PROGRAMMA

Joseph Haydn (1732-1809)Strijkkwartet opus 76 nr. 5 in D Allegretto Largoma non troppo - Cantabile e mestoMenuetto - AllegroFinale - Presto

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791)Strijkkwartet in Es, KV428 Allegro non troppo Andante con moto Menuetto: Allegro Allegro Vivace

Pauze

Ludwig van Beethoven (1770-1827)Strijkkwartet nr. 15 in a (“Heiliger Dankgesang”), opus 132Assai sostenuto - AllegroAllegro ma non tanto Canzona di ringraziamento (Heiliger Dankgesang eines Genesenden an die Gottheit, in der lydischen Tonart): Molto AdagioAlla marcia, assai vivace Allegro appassionato

Haydn, BeetHoven, Mozart

UITVOERDERS

Quatuor MosaïquesErich Hobarth | viool Andrea Bischof | vioolAnita Mitterer | altvioolChristophe Coin | cello

DO | 19.05.11 | 20:00QUATUOR MOSAïQUES

Aandacht!Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

2

HaydnHaydn heeft het strijkkwartet niet uitgevonden. Hij heeft wel de bezetting voor vier strijkers de typische karakteristieken van het strijkkwartet meege-geven. Vele van de vroegste strijkkwartetten waren symfonisch of orkestraal gedacht en kregen daarom de naam ‘sinfonia a quattro’. De strijkers waren eigenlijk een reductie van de strijkersaanwezigheid in het orkest: eerste viool, tweede viool, altviool en cello. Omdat de contrabas de cello altijd een octaaf lager verdubbelde, kon die in de kwartetbezetting weggelaten worden. Het barokke concerto grosso stond model voor de concerterende schrijfwijze, waarbij de instrumenten elkaar beantwoorden. Het weglaten van het klave-cimbel betekende dat de vier strijkers makkelijk in open lucht konden func-tioneren. Nachtelijke serenades en divertimenti, m.a.w. verstrooiingsmuziek en huldigingsmuziek, vormden uiteindelijk de natuurlijke biotoop waaruit het strijkkwartet is ontstaan. Haydn buigt de typische schrijfwijze van de orkest-imitatie of de concerto grosso-dialoog om naar een eigen idioom voor het strijkkwartet.

Stilaan bouwt hij het strijkkwartet uit tot een ensemble van vier evenwaardige partners, waarbij elk een melodische en harmonische inbreng kan hebben, waarbij soleren, dialogeren en versmelten verschillende texturen mogelijk maken en waarbij de solist (eender wie van de vier) met begeleiding afgewis-seld wordt met contrapuntische mogelijkheden en momenten van uniform spel. Van het verstrooiingskarakter ontwikkelde het strijkkwartet naar een ernstig genre, een intellectueel genre zelfs, dat hoe langer hoe meer door de elite van de fervente muziekliefhebbers aanbeden werd. In de negentiende eeuw, in de eerste plaats bij Beethoven, is het strijkkwartet dan een terrein voor de zelfexpressie geworden.

De zes strijkkwartetten opus 76 kwamen in 1797 tot stand op vraag van de Weense graaf Joseph Erdödy, vandaar de bijnaam ‘Erdödykwartetten’. Op dat moment werkte Haydn aan zijn ‘Schepping’. De 65-jarige componist komt tot het hoogtepunt van zijn kunnen: thematische en motivische gegevens weet hij tot het uiterste te bespelen en ook op expressief gebied gaat hij verder dan ooit voorheen. Haydn staat in opus 76 synoniem voor ingenieuze variaties, complexe fuga’s, invloeden uit de volksmuziek (uit Kroatië o.a.), volmaakte ensemble structuur en een hoge mate aan doorzichtigheid. Het strijkkwartet nr. 5 in D begint met een unieke opening, eindigt met een grappige finale en biedt een traag deel dat wellicht het diepste en meest persoonlijke is van al Haydns trage delen in de strijkkwartetten.

