan , at han hade. Eyes that sparkling blazed. Paradise lost« 1 Book s. 190. Se ock Uppenb.B. 1: 14. 8).

8) Sic nolis perpetuis, quas tamen apponere loci angustiæ vetant, versionetn totius cat minis illustrare pergit cel Interpres.

s jä lf skal han anfalla d em , som koma honomnära.

M ed Zidonierna skal han drifva handel.Isas car skal bli/va en arbetsäsna,som , dd hon lwilcir, l igger imellan vatn och g r ä s fHan skal finna sit hemvist godtoch se et vakert land;derfore skal han boja sin nacke under oket, och blifva broder till honom som drager plogen.Sd v ä l , som ndgon af de andra Israelitiska sta

rn ar na,

skal D a n underkufva sina f iänder:Dan skal likna en orm v id vägen ,det stingande d ju re t , som lurar der resande fram

j a r a ;Han hugger hästen i hälarna ,och den som rider p d honom faller baklänges.f fa g anropar vd r Herre fo r din fö rs tö r in g .

N ä r G ad blir anfallen a f fiändliga hopar, sd skal han sid dem til jo rden ; han skal förfö lja och nedgöra dem.

Från A sser skola läckerheter koma , a f sädana lefver han s j ä l f ,och han skal fram bringa det som smakar Konungar.

Naphtali skal vara som en hind i det f r i a ;den skönaste afvel alstrar den a f sig.ffoseph liknar fälen a f en vildåsna ;

oforvagen är han, som den unge fä len v id källan,som vildåsnorna pä en f e t betesäng.

Honom förfölja sky tta rn e , och skjuta p å honom ; med sina skott förfö lja de och drifva honom i

trä n g s el ;«m2 ÄflMf båge skal svara med skott p å skott , utan

uppehåll ,och p i la r n a , jo7/2 f ly g a f r å n hans händer , xÅ’o/a

fördriflva hans f län der . D i n seger skal u tgå f r å n dens hand, som varit

ffacobs ledare ,t i l fö l je a f den herdens s ty re ls e , som var Israels s tö d , f r å n din Faders G u d , xom xÆo/ z/oro oft« h jä lp , /ir«7z A llg o d e , som skal göra d ig rik ;H an skal rikta d ig med himelska g å fv o r f r å n

h öjden ,g å fv o r ur h a /v e t , liggande p å des bo tn ,

77700? g å fv o r f r å n sköte och qued.D e r ikedom ar, som din F ader tilönskar d ig , skola vara va ra g t ig a re , än de uråldriga bergens

g å f v o r ,än alt det kostbara , som de med jo rden jäm n årige

kullarne hysa : D e jskola vara^såsom en krans p å ffosephs h u fv u d , och såsom en p r y d n a d p å hjessan a f honom , som

är kronan för sina bröder, Benjamin liknar en sargande u lf ; om dagen sinker han sit r o f , och om natten g ö r han by ted7

Jam s e q u i t u r , ut de usu t rop icæ i n t e r p r e

tandi m e th o d i , s icut ins t i tu imus, aliquid dicamus. —

I g i t u r quam vi s mul ta sane sint a r g u m e n t a , quæ

cont ra t; opicam illam in te rp re tand i ra t i onem, a b.

Hje l mero t r ad i t am , af fer r i possint: scil icet istius-

modi in t erp re ta t ione m conjec tu r is saepissime vel

ad suminum speciosis a rgum en t is inni ti ; tali expl i

ca t ione , quidquid animus ferat , in S ac r u m Codi

cem inseri posse, cett ; h æ t amen o m n e s , q u æ -

cu m que s in t , adversariae ra t ioc ina t iones , quoniam

re b u s in facto positis c o n f u t a n t u r , ad rem ipsam

conve l lendam non sufficiunt. Cer te enim is, qui

legi t na r ra t ion em in Lib. Ju d icu m Cap. IX: 8— 15 de a rb o r ib u s , quæ ad regem sibi ungendum coi

v e r u n t , non dubi tabi t , quin vocibus nUNh , fPT et

]öa Gideon et filii ejus (Cf. Cap. VIII : 22 , 23), vocabulo TiDM vero Ab imelechus , intel l igantur N e que

omnino P sa lm u m Davidis L X X X legentem fugie t ,

vocem ibi de sc r i p ta m , Israel itas re sp ic e re , et

vocabu la -p th hostes e o r u m , Baby

lonios spectare . Scr ip tores Sacr i f igurate se locu

tos e s s e , in t erdu m ipsi i n n u u n t e t , quo ejusmodi

p e r t i n e a n t , explicando dec la ran t , v. c. Jes. V : 7?

