2.

Dirigent. Seikyo Kim

Solist. Pieter Wispelwey. cello

Hector Berlioz (1803-1869)Scène d’amour uit ‘Roméo et Juliette’, opus 17

Camille Saint-Saëns (1835-1921)Celloconcerto nr. 2 in re klein, opus 119I Allegro moderato e maestoso . Andante sostenutoII Allegro non troppo . Cadenza . Tempo I . Molto allegro

Pauze

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791)Symfonie nr. 39 in mi mol groot, KV 543I Adagio – AllegroII Andante con motoIII Menuetto allegrettoIV Finale. Allegro

Programma

Wispelwey returns.

3.Pieter Wispelwey © Merlijn Doomernik

4. 5.

Een geniaal trio. Mozart, Saint-Saëns en Berlioz.

Ze waren niet alleen geniaal en componeerden een gigantisch oeuvre bijeen, ze waren ook alle drie won-derkinderen. Van Mozart is dit dankzij het onderne-merschap en de public relations van vader Leopold voldoende bekend. Saint-Saëns en Berlioz werden helaas niet als dusdanig vermeld in de annalen van de muziekgeschiedenis. Nochtans behoorden ook zij – althans naar hedendaagse normen – tot deze categorie.

Saint-Saëns was vijf jaar toen hij voor het eerst als pianist optrad in een Parijs’ salon. Met componeren begon hij amper een jaar later. Na serieuze piano-lessen bij Camille Stamaty (1811-1870) debuteerde hij als elfjarige op 6 mei 1846 in de Parijse Salle Pleyel met Beethovens Derde Pianoconcerto en een pianoconcerto van Mozart. Saint-Saëns en Mozart, het zal een levenslange liefde blijven. De meeste van hun composities hebben trouwens heel wat met elkaar gemeen: humor, bedrieglijke eenvoud en gebrek aan verveling. Ze klinken als het bruisen van goede champagne! Saint-Saëns bewonderde Mozart en tot op hoge leeftijd – hij werd 86 jaar – zou hij diens pianoconcerti blijven verdedigen.

De buitengewoon begaafde Hector Berlioz had in zijn jeugd meer belangstelling voor litera-tuur dan voor muziek. Op de leeftijd (12 jaar) dat Mozart al ettelijke valabele composities op zijn con-to had staan, had de jonge Hector zich al verdiept in Vergilius, Cervantes’ Don Quichotte, Le Génie du christianisme van Chateaubriand, Goethe’s Faust in vertaling van Gérard de Nerval, Victor Hugo en andere. Wonderkind? Beslist.

Dat Berlioz en Saint-Saëns een meer dan pro-fessionele band hadden met Parijs ligt voor de

hand. Ze studeerden er en leefden en werkten er het grootste deel van hun leven. De jonge Mozart had eveneens een bijzondere band met de Franse lichtstad. De familie Mozart verbleef tijdens haar eerste maar liefst drieënhalf jaar durende reis door Europa, vijf maanden in Parijs. Het was ook daar dat hij zijn eerste composities publiceerde. Op 1 januari 1764 speelde de zesjarige Wolfgang voor Lodewijk XV. Op 10 april verliet de Mozart-clan de Franse hoofdstad om verder te reizen naar Londen. In 1766 deed de familie Mozart opnieuw Parijs aan en verbleef er twee maanden. Het was in die periode dat de huisschilder van de prins van Conté, Michel Barthélémy Ollivier (1712-1784), Mozart aan het clavecimbel portretteerde. In 1778 reisde Mozart, dit keer enkel vergezeld van zijn moeder, een derde maal naar Parijs. Op 12 juni werd er ten huize van graaf Sickingen zijn Symfonie KV 297 (de zogenaamde Parijse) gecreëerd. Na een verblijf van zes maanden, ont-goocheld door de weinig succesvolle salonoptre-dens (hij was al lang geen wonderkind meer…) maar vooral diep bedroefd door het overlijden op 3 juli van zijn moeder, keerde hij terug naar Salzburg.

