POLYMNIA Studi di filologia classica - arts.units.it · nazionale di Firenze-Certaldo, 26-28 aprile...

160
POLYMNIA Studi di filologia classica

Transcript of POLYMNIA Studi di filologia classica - arts.units.it · nazionale di Firenze-Certaldo, 26-28 aprile...

POLYMNIA

Studi di filologia classica

PolymniaCollana di Scienze dell’antichità

fondata e diretta da Lucio Cristante_____________________________________________________________

Studi di filologia classicaa cura di

Lucio Cristante- 17 -

COMITATO SCIENTIFICOGianfranco Agosti (Roma), Alberto Cavarzere (Verona), Carmen Codoñer

(Salamanca), Denis Feissel (Paris), Jean-Luc Fournet (Paris), Massimo Gioseffi(Milano), Stephen J. Harrison (Oxford), Louis Holtz (Paris), Wolfgang Hübner(Münster), Claudio Marangoni (Padova), Marko Marinčič (Ljubljana), LucaMondin (Venezia), Philippe Mudry (Lausanne), Giovanni Polara (Napoli)

Il Culex trascritto e annotato da Giovanni Boccaccio a cura diRoberta Cervani e Angelo Floramo

1. Boccaccio - Appendix Vergiliana - Filologia classica2. Codifica digitaleI. Cervani, RobertaII. Floramo, Angelo

I testi pubblicati sono liberamente disponibili su:http://www.openstarts.units.it

http://www.units.it/musacamena

_____________________________________________________________

© Copyright 201 - EUTEDIZIONI UNIVERSITÀ DI TRIESTE

Proprietà letteraria riservataI diritti di traduzione, di memorizzazione elettronica, di riproduzione e diadattamento totale o parziale di questa pubblicazione, con qualsiasi mezzo(compresi i microfilm, le fotocopie o altro), sono riservati per tutti i Paesi

Edizioni Università di Trieste

201

AA F R C

IL CVLEXTRASCRITTO E ANNOTATO

DA GIOVANNI BOCCACCIO

A Fr a n c e s c o

da mamma Roberta

Ad A l i c e e E l i s a

da papà Angelo

A P i l a r e Te a

dai due allievi di nonno Nevio

VII

INDICE

Premessa IX

Introduzione XIII

Testo 1

Ratio editionis, sigla, adbreuiationes 2

F. 17r (inscriptio, vv. 1-7) 3

F. 17u (vv. 8-37) 4

F. 18r (vv. 38-67) 6

F. 18u (vv. 68-97) 8

F. 19r (vv. 98-127) 10

F. 19u (vv. 128-157) 13

F. 20r (vv. 158-187) 15

F. 20u (vv. 188-217) 17

F. 21r (vv. 218-247) 19

F. 21u (vv. 248-277) 21

F. 22r (vv. 278-307) 25

F. 22u (vv. 308-337) 27

F. 23r (vv. 338-367) 29

F. 23u (vv. 368-397) 33

F. 24r (vv. 398-414, subscriptio) 34

Tavole 37

Appendice 55

Codifica XML: testo 57

Codifica XML: annotazioni I 77

Codifica XML: annotazioni II 90

Codifica XML: annotazioni III 92

IX

PREMESSA

Questo lavoro sviluppa una ricerca impostata da Nevio Zorzetti per l'attività

dell'unità operativa costituita presso l'Università di Trieste nell'ambito del progetto

PRIN 2009 “Biblioteca digitale dei Commentatori Latini” (BibCLat).

Zorzetti sottolineava l’esigenza di discutere approfonditamente prospettive e

problemi della pubblicazione dei testi annotati nel nuovo orizzonte dell'ecdotica

digitale e di predisporre a questo fine un caso di studio significativo per sviluppare e

testare sperimentalmente, partendo dall’analisi strutturale e semantica, criteri e

validità degli standard che si vanno affermando per la loro trascrizione e codifica

nell'Extended Markup Language, a incominciare da quelli che si possono elaborare

nella direzione indicata dallaText Encoding Initiative.

Egli stesso ha scelto come testo su cui lavorare il commento del Boccaccio al

Culex, che si conserva nel codice laurenziano 33, 31, comunemente noto come

Miscellanea Laurenziana. Vi aveva già lavorato in precedenza, insieme ad Angelo

Floramo, e aveva a disposizione molti materiali, a cominciare dalle riproduzioni

fotografiche del manoscritto. Ma, soprattutto, considerava di grande interesse la

possibilità di concentrare, da una parte, l'attenzione su un punto della tradizione di

un testo ricca di problemi, com'è quella del Culex, e, dall'altra, di cogliere quasi nel

suo farsi, nell'officina editoriale del Boccaccio, la formazione di un commento

umanistico che ne ripropone la lettura: quasi un modello con cui confrontarsi per il

filologo chiamato a curare oggi, nell'età dell'informazione digitale, nella sua officina,

la sua riproposizione in una nuova fase della tradizione.

Il lavoro di Zorzetti è stato continuato da Roberta Cervani e Angelo Floramo,

che hanno pubblicato sul web una prima trascrizione e codifica in XML del

commento del Boccaccio il 30 gennaio 2013, per festeggiare i 70 anni di Zorzetti.

X

Del lavoro svolto nel progetto BibCLat ho dato conto nel convegno conclusivo del

progetto, tenuto presso l'Università degli Studi di Napoli Federico II nei giorni 25-

27 settembre 2013, nella mia relazione Biblioteche digitali: BibCLat e altro, che si

può consultare in http://musacamena.units.it.

Nel 2014 ho chiesto a Zorzetti di rivedere e curare la trascrizione e la codifica

del testo in XML e a Cervani e Floramo di elaborarne una presentazione editoriale

adatta alla stampa. L'esito del loro lavoro è la presente pubblicazione.

La codifica dei dati, secondo un modello elaborato sulla base dell’analisi

strutturale e semantica del contenuto, è costituita in concreto da alcuni file XML

(sono quattro, uno per il testo e tre per i diversi tipi di interventi di correzione o

commento). Sono raccolti in un archivio digitale, distribuito nel mio sito, dove ha

sostituito la versione pubblicata nel 2013. Ogni file XML, nell’archivio, è

accompagnato dalla descrizione del modello dei dati (XSD e DTD) e da un foglio di

trasformazione (XSL) con cui, attraverso la conversione in XHTM, è stata data una

semplice e limitata visualizzazione per il web.

Questo volume presenta i contenuti dei quattro file XML con

un'impaginazione statica nella forma di un testo con due apparati e scritture

marginali, proponendone il confronto con la riproduzione fotografica delle pagine

corrispondenti del manoscritto e la codifica in XML della trascrizione, aggiunta in

appendice.

Certamente, è per la visualizzazione sullo schermo di un computer che le

tecnologie permettono di sviluppare un’interfaccia che può dare al lettore accesso

dinamico e interattivo ai testi. Senza il condizionamento del supporto materiale, la

codifica dei contenuti separati dalla presentazione consente di realizzare la

navigazione tra viste molteplici, non solo selezionando e collegando tra loro gli

elementi di un testo, ma anche ampliando il contesto a una biblioteca di testi.

Tuttavia (ed è questo il punto di vista da cui Cervani e Floramo hanno

affrontato il loro compito editoriale), anche la presentazione statica del testo

XI

commentato mette il lettore di fronte alla scelta continua tra percorsi di lettura che

possono essere messi in evidenza, facilitati, stimolati nell’impaginazione, con le scelte

delle modalità espositive e degli stili applicati, e in generale prendendo spunto dalla

meta-informazione raccolta dall’analisi strutturale e semantica.

Lucio Cristante

I N T RO D U Z I O N E

XV

IIl testo del Culex trascritto da Giovanni Boccaccio e da lui annotato si conser-

va autografo nel codice Mediceo Laurenziano Plut. 33, 31, comunemente dettoMiscellanea Laurenziana (ML), ai fogli 14r-24u.

Per un'introduzione alla conoscenza approfondita della Miscellanea Lauren-ziana, rinviamo al volume in cui sono stati raccolti gli Atti del Seminario inter-nazionale di Firenze-Certaldo, 26-28 aprile 1996 (Gli Zibaldoni di Boccaccio.Memoria, scrittura, riscrittura, a cura di Michelangelo Picone e Claude CazaléBérard, Firenze 1998).

La presenza del Culex in ML è stata nota fin dalla pubblicazione delladescrizione del manoscritto nel catalogo del Bandini (Angelo Maria Bandini, Ca-talogus codicum latinorum bibliotechae Mediceae Laurentianae, II, Florentiae1775, c. 124-128).

Solo un secolo dopo la segnalazione di A. Goldmann (Drei italienische Hand-schriftenkataloge s. XIII-XV, «Centralblatt f. Bibliothekwesen» IV 4, 1887, 137-155) e la recensione dedicata a Goldmann da Francesco Novati («Giornalestorico della letteratura italiana» X, 1887, 413-425) diedero impulso agli studiper la ricostruzione della biblioteca personale del Boccaccio. Finalmente il mano-scritto fu riconosciuto come autografo del Boccaccio nei fondamentali lavori diOskar Hecker, Boccaccio-Funde, Braunschweig 1902 (35, 1) e Remigio Sabbadi-ni, Le scoperte dei codici latini e greci ne' secoli XIV e XV, Firenze 1905 (p. 31-33).Da allora le indagini sui manoscritti autografi di Boccaccio sono continuatefeconde e sono tutt'ora attive (si parta da A. Mazza, L’inventario della «parvalibraria» di Santo Spirito e la biblioteca del Boccaccio, «Italia medioevale e uma-nistica» IX, 1966, 1-74; G. Auzzas, I codici autografi. Elenco e bibliografia,«Studi sul Boccaccio» VII, 1973, 1-20).

Le lectiones del Culex in ML appaiono individuate per la prima volta,sistematicamente, ma non senza omissioni, nell'apparato di Remo Giomini(Appendix Vergiliana: testo, introduzione e traduzione, Firenze 1953 e II ed.1962). Nelle edizioni posteriori, lectiones di ML sono citate saltuariamente egeneralmente nascoste dietro la sigla cumulativa dei manoscritti recenziori.

XVI

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

ML appartiene a una famiglia della tradizione ben rappresentata da un discre-to manipolo di manoscritti di età carolingia. Questa famiglia ha ricevuto una defi-nizione formale, nel lavoro di Friedrich Vollmer (Publii Virgilii Maronis iuve-nalis ludi libellus, München, 1908) come il testo di un ‘iuuenalis ludi libellus’ (L),che si può ricostruire dai codici Trier 1986 (W), Vat.Lat. 3252 (B), Vat.Lat. 8069(T), Par. Lat. 8093 (E), Par. Lat. 7927 (A), databili tutti tra IX e XI secolo.