Ezech. V I I : 12. Si ig i tur in Sacro Codice f iguratae proposi t iones passim i n v e n iu n tu r , q u æ s e n

ten t i am a v e r b o ru m p ro pr ia significatione pro rsus

diversam b a b e n t ; in dub ium vocari non p o t e s t ,

quin hos locos i ta i n t e r p r e t e r i s , u t probabi l i s sen - sus dep r eh en d a tu r . A t t a m e n non nega ve r i m us , d ict ionem f igura tam magnæ subjec ta m esse ambi - gui tat i. J e s u m ip sum , tali d ic t ione u s u m , p o p u lu s vel d isc ipul i , eodem s e rm one in i t ia t i , non s e m p e r plane in te l le xe run t . Yid. Joh. V I : 52 , 60. A n i mo ver o r e p u ta n d u m es t , t r o p u m , e t i am in l i n gu a mag is f igura tæ indol is , no n t a m in l ingua ip sa , q u a m in lo q u e n te esse po s i tum a t q u e a vi hujus ips ius im ag inum f i n g e n d a r u m , a notitiis ejus ac r a t i o n e videndi , co m p o n en d i e t connectendi p e n d e r e : q u æ quidem omnia ap u d homines d i v e r sos d iv e r sa s u n t ; q u a re t e n o r e m sensuum scr ip tor is cuj us dam vix a l i t e r , q u am ex eo , quod con tex tus docet , i n d ag a r e poter is . Si tali modo r em ipsam n o n sem p er d e p r e h e n d a s , in eo , q u o d cum filo ora t ionis c o n g r u a t , nec ætat is i l lius, q u a scr iptus est l i b e r , nec i l l o r u m , quibus des tinatus e s t , hominum d e c re t i s , op ini on ibus ac m o r ib u s r e p u g n e t , adquiescas. Cer te h æ c melior est v ia , q u am si verba de verbis t r a n s f e r a s , quâ sensus p l e r u m q u e o b t in e tu r pe rp le xus vel nul lus 9). Mul tum qu idem ad Sac rum Codicem i l lu s t r an d u m co n f e re t , si illâ i n t e rp re t an d i r a t i o n e p lu r a S. Bib l io rum loca d i l igenter et ingeniose ex am in en tu r . Ub i vero sensum vel simplicis f i g u - r æ vel p l u r i u m , h is tor i am efficientium al l eg o r i -

9) nisi in nolis appositis verba i terum, et quidem p r o l ix ius , explicare malis.

c a m , non plane per sp ice re poter is , ibi inscitiam p a lam profitearis. — C er t e quidem nos non fugit, N o s t ru m in terp re ta t io nem al legor icam variis Scripturae Sacræ locis, v. c. in ver tendis na r ra t ion ibus de c rea t ione m u n d i , d e l a p s u homin is , de ægrotis a Christo sanat is, de festo nuptial i C a n æ , ce t t . , u l t r a qu am p a r es t , extendisse et praeterea , nimio forsan f i g u ras repe r iend i studio d u c t u m , in t rans fe rendo sæpe er ravisse ; credimus t a m e n , et ambigu i ta tem et discr imen fore nul lum, si vim cujusque vocabuli int e rp res penitus per spic ia t , regulas grammatices diligen te r observet , con tex tu i s em pe r inhaereat nec filum orationis u m q u a m o m i t t a t ; si denique usu f igurarum bene in s t i tu tu s , men te l iquida atque' animo n o n praeoccupato , ver ita tem solam in tege r e t rel igiosus requ ira t . In quacum que enim ser ie orationis vocabu lu m a l iqu od , sensum conspicue innu ens , s em pe r fere inveniet ; q u a r e , ' si significatio illius bene sit cogni ta , significationes qu o q u e re l iquor u m , quæ ejus sunt praedicata, sæpe perfacile conspiciet.