archeologia żywa 2120 archeologia żywa

ARCHEOLOGIA BIBLIJNAARCHEOLOGIA BIBLIJNA

Chleb dla pro ro kaPo­cho­dzą­cy­ z­ Bor­de­aux­ piel­grzym­ do­ Zie­mi­

Świę­tej­oko­ło­333­ro­ku­za­no­to­wał:­„Od­Jor­da­nu,­gdzie­Pan­zo­stał­ochrzczo­ny,­jest­tu­za­le­d­wie­pięć­mil.­ Jest­ miej­sce­ na­ brze­gu­ Jor­da­nu,­ nie­wiel­kie­wzgó­rze,­z­któ­re­go­Eliasz­zo­stał­wzię­ty­do­nie­ba”.­Rzym­skie­pięć­mil­to­dzi­siej­sze­pół­to­ra­mi­li­an­giel­skiej.­Piel­grzym­wspo­mi­na­o­ko­ście­le­wy­bu­do­wa­nym­w­tym­miej­scu­i­wy­raź­nie­za­zna­cza,­że­ma­na­my­śli­wschod­ni­brzeg­Jor­da­nu.­Po­dob­nym­echem­brzmi­ano­ni­mo­wy­tekst­o­św.­

He­le­nie,­mat­ce­ce­sa­rza­Kon­stan­ty­na,­o­któ­rej­mó­wi­się,­że­„do­tar­ła­do­rze­ki,­w­któ­rej­nasz­Chry­stus­i­Bóg­był­ochrzczo­ny­dla­na­sze­go­zba­wie­nia­i­kie­dy­prze­kro­czy­ła­Jor­dan­i­do­tar­ła­do­gro­ty,­w­któ­rej­żył­po­przed­nik­(Pań­ski),­zde­cy­do­wa­ła­o­bu­do­wie­ko­ścio­ła­pod­imie­niem­Ja­na­Chrzci­cie­la”.­We­dług­ Teo­do­zju­sza­ (ok.­ 530­ po­ Chr.),­

„w­miej­scu,­gdzie­Pan­był­ochrzczo­ny,­znaj­du­je­się­mar­mu­ro­wa­ko­lum­na,­a­na­ko­lum­nie­za­wie­szo­no­że­la­zny­krzyż.­ Jest­ tu­ tak­że­ko­ściół­ Ja­na­Chrzci­cie­la,­ któ­ry­ wy­bu­do­wał­ ce­sarz­ Ana­sta­zy”.­ Da­lej­Teo­do­zjusz­ za­no­to­wał:­ „Tam,­ gdzie­mój­ Pan­ zo­stał­ochrzczo­ny­jest­–­na­da­le­kim­brze­gu­Jor­da­nu­–­nie­wiel­kie­wzgó­rze,­zwa­ne­Her­mon,­skąd­zo­stał­unie­sio­ny­ pro­rok­ Eliasz”.­ Oczy­wi­ście­ nie­ mo­że­cho­dzić­o­po­tęż­ną­gó­rę­Her­mon­na­pół­no­cy­Izra­ela,­ któ­rą­ trud­no­ by­ło­by­ ją­ na­zwać­ „nie­wiel­kim­wzgó­rzem”.­Mo­wa­ra­czej­o­Wzgó­rzu­Elia­sza.Z­ te­go­ sa­me­go­mniej­wię­cej­ okre­su­po­cho­dzi­

no­tat­ka­ An­to­nie­go­ Mę­czen­ni­ka:­ „Po­ tej­ stro­nie­Jor­da­nu­ znaj­du­je­ się­ źró­dło,­ gdzie­ Jan­ udzie­lał­chrztu.­Stąd­do­Jor­da­nu­jest­dwie­mi­le.­W­sa­mej­do­li­nie­za­trzy­mał­się­Eliasz,­a­kruk­przy­no­sił­mu­chleb­i­mię­so.­Z­tej­stro­ny­do­li­ny­ży­je­ca­łe­mnó­stwo­ ere­mi­tów”.­ W­ sto­ lat­ póź­niej,­ oko­ło­ 670­ro­ku,­nie­ja­ki­Arc­luf­za­pi­sał:­„Czci­god­ne­miej­sce,­w­ któ­rym­ Pan­ był­ ochrzczo­ny­ przez­ Ja­na,­ jest­