Ook Saint-Saëns en Berlioz waren fervente reizi-gers. De wilde, woeste, toen nog grotendeels on-gerepte natuur, kortom de romantiek van het land-schap, het verlangen naar het onbekende, ja zelfs naar het onbereikbare, het sprak de romanticus bij uitstek, Berlioz, wel aan. Na het behalen in 1830 (zijn vierde poging) van een ‘premier Grand Prix de Rome’ met zijn cantate La Mort de Sardanapale, gecreëerd in Parijs op 30 oktober, verbleef hij (zoals gebruikelijk) enkele jaren in Italië. Als dirigent on-dernam hij heel wat tournees doorheen Duitsland, Oostenrijk, Engeland en Rusland. Hij oogstte er grote successen en zijn hang naar megalomanie werd er blijkbaar meer geapprecieerd dan in zijn

Wispelwey returns.

eigen land waar men hem, als men tenminste de talrijke karikaturen uit die tijd mag geloven, maar al te dikwijls belachelijk maakte. Men verge-leek zijn muziek wat graag met het gebulder van kanonschoten. Berlioz’ megalomanie kende dan ook soms nau-welijks grenzen. Moge zijn ‘Symphonie drama-tique, Roméo et Juliette, d’après Shakespeare’ pour voix solistes, choeur et orchestre, wat min-der aan kanonschoten doen denken, de gewenste bezetting blijft enorm, althans wat het volledige, meer dan anderhalf uur durende werk betreft. De een jaar later in opdracht van de Franse overheid gecomponeerde Grande Symphonie funèbre et triomphale daarentegen voldoet volkomen aan het in de karikaturen geschetste beeld. Volgende voor-beelden spreken voor zich: in 1844 dirigeerde Berlioz in Parijs Beethovens Vijfde met 36 contrabassen, Webers Freischütz-ouverture met 24 hoorns en Prière de Moïse (Rossini) met 25 harpen! In 1855 beschikte hij over 1200 instrumentisten, een massakoor en een militaire muziekkapel voor de creatie, in aanwezigheid van Napoléon III, van zijn L’Impériale. Bij de creatie in Parijs op 24 november 1839 van Roméo et Juliette, gedirigeerd door de maestro himself, was de bezetting ietwat beschei-dener. Dit werk, opgedragen aan Paganini (die hij nooit hoorde – hij stierf in 1840) en fel bewonderd door Wagner, werd later door Paul Dukas uitvoerig besproken in zijn artikel ‘Roméo et Juliette, d’Hector Berlioz’ (december 1894). De ‘Scène d’amour’ be-stempelt hij als wellicht het meesterwerk van Ber-lioz. “Zijn meest pure, mooiste en betekenisrijkste muzikale ideeën vindt men in dit fragment”, aldus Dukas.

Met Berlioz had Saint-Saëns een enorme eruditie en veelzijdige belangstelling gemeen. Hij was dich-ter, astronoom, natuurwetenschapper, historicus, journalist en cartoonist. Hij was vermoedelijk de