HAyDn, BEEtHoVEn, MozArt

toeLICHtInG

FRANK PAUWELS

3toeLICHtInG

MozartDe zes kwartetten opgedragen aan Haydn getuigen van een opvallende ambi-tie, waaraan de soms nogal lichtzinnige componist lang vijlde en schaafde. Tussen 1782 en 1785 schreef hij er aan “als de vrucht van een lange en moei-zame poging”, zoals hij het verwoordde. (Vergeten we niet dat hij voorheen veel van zijn strijkkwartetten op één dag klaar speelde). Het leek voor Mozart lastig om het op te nemen tegen Haydn op het gebied van het strijkkwartet. Haydn was in zekere zin zijn vaderlijke vriend op dat terrein, die immers als de eigenlijke vader van het genre strijkkwartet te boek staat. Het was de groep kwartetten ‘opus 33’ uit 1781 van Haydn die Mozart inspireerde. In deze werken was Mozart in staat om als nooit tevoren de elementen van de onderhou-dende, op het publiek gerichte functie van deze muzieksoort te combineren met de eerder intieme sfeer van vrienden die op ontspannen wijze samen mooie muziek maken. Van de zes kwartetten was het ‘kwartet in Es’ (1783) misschien wel het meest geniale en het meest “Haydn-achtige” in de onver-wachte harmonische vondsten. Het zou ook dat kwartet zijn dat een jaar later werd uitgevoerd door de violisten Haydn en Dittersdorf, altviolist Mozart en cellist Vanhal.

BeethovenDe late strijkkwartetten van Beethoven (nrs 12-16) hebben bijna mythische proporties vandaag de dag. Velen beschouwen ze als het hoogtepunt van het strijkkwartetrepertoire. Beethoven schreef zijn vijf laatste strijkkwartetten in tweeënhalf jaar tijd, te beginnen in 1824. Ze zijn geschreven na zijn twee grote vocaal-symfonische werken: de ‘Missa solemnis’ en de befaamde ‘negende symfonie’. Beethoven ontwikkelt een radicale esthetische taal in deze kwartet-ten en voert inhoudelijke veranderingen door. De traditionele vormstructuren verliezen aan betekenis, hij maakt komaf met de conventionele vierdeligheid. Alles staat in het teken van het overkoepelende dramatische geheel van het kunstwerk. Tegelijk grijpt hij terug op vormen, technieken en genres die tot de kern van de Westerse muziek behoren, door gebruik te maken van fuga, canon, koraal, variatieprincipes.

Beethoven was volledig doof en leefde vrijwel afgesloten van de wereld van alledag toen hij deze werken componeerde. Dat is ten dele ook de oorzaak van hun grote oorspronkelijkheid. Maar hun abruptheid en ‘gebrek aan goede manieren’ - tijdgenoten waren echt gechoqueerd - is zelfs naar Beethovens standaard aanzienlijk. Drastische tempowisselingen, heftig gescheiden harmo-nieën, delen van een enorme lengte zonder enige concessie aan het uithou-dingsvermogen (of het gebrek daaraan) van de luisteraar, het haast eindeloze verrassingseffect van deze werken maakt dat je de hele tijd bij de pinken moet blijven.

4 toeLICHtInG

Beethoven moest de compositie van zijn voorlaatste strijkkwartet ‘opus 132’ onderbreken wegens zware ziekte. Zijn genezing heeft hij bezongen met één van de meest beroemde, monumentale en mooiste langzame delen uit de kwartetliteratuur, het ‘molto adagio’. In de kanttekening van de parti-tuur schreef hij: “Heilig dankgezang van een genezene aan de godheid, in de lyrische toonaard”. De muziek is van een enorme verstilde en troostende schoonheid.

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke GentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 GentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:0009 269 92 92tickets@debijloke.bewww.debijloke.be

ColofonTekst programmaboekje | Frank PauwelsProgrammaboekjes | Sophie Cocquytv.u. | Daan Bauwens© Muziekcentrum De Bijloke GentMuziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)

5BIo

Quatuor MosaïquesDe vier musici kennen elkaar sinds 1985 via het door Nikolaus Harnoncourt geleide pioniersensemble voor oude muziek Concentus Musicus. Met hun gedeelde ervaringen als uitgangspunt werkten zij jarenlang intensief aan een ensemblecultuur en repertoire alvorens te debuteren met een cd-opname van de strijkkwartetten ‘opus 77’ van Joseph Haydn. Het bleek een wereldwijd succes dat het begin vormde van een grote internationale carrière. Hoewel veel recensenten proberen Quatuor Mosaïques het etiket van ‘authentiek’ op te plakken, gaat het de musici nimmer om de muzikale reconstructie van een fictieve ‘authenticiteit’, maar in de eerste plaats om warmte, enthousiasme en toewijding. Natuurlijk wordt ook uit andere bronnen geput, bijvoorbeeld kennis via ervaring. Zo loopt er een directe lijn naar de grote Europese kwar-tetten via het Végh Kwartet, waarvan primarius Erich Höbarth drie jaar lid was. De daar opgedane ervaringen beschouwt hij als van onschatbare waarde. Inmiddels heeft het Quatuor Mosaïques een groot deel van het klassieke repertoire op cd opgenomen. Veel van deze opnames werden internationaal onderscheiden, onder meer met twee Gramophone Awards.