za­wsze­ po­kry­te­ wo­da­mi­ Jor­da­nu;­ w­ tym­ miej­scu­ zo­stał­ po­sta­wio­ny­ drew­nia­ny­ krzyż”.­ Au­tor­wspo­mi­na­tak­że­o­ist­nie­niu­ko­ścio­ła­ku­czci­Ja­na­Chrzci­cie­la.­Ro­syj­ski­piel­grzym­był­pod­wra­że­niem­Wzgó­

rza­Elia­sza,­gdy­w­1106­ro­ku­pi­sał:­„Nie­zbyt­da­le­ko­od­rze­ki,­za­le­d­wie­na­dy­stans­dwóch­wy­strza­łów­z­łu­ku,­znaj­du­je­się­miej­sce,­z­któ­re­go­pro­rok­Eliasz­zo­stał­wzię­ty­do­nie­ba­na­ogni­stym­ry­dwa­nie.­Jest­tu­tak­że­gro­ta­św.­Ja­na­Chrzci­cie­la.­Wspa­nia­ły­stru­mień­pe­łen­wo­dy­pły­nie­po­ka­mie­niach­w­kie­run­ku­Jor­da­nu;­wo­da­jest­bar­dzo­zim­na­i­ma­bar­dzo­do­bry­smak;­jest­to­ta­sa­ma­wo­da,­któ­rą­pił­Jan,­gdy­miesz­kał­w­gro­cie”.­

Jan chrzcił w Be ta niiTo­wła­śnie­ na­ owym­wzgó­rzu,­ usy­tu­owa­nym­

oko­ło­2­km­od­brze­gów­Jor­da­nu,­znaj­du­je­się­sta­ro­żyt­na­osa­da­zwa­na­„Be­ta­nią­po­dru­giej­stro­nie­Jor­da­nu”­ (dla­ od­róż­nie­nia­ od­ Be­ta­nii­ le­żą­cej­ na­przed­mie­ściach­Je­ro­zo­li­my,­a­w­cza­sach­Chry­stu­sa­8­km­od­mia­sta;­z­tej­miej­sco­wo­ści­po­cho­dził­Ła­zarz,­Ma­ria­i­Mar­ta).­Ewan­ge­li­sta­Jan­wy­ja­śnia,­że­wła­śnie­w­tym­miej­scu­Jan­udzie­lał­chrztu­na­wró­ce­nia:­„Dzia­ło­się­to­w­Be­ta­nii,­po­dru­giej­stro­nie­Jor­da­nu,­gdzie­ Jan­udzie­lał­ chrztu”­ (J­1,28).­Do­te­go­sa­me­go­miej­sca­udał­się­Je­zus,­gdy­w­cza­sie­świę­ta­ Cha­nu­ka­ Ży­dzi­ po­sta­no­wi­li­ Go­ uka­mie­no­wać­za­rze­ko­me­bluź­nier­stwo.­Ewan­ge­li­sta­re­la­cjo­nu­je:­„zno­wu­udał­się­za­Jor­dan,­na­miej­sce,­gdzie­Jan­po­przed­nio­udzie­lał­chrztu,­i­tam­prze­by­wał”­(J­10,40).­Tuż­obok­prze­pły­wa­na­tu­ral­ny­po­tok,­ zwa­ny­ obec­nie­ Wa­di­ al­Char­rar,­ utoż­sa­mia­ny­ z­ bi­blij­nym­ po­to­kiem­ Ke­rit,­ gdzie­ Eliasz­zna­lazł­schro­nie­nie­przed­gnie­wem­Acha­ba­i­Ize­bel­(1Krl­17,3­6).­We­dług­ wspo­mnia­nych­ ni­żej­ re­la­cji­ bi­zan­tyj­