enige ware universalist in de muziekgeschiede-nis. Met Mozart had hij gemeen dat ook hij voor zowat alle bezettingen, gaande van solowerken tot opera’s, componeerde. Ook het reizen zat Saint-Saëns in het bloed. Hij was de enige van het trio die (voor het eerst in 1906) de VS bezocht. In 1916, op 81-jarige leeftijd maakte hij nog een tournee door Zuid-Amerika en in 1920 speelde en dirigeerde hij in Athene tijdens een festival dat uitsluitend gewijd was aan werk van hem. Geboren acht jaar na de dood van Beethoven en in Algiers gestorven acht jaar na de première van Stravinsky’s Sacre du Printemps, heeft Saint-Saëns heel wat revolutionaire veranderingen, zowel in de kunsten als in de maatschappij, meegemaakt. Toch bleef hij trouw aan zijn zo-genaamd eclectisch classicisme. Decennia voor Stravinsky verklaarde hij: “Ik zei het vroeger en twijfel niet het te herhalen als waarheid: zoals de schilder- en beeldhouwkunst, bestaat ook de muziek an sich, los van enige emotie; ze is niets anders dan Muziek.”Zijn Tweede Celloconcerto dat in tegenstelling tot het eerste zelden wordt uitgevoerd, is daar een mooi voorbeeld van. Dat een Nederlandse cellist het nu speelt, heeft wellicht iets te maken met het feit dat het voor een Nederlandse cellist, Joseph Hollmann (Maastricht 1852 – Parijs 1927) werd ge-schreven. Overigens gaf Saint-Saëns zelf toe dat “Le niveau de difficulté de l’oeuvre est beaucoup trop élevé pour qu’il connaisse le même succès que mon premier Concerto pour violoncelle.” Na de première door Hollmann op 5 februari 1905 in Parijs vonden de critici het ‘een merkwaardige studie’ in klankeffecten en kunstige vocalisen op de cello! Oordeel zelf.

Symfonieën componeerde Mozart gedurende zijn ganse, helaas te korte, carrière. De vroegste date-ren uit 1764 en de drie laatste, waaronder KV 543

6.

in Es, die algemeen als het hoogtepunt van zijn symfonisch oeuvre worden beschouwd, dateren uit 1788. Ze werden in amper zes weken tijd ge-schreven niettegenstaande Mozart in die periode met heel wat problemen werd geconfronteerd. Zijn echtgenote Constanze was dikwijls ziek en geld-problemen baarden hem zorgen. Er was geen specifieke opdracht voor het componeren van deze symfonieën en over mogelijke, en waarschijn-lijke, uitvoeringen tijdens abonnementsconcerten is niets bekend. Eén van deze symfonieën werd ver-moedelijk uitgevoerd tijdens een openbaar concert in Wenen in 1791.Van KV 543 is alleszins de bezetting uniek. Geen hobo’s maar klarinetten die in het trio de dienst uit-maken. Het eerste deel is geschreven in de klassieke sonatevorm doch voorafgegaan door een inleiding met gepunte ritmes zoals in een Franse ouverture. Volgens musicoloog Alfred Einstein duiden de her-haalde akkoorden en enkele ‘ongewoonheden’ op de vrijmetselarij. Het monothematische slotdeel verwijst duidelijk naar Haydn, Mozarts geestelijke vader.

Na het beluisteren van deze drie geprogrammeer-de werken kan men enkel nog wat meer overtuigd zijn van de genialiteit van dit ‘Trio’ dat er keer op keer in slaagt ons het raadsel, het mysterie van de creativiteit niet alleen te laten horen, maar vooral te laten voelen.

Tekst. Johan Huys

9.foto. Bruno De Schaepdrijver © Simon van Boxtel

9.

Seikyo Kim. dirigent.

Sinds het seizoen 2010-2011 is Seikyo Kim chef-dirigent van het Symfonieorkest Vlaanderen in België. Daarnaast is hij ook chef-dirigent van het Kanagawa Philharmonic Orchestra in Yokohama in Japan en Artistieke Partner van het Orchestra Ensemble Kanazawa eveneens in Japan.

Als gastdirigent werd hij meermaals uitgenodigd om vooraanstaande ensembles te dirigeren zoals onder meer het NHK Symphony Tokyo, de New Japan Philhamonic, de Tokyo Philharmonic, het Tokyo Symphony, de Nagoya Philharmonic, het Osaka Century Orchestra en de Sudwestdeutsche Philharmonie Konstanz.

Seikyo Kim bracht met het Orchestra Ensemble Kanazawa de symfonieën van Brahms en Beetho-ven uit op cd. Deze opnames werden zeer warm onthaald door de Japanse pers.