De interpretatie van de kwartetten van Haydn wordt wereldwijd telkens weer als uniek gekwalificeerd. Mozart, Haydn, Beethoven en Schubert zijn nog altijd de vier steunpilaren van het repertoire, hoewel het ondertussen aanzienlijk is uitgebreid en nu reikt van Bachs ‘Kunst der Fuge’ tot Brahms’ ‘Klarinetkwin-tet’. Bovendien omvat het veel zeldzame kostbaarheden, waaronder werken van Arriaga, Jadin, Cherubini en Boccherini. In de Mozart-Saal van het Kon-zerthaus in Wenen heeft het Quatuor Mosaïques naast het Hagen Quartett en het Alban Berg Quartett sinds 2000 een eigen cyclus. Bij deze omvang van het repertoire dient het instrumentarium uiteraard enigszins flexibel te zijn. Niettemin wordt aan de belangrijkste parameters vastgehouden: darmsnaren, lage stemming (A=430 Hz) en het gebruik van klassieke resp. barok strijkstok-ken. Terwijl de vroegere ‘authentieke’ ensembles dikwijls nog neigden naar polariserende extremen, gaat het hier om een vruchtbare synthese van alle mogelijkheden in dienst van de muziek, zonder te verzanden in een kleurloos compromis.

Höbarth bespeelt een Joseph Guarnerius viool, uit Cremona 1705. Bischof bepeelt een Franse viool uit de 18e eeuw (anoniem). Mitterer speelt op een Carolus le Pot altviool, gemaakt in Lille in 1725. Coin dan weer speelt op een Alessandro Gagliano cello uit de 17e eeuw, gemaakt in Napels.

6 nIeuws

Côté JArDin - GrAtiS MUziKALE PiCKniCKin de tuinen van de Bijloke op 22 mei!klassiek | jazz | flamenco | tango | balkan beats

– Luister naar schitterende muziek op het groot openluchtpodium in de Bijloketuin.

– Topmusici van diverse pluimage en uit allerlei muziekgenres en dat hele-maal gratis!

– Relax aan de bar of de eetstandjes en laat zomerse hapjes en drankjes smaken onder de tentluifel.

– Of breng je eigen picknickmand mee en geniet vanonder de appelboom! – ‘Put on your dancing shoes’ : voor de de initiatie flamenco of tango. – Hou je klaar voor een unieke slotparty met balkanmuziek die je nooit meer

vergeet. – Even de benen strekken langs de verschillende zalen van het Muziekcen-

trum en in het Stam of een audiowandeling meepikken in het KASK. – Vermaak en vertier ! Kortom : feest!

11u30 - Amsterdam SinfoniettaA. Berg (1885-1935) | G. Mahler (1860-1911) | W. A. Mozart (1756-1791)13u - olivier Fortin (klavecimbel)J.-H. d’Anglebert (1629-1691) | P. J. Le Blan (1711-1765) | F. Couperin (1668-1733)14u30 - Maeterlinck KwartetP. I. Tsjaikovski | A. von Zemlinsky | Strauss-familie, F. von Suppé...16u - natham Daems QuintetJazz17u30 - Antonio reyes + Antonio HigueroFlamenco19u - Lieve Vansteelant en Gerdy De Decker (recuerdo)Dansinitiatie tango20u - Septeto La AcademiaTango21u - Paul Van Cauwenberge en BandBlues, soul, rock22u30 - Merdan taplak (live)Balkan Beats

Gratis bezoek StAMVan 10u00 tot 18:00

Audiowandeling Hogeschool Gent KASK op de BijlokesiteDoorlopend in Muziekcentrum De Bijloke Gent fototentoonstelling van Laurent Fobe over de Bijloke

7nIeuws

toonMoMEnt DE BiJLoKE-MAnUFACtUUrVrijdag 27 mei | 20:00 | Kraakhuis en Bibliotheek

Musici een plek bieden om te experimenteren: daartoe heeft het Muziekcen-trum de Bijloke-Manufactuur in het leven geroepen. Het begeleiden van het parcours van musici en ensembles, gaande van productieproces tot podium-rijp werk is de uitdaging. We nodigen u uit op een eerste toonmoment!