skich­ piel­grzy­mów­ to­ wła­śnie­ tu­ znaj­do­wać­ się­mia­ła­ ja­ski­nia,­w­któ­rej­ żył­ i­udzie­lał­ chrztu­po­przed­nik­ Chry­stu­sa.­ Wo­da­ wy­pły­wa­ją­ca­ z­ gro­ty­mia­ła­słu­żyć­za­rów­no­do­ce­lów­spo­żyw­czo­hi­gie­nicz­nych,­ jak­ i­ do­ chrztu.­W­ okre­sie­ Bi­zan­cjum­ja­ski­nia­ zo­sta­ła­ prze­ro­bio­na­ na­ ko­ściół.­ Zu­peł­nie­ nie­daw­no­ zo­stał­ przez­ ar­che­olo­gów­ od­kry­ty­i­przy­go­to­wa­ny­do­zwie­dza­nia.­Pi­sa­rze­bi­zan­tyj­scy­wzmian­ku­ją­ tak­że­ in­ne­ obiek­ty,­ któ­re­ uda­ło­ się­od­ko­pać:­cho­dzi­mia­no­wi­cie­o­czte­ry­in­ne­ko­ścio­ły­i­du­że­zbior­ni­ki­wod­ne­z­ca­łym­wod­nym­sys­te­mem,­da­to­wa­ne­na­V­i­VI­stu­le­cie.­Pi­sma­łą­czą­te­miej­sca­z­lo­ka­li­za­cją­chrztu­Je­zu­sa­na­wschod­nim­brze­gu­rze­ki.­Przez­stu­le­cia­ob­szar­ten­okre­śla­ły­róż­ne­na­zwy.­

Zna­leźć­ moż­na­ wzmian­ki­ o­ na­zwach:­ Be­ta­ba­ra,­Be­ta­nia,­Ainon,­Sa­fsa­fas­(tak­iden­ty­fi­ku­je­go­mo­zai­ko­wa­ma­pa­Zie­mi­Świę­tej­z­nie­da­le­kiej­Ma­da­by.­W­ko­ście­le­św.­Je­rze­go­ma­pa­zaj­mo­wa­ła­pier­wot­nie­po­dob­no­25­me­trów­dłu­go­ści­i­15­sze­ro­ko­ści,­a­do­jej­uło­że­nia­zu­ży­to­2­mi­lio­ny­ka­my­ków.­Je­ro­

Prze­kra­cza­my­Jor­dan,­by­zbli­żyć­się­ do­au­ten­tycz­ne­go­miej­sca­chrztu­ Je­zu­sa.­Mó­wią­o­nim­Bi­blia,­kro­ni­ki­i­le­gen­dy.­We­dług­jed­nej­z­nich­ w­gro­cie­nad­Jor­da­nem­mo­dli­się­ 7­dzie­wic.­Strze­gą­prze­cho­wy­wa­nej­w­tym­miej­scu­sza­ty,­któ­rą­Pan­ no­sił­na­twa­rzy.­

MARIUSZ ROSIK

Fol­de­ry­re­kla­mu­ją­ce­Wa­di­al­Khar­rar­w­Jor­da­nii,­po­dru­giej­stro­nie­rze­ki,­nie­mal­na­wy­so­ko­ści­Je­ry­cha,­brzmią­nie­mal­jed­no­znacz­nie:­„Wspól­nie­ze­bra­ne­ da­ne­ po­cho­dzą­ce­ z­ tek­stów­ bi­blij­nych,­opo­wia­dań­ bi­zan­tyj­skich­ i­ śre­dnio­wiecz­nych­ pi­sa­rzy,­lo­kal­nych­tra­dy­cji­Ko­ścio­ła­Or­to­dok­syj­ne­go­i­ ostat­nio­ pro­wa­dzo­nych­ prac­ ar­che­olo­gicz­nych­sy­tu­ują­ chrzest­ Je­zu­sa­ i­ roz­le­głą­ tra­dy­cję­ zwią­za­ną­z­mi­sją­Ja­na­Chrzci­cie­la­pro­wa­dzo­ną­w­re­jo­nie­przy­le­głym­do­rze­ki­Jor­dan­i­tuż­na­wschód­–­na­te­re­nach­ obec­ne­go­ Ha­szy­midz­kie­go­ Kró­le­stwa­Jor­da­nii”.­Czy­ta­ką­lo­ka­li­za­cję­moż­na­przy­jąć­bez­za­strze­żeń?­ Czy­ rze­czy­wi­ście­ po­przed­nik­ Chry­stu­sa­tu­udzie­lał­chrztu?­Czy­„Be­ta­nia­po­dru­giej­stro­nie­Jor­da­nu”­(J­1,28)­to­te­re­ny­dzi­siej­szej­Jor­da­nii?