Seikyo Kim werd geboren in Osaka, Japan. Op veertienjarige leeftijd verhuisde hij naar de Verenig-de Staten. Hij volgde er lessen aan de New England Conservatory in Boston en studeerde later ook bij Seiji Ozawa in Tanglewood en Leopold Hager aan de Musikhochschule in Wenen.In 1997 debuteerde hij met het Osaka Symphony en slechts een jaar later won hij de prestigieuze International Nicolai Malko Competition voor jonge dirigenten in Kopenhagen.Vandaag woont Seikyo Kim in Osaka.

Sterk beïnvloed door Nikolaus Harnoncourt en Sir Roger Norrington, ontwikkelde Seikyo Kim een sterke fascinatie voor de historische uitvoerings-praktijk van symfonische muziek. Deze benadering beïnvloedt sterk de manier waarop hij het repertoire van Mozart tot Brahms, Mahler tot Shostakovich dirigeert.In Japan wordt hij als een pionier in deze materie beschouwd.

www.seikyokim.com

Seikyo Kim © Simon van Boxtel8.

10. 11.

Pieter Wispelwey. cello.

Pieter Wispelwey is een van de eersten van een generatie van musici die evenzeer thuis is op de moderne als op de barokcello. Zijn deskundige sti-listische kennis, gecombineerd met een werkelijk originele interpretatie en fenomenale technische beheersing hebben hem de harten doen winnen van zowel de critici als het publiek, in repertoire dat zich uitstrekt van J.S. Bach tot Schnittke, Elliott Carter en werken die speciaal voor hem gecompo-neerd werden. Wispelwey werd geboren in Haarlem en zijn geraffi-neerde muzikale persoonlijkheid is geworteld in de opleiding die hij vanaf zijn vroege jaren van Dicky Boeke ontving, nadien van Anner Bijlsma in Am-sterdam, van Paul Katz in de Verenigde Staten en William Pleeth in het Verenigd Koninkrijk. In 1992 was hij de eerste cellist die de prestigieuze Ne-derlandse Muziekprijs voor de meest beloftevolle jonge musicus ontving. Op de agenda staan enkele bijzondere concerten waaronder een omvangrijk project over de concer-to’s die opgedragen waren aan Rostropovich in sa-menwerking met diverse Australische symfonische orkesten. Daarnaast staan er ook projecten met de Sao Paulo Symphony en de Liège Philharmonic op het programma.Wispelwey bracht onlangs samen met Kristian Bezuidenhout (piano-forte) een programma met alle werken voor cello van Beethoven in het Kon-zerthaus in Wenen, de Wigmore Hall in Londen en het Brugse Concertgebouw. In 2013-2014 is een volgende tournee voorzien.Recente en toekomstige recitals zijn onder meer in Parijs (Louvre), Londen (LSO St Luk’s, Wigmore Hall), Boston (Celebrity Series), Dortmund (Kon-zerthaus), Tokyo (Topan Hall), Beijing (National

Performing Arts Centre), Seoul, Athene (Megaron Hall), alsook enkele festivals in Amsterdam (Prin-sengracht), Polen (Wratislavia Cantans) en tour-nees in Italië, Duitsland en Noord-Amerika.

Samen met violisten Patricia Kopatchinskaja en Pekka Kuusisto, altvioliste Lilli Maijala vormt Wis-pelwey het enselble ‘Quartet-Lab’ waarmee hij in september 2012 debuteerde in het Konzerthaus in Dortmund. Met dit ensemble zijn heel wat tournees gepland in het seizoen 2013-2014.