Oggi, per inquadrare nella tradizione del Culex il testo di ML, si deve partiredalla revisione che ne ha dato Wendell Clausen (The Textual Tradition of the‘Culex’, «Harvard Studies in Classical Philology» LXVIII, 1964, 119-138) per lasua edizione oxoniense, che è oggi l'edizione di riferimento. Clausen ha lasciatoinvariata la definizione di L di Vollmer, ma ha riorganizzato il suo stemma gene-rale della tradizione del Culex, sostituendo la sua rigida, deterministica catenaevolutiva, riportata qui sotto

XVII

con la seguente, incui «the main cleavage in the tradition is that which dividesΓV from SFCL» (p. 123):

Nello stemma riportato sopra, S (fragmentum Stabulensis) = Par. Lat. 17177 s.X, F (Fiechtianus) = Melk 717 s. X, C = Cantabrigiensis kk 5 34 s. X, Γ = Corsi-nianus 43 F 5 s. XIV sono i pochi testimoni collaterali non solo di una biforca-zione iniziale della tradizione, ma anche dei due rami lungo i quali la tradizionemanoscritta del Culex si è prolungata nel basso medioevo fino alle prime edizionia stampa, una ‘tradizione di L’ e una ‘tradizione di V’.

La ‘tradizione di V’, rappresentata un tempo dal Voss. Lat. O 81 s. XV, fa orariferimento al Vat. Lat. 2759, che sostituendo il Vossiano suo discendente si èappropriato anche della sua sigla.

Il Culex di ML, o meglio una sezione di ML, che comprende il Culex e inoltrela Vita Bernensis di Virgilio e leDirae, si inquadra con sicurezza nella prima, comesottoinsieme significativo dei suoi contenuti che porta anche l'inscriptio «iuue-nalis ludi libellus». Ma non si può riattacare a nessuno dei rami già delineati in Ldal Vollmer: l'antigrafo perduto utilizzato dal Boccaccio deve essere aggiunto suun nuovo ramo proprio.

Negli ultimi decenni, il particolare interesse e la nuova sensibilità dellacodicologia per la ricezione dei testi e la storia del ‘libro prima della stampa’ haportato maggiore attenzione verso ML e la tradizione del Culex nei secoli XIV eXV. Ricordiamo le importanti ricerche di Michael D. Reeve (The textual tra-dition of the Appendix Vergiliana, «Maia» XXVIII (1976), 233-254) e alponderoso lavoro di Lisa L. St.Louis (Prolegomenon to an Edition of the Pseudo-Virgilian Culex, University of Ottawa, 2001) con nuove collazioni (50 tra mano-scritti ed edizioni a stampa antiche), saggi di indagine sui rapporti tra i mano-scritti e un'edizione con apparato positivo.

XVIII

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Considerazioni particolarmente interessanti, soprattutto per lo studio di ML,vengono dedicate dal Reeve (p. 243-244) ad alcuni codici la cui appartenenza a Lè provata dalla presenza dei contenuti e dell'inscriptio propri del corpus.

Alcuni di essi costituiscono una famiglia, in cui il manoscritto del Boccaccioha un posto centrale:

l Laur. 33.31 (saec. XIV)p Par. Lat. 8205 (saec. XV)t Vat. Lat. 1586 (saec. XV)y Laur. Gadd. 01 sup. 19 (saec. XV)d Laur. Aed. 203 (saec. XV)

Altri appaiono come un ramo laterale della stessa tradizione:j Harl. 3963 (saec. XV)a Ambros. D 267 inf. (saec. XV)h Helm. 332 (saec. XV)q Ambros. O 84 sup. (saec. XV)

Si noti che Helm. 332 è H di Catalepton, Ciris, Elegia in Maecenatem edAetna, un manoscritto composito che ha inglobato il contenuto di L.

Per i primi nove manoscritti il Reeve ha proposto lo stemma seguente:

L'edizione del Culex di Lisa St.Louis fornisce, presentati nella pubblicazionenella forma di apparato positivo, collazioni nuove sull'intero testo dell'opera perla quasi totalità dei manoscritti studiati dal Reeve e di cui abbiamo dato conto.L'applicazione di un programma informatico a questa base di dati ha verificatostatisticamente la vicinanza delle lezioni.

In particolare sono presenti (in parentesi le sigle usate dalla St.Louis), oltre aLaur. 33, 31 (Laur.), Par. Lat. 8205 (Fr.) e Vat. Lat. 1586 (Vat.), di cui èconfermata la stretta vicinanza al Laurenziano, e Harl. 3963 (X).

XIX

Ricordando di aver esaminato le annotazioni con Filippo Di Benedetto «whoknows more than most people about Boccaccio's hand» il Reeve ha definito l'ap-parato di note testuali in ML: «almost all the accretions are apparently due toBoccaccio himself, and two main sets can be distinguished, the first in the sameink as the text but smaller script, the second in paler ink but script of roughly thesame size as the text» (p. 242).

Il Reeve ha quindi richiamato l'attenzione sui seguenti casi di correzioni («lb= l after the first set of corrections»): u. 192 ab ore lp: ab orno lbtyd; u. 249 tucordam lp: uecordem lbtyd; u. 277 uadacem lp audacem lbtyd; u. 325 hunc [quod]letat lp: letatus lbty.

In questi casi il gruppo dei manoscritti che abbiamo già visto essere vicinissimia quello del Boccaccio (ptyd) si divide nettamente dove il Boccaccio ha apportatodelle correzioni, che sono ignorate in p (il Par. Lat. 8205), mentre sono recepitenegli altri (tyd). Ha quindi concluso: «If these alterations are conjectures by Boc-caccio himself, which they have every appearance of being, l must be the source oftyd, p could also derive from it».

Il Reeve ha indicato la direzione fondamentale che i futuri studi devono anco-ra percorrere: «a study of Boccaccio's annotations and corrections in Culex andDirae might yield interesting conclusions about his manner of working».

In questa edizione, grazie a riproduzioni fotografiche migliori, crediamo diaver rimediato alle limitate carenze presenti nel lavoro della St.Louis non ha po-tuto rilevare tutte le varianti presenti nelle annotazioni per le difficoltà incontra-te nella lettura della riproduzione fotografica di cui disponeva (nota al v. 4: «incod. Laur. multas lectiones inter uersus sine dubio omisi incertae imaginis cau-sa»). Ma per la stratificazione di mani e inchiostri delle annotazioni, occorrelavorare sul manoscritto, anzi sui manoscritti e nelle biblioteche. Abbiamo quindiritenuto preferibile predisporre con cura uno strumento di lavoro, che possaaccogliere le opportune integrazioni in futuro ed evitare di inserire dati parziali,incerti o approssimativi.

IINei suoi zibaldoni (i tre manoscritti in cui Boccaccio produsse nel suo sog-

giorno napoletano una biblioteca personale per la lettura e gli studi propri e degliamici: ML, lo ‘Zibaldone Laurenziano’ Laur. 20, 8 e lo ‘Zibaldone Maglia-

XX

becchiano’ Bibl. Naz. Firenze B. R. 50) Boccaccio ha lasciato, come ha scrittofelicemente Filippo Di Benedetto (Gli Zibaldoni, p. 13), «la testimonianza delsuo tirocinio filologico e letterario».

Questa definizione vale in particolar modo per la trascrizione e commento delCulex, in cui il Boccaccio è messo alla prova su un testo di comprensione di per sédifficile, reso ancor più difficile dalle incertezze e alterazioni, pesanti e numerose,che hanno colpito il testo nel corso della sua tradizione manoscritta. Un caso distudio estremo, e tale è stato in tutta la storia della filologia moderna, palestradegli esercizi più difficili (e pericolosi) di restauro testuale, occasione di un nume-ro sterminato di congetture.

A questo lavoro il Boccaccio si è dedicato, nel periodo napoletano, avendo asupporto gli insegnamenti del maestro Dionigi da Borgo San Sepolcro e gli scam-bi intellettuali e di materiali con Paolo da Perugia.

*Se le lezioni di ML sono state raccolte e pubblicate negli studi sulla tradizione

del Culex solo dalla metà del secolo scorso, per il commento bisogna attendereancora fino a quando l'interesse verso i manoscritti del Boccaccio si è rinnovato,nell'ultimo cinquantennio, in un arco di tempo che possiamo simbolicamentedelimitare con gli anni di due importanti mostre allestite dalla Biblioteca Lauren-ziana: la prima nel 1975, per il VI centenario della morte del Boccaccio (Mostradi manoscritti, documenti e edizioni, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, 22maggio - 31 agosto 1975. I, Manoscritti e documenti, a cura di E. Casa-massima,Certaldo 1975), la seconda nel 2013 (Boccaccio. Autore e copista, a cura di TeresaDe Robertis, Carla Maria Monti, Marco Petoletti, Giuliano Tanturli, StefanoZamponi; catalogo della mostra: Firenze, Biblioteca Laurenziana, 11 ottobre2013 - 11 gennaio 2014, Firenze, 2013). Entro uno sviluppo intenso e fruttuosodi studi paleografici e codicologici, l'attenzione si è rivolta in particolar modo agliautografi (e soprattutto a quelli delle opere maggiori e in volgare: si veda oraDentro l’officina di Giovanni Boccaccio. Studi sugli autografi in volgare e suBoccaccio dantista, Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana 2014).

Tutti gli studi pubblicati sul commento al Culex sono apparsi negli ultimi ven-ticinque anni.

Mary Louise Lord (Boccaccio's Virgiliana in the “Miscellanea latina”, «Italiamedioevale e umanistica», XXXIV, 1991, 127-197), oltre a discutere un certonumero di lezioni e varianti presenti presenti nella trascrizione del Boccaccio (p.

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

XXI

134-145), ha analizzato tutte le note marginali di commento (p. 145-184).Successivamente, nel citato volume Gli Zibaldoni Filippo Di Benedetto ha

svolto qualche ulteriore considerazione sulle annotazioni del Boccaccio (p. 13-28:Presenza di testi minori negli Zibaldoni) e Robert Black ha ampliato il lavoro dellaLord prendendo in esame anche le glosse interlineari di (p. 113-128: Boccaccio,Reader of the Appendix Vergiliana: the Miscellanea Laurenziana and fourteenth-century schoolbooks; ripubblicato in «Studies in Renaissance Humanism and Po-litics: Florence and Arezzo», Ashgate Variorum, 2011).

Lord e Black hanno dato la trascrizione completa delle annotazioni del Boc-caccio che hanno commentato.

Completa la bibliografia sul commento del Boccaccio l'importantissimo stu-dio di Matteo Ferretti (Boccaccio, Paolo da Perugia e i commentari ovidiani di Gio-vanni del Virgilio, «Studi sul Boccaccio» XXXV, 2007, 85-110).

Per un'introduzione approfondita, non possiamo non rinviare a questi impor-tanti lavori, che contengono ampi materiali per dare alle glosse del Boccaccio uncommento sistematico.

IIIIl punto di partenza di questa edizione sono le immagini digitali, ricavate da

una riproduzione fotografica in bianco e nero dei fogli 17r-24r del Laurenziano,acquisita dal fotografo della biblioteca per la banca dati raccolta da N. Zorzetti eA. Floramo per lavorare sui Mitografi Vaticani. Ne è stata ricavata una trascri-zione nuova, che è stata confrontata per il testo del Culex con le letture di Gio-mini, Lord, Black e St. Louis: sono state segnalate le divergenze (minime), non leomissioni.