ru iny, mo zai ki i ChrzCiel ni CeTi­szbe­w­Gi­le­adzie,­mia­sto,­z­któ­re­go­po­cho­dził­

sta­ro­te­sta­men­to­wy­pro­rok­Eliasz,­ko­ja­rzo­ne­jest­ze­współ­cze­snym­Li­stib­w­Jor­da­nii.­To­tam­znaj­du­ją­się­ru­iny­bi­zan­tyń­skie­go­ko­ścio­ła­z­VI­VII­wie­ku,­po­ło­żo­ne­na­szczy­cie­wzgó­rza­zwa­ne­go­przez­tra­dy­cję­Wzgó­rzem­Elia­sza.­Nie­da­le­ko­wzgó­rza,­nad­sa­mym­ brze­giem­ Jor­da­nu,­ ar­che­olo­dzy­ od­kry­li­ru­iny­bi­zan­tyj­skie­go­klasz­to­ru­z­ko­ścio­łem,­któ­ry­był­ wy­bu­do­wa­ny­ w­ cza­sach­ Ana­sta­zju­sza­ (491­518­ r.).­ Po­ wy­bu­do­wa­niu,­ ko­ściół­ ucho­dził­ za­naj­bar­dziej­ mo­nu­men­tal­ną­ bu­dow­lę­ po­świę­co­ną­

Ja­no­wi­Chrzci­cie­lo­wi­na­wschod­nim­brze­gu­ Jor­da­nu.­Wła­śnie­to­miej­sce,­te­ren­wo­kół­sze­ro­kie­go­za­ko­la­ rze­ki,­ na­prze­ciw­ko­ Je­ry­cha,­ uwa­ża­ny­ jest­dziś­przez­wie­lu­za­miej­sce­chrztu­Je­zu­sa.Choć­ przez­ wie­ki­ jed­na­ z­ tra­dy­cji­ ży­wych­

wśród­ chrze­ści­jan­ uka­zy­wa­ła­ to­ wła­śnie­ miej­sce­ja­ko­ „chrzciel­ni­cę”­ dla­ Je­zu­sa,­ od­kry­cia­ z­ 1996­rok­sta­ły­się­znacz­nym­przy­czyn­kiem­do­roz­wo­ju­tej­hi­po­te­zy.­Przed­mio­ty­zna­le­zio­ne­w­cza­sie­wy­ko­pa­lisk,­a­wśród­nich­ce­ra­mi­ka­ i­mo­ne­ty,­któ­re­znacz­nie­ uła­twia­ją­ da­ta­cję,­ po­twier­dza­ją,­ że­ te­ren­ był­ za­miesz­ka­ły­ w­ cza­sach­ Chry­stu­sa­ i­ Ja­na­Chrzci­cie­la.­Pra­ce­ar­che­olo­gów­od­sło­ni­ły­tak­że­bi­zan­tyj­ski­

klasz­tor­ z­ V­VI­ w.,­ wraz­ z­ ko­ścio­ła­mi,­ ba­se­nem­chrzciel­nym,­ cy­ster­na­mi,­ sys­te­ma­mi­ wod­ny­mi­i­ka­pli­ca­mi.­Mo­zai­ki,­któ­ry­mi­ozdo­bio­no­klasz­tor,­za­wie­ra­ją­nie­tyl­ko­or­na­men­ty,­ale­tak­że­in­skryp­cje.­Jed­na­z­nich­gło­si:­„Z­po­mo­cą­ła­ski­Chry­stu­sa,­na­sze­go­Bo­ga,­ca­ły­klasz­tor­zo­stał­zbu­do­wa­ny­w­ cza­sach­ Ro­to­riu­sza,­ umi­ło­wa­ne­go­ przez­ Bo­ga­ka­pła­na­i­opa­ta.­Niech­Bóg­Zba­wi­ciel­ma­nad­nim­mi­ło­sier­dzie”.­Star­szy,­bo­po­cho­dzą­cy­z­III­stu­le­cia­po­Chr.,­ jest­bu­dy­nek­ozdo­bio­ny­mo­zai­ka­mi,­któ­ry­na­zwa­no­„chrze­ści­jań­ską­sa­lą­mo­dli­tew­ną”.­Bu­do­wa­na­ na­ pla­nie­ pro­sto­ką­ta­ z­ ka­mien­nych­blo­ków,­ucho­dzi­ona­za­jed­no­z­pierw­szych­ta­kich­miejsc­od­kry­tych­na­świe­cie.­Je­den­z­łu­ków­ba­zy­li­ki­zo­stał­sta­ran­nie­zre­kon­stru­owa­ny;­na­zwa­no­go­imie­niem­Ja­na­Paw­ła­II,­by­uczcić­je­go­piel­grzym­kę­do­Jor­da­nii.­Na­ wzgó­rzu­ od­ko­pa­no­ tak­że­ trzy­ ba­se­ny­