Pieter Wispelwey vierde zijn vijftigste verjaardag met een project waarbij hij alle Cellosuites van Bach voor de derde keer op cd opnam. De cd kwam on-langs uit onder het label ‘Evil Penguin Classics’ samen met een dvd die concertoptredens in com-binatie met diverse interviews en debatten bevat. Wispelwey’s carrière speelt zich af op vijf continen-ten en hij heeft als solist opgetreden met veel van ‘s werelds belangrijkste orkesten, zoals de Sidney Symphony, de Boston Symphony, de Los Angeles Philharmonic, de Dallas Symphony, het St Paul’s Chamber Orchestra, Yomiuri Nippon, de Tokyo Phil-harmonic, de Sapporo Symphony, de London Phil-harmonic, het Hallé Orchestra, de BBC Symphony, de BBC Scottish Symphony, het Orchestra of the Age of Enlightenment, de Academy of Ancient Mu-sic, het Gewandhaus Orchester Leipzig, de Danish National Radio Symphony, het Budapest Festival Orchestra en de Camerata Salzburg, met dirigenten als Iván Fischer, Esa-Pekka Salonen, Herbert Blom-stedt, Yannick Nézet-Séguin, Jeffrey Tate, Kent Nagano, Sir Neville Marriner, Philippe Herreweghe, Vassily Sinaisky, Vladimir Jurowski, Paavo Berglund, Louis Langrée, Marc Minkowski, Ton Koopman, Libor Pesek en Sir Roger Norrington.

foto. Pieter Wispelwey © Benjamin Ealovega

Veelvuldige recitals in gerenommeerde concertza-len in London, Parijs, Amsterdam, Brussel, Berlijn, Milaan, Buenos Aires, Sydney, Los Angeles en New York bezorgden Wispelwey een reputatie als één van de meest charismatische vertolkers. Pieter Wispelwey’s discografie (Onyx en Channel Classics) omvat een indrukwekkende verzameling van meer dan twintig opnames van zeer gevarieerd repertoire, waarvan niet minder dan zes belangrijke internationale muziekprijzen hebben gewonnen. Zijn meest recente uitgaven zijn live-opnames van het Celloconcerto van Walton (Sydney Symphony / Jeffrey Tate), de Sinfonia Concertante van Pro-kofiev (Rotterdam Philharmonic / Vassily Sinaisky) en de Cellosymfonie van Britten met het Symfonie-orkest Vlaanderen onder leiding van Seikyo Kim. Daarnaast bracht hij bij Onyx een unieke bundel werken uit voor cello en piano van Schubert op his-torische instrumenten. Pieter Wispelwey bespeelt een cello uit 1760 van Giovanni Battista Guadagnini en een barokcello uit 1710 van Rombouts.

www.pieterwispelwey.com

12. 13.

Concertmeester.Jo Vercruysse

Eerste violen.Erik SluysNathalie HeppBence AbrahamHilde CoppietersVeerle HoubrakenEva StijnenAnnerien StukerSharma SangeetaAnne Pas

Tweede violen.Gudrun VerbanckIsabelle BuyckGeraldine De BaetsTim BreckpotIsabelle DecraeneLiesbet JansenMaya ShvartsmanUrzula Padala-Sperber

Altviolen.Kris HellemansLieve DreelinckBieke JacobusBruno De SchaepdrijverKaatje StrauvenKorneel TaeckensSimeon Kirkov

Celli.Renaat AckaertJan Van KelstIsabelle BrysCaroline SteenWouter VercruysseHélène Viratelle

Contrabassen.Koenraad HofmanJan VerheyeBram DecroixSanne Deprettere

Houtblazers.Caroline Peeters. fluitVeerle Secember. fluitKorneel Alsteens. hoboCarola Dieraert. hobo. Engelse hoornFrank Coryn. klarinetTom Daans. klarinetKoen Coppé. fagotTamara Smits. fagot Deian Toptchiev. fagotN.N. fagot

Koperblazers.Jeroen Billiet. hoornBruno Melckebeke. hoornLies Molenaar. hoornFrank Clarysse. hoornSteven Bossuyt. trompetBart Coppé. trompet

Slagwerk.Barry Jurjus. pauken

Musici. Wispelwey returns.

foto. Tom Daans © Simon van Boxtel