Il lavoro di trascrizione è stato impostato come ricodifica digitale dellarappresentazione dell'opera nel manoscritto, i cui dati – testuali, paratestuali ededitoriali – sono stati rappresentati nell'Extended Markup Language. Criteriofondamentale della codifica digitale è l'adozione di standard aperti. La rappre-sentazione dei caratteri è in Unicode. Il modello dei dati, elaborato progressi-vamente studiando il testo, segue ed estende le linee guida della Text EncodingInitiative (TEI P5: Guidelines for Electronic Text Encoding and Interchange,version 2.7.0, 2014).

XXII

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Nella successiva parte di questa introduzione vengono descritte ampiamente lacodifica dei caratteri e le specifiche di marcatura, strutturale e semantica, che sonostate applicate nella trascrizione. La trascrizione codificata in XML viene presen-tata integralmente in appendice.

Sarebbe bastato fornire delle fredde specifiche tecniche e anche solo distri-buire i file XML: chi ha confidenza con l'XML e gli standard proposti dalla TEIavrebbe avuto poche difficoltà a ricavare da sé la DTD dagli XML, studiarla allaluce delle linee guida della TEI e riconoscere scelte e motivazioni dietro i criteri dicodifica. Ma il Culex commentato dal Boccaccio, caso di studio particolarmenteinteressante per approfondire la conoscenza del Boccaccio copista e filologo, lo èanche per le problematiche della codifica.

un elemento: <elemento>

un attributo: @attributo

un valore di un attributo: valore

i valori possibili di un attributo:

"valore" o "valore1 | valore2 | valore3"

un elemento con un attributo messo a un dato valore:

<elemento attributo="valore">

IVNella seguente descrizione dei criteri di codifica elementi e loro attributi

dell'XML sono stati rappresentati nel seguente modo:

1. Agli effetti della codifica strutturale si considereranno da una parte l'operacommentata, il testo del Culex, preceduto dall'inscriptio e seguito dalla subscrip-tio, e dall'altra le annotazioni, intendendo definire con questa parola nel suo com-plesso tutto il lavoro del commentatore-editore che è intervenuto sul testo modi-ficandolo con correzioni, evidenziandolo con sottolineature richiami e segni diattenzione, ed accompagnandolo con glosse e scoli, sia interlineari che marginali.

XXIII

Il testo del Culex è suddiviso in versi. Naturalmente l'articolazione strutturalemetrica si incrocia con l'articolazione sintattica. Ma, come avviene in tutta la tra-dizione della poesia latina, nella rappresentazione l'articolazione metrica è pre-valente e fortemente marcata. Oltre che dalla suddivisione in linee, i versi nelmanoscritto sono marcati con l'uso di lettere capitali nell'iniziale della prima pa-rola. L'uso di grandi capitali mette inoltre in rilievo un'articolazione del testo in21 gruppi di versi.

Ai nostri occhi di moderni educati alla scrittura grammaticale l'interpunzionepresente nel manoscritto segna solo debolmente e non sistematicamente l'artico-lazione linguistica. Nelle edizioni moderne, circa 180 interpunzioni forti (. ; : ? !)suddividono il testo del Culex e più di 200 interpunzioni minori (,) articolanointernamente i periodi.

Nel manoscritto, invece, l'interpunzione guida il fraseggio di una lettura orale,preoccupandosi di segnalare a qualsiasi livello della struttura sintattica, preven-tivamente, con l'esperienza di chi ha già letto il testo più avanti, delle pause perriprendere il respiro nella recitazione.

Nell'insieme complessivo delle annotazioni si riconoscono tre tipi diintervento del commentatore-editore, che fluiscono inframmezzandosi ma senzamai mescolarsi. Una parte degli interventi, che definiremo ‘di critica testuale’, per-segue il miglioramento del testo tràdito. Un'altra parte degli interventi, che di-remo ‘di evidenziazione’, segnala semplicemente luoghi o parole del testo, taloraaggiungendo una concisa definizione di ciò su cui viene richiamata l'attenzione. Irestanti interventi, che chiameremo genericamente ‘di interpretazione’, offronosupporto alla comprensione, linguistica e di contenuto, del testo.

Opera commentata e annotazioni appaiono organizzate in una struttura spa-ziale in cui le annotazioni, adattandosi alle condizioni imposte dalla rappresen-tazione sul supporto materiale cartaceo (fogli e pagine), sono distribuite, indipen-dentemente dalla tipologia, fra sovrapposizioni, note interlineari e note marginali.

Testo dell'opera commentata e interventi del commentatore-editore sonocollegati in vari modi, impliciti ed espliciti. La lettura di un'opera corredata daannotazioni non segue un unico percorso prefissato: ogni lettura segue uno deimolti percorsi, che possono essere suggeriti o indicati nel testo o semplicementepossibili dalla presenza anche strutturale di opzioni. Definiamo dunque ‘percorsidi lettura’ i collegamenti tra testo dell'opera commentata e lavoro delcommentatore-editore.

XXIV

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Usando il concetto di annotazione in un senso che non coincide con il signi-ficato di nota e con la definizione dei percorsi di lettura per analizzare il testo infunzione della sua codifica, ci si siamo posti dal punto di vista della ricezione.Mettere l'accento sulla ricezione significa adottare un punto di vista che permettadi vedere nel testo analizzato il maggior numero possibile di elementi su cui lascrittura digitale consente di stabilire il controllo e sviluppare applicazioni. Tut-tavia in questo modo si chiama in causa il significato di ‘testo’ sul piano episte-mologico: nell'uso comune, ‘testo’ ha un significato a dir poco impreciso, cheviene tirato in un senso o nell'altro al proprio interno dalle molteplici pratiche ediscipline in cui è fondamentale, cambiando anche solo perché l'attenzione è ri-volta ad un argomento invece che a un altro, a un manoscritto o a un testo scola-stico, a una canzone o a un certificato.

Rimandando ad altro momento l'approfondimento di questa problematica, cilimitiamo a osservare che i testi tipografici offrono alla nostra lettura uno statofinale del testo: il più pulito possibile, eventualmente accompagnato da oggettitestuali paralleli, gerarchicamente definiti dalla posizione e dal corpo dei caratteri,collegati con richiami ordinati, ma autonomi. Siamo perciò abituati a considerareil testo come un oggetto statico codificato dalla scrittura e siamo poco consape-voli dell'esistenza nella sua ftuizione di percorsi di lettura diversi ed opzionali. Iltesto commentato con i suoi percorsi di lettura interni ed esterni è considerato co-munememte un caso speciale. Ma anche i testi orali e i testi musicati dovrebberoaver posto, e forse stare al centro, di una riflessione epistemologica sul binomio te-sto e memoria.

2. Nella codifica in XML l'opera commentata e le annotazioni sono staticollocati dentro all'elemento <text>.

Il parallelo elemento <facsimile> è stato introdotto per descrivere il testo co-me è rappresentato nel manoscritto, dalla sua riproduzione fotografica, secondo lasua struttura editoriale. Con questo si intende soltanto indicare la possibilità diaggiungere nella codifica le corrispondenze tra gli oggetti testuali in <text> e glioggetti grafici in <facsimile> per quel che venga mappato su una riproduzione fo-tografica.

Si può vedere in http://musacamena.units.it una prova di N. Zorzetti, che,seguendo le Guidelines della Text Encoding Initiative, ha completato la codificaper una pagina del manoscritto con le informazioni relative alla posizione del

XXV

testo nell'immagine e ha quindi ottenuto la trasformazione dell'XML in HTMLper la sua pubblicazione ipermediale (navigazione interattiva nel testo basata sul-l'immagine e viceversa) sul web, usando per la trasformazione l'applicazioneJAVA, open source, Image Markup Tool di Martin Holmes.

3. Il testo è stato trascritto senza apportare variazioni, correzioni o norma-lizzazioni di alcun tipo ed è stato codificato a basso livello, come sequenza di ca-ratteri, in Unicode, senza entrare all'interno della dimensione paleografica.

3.1 Le abbreviazioni sono state sciolte. Solo in rari casi lo scioglimento è statocodificato includendolo nell'elemento <expan>: sono rari casi, che ricorrononelle formule di presentazione di varianti o di rinvio ad altre opere, in cui siritiene pru-dente mantenere la possibilità futura di discuterne l'interpretazione.

3.2 Sono state mantenute rigorosamente come si leggono nel manoscrittoanche le interpunzioni. Con queso non si è voluto entrare nel dettaglio paleogra-fico, né perseguire le finalità di un'edizione diplomatica, ma si è cercato di dare iltesto come si presentava al commentatore. Se leggiamo il testo come viene presen-tato in un'edizione moderna, comprendiamo con difficoltà l'importanza di molteparti dei commenti che hanno accompagnato la tradizione dei testi assicurata daicopisti (così avviene, ad esempio, per il commento parafrastico, spesso consideratocon minore interesse dagli studiosi).

Per la rappresentazione di ogni segno di interpunzione è stato riservato uncaratterere Unicode di forma simile.

La ‘virgula suspensiva’ scritta con un trattino dritto obliquo è stata codificatacon il carattere specifico ⁄ (U+2044, fraction slash). Si è evitato di usare ilcarattere / (U+002F, solidus), per inclinazione del trattino più simile, maintensamente impiegato nell'XML. Il ‘punctus elevatus’ scritto, con il trattino so-pra il punto per lo più dritto o, qualche volta, ad S, è stato codificato con il puntointerrogativo rovesciato (U+2E2E, reversed question mark). Il ‘punctus’, scrittoper lo più ad altezza intermedia o qualche volta sulla riga, è stato rappresentatocon il carattere del punto intermedio · (U+00B7, middle dot).

I segni paragrafali con la forma entrata nell'uso tipografico come segno disezione, sono stati rappresentati in Unicode con il carattere specifico § (U+00A7,section sign).

XXVI

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

In un unico caso si trova la coronide, per segnare la fine del proemio a metà delverso 41 separandolo dalla formula di transizione contenuta nel secondo emisti-chio. È stata rappresentata in Unicode con il carattere specifico, trasmesso dallatradizione manoscritta all'uso tipografico (U+2E0E, editorial coronis).

⸱ U+00B7middle dot

⸱ U+2E31word separatpr middle dot

⋅ U+22C5 dot operator

⸎ U+2E0Eeditorial coronis

§ U+00A7section sign

/ U+002F solidus

⁄ U+2044 fraction slash

⸮ U+2E2Ereveersed question mark

Si tenga conto che nella trascrizione alcuni punti e alcune virgole, a causa del-l'inchiostro sbiadito o del palinsesto consumato, possono non eessere stati rilevatinella lettura delle fotografie.

3.3 Tutte le lettere capitali sono state codificate a basso livello in Unicode co-me maiuscole. Tuttavia nel manoscritto hanno un ruolo diverso dalla marcaturasintattica delle nostre maiuscole.