chrzciel­ne.­Naj­star­szy­z­nich,­da­to­wa­ny­na­prze­łom­III­i­IV­wie­ku,­po­ło­żo­ny­jest­naj­ni­żej;­dwa­po­zo­sta­łe,­w­ kształ­cie­ nie­mal­ kwa­dra­to­wym,­ nie­co­wy­żej.­Ba­se­ny­za­opa­trzo­ne­są­w­scho­dy­we­wnętrz­ne,­ uła­twia­ją­ce­ zej­ście­ do­ wo­dy­ ka­te­chu­me­nom­przyj­mu­ją­cym­chrzest.

Gdzie Chry stus przy jął chrzest

Betania­Po­drugieJ­Stronie­Jordanu

archeologia żywa 2322 archeologia żywa

GDZIE­CHRy­STuS­PRZy­JąŁ­CHRZESTWIEŚCI

ekspozycję­tworzyły­niejednokrotnie­unikalne­wyroby­jubilerów­słowiańskich,­skandynawskich­i­bałtyjskich.­Wykonano­je­ze­złota,­srebra,­bursztynu­i­kamieni­ozdobnych.

Zasadnicza­część­wystawy­prezentowała­zabytki­znalezione­w­środkowej­i­wschodniej­Europie,­na­terenach­zasiedlonych­przez­Słowian­i­Bałtów.­Ozdobą­był­skarb­odkryty­w­Borucinie­w­woj.­kujawsko­pomorskim.­Depozyt­zawierał:­masywny­łańcuch­o­zakończeniach­uformowanych­na­kształt­zwierzęcych­łbów,­bogato­dekorowaną­kaptorgę,­zawieszki­oraz­paciorki.­W­Katowicach­pokazano­także­zabytki­znalezione­na­

terenie­Śląska­i­Zagłębia.­Nie­lada­gratką­dla­miłośników­biżuterii­dawnej­była­część­skarbu­z­X­w.­Tworzyły­go­monety­niemieckie,­czeskie­i­perskie­oraz­ułamek­srebrnej­ozdoby.­Skarb­odkryto­w­1993­r.­w­Lasowicach­na­Opolszczyźnie.Na­wystawie­zgromadzono­eksponaty­pochodzące­z­badań­

wykopaliskowych­na­cmentarzyskach,­osadach,­grodziskach­i­z­przypadkowych­znalezisk.­Kuratorem­wystawy­była­Małgorzata­Kurgan­Przybylska.­Ekspozycja­powstała­przy­współpracy­z­Państwowym­Muzeum­Archeologicznym­w­Warszawie.­ ­

Zdjęcia: PMA w wArsZAwie, MŚ w KAtowicAch

zo­li­ma­wi­docz­na­jest­bar­dzo­do­brze.­Ła­two­od­na­leźć­wzgó­rze­świą­tyn­ne­i­in­ne­zna­ne­miej­sca).­Dziś­miesz­kań­cy­Jor­da­nii­po­słu­gu­ją­się­arab­ską­na­zwą­Al­Ma­gh­tas,­czy­li­„miej­sce­chrztu”.­