Du hast kein FlussigonEsther Venrooy en Femke Gyselinck benaderen voor hun Manufactuurproject in Muziekcentrum De Bijloke de ruimte van het 16de-eeuwse Kraakhuis. Hoe wordt de architecturale ruimte beïnvloed door het versterken/benadrukken of juist weglaten van visuele informatie die auditief geïnterpreteerd en/of gere-gistreerd wordt? Esther Venrooy en Femke Gyselinck onderzoeken hoe de visuele en auditieve perceptie van de ontvanger kan geactiveerd worden. Het publiek leert de ruimte kennen aan de hand van een lichaam in dialoog met de auditieve architectuur, waarbij beide performers de klank van de danser, de akoestiek en de gecomponeerde klank in elkaar te laten overgaan.Esther Venrooy | performerFemke Gyselinck | perfomer

De Maeterlinck-sessies De Maeterlincksessies zijn een voorbereidings- en ontwikkelingstraject voor de Nabla-productie rond Maeterlinck in coproductie met de Bijloke in mei 2012. In deze sessies worden een nieuwe vocale taal en uitvoeringspraktijk voorbereid door oefening, experiment en creatie. Nieuwe vocale composi-ties worden gerepeteerd en bijgeschaafd, opgenomen en bewerkt. Tijdens dit toonmoment wordt een ad-hoccompositie voor stemmen en elektronica gepresenteerd.Joachim Brackx | compositie, zang en artistieke leidingJolien De Gendt | sopraan

tickets : € 5Een ticket voor De Bijloke-Manufactuur kost u € 5 maar het is tegelijkertijd een kortingsbon ter waarde van € 5 voor de aankoop van een concertticket seizoen 2011-2012.

8 BInnenKort

VR | 20.05.11 20:00 | Musica Antiqua 2Masques, olivier Fortin (muzikale leiding), Hana Blazikova (sopraan)Stylus Phantasticus

ZA | 21.05.11 20:00 | Voix Gras(in Kraakhuis)Exaudi, James Weeks (muzikale leiding)Tuin der lusten

ZO | 22.05.11 11:00-23:00Côté Jardin - Gratis muzikale pick-nick in de tuinen van De Bijloke

VR | 27.05.11 20:00De Bijloke-ManufactuurEsther Venrooy, Femke Gyselinck Du hast kein FlussigonJoachim Brackx, Jolien De GendtDe Maeterlinck-sessies

ZO | 29.05.11 15:00 | Kidconcerten+ | Symfonisch 3Brussels Philharmonic, Michel tabachnik (dirigent), nathan Braude (altviool), Johan Heldenbergh (verteller)Berlioz, Strauss

ZO | 17.07.11 15:00Sint-Baafsabdij - RefterPhilippe Pierlot, romina Lischka (Viola Da Gamba)Hume, Corkine, Locke, Monsieur De Ste Colombe, Schenck

MA | 18.07.11 15:00Sint-Baafsabdij - Refterrobin Verheyen, Bram De LoozeJazz

DI | 19.07.11 15:00Sint-Baafsabdij - RefterLorenzo Gatto, Jean-Claude Vanden EyndenMozart, Saint-Saëns, Franck

WO | 20.07.11 15:00Sint-Baafsabdij - RefterAlexei Lubimov, Alexei GrotzSchubert

DO | 21.07.11 15:00Sint-Baafsabdij - RefterMoneim Adwan, Salam ShabanArabische luitliederen

VR | 16.09.11 20:00Boedapest Festival orkest, ivan Fischer, Dejan LazicMahler als heraut van de moderne mens

ZA | 24.09.11 20:00 | Musica Antiqua 2Artei Dei Suonatori, Alexis Kossenko (muzikale leiding, traverso)Sturm und Drang

WO | 05.10.11 20:00 | Symfonisch 2+Patricia Kopatchinskaja en familieBriljant stampvoeten

Seizoen 2011-2012hernieuwing abonnementenvanaf dinsdag 26 aprilnieuwe abonnementenvanaf dinsdag 10 meilosse ticketsvanaf zondag 22 mei