Bisogna anche distinguere tra capitali e grandi capitali: nel testo del Culex leprime sono utilizzate come marcatura strutturale all'inizio di verso, le secondemarcano la suddivisione del testo in gruppi di versi.

Perciò le capitali, oltre a essere rappresentate come maiuscole, a basso livello, inUnicode, sono state codificate con l'elemento <hi>, in cui l'attributo @type portail valore Capital nel primo caso e BigCapital nel secondo.

Come si dirà più avanti, nella codifica il significato strutturale delle primerisulta implicitamente dall'articolazione del testo in versi con l'elemento <l>,mentre per le seconde è stato esplicitato con l'elemento <milestone>.

3.4 In Unicode sono stati rappresentati a basso livello anche i segni speciali,impiegati nel manoscritto per le correzioni e per l'aggancio delle annotazionimarginali al testo commentato.

XXVII

⁁ U+2041 caret insertion point

⸓ U+2E13 dotted obelos

ϖ U+03D6 greek PI symbol

⁚ U+205A two dot punctuation

: U+003A colon

‥ U+2025 two dot leader

⸫ U+2E2B one dot over two dots punctuation

⸫ U+2234 therefore

⫽ U+2AFD double solid operator

∧ U+2227 logical and

U+2318 place of interest sign

⸉ U+2E09 left transposition bracket (·⸉· o⸉)∻ U+223B homotetic (∻o o∻)

Nella trascrizione sono risultati 11 segni speciali utilizzati per 33 rinvii fra te-sto e note marginali, ben variati in ogni pagina per evitare equivoci. Sono postinell'interlinea sopra il segmento di testo a cui la nota deve essere collegata e ripe-tuti in margine prima della nota. I segni speciali sono stati rappresentati in Uni-code, dov'era possibile, con caratteri che ne sono la sopravvivenza tipografica e peril resto imitandone la forma con uno o più caratteri disponibili.

Inoltre compaiono dieci segni di inserimento (v. 5, 29, 75, 258, 261, 324, 325,330, 352, 358). Il segno a forma di y rovesciata, che viene usato per indicare l'inse-rimento di aggiunte al testo, è stato codificato in Unicode con il carattere spe-cifico U+2041 (caret insertion point).

I segni di rinvio ad annotazioni di critica testuale e ad annotazioni interpre-tative sembrano costituire due gruppi distinti.

Per le annotazioni di critica testuale sono usati: ⸓ (vv. 72, 93, 124, 176), ‥(vv. 101, 221, 249, 303, 333, 343, 352, 362), : (vv. 277, 342, 374, 392, 401), ⸫

(vv. 249, 344, 396, 411), o- (v. 203), ⫽ (v. 330), ·⸉· (est v. 406).Per le annotazioni interpretative sono usati: ⸓ (vv. 151, 273, 296), ϖ (vv.

31, 111), ·⸉· (v. 96 con doppia nota), o∻ (vv. 14, 67, 315), o⸉ (v. 215), ∻o (v.

155), (v. 29), ∧ (v. 109).

XXVIII

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Al fine di renderne possibile la rappresentazione in Unicode, ma anche lostudio in un contesto più ampio delle pratiche di scrittura, i segni speciali sonostati codificati con elementi <metamark>, in cui la rappresentazione in Unicode èstata data come valore dell'attributo @rend.

Gli elementi <metamatk> contenenti i segni di rinvio, come si dirà più avanti,sono ulteriormente incapsulati in elementi <ref> in quanto punto di partenza diun rinvio nel testo e ripresi in un attributo dell'elemento <note>, traguardo delrinvio.

3.5 Con l'incapsulamento in un elemento <metamark> sono stati infinerappresentati alcuni interventi del commentatore nel margine con le caratteri-stiche del disegno.

Al v. 67, sopra la nota marginale dedicata ad Alcone, c'era un disegno (del sa-giptarius Alcone?), di cui oggi poco si riesce a distinguere.

Al v. 62 e al v. 79 c'è una sigla «Nota» nel margine.Al v. 79

- c'è una sigla «Nota» nel margine;- si apre una parentesi graffa, che raccoglie i versi 79-93, disegnata nella forma diun gambo con un fiore in cima;- una manicula punta sul verso iniziale.

Al v. 348 si apre un'altra parentesi graffa, che riunisce i versi 348-357, perriferire ad essi l'annotazione «conturbatio temporum».

Negli elementi <metamark> è stata indicata la possibilità di rendere approssi-mativamente le parentesi graffe con caratteri Unicode.

✴ U+2733 eight spoked asterisk⎧ U+23A7 curly bracket upper hook⎨ U+23A8 curly bracket middle piece⎩ U+23A9 curly bracket lower hook⎪ U+23AA curly bracket extension⎫ U+23AB right curly bracket upper hook⎬ U+23AC right curly bracket middle piece⎭ U+23AD right curly bracket lower hook

XXIX

3.6 Per finire, con caratteri Unicode sono state codificate a basso livello leaggiunte editoriali.

In linea di principio informazioni, spiegazioni e commenti editoriali devonotrovare il loro giusto posto con la formazione di serie separate di annotazioni daaggiungere a quelle dell'edizione base nei futuri commenti alla trascrizione. Nonsono stati quindi introdotti elementi per la loro codifica.

Per i casi in cui la loro presenza dentro alla trascrizione fosse ritenutaimportante per la comprensione della trascrizione o utile per conservare anchesolo temporaneamente materiali da utilizzare in futuro, è stato stabilito, comecriterio di codifica, l'uso di parentesi, riservando coppie di caratteri Unicodediverse per diversi tipi di aggiunte editoriali. In Unicode sono disponibili coppiedi caratteri per la rappresentazione di molti tipi di parentesi, il cui impiegoconsente di individuare facilmente il testo racchiuso e convertirlo quando occorraautomaticamente in elementi dell'XML.

Le parentesi tonde sono state riservate al completamento, quando sia ritenutoimportante per comprendere la trascrizione, delle parti di testo implicite incorrezioni e commenti in cui l'annotazione si limita a dare un frammento diparola.

Le parentesi doppie sono state riservate alle aggiunte editoriali.Le parentesi di sostituzione sono state riservate alla rappresentazione a basso

livello delle aggiunte equivalente alla loro rappresentazione con l'elemento <add>dell'XML.

Le parentesi matematiche angolate sono state riservate alla sostituzione deicaratteri comunemente usati per le integrazioni (< U+003C, less than sign; >U+003E, greater than sign), che nell'XML devono essere lasciati all'impiegoprevisto dal linguaggio di markup.

⸨ U+2E28 left double parenthesis⸩ U+2E29 right double parenthesis⸂ U+2E02 left substitution bracket⸃ U+2E03 right substitution bracket⟨ U+27E8 mathematical left angle bracket⟩ U+27E9 mathematical right angle bracket

XXX

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

4. Il testo è articolato in tre suddivisioni (elementi <div>), di cui la prima e laterza contengono inscriptio e subscriptio, la seconda il testo del Culex.

I versi sono stati codificati con elementi <l>. Il significato metrico di essi ècodificato nell'elemento <div> che li contiene con gli attributi @type e @met: siintende che gli elementi <l> ereditano il valore di @met dal <div> che licontiene.

Delle capitali codificate con l'elemento <hi> si è detto sopra, a proposito delleinterpunzioni. Il significato strutturale delle 21 grandi capitali è stato ribaditopremettendo un elemento vuoto <milestone @type="lg" /> al verso in cuicompare, il cui numero è assegnato come valore all'attributo @corresp.

La numerazione delle pagine del manoscritto è registrata con l' elemento vuoto<milestone type="f " /> come valore del suo attributo @n, mentre altri attributipossono ricevere l'informazione necessaria per identificare l'immagine e le coordi-nate della posizione della nota in essa.

5. Consideriamo ora le annotazioni, rivolgendo l'attenzione dapprima a quelleche si presentano come interventi diretti sul testo commentato delcommentatore-editore.

Sono interventi diretti sul testo le correzioni esplicite al testo, le sottolineaturee l'ancoraggio con segni speciali delle annotazioni marginali.

Per correzioni esplicite, da distinguere rigorosamente dalla presentazione divarianti o congetture, intendiamo gli interventi di correzione del testo (aggiunte,cancellazioni, sostituzioni) in cui la cancellazione o l'indicazione del punto diinserimento impone alla lettura lo stato finale del testo dopo la sua modifica. Sidevono considerare parte dell'intervento diretto sul testo anche le aggiunte datenell'interlinea o in margine.

La sottolineatura del testo commentato, come ha giustamente rilevato la Lord,ha una funzione diversa dalla sottolineatura presente negli scoli marginali, di cuisi dirà più avanti.

La Lord ha avanzato l'ipotesi che Boccaccio indicasse in questo modo parole acui voleva dedicare una nota di commento. Non ci sembra che si tratti di questo.In alcuni casi le sottolineature segnalano il dedicatario (Octauius, una volta) e ilprotagonista del poema (culex, sette volte): queste sottolineature si possonoconsiderare affini ad alcune note marginali di richiamo ed essere incluse tra gliinterventi di evidenziazione.

XXXI

Il resto delle sottolineature (sono altri 63 casi) richiamano l'attenzione si-stematicamente sui nomi propri mitologici, storici e geografici, ma anche suinomi di piante, e anche ripetutamente per la stessa parola: in queste sottolinea-ture si possono vedere dei promemoria o rinvii al sapere organizzato dei sussidieruditi, esistenti o da preparare. Tra elaborazione dei sussidi eruditi (dizionari,enciclopedie, raccolte di biografie detti fabulae ed exempla) e tradizione dei testiesiste una circolazione dell'informazione (i sussidi sono alimentati dalla riletturadei testi, il commento ai testi è nutrito da conoscenze attinte ai sussidi) che sirinnova di rinascenza in rinascenza, con il rinnovarsi della lettura dei testi, nellalunga vicenda della cultura europea occidentale.

Per la codifica all'interno del testo commentato di cancellazioni e aggiunteesplicite sono stati impiegati gli elementi specifici <del> e <add>. Come si vedràpiù avanti, gli interventi di correzione sono state codificati anche, una secondavolta, separatamente dal testo commentato, in elementi <note>: a questi ultimiviene lasciato il compito di raccogliere l'informazione più dettagliata e completa.

Si ha così una duplicazione dell'informazione, che tuttavia corrisponde alla suaambiguità. Le correzioni, infatti, possono essere interventi del commentatore, mapossono anche essere state copiate come già esistevano nell'apografo del Boc-caccio: una possibilità questa da prendere in seria considerazione, dato che uncomportamento di questo tipo da parte del Boccaccio copista (come ha rilevatoPietro Ramorino) è attestato proprio per il Persio che precede il Culex nellaMiscellanea Laurenziana.

Nella riscrittura integrale delle correzioni, che potrebbe apparire un regressodall'edizione critica all'edizione diplomatica, il testo viene recepito con le suecicatrici.