7 dzie wic i wę że „Be­ta­nię­po­dru­giej­stro­nie­Jor­da­nu”­i­jej­oko­

li­ce­spo­wi­ja­ją­licz­ne­le­gen­dy.­Ter­min­Sa­fsa­fas­po­ja­wi­się­w­le­gen­dzie­po­cho­dzą­cej­z­VII­stu­le­cia.­Jan­Mo­schus­opo­wia­da­hi­sto­rię­pew­ne­go­mni­cha­z­Je­ro­zo­li­my,­któ­ry­wy­brał­się­z­piel­grzym­ką­na­gó­rę­Sy­naj.­Po­prze­kro­cze­niu­Jor­da­nu­zła­pa­ła­go­na­gła­go­rącz­ka­i­mu­siał­za­trzy­mać­się­w­Be­ta­nii­po­dru­giej­stro­nie­Jor­da­nu.­Trzy­dni­póź­niej­ob­ja­wił­mu­się­we­śnie­Jan­Chrzci­ciel,­któ­ry­rzekł:­„Ta­ma­ła­ja­ski­nia­jest­więk­sza­niż­gó­ra­Sy­naj.­Nasz­Pan­Je­zus­Chry­stus­zło­żył­mi­tu­wi­zy­tę”.­Gdy­mnich­wy­zdro­wiał,­ prze­kształ­cił­ gro­tę­ w­ ko­ściół­ prze­zna­czo­ny­na­uży­tek­ere­mi­tom,­miesz­ka­ją­cym­na­tych­te­re­nach.­Mo­schus­koń­czy­swą­re­la­cję:­„Dzia­ło­się­to­w­miej­scu,­któ­re­zo­sta­ło­na­zwa­ne­Lau­ra­Sa­fsa­fas,­nie­da­le­ko­Jor­da­nu”.­Z­ lo­ka­li­za­cją­ tą­ łą­czą­ się­ tak­że­ in­ne­ le­gen­dy,­

świad­czą­ce­o­tym,­że­przy­ku­wa­ła­ona­uwa­gę­i­bu­dzi­ła­ ży­we­ za­in­te­re­so­wa­nie­ chrze­ści­jan.­ Wspo­mnia­ny­już­piel­grzym­z­Pia­cen­zy­pi­sał:­„Na­brze­gu­Jor­da­nu­znaj­du­je­się­ja­ski­nia­z­ce­la­mi­dla­sied­miu­dzie­wic.­Są­usta­no­wie­ni­ lu­dzie,­któ­rzy­ ich­pil­nu­ją.­Dzie­wi­ce­są­tu­przy­pro­wa­dza­ne,­gdy­są­jesz­cze­

bar­dzo­mło­de.­Kie­dy­ja­kaś­dzie­wi­ca­umie­ra,­miej­scem­po­chów­ku­jest­jej­ce­la,­na­to­miast­mu­si­być­wy­drą­żo­na­in­na­ce­la­w­ska­le,­tak­aby­in­na­dzie­wi­ca­mo­gła­za­stą­pić­zmar­łą,­by­ ich­ licz­ba­wy­no­si­ła­za­wsze­sie­dem.­ Z­ wiel­kim­ sza­cun­kiem­ we­szli­śmy­tam,­aby­się­mo­dlić,­ale­nie­uj­rze­li­śmy­ twa­rzy­ żad­nej­ z­ nich.­Mó­wi­się,­że­sza­ta,­któ­rą­Pan­no­sił­na­twa­rzy,­jest­prze­cho­wy­wa­na­w­tym­miej­scu.­A­na­oby­dwu­brze­gach­Jor­da­nu­po­ni­żej­gór­są­wę­że,­z­ któ­rych­ lu­dzie­ pre­pa­ru­ją­ le­kar­stwa­prze­ciw­za­tru­ciom”.Naj­bar­dziej­zna­na­le­gen­da­opo­

wia­da­o­św.­Ma­rii­Egip­skiej,­któ­ra­wio­dła­roz­wią­złe­ży­cie­w­Alek­san­drii,­ jed­nak­na­wró­ci­ła­się­pod­czas­piel­grzym­ki­do­Je­ro­zo­li­my.­W­cza­sie­mo­dli­twy­usły­sza­ła­głos­Mat­ki­Bo­żej:­ „Prze­krocz­ Jor­dan,­ a­ tam­znaj­dziesz­wy­tchnie­nie”.­Po­przej­ściu­na­wschod­ni­brzeg­rze­ki,­ży­ła­tam­ czter­dzie­ści­ sie­dem­ lat­ w­ sa­mot­no­ści,­ mo­dli­twach­ i­ po­stach.­Tuż­ przed­ śmier­cią­ zo­sta­ła­ zna­le­zio­na­ przez­ mni­cha­ Zo­si­mu­sa­z­po­bli­skie­go­klasz­to­ru,­któ­ry­wy­