L'evidenziazione con la sottolineatura nel testo commentato, che ricorre 170volte, è stata codificata con l'elemento <distinct>. Il possibile uso in sviluppifuturi degli attributi @type e @subtype potrebbe servire a raccogliere una classifi-cazione di saperi e materia letteria che era nella mente del Boccaccio.

Se si considera l'annotazione marginale al verso 122, dove la sottolineatura diuna serie di piante corrisponde alla spiegazione del termine natura, sembra quasiche lo stesso Boccaccio suggerisca la classificazione per le piante. Si riconosce dun-que bene l'interesse del Boccaccio erudito ad estrarre tematicamente l'informa-zione per la sua enciclopedia, ma anche l'attenzione al senso della sua presenzanella composizione poetica.

XXXII

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

I simboli che servono per l'ancoraggio delle annotazioni, posti nell'interlinea aldi sopra del testo, della cui rappresentazione con caratteri Unicode si è dettosopra, sono stati codificati all'interno del testo, subito prima del testo a cui sonopertinenti, con l'elemento <ref>. Si noti che la presenza dell'ancora è segnalatanell'elemento <note> che contiene l'annotazione marginale corrispondente, chein questi casi avrà l'attributo @anchored posto a "yes" e l'attributo @n con valoreil simbolo stesso.

6. Veniamo ora alle annotazioni diverse dagli interventi diretti sul testo, vale adire glosse e scoli interlineari o marginali. Sono state codificate con l'elemento<note>. Per ognuno dei tre tipi di intervento individuati sopra è stato creato unoggetto <note> assegnando un diverso valore al suo attributo @type:

<note type="label"> (richiamo, evidenziazione),<note type="interpr"> (interpretazione),<note type="ul"> (uariae lectiones).

Un'ulteriore suddivisione in sottotipi è stata prevista per rispondere in futuro aparticolari esigenze di ricerca: ad esempio la lucida organizzazione data dal Blackalla sua descrizione del commento del Boccaccio come testo di scuola suggerisceuno dei criteri applicabili. I sottotipi possono essere codificati mediante l'assegna-zione di un valore all'attributo @subtype.

Al termine della trascrizione sono risultati essere 21 gli interventi di eviden-ziazione, 489 gli interventi interpretativi, 93 gli interventi contenenti uariaelectiones.

Per ottenere una codifica omogenea di tutte le annotazioni relative alla criticadel testo, comprendente anche tutti i casi di correzione esplicita del testo, la cuicodifica è stata prevista, come si è visto sopra, all'interno del testo stesso, unquarto tipo di oggetti <note> è stato introdotto, aggiungendo un ulteriore valoreai valori possibili del suo attributo @type:

<note type="mod"> (modifica, sostituzione).I 65 elementi <note> che sono stati così generati hanno raccolto tutta l'infor-

mazione relativa a 23 pure cancellazioni, 13 pure aggiunte e 29 sostituzioni.

7. Nel testo di glosse e scoli di evidenziazione e di interpretazione,internamente agli elementi <note>, sono stati considerati rilevanti per la codificale sottolineature, le citazioni e i riferimenti bibliografici.

XXXIII

L'evidenziazione con la sottolineatura nelle annotazioni di evidenziazionesono riprese di sottolineature presenti nel testo. Invece l'evidenziazione con lasottolineatura nelle annotazioni marginali di interpretazione, come ha giusta-mente rilevato la Lord, serve a differenziare le parole del testo commentato in-frammezzate nell'esposizione parafrastica, anche se casualmente può capitare chequalcuna di quelle parole sia già sottolineata nel testo commentato.

In ML, nelle annotazioni marginali, la sottolineatura delle parole riprese daltesto commentato è applicata inizialmente in modo accurato e sistematico, peressere poi trascurata del tutto. Naturalmente la trascrizione ha riportatofedelmente le sottolineature che risultano sul manoscritto.

I riferimenti bibliografici non sono indicazioni bibliografiche formalizzate, madefinizioni discorsive di una fonte, di cui qualche volta introducono una cita-zione. Solamente il riferimento alla fonte mette in evidenza esplicitamente nelmanoscritto le citazioni.

Le codifiche di riferimenti e citazioni devono essere intese come marcature se-mantiche di segnalazione: sia la corrispondenza tra riferimento e citazione, chel'attribuzione oggettiva della citazione a una fonte devono essere considerati partenon della trascrizione, ma di un (futuro) commento.

Per le sottolineature, nelle annotazioni di evidenziazione è stata applicata lacodifica con l'elemento <distinct>, come per la sottolineatura di parole del testocommentato. Nelle annotazioni di evidenziazione le parole sottolineate, tratte daltesto commentato, inframezzate alla parafrasi sono state codificate con l'elemento<mentioned>. La coincidenza con sottolineature già presenti nel testo commen-tato è stata trascurata.

I riferimenti ad opere ed autori nelle annotazioni interpretative sono staticodificati con l'elemento <bibl>. I tratti di testo presentati come citazioni sonostati codificati con l'elemento <cit>. Non sono stati fissati criteri per rappresen-tare metadati relativi a questi due elementi, prevedendo l'uso dell'attributo @nper l'identificazione del singolo caso e degli attributi @type e @subtype perl'analisi tipologica.

8. Nei due tipi di elemento <note> in cui sono raccolte uariae lectiones ecorrezioni, la codifica del testo è stata intrapresa tentando di mettere insiemeun'informazione quanto più possibile completa, ben organizzata e facilmenteutilizzabile, che fosse almeno equivalente a quanto l'ecdotica dell'edizione critica è

XXXIV

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

andata organizzado nella presentazione, discorsiva o formalizzata, di prefazione,testo e apparato critico dell'edizione scientifica, tuttavia sottrendola al condizio-namento della rappresentazione tipografica cartacea.

Nei contenuti di critica testuale di tutti gli elementi <note> è stato applicatoun unico criterio nella rappresentazione di correzioni esplicite, varianti e conget-ture impiegando parole chiave e abbreviazioni, in cui si rispecchia uno standardde facto dell'edizione critica.

Alla base è stato posto l'elemento <rdg> per contenere ogni lettura di un seg-mento di testo, il quale può contenere cancellazioni e aggiunte, codificate comenel testo commentato con gli elementi <del> e <add>.

Il valore dell'attributo @type di <rdg> è posto a "choice" per le uariae lectionese posto a "corr" per le modifiche esplicite.

All'interno di <rdg> gli attributi @type e @place di <del> e <add> permet-tono di descrivere più dettagliatamente l'intervento del correttore, rispettivamen-te, per il diverso modo di cancellare e per la posizione delle aggiunte.

I valori che @type e @place possono assumere sono stati stabiliti secondo iconcetti dell'edizione scientifica facendo uso di parole chiave simili a quelle in usonegli apparati critici, che costituiscono uno standard de facto.

Nell'elemento <del> valori possibili per @type sono: "a.c." (antecorrectionem), "exp" (expunxit), "del" (deleuit), "barr" (deleuit), "backslashed"(deleuit).

Nell'elemento <add> valori possibili per @type sono "p.c." (postcorrectionem), "ins" (inseruit). Con quest'ultimo è stato indicato l'inserimentoesplicito di un'aggiunta; in questo caso il segno speciale di inserzione è statocodificato nel testo contenuto nell'elemento <note> con un elemento<metamark> come è stato descritto sopra.

Valori possibili per @place sono: "s.l." (supra lineam), "dx" (dextero margine),"subter.l." (subter lineam), "laeu.marg." (in laeuo margine), "suprascr."(suprascriptum).

9. Nel manoscritto collegamenti e percorsi di lettura tra testo e annotazionisono indicati talvolta esplicitamente con l'ancoraggio di parte delle note marginalimediante segni speciali, mentre in generale sono suggeriti soltanto dalla relazionespaziale di sovrapposizione o allineamento.

Questi collegamenti sono stati codificati negli elementi <note> con l'aggiunta

XXXV

di metainformazione.Nel caso delle annotazioni agganciate esplicitamente al testo: il valore del-

l'attributo @anchored (yes | no) informa se l'ancora c'è e quello di @n registra ilsegno usato: viene così stabilito il collegamento con gli elementi <ref> corrispon-denti dentro al testo commentato.

In tutti gli elementi <note> il segmento di testo commentato a cuil'annotazione si riferisce è stato individuato con gli attributi @corresp e @target ,mentre la relazione spaziale è stata descritta con l'attributo @place.

All'attributo @corresp è stato assegnato come valore il numero del verso in cuisi trova il segmento commentato e il segmento commentato è stato rappresentatocome valore dell'attributo @target.

Con @corresp e @target si è inteso fornire in un solo modo, astratto, quel checonsente l'utilizzazione editoriale di testo e commento sia nellla forma di unapresentazione dinamica, che in un impaginato con apparati di note a piè dipagina.

L'attributo @place è stato usato per indicare il punto in cui leggendo la nota cisi trova in un percorso di lettura sul supporto cartaceo del manoscritto:

Per le correzioni il percorso di lettura parte dal testo incorretto e passandoattraverso la lettura della correzione o del testo sostitutivo ritorna sopra al testocambiandolo:

10. In tutti gli elementi <note> è prevista con l'attributo @resp l'aggiunta diinformazione sull'identificazione della mano che ha scritto l'annotazione.

T E S TO

2

In textu carminis scripsimus, ut in manuscripto extant, uersuum initia litteris

capitalibus et carminis sectionum initia magnis capitalibus; uoces, quas B. linea subter

litteras ducta euidentiores effecit, rubro colore expressae sunt; litterae expunctae uel

deletae praeponuntur, uncis ⸂ ⸃ inclusae, litteris pro eis subiectis. Distinctionis signis usi

sumus his: ⸮ ⸱ / §

Signa, quibus suo quaeque respondenti loco adnotatio coniungitur, repraesen-

tauimus ita: o∻ ϖ ⸓ ·⸉· ‥ ∧ ∻o o⸉ ⸫ : ·'·

Adnotationum in pagina dispositio:

- in laeuo margine uersus carminis, in dextero codicis folia indicantur;

- in dextero margine editae sunt adnotationes quae narrationis personas fluxum

temporis argumenta faciunt evidentiora;

- in priore apparatu continentur correctiones et adnotationes quae varias lectiones

indicare videntur (adbreuiationes adhibitae sunt omnibus notae);

- in altero apparatu continentur adnotationes quae ordinem et vim verborum definiunt

necnon commentarium de rebus mythologicis et historicis.

Lemmata addidimus quibus glossae et correctiones introducuntur:

glossa inter lineas: lemma ↱ ...

glossa in dextero margine: lemma → ...

glossa subter lineam: lemma ↓ ...

glossa in laeuo margine: lemma ← ...

correctiones: lemma] ...

In glossis quaedam addidimus e ‘Culicis’ textu, uncis ( ) inclusa, ut adnotationum

sensus pateret. Carminis uerba in commentario laudata, quae in manuscripto linea

subter litteras ducta exarata sunt, Italicis litteris expressimus.

Obseruationes editorum duplicibus uncis ⸨ ⸩ inclusae sunt.

RATIO EDITIONIS, SIGLA, ADBREVIATIONES

3

5

Lusimus octaui gracili modulante talya ·

Atque ut araneoli tenuem formauimus orsum ·

Lusimus hec propter culicis sint ⸂sunt⸃ carmina dicta ·

Omnis ut hystorie per ludum consonet ordo ·

Notitieque ductum uoces · licet inu⸂i⸃dus adsit ·

Quisquis erit culpare iocos musamque paratus

Pondere uel culicis leuior famaque⸂ue⸃ feretur ·

1 Lusimus ↱ · usque nunc1 octaui ↱ · o · (octaui)1 talya ↱ musa · et comedia2 orsum ↱ materiam3 carmina ↱ · ut ·4 ludum ↱ intellectum5 uoces ↱ per dictiones ·

Poetarum sapientissimi uirgilij maroniscondiscipuli Octauiani Cesaris augusti

mundi imperatorisJuuenalis ludi libellus incipit

CVLEX

5 licet etc. ↱ quamuis nudus ordo5 adsit ↱ pateat6 iocos musamque ↱ modus pre-sentisoperis6 paratus ↱ audax7 uel ↱ · i(dest) ·7 fama feretur ↱ reputabitur

f.17r

――――1 talya → aliter camena ‖ 3 sint⸂sunt⸃] sint exp. et sunt add. s.l. ‖ 3 dicta ↱ uel docta · ‖ 4ut ↱ aliter et ‖ 5 ductum] t exp. ‖ 5 inu⸂i⸃dus] i ins. s.l. ‖ 7 famaque⸂ue⸃] que del. et ue add.s.l.――――

1

2

3

4

5

6

7

4

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

§ Posterius grauiore sono tibi musa loquetur ·

Nostra dabunt cum securos mihi tempora fructus ·

Vt tibi dingnato spolientur carmina sensu

§ Latone mangnique iouis decus aurea proles

Phebus erit nostri princeps et carminis auctor ·

Et recanente lyra fautor siue educe⸂a⸃t illumAlma o∻chymereo xancti perfusa liquore

Seu decus astrigeri seu qua parnasia rupes ·

Hinc atque hinc patula prepandit cornua fronte

Castalieque sonans liquido pede labitur unda

§ Quare pyerij laticis decus ite sorores ·

8 § posterius ← § posterius id est posthos uersus de culice cum uestra temporadabunt mihi securos fructus musa · scilicetmea · loquetur tibi · scilicet octaui ·grauiore · id est maturiore · sono ·8 grauiore ↱ · maturiore ·8 tibi ↱ · octaui ·9 Nostra ↱ uestra9 dabunt cum ↱ · s ·10 dingnato ↱ dedito · dingno · claro ·10 spolientur ↱ pateant ·10 carmina ↱ hec ·11 decus ↱ · filius12 Phebus ↱ · s ·12 nostri princeps ↱ operis princi-pium ·12 auctor ↱ prosecutor

13 recanente ↱ modulante13 fautor ↱ asistens13 educe⸂a⸃t ↱ e exp. et a add. s.l.14 Alma ↱ tellus14 o∻ chymereo ← o∻chimereo id estfluenti seu currenti et rapido · chi-maruenim grece idem est quod flu-xusyemalis hoc est torrens qui solum yemecurrit ·14 xancti ↱ fluuius troye ·14 liquore ↱ aqua15 qua ↱ ea parte · (qua)16 cornua ↱ duo17 Castalieque ↱ · seu ·17 pede ↱ · cursu ·17 labitur unda ↱ ea parte qua ·18 sorores ↱ o muse

f.17u

――――13 educe⸂a⸃t] e exp. et a add. s.l.――――

10

15

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

5

19 Nayades ↱ · o · (Nayades)19 deum ↱ phebum21 sit cura ↱ et ut ·23 Te ↱ pale24 meritis ↱ · propter ·25 Octaui ↱ · o · (octaui)26 pagìna ↱ hec27 Triste ↱ infelix27 ponit ↱ de(ponit)27 que ↱ sed ·27 pagina ↱ hec ·28 Flegra ← § Flegra · locus thesalie ubigigantes pungnasse feruntur cum ioueet alijs diis · ioue et alijs diis fu-

gientibus in egiptum · r(equire) fa · 4 ·6 ·29 centauros ← ⸫ § Centauros cumpirothous uxorem duceret ad ipsiusnuptias ceneum cum ceteris lapithis etcentauris inuitauit, sed post prandiacentauri uxorem perithoi rapere uo-luerunt · lapithe uero illam defenderuntin quorum iurgio cum ceneus telismortem accipere non posset a centaurislingnis et lapidibus oppressus est et inauem sui nominis mutatus ⸨mutaturLord⸩ ·30 oriens ↱ apollo uel sol ·

Nayades et celebrate deum ludente corea

Et tu/sancta pales adquam uentura recurrunt

Agrestum bona secura sit cura tenentum

Aerios nemorum saltus siluasque uirentes ·

Te cultrice uagus saltus feror inter et arua ·

§ Et tu cui meritis oritur fiducia castis

Octaui uenerande meis · adlabere ceptis

Sancte puer ! tibi namque canit non pagina bellum

Triste iouis · ponit que canit non pagina bellum ·

Flegra giganteo sparsa est quo sanguine tellus ·

§ Nec centaur⸂e⸃os laphytas compellit in emnses

§ Vrit ere⸂i⸃cthonias oriens non ignibus arces

――――21 Agrestum bona secura sit cura tenentum → aliter agrestum bona sicui sit curatenentis ‖ 29 centaur⸂e⸃os] e ins. s.l. ‖ 29 emnses] m in n corr. ‖ 30 ere⸂i⸃chtonias] e exp. eti add. s.l. ‖ 30 arces ↱ (ar)tes――――

20

25

30

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

6

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

§ Non perfossus ϖathos nec mangno uincula ponto

Leta meam querent iam sera uolumina famam ·

Non elespontus pedibus pulsatus equorum ·

Grecia cum tuimuit uenientis undique persas ·

Mollia set tenui pede currere carmina uersu ·

Viribus apta ⸂acta⸃ suis phebo duce ludere gaudet ·

§ Hoc tibi sancte puer memorabilis et tibi certet ·

Gloria perpetuum lucens mansura per euum ·

Et tibi sede pia maneat locus et tibi sospes ·

Debita felices memoretur uita per annos ·

Grata bonis lucens⸎ set nos ad cepta feramur ·

Ingneus ecthereas iam sol penetrarat in arces ·

Candidaque aurato quatiebat lumina curru ·

Crinibus et roseis tenebras aurora fugarat

Propulit e stabulis ad pabula leta capellas ·

Pastor ! et excelsi montis iuga summa petiuit ·

31 nec ↱ (nec) canit31 mangno ↱ in (mangno)31 ϖ athos ← § ϖathos · mons est tratieadiacens circa lempnos insulam quemserses secundum fabulam rex persarumperfodiens monte ibat na-uigio et inmari helesponto pontibus factis uestigiosicco transibat unde ju(uena)lis in · 10 ·«creditur olim uolificatus atos etquidquid grecia mendax audet inystoria constratum classibus hijsdemsuppositumque rotis solidum mare»32 Leta ↱ sed32 sera ↱ longa

33 Non ↱ canit33 elespontus ↱ quando33 pulsatus ↱ (pulsatus) fuit33 equorum ↱ serxis regis persa-rum ·34 cum ↱ tunc scilicet35 Mollia ↱ suauia non offensiua canit35 currere ↱ ad currendum36 ludere ↱ ludendo describere37 Hoc tibi ↱ (hoc) opus sit · (tibi)37 puer ↱ · octaui ·38 perpetuum ↱ in (perpetuum)41 set ↱ · et ·44 tenebras ↱ · noctem ·46 Pastor ↱ tunc

f. 18r

← dies

――――34 tuimuit] u in i corr. ‖ 36 apta ⸂acta⸃] apta del. et acta add. s.l.――――

35

40

45

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

7

Lurida qua patulos uelabant gramina colles ·

Iam siluis dumisque uage iam uallibus abdunt

Corpora ! iamque omni celeres e parte uagantes

Tondebant tenero uiridantia gramina morsu ·

Scrupea desertis herebant ad caua rupes

Pendula proiectis carpuntur et arbuta ramis ·

Densaque uirgultis auide labrusca petuntur

Hec suspensa rapit / carpente cacumina morsu

Hec salicis lente / uel que noua nascitur alnus

Hec teneras fructicum sentes rimatur · at illa ·

Imminet in riui prestantis ymagines undam ·

O bona pastoris si quis non papaueris usum ·

Mente prius docta fastidiat et probet illis ·

Omnia luxurie pretijs incongnita curis

Que lacerant auidas inimico pectore mentes ·

§ Si non assirio fuerint bis lauta colore ·

47 qua ↱ ea parte (qua)48 siluis ↱ · in · (silvis)48 dumisque↱ · in · (dumis)51 desertis ↱ in (desertis)51 herebant ↱ capelle (herebant)52 proiectis ↱ extensis ·53 uirgultis ↱ · per ·54 Hec ↱ (hec) · capra ·55 Hec ↱ (hec) · capra ·55 alnus ↱ alni · ⸨femin. II declin.⸩56 Hec ↱ (hec) · capra ·56 at ↱ · sed ·56 illa ↱ (illa) · capra ·57 prestantis ↱ scilicet clari ·58 bona ↱ dico

58 bona pastoris ↱ dicere terre bona ·58 si quis ↱ (si quis) pastor58 papaueris → hoc est non fastidiat istaque dicturus sum que trahunt mentemmore papaueris conincsa59 probet ↱ comparet60 Omnia ↱ · pretia ·60 pretijs ↱ bonis pastorum60 curis ↱ sollicitudinibus ·61 Que ↱ scilicet (que) cure61 auidas ↱ luxuriosas61 inimico ↱ · contrario ·61 pectore ↱ uoluntate62-63 ↱ · a · supra si non et · b · supradata add.

← NOTA

――――47 Lurida ↱ uiridia ‖ 55 nascitur ↱ · est · pascitur――――

50

55

60

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

8

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Attalicis opibus data uellera si nitor auri

Sub laqueare domos⸂us⸃ animum non angit auarum

Pictureque domus decus lapidum nec fulgor in i⸂u⸃lla ·Congnitus utilitate manet nec pocula grata ·

Alconis referent boetique toreuma nec indi ·

Conchea bacha maris pretio est a pectore puro ·

Sepe super tenero prosternit gramine corpus ·

Florida cum tellus gemmantes picta per herbas

Vere notat dulci distincta coloribus arua ·

Atque illum calamo letum ⸓recanente palustri

Otiaque inuidia degentem fraude remota

Pellentemque sibi uiridi cum palmite lucens

Tmolia ⸂Mollis⸃ pampineo subter coma uelat amictu ·

§ Illi sunt grate rorantes lacte capelle ·

Et nemus · et fecunda pales ! et ⸂cum⸃ uallibus intus ⸂imis⸃

63 nitor auri ↱ auri nitoris64 laqueare ↱ ·û·64 domos⸂us⸃ ↱ ·û·65 ulla ↱ aliqua·67 Alconis → § ⸓Alcon fuit quidamcretensis sagiptarius qui cum filiumsuum inuasum a serpente uidisset tantaarte direxit sagiptam quod ser-pentemsine lesione filij uulneraret67 boetique ↱ nec (boeti)

68 pretio est ↱ idest reputatur68 puro ↱ puri hominis69 prosternit ↱ pastor (prosternit)69 gramine ↱ herba ·70 cum ↱ tunc (cum)70 picta ↱ · et ·73 Otiaque ↱ in requie74 lucens ↱ solis arborem76 rorantes ↱ habundantes ·

f.18u

――――64 domos⸂us⸃] os exp. et us add. ‖ 65 domus] domus del. ‖ 65 i⸂u⸃lla] i del. et u add. s.l. ‖66 pocula ↱ spicula ‖ 67 Alconis ← · uero · alcinoy · ‖ 72 ⸓recanente → ⸓retinente ‖ 75Tmolia ⸂mollis⸃] Tmollia del. et s.l. Mollis ins. sed del. ⸨utraque lectio recusari uidetur⸩ ‖77 et ⸂cum⸃] et exp. et cum add. s.l. ‖ 77 intus ⸂imis⸃] intus exp. et imis add. s.l.――――

65

70

75

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

9

80

85

90

95

⎧⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎩

80 probando ↱ maturo84 euectus ↱ diues85 offert ↱ · nec · (offert) ·86 Illi ↱ · ab illo ·86 deus ↱ saturnus ·86 colitur ↱ (colitur) sed87 thura ↱ adsunt88 adsunt ↱ · illi · (adsunt)

91 cordi ↱ · illius · (cordi)93 locet ↱ /cum locat93 languentia ↱ fessa94 pecudes ↱ · dij pastorum ·94 panes ↱ dij rusticorum94 et ↱ atque94 tempe ↱ loca delectabilia ·95 amadriadum ↱ deorum arborum ·

Semper opaca nouis manantia fontibus antra ·

Quis magis optato queat esse beatior euo ·

Quam qui mente procul pura sensuque probando

Non auidas agniouit opes !! nec tristia bella !!

Nec funesta timet ualide certamina classis !!

Non spolijs dum sancta deum fulgentibus ornat ·

Templa nec euectus finem transcendit habendi !!

Aduersum seuis ultro capud hostibus offert ·

Illi falce deus colitur non alte politus ·

Ille colit lucos · illi panchaya thura

Floribus agrestes herbas uariantibus adsunt ·

Illi dulcis adest requies et pura uoluntas

Libera simplicibus curis · huc imminet omnis

Dirigit huc sensus hec cura est subdita cordi ·

Quolibet ut requiem uictu contenctus abundet ·

Iucundoque ⸓locet languentia corpora somno ·

O pecudes o panes et o gratissima tempe

Fontis amadriadum / quarum non diuite culte⸂u⸃

――――81 agniouit] i exp. ‖ 83 Non ↱ nec ‖ 93 ⸓locet ← ⸓est locat ‖ 95 culte⸂u⸃] e exp. et add. ·(cul)tu · uero s.l.――――

← NOTA

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

10

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Aemulus ·⸉·ascreo pastor sibi quisque poeta ·

Securam placido traducit pectore uitam ·

Talibus in studiis baculo dum nixus apricas ·

Pastor agit curas / et dum non arte canora

Compacta solidum modulatur arundine carmen ·

Tendit ‥in euectus radios yperi⸂on⸃is ardor ·Lucidaque etherio ponit discrimina mundo /

Qua iacit oceanum flammas in utrumque rapaces ·

Et iam pellente uage pastore capelle ·

Ima susurrantis repetebant ad uada limphe ·

Que subter uiridem residebant cerula muscum ·

§ Iam medias operum partes euectus erat sol ·

96 Aemulus ↱ similis dicitur esse ·96 ·⸉· ascreo ← § ·⸉· ascreo in ysiodoqui de ascrea insula fuit hunc ymi-tatur uirgilius in geor. · fecit enimlibrum continentem quemadmodumagri et quibus temporibus sint co-lendi ·96 ·⸉· ascreo → ·⸉· pastor idest de pas-toribus tractans ·98 apricas ↱ delectabiles ·99 canora ↱ idest non debita et in-suaui ·100 solidum ↱ insuaue durum

101 tendit ↱ · ex(tendit) ·101 euectus ↱ nouus et tunc o-riens ·101 yperionis ↱ · solis ·101 ardor ↱ calor ·102 etherio ↱ ab102 discrimina ↱ uarietates ·103 Qua ↱ ea parte[s103 iacit ↱ ·sol·106 Que ↱ (que) uada ·107 medias ... sol ↱ hoc medius dieserat107 operum ↱ celi

← § dies medius

――――101 ‥ in euectus → ‥ aliter in ethereos ‖ 103 rapaces ↱ aliter capaces ‖ 104 pellente ↱ ·con(pellente) ·――――

100

105

← dies fiebat

← § yperion

f.19r

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

11

Cum densas pastor pecudes cogebat in umbras ·

Vt procul aspexit ∧luco residere uirenti ·

Delia diua tuo / quo quondam uicta furore ·

Venit uictelium fugiens ϖcadmeis agaue ·

Infandas scelerata manus et cede cruenta ·

110

――――111 cadmeis ↱ · (cadme)um ·――――109 Vt procul etc. → § ut procul · etcetera · ut idest posquam · aspexitscilicet pastor · residere scilicet capellas ·luco idest in luco uirenti tuo · o diuadelia idest dyana · quo idest in quocadmeis agaue idest agaue tebana ·quondam uicta furore uenit uicte-lium⸨nictelium Lord⸩ idest ad bac-cum quiuictelius ⸨nictelius Lord⸩ dictus estscellerata infandas manus idest propter ·infa(ndas) · ma(nus) · et cede cruentascilicet filii sui pentei quem occiditquod festa bacchi per-turbauerat · Quescilicet agaue · pos-quam · supple fuitbachata idest furiata gelidis iugis idest ingelido monte · requieuit in antro scilicetmontis · pos-terius latura penam natis emorte scilicet filii sui penthei ·

109 Vt ↱ priusquam109 aspexit ↱ pastor109 ∧ luco ← ∧ luco · scilicet qui est inualle gargaphye regionis tebarum inqua mortuus est acteon et pentheus ·109 residere ↱ capellas110 Delia ↱ diana ·110 diua ↱ · o · (diua)110 quo ↱ ad quem lucum111 fugiens ↱ cele111 agaue ↱ · o · (agaue)111 cadmeis ↱ · um ·111 ϖ cadmeis agaue ← ϖ cadmeis agaueid est thebana nam thebas cadmus filiusagenoris exulans edificauit · unde thebedicte cadmee et regio illa cadmea ·112 Infandas ↱ propter

108

109

110

111

112

12

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

113 Que ↱ scilicet · agaue113 gelidis ↱ · in · (gelidis)113 bacata ↱ furiata ·113 iugis ↱ montis115 Hic ↱ in quo luco115 panes ↱ (hic panes) erant116 coros egere → multa tuo latefundentes gaudia uultu quis dabatipsa loci et cetera ·117 Nayadum ↱ hic orat117 ebrum → fluuium in quemcicones mulieres sprete ab orpheo ·ipsius capud auulsum et liram eiusproiecerunt et corpus eiusmembratim laceratum per agrossparserunt ·118 riuis ↱ · o · ⸨uocatiuumdesignari uidetur (Black p.118),

quamuis desit nomen ad quodreferatur⸩119 diua ↱ · o · (diua)120 fundentes ↱ puelle (fundentes)121 domum ↱ residentiam ·121 susurro ↱ et ·121 susurro ↱ idest tamquam aquemurmur ·122 Quis ↱ (qui)bus122 Quis ← · puellis ·122 fessas ↱ (fessas) puellas122 umbra → scilicet platanorum ·trifoliorum · populorum · auellana-rum· quercuum · pinorum · ilicum ·cupressorum · fagorum · ederarum · etmirtorum que in luco erant sicut patebit· unde ait ⸨u. 121⸩ · natura ·

――――114 semorte ↱ aliter de · (morte) ‖ 114 futuramrum] ram del. et exp. ‖ 114 futuramrum↱ laturam ‖ 118 riuis ↱ ⸨u.l. ripis a StLouis laudatam (p.137) in mscr. legi non constat⸩‖ 119 Quam te ↱ est quantum――――

Que gelidis bacata iugis requieuit in antro

Posterius penam nati semorte futuram⸂rum⸃Hic etiam uiridi ludentes panes in herba

Et Satiri driadesque coros egere puelle ·

Nayadum cetus tantum non horridis ebrum ·

Restantem tenui riuis siluasque canendo

Quam te perpigre morantem diua chorea ·

Multa tuo late fundentes gaudia uultu ·

§ Ipsa loci natura domum resonante susurro ·

Quis dabat et dulci fessas refouebat in umbra ·

115

120

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

13

§ Nam primum prona surgebant ualle patentes ·⸓Aerie platani inter quas impia lothos

Impia que sotios itachi merentis abegit

Hospita dum nimia tenuit dulcedine captos ·

Et quibus insingni curru proiectus equorum

Ambustus pheton luctu mutauerat artus ·

Helyades teneris amplexe bracchia truncis

Candida fundabant teneris uelamina ramis ·

§ Posterius cui demophon eterna reliquit

Perfidiam lamentandi / mala / perfida multis !

124 Aerie ↱] alte ·124 inter quas ↱] (inter quas) surgebat125 itachi ↱] ulixis125 abegit ↱] fugauit separauit126 Hospita ↱] externus126 captos ↱] (tenuit ... captos) illossotios127 Et quibus etc. ←] § pheton ·R(equire) · fa · 2 · 28 · 48 ·128 luctu ↱] ut auerterit ·129 Helyades ↱] populi ·arbores ·131 cui ↱] phyllis auellana131 demophon ←] § Demophon · filiusthesei fuit qui ad bellum troyanum

tendens cum phyllide filia ligurgi reginatracie perendiauit ⸨scil. perendinauit⸩ etamicus illius est factus · hyeme uerotransacta ad bellum troyanum uadit etfidem phillidi facit ad eam se post annicirculum reuersurum · anno uerotransacto tempestate ingruente adterminum statutum uenire non potuit ·phyllis uero hoc uidens in plantum etdolorem erumpens fere fatis concessitdij uero pietate moti eam in corulummutauerunt · tem-pestate cessante redijtdemophon ·132 Perfidiam ↱] · s ·

f.19u

――――124 ⸓ Aerie ... lothos → ⸓ aerie platani quas inter et impia lothos · ‖ 127 Et ↱ aliter ac · ‖127 insingni] n exp.――――

125

130

← · lothos ·

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

14

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Perfide demophon et nunc de fide puellis ⸂defende puellam⸃ ·§ Quam comitabantur fatalia carmina quercus

Quercus ante | date cereris quam semina uite ·

Yllas triptolemi mutauit sulcus aristis !