słu­chał­ jej­hi­sto­rii,­mo­dlił­się­z­nią­ i­udzie­lił­Ko­mu­nii­świę­tej.­

na wzgó rzu elia szaWy­da­je­ się,­ że­ bi­zan­tyj­skie­ i­ śre­dnio­wiecz­ne­

tek­sty­ kla­row­nie­ iden­ty­fi­ku­ją­ Wzgó­rze­ Elia­sza­z­„Be­ta­nią­po­dru­giej­stro­nie­Jor­da­nu”.­In­for­ma­cja­ta­do­sko­na­le­współ­gra­z­teo­lo­gicz­nym­zna­cze­niem­tek­stów­ bi­blij­nych­ do­ty­czą­cych­ po­sta­ci­ oby­dwu­pro­ro­ków,­Elia­sza­ i­ Ja­na­Chrzci­cie­la.­Tam,­gdzie­Eliasz­za­koń­czył­swą­dzia­łal­ność,­gdyż­zo­stał­unie­sio­ny­do­nie­ba,­wzna­wia­ ją­ Jan­Chrzci­ciel,­utoż­sa­mia­ny­z­Elia­szem.­Lo­ka­li­za­cja­chrztu­Pań­skie­go­w­„Be­ta­nii­po­dru­giej­ stro­nie­Jor­da­nu”­ jest­więc­wy­so­ce­praw­do­po­dob­na.­Jó­zef­Ko­zy­ra­wy­da­je­się­nie­mieć­wąt­pli­wo­ści,­że­od­kry­te­przez­ar­che­olo­gów­ miej­sce­ nad­ Jor­da­nem­ wska­zu­je­ wła­ści­wą­lo­ka­li­za­cję­ chrztu­ Je­zu­sa.­O­miej­scu­ sa­kra­men­tu­stwier­dza­ bez­ wąt­pli­wo­ści:­ „Jest­ ono­ od­da­lo­ne­za­le­d­wie­o­oko­ło­10­km­na­wschód­od­ Je­ry­cha.­Sank­tu­aria­–­ka­pli­ce­upa­mięt­nia­ją­ce­chrzest­Je­zu­sa­w­ Jor­da­nie­ –­ pierw­si­ chrze­ści­ja­nie­ zbu­do­wa­li­za­rów­no­na­wschod­nim,­jak­i­na­za­chod­nim­brze­gu­ rze­ki.­W­miej­scu­ tym­wspo­mi­na­ się­ rów­nież­Ja­na­Chrzci­cie­la­–­po­przed­ni­ka­Chry­stu­sa­–­oraz­pro­ro­ka­ Elia­sza.­ We­dług­ sta­ro­żyt­nej­ tra­dy­cji­ po­wschod­niej­ stro­nie­ Jor­da­nu­mia­ła­ znaj­do­wać­ się­Be­ta­nia,­gdzie­Jan­Chrzci­ciel­na­zwał­Je­zu­sa­Ba­ran­kiem­Bo­żym”.

Ks. ProF. Pwt Dr hAB. MARIUSZ ROSIK

Au tor po nad dwu dzie stu ksią żek na uko wych i po pu lar­no nau ko wych oraz po nad stu ar ty ku łów. Pro wa dzi pra cę dy dak tycz ną na Uni wer sy te­cie wro cław skim i Pa pie skim wy dzia le teo lo gicz nym we wro cła wiu. czło nek mię dzy­na ro do we go sto wa rzy sze nia stu dio rum No vi te sta men ti so cie tas z sie dzi bą w cam­brid ge. re dak tor se rii ksią żek „Ar che olog czy ta Bi blię”.

O autorze:

ChrzCielniCa­uStaWiona­W­MieJSCu,­gdzie­Jan­udzielić­Miał­Chrztu­JezuSoWi

ARCHEOLOGIA BIBLIJNA

skarby wieków średnich