§ Hic mangnum argoe nauis / decus edita pinus

Proceras decorat siluas hyrsuta per artus

Appetit aereis contingere montibus astra ·

Ylicis et nigre speties et leta cupressus

Umbroseque manent fagus hedereque ligantis

Bracchia / fraternos plangat ne populus ictus ·

Ipse que excedunt ad summa cacumina lente

Pinguntque aureolos uiridi pallore corimbos

Quis ad erat ueteris myrtus non nescia fati ·

At uolucres patulis residentes dulcia ramis

Carmina per uarios edunt resonantia cantus

134 § Quam ↱ phillidem135 quercus → § quercus · R(equire) inca · et in fa · 14 ·135 Quercus ↱ (Quercus) · dico ·135 quam ↱ propter · te ·135 semina ↱ que est ·136 Yllas ↱ quercus ·136 mutauit ↱ per(mutauit)136 triptolemi → § tritolemi · R(equire)· fa. · · 9 · 24 · 43 · 44 ·137 Hic ↱ in isto luco137 edita ↱ alta ·

139 Appetit ↱ ·et ·139 aereis ↱ altis140 Ylicis ↱ hic140 speties et ↱ hic140 leta ↱ mortalis141 Umbroseque ↱ hic141 hedereque ↱ hic143 Ipse ↱ hedere145 Quis ↱ (Qui)bus145 myrtus → § mirtus · et cetera inSeruio ·109 ·146 uolucres ↱ in eodem luco

――――133 de fide puellis ⸂defende puellam⸃] de fide puellis exp. et add. aliter defende puellamin marg. ‖ 137 pinus ↱ aliter puppis ‖ 141 ligantis ↱ (ligant)e(s)――――

135

140

145

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

15

148 Hijs ↱ uolucribus149 Que ↱ unda149 leuibus ↱ ex (leuibus)151 Hanc ↱ auium uocem ·151 uoces ↱ (uoces) ranarum151 ⸓ quis ← ⸓ quis pro quibus · etquibus pro quarum ablatiuo pro ge-nitiuo ad imitationem grecorum sci-licet greci · enim genitiuo utuntur proablatiuo · ut tenus · crurum pro cruribus/ ordo est quis idest quarum corporanantia limo id est aqua limo-sa lymphafouet ·152 Corpora ↱ scilicet rane153 ardore ↱ calore155 ∻o Excelsisque super dumis ← ∻o

excelsis dumis idest super excelsismontibus ubi erant dumi hoc est spinecum rosis ·155 Excelsisque super dumis ↱ cubuere155 que ↱ quos scilicet dumos cum rosis156 confundere ↱ uel contundere uelconcutere idest inuicem ferire157 ut ↱ · posquam ·157 ad ↱ iuxta ·158 proiectus ↱ extensus ·158 membra ↱ · per · (membra)158 soporem ↱ somnum159 Anxius ↱ pauidus159 lentus ↱ ociosus ·161 Stratus ↱ ·et·162 ìussisset ↱ eum (ducere)

Hijs superat gelidis manans e fontibus unda

Que leuibus placidum riuis sonat orta liquorem

Et quamquam geminas auium uox obstrepat aures

Hanc querule referunt uoces ⸓quis nantia limo

Corpora lympha fouet / sonitus alit aeris echo

Argutis et cunta fremunt ardore cicadis ·

At circha passim fesse cubuere capelle !∻oExcelsisque super dumis / que leniter afflans ·

Aura susurrantis poscit confundere uenti ·

Pastor ut ad fontem densa requieuit in umbra ·

Mitem concepit proiectus membra soporem ·

Anxius insidijs nullis sed lentus in herbis ·

Securo pressos somno mandauerat arctus !

Stratus humi dulcem capiebat corde quietem !

Ni fors incertos iussisset ducere casus ·

f. 20r

――――155 que ↱ quos ⸨cf. glossam⸩ ‖ 160 arctus] c del.――――

150

155

160

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

16

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Nam solitum uoluens ad tempus tractibus ydre

Inmanis uario maculatus corpore serpens ·

Mersus ut in limo mangnio sub sideris estu

Obuia uibranti carpens grauis aera lingua ·

Squamosos late torquebat motibus orbes ·

Tollebant aure uenientis ad omnia uisus

Iam magis atque magis corpus reuolubile uoluens

Attollit nitidis pectus fulgoribus ! et se

Sublimi ceruice capud / cui crista superne

Edita purpureo lucens maculatur amictu ·

Aspectuque micat flammarum · lumine toruo

Metabat sese circum loca cum uidet anguis

Aduersum recubare ducem gregis acrior instat

Lumina diffundens / ⸓intenet obuia toruo

Sepius arripiens infringere quod sua quisquam

Ad · uada uenisset nature comparat arma

Ardet mente / furit stridoribus / intonat ore

Flexibus euersis torquetur corporis orbis ·

Manant sanguinee per tractus undique gutte ·

163 Nam ← uel · iam idest tunc ·165 sub sideris ↱ ·pro· solis ·166 Obuia ↱ contra171 capud ↱ et173 flammarum ↱ oculorum175 Aduersum ↱ in oppositum175 ducem gregis ↱ pastorem176 obuia ↱ idest lumina

177 arripiens ↱ accipiens177 quod ↱ eo (quod)178 Ad · uada ↱ ubi erat178 comparat ↱ parat178 arma → scilicet irasci · furere · osaperire · terram repere · sibilare undesubdit179 intonat ↱ inhiat

← Serpens

――――163 Nam ← uel · iam ⸨cf. glossam⸩ ‖ 165 mangnio] n et i exp. ‖ 176 ⸓intenet ← ⸓ est ·intentu · uel · intuitu · uel intentus · ‖ 176 toruo ↱ (toru)us――――

165

170

175

180

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172

173

174

175

176

177

178

179

180

181

17

Spiritibus rumpit fauces cui cuncta paranti

Paruulus hunc prior · humoris teret alumnus ·

Et mortem uitare monet per acumina namque

Qua diducta genas patebant lumina gemmis

Hac semoris erat nature pupula telo

Ycta leui § cum prosiluit furibundus et illum ·

Obtritum morti misit / cui dissitus omnis

Spiritus excessit ! sensim d tum torua tenentem

Lumina respexit serpentem comminus / inde

Impiger exanimus uix compos mente refugit

Et ualidum dextra truncum detraxit ab ore ⸂orno⸃Qui casus sotiaret opem numen ue deorum

Prodere sic dubium uoluit sed uincere tales

182 Spiritibus etc. ← scilicet sibilat182 cui ↱ serpenti182 paranti ↱ · contra · pastoremdormientem183 teret ↱ obstat183 alumnus ↱ scilicet culex184 monet ↱ (monet) pastorem184 acumina ↱ punctionem tem-porum184 namque ↱ quia185 Qua etc. → § Qua idest in ea parte ·qua lumina diducta idest oculi diuisi etseparati · gemmis idest pupil-lis ·pandebant genas hac scilicet parte ·185 Qua ↱ ea parte (qua)185 diducta ↱ diuisa

185 lumina ↱ oculi185 gemmis ↱ pungit pupillis ·186 Hac ↱ (Hac) parte186 telo ↱ asilo187 prosiluit ↱ surrexit ·187 furibundus ↱ pastor187 illum ↱ culicem ·188 dissitus ↱ contritus189 sensim ↱ timide190 respexit ↱ pastor (respexit)191 Impiger ↱ statim191 exanimus ↱ pauidus191 refugit ↱ refugere potuit193 numen ↱ uoluntatem193 ue ↱ et

f.20u

――――183 Paruulus hunc prior · humoris teret alumnus · → paruulus tunc prior hu-moriscertat alumpnus · ‖ 183 hunc ↱ hinc ‖ 183 teret alumnus → uero · con-teret ales · ‖ 186semoris ↱ est senioris ‖ [189 d] d del. ‖ 191 refugit → · resurgit uero ‖ 192 ab ore ⸂orno⸃]ore del. et add. s.l. est ab · orno · ‖ 194 tales ↱ · est · dolens uel callens――――

185

190

182

183

184

185

186

187

188

189

190

191

192

193

194

18

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Horrida squamosi uoluentia membra draconis

Atque reluctantis crebris fedeque petentis

Ictibus ossa ferit / cingunt qua tympora christam

Et quod erat tardus somni languore remoto

Nescius aspiciens timor obcecauerat artus

Hoc minus inplicuit dira formidine mentem

Quem posquam uidit cesum languescere cepit

Iam quatit et biiugis oriens herebo cis equos nox

Et piger aurato procedit uesper ab oetha ·

Cum grege compulso pastor duplicantibus umbris

Vadit et in fessos requiem / dare comparat artus

Cuius ut intrauit leuior per corpora somnus

Languidaque ef⸂in⸃fuso requierunt membra sopore

Effigies ad eum culicis deuenit et illi ·

Tristis ab euentu cecinit conuitia mortis ·

Inquit · quis meritis atque deletus acerbas

Cogor adire uices / tua dum me carior ipso

197 qua ↱ ea parte (qua)201 uidit ↱ pastor (uidit)201 cesum ↱ serpentem (cesum)201 languescere ↱ requiescere202 quatit ↱ remouet202 biiugis ↱ et curribus202 oriens ↱ sol202 herebo ↱ erat203 aurato ↱ ferrato204 Cum ← Tum (cum)205 comparat ↱ idest parat208 illi ↱ pastori dormienti

209 Tristis etc. → § cecinit idest pro-posuit · ab euentu idest a principio conui-tia tristis mortis idest iurgia · quare pas-tor ipse dederat sibi tristem mortem.209 euentu ↱ principio209 cecinit ↱ narrauit210 Inquit ↱ culex (inquit)210 quis ↱ (qui)bus210 quis meritis ← quis pro quibus uero210 quis meritis ↱ quibus meritis sup⸨i.e. super⸩ extiti ·

← Nox fiebat

← CVLEX

――――199 aspiciens ↱ est · (aspi)cere · ‖ 203 o-oetha → aliter ora · ‖ 207 ef⸂in⸃fuso] e exp.et s.l. add. aliter in(fuso) ‖ 210 quis meritis ↱ aliter quid mirtus ‖ 210 Inquit etc. ←aliter inquit · quis meritis ad que dilatus acerbas ·――――

195

200

205

210

195

196

197

198

199

200

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

19

Vita fuit / uita rapior per inania uentis ·

Tu lentus refoues iocunda membra quiete

Ereptus tetris e cladibus · at mea manes

Viscera o⸉leteas cogunt transnare per undas !

Preda caronis agor uidi ut flagrantia tedis

Limi cum luceret ⸂limina collucent⸃ infestis omnia templis

Obuia thesiphone serpentibus undique compta

Et flammas et seua quatit mihi uerbera pene

Cerberus et diris flagrant latratibus ora

Anguibus hinc atque hinc ‥arent cui colla reflexis ·

Sanguineique micant ardorem luminis orbes

§ Heu quid ab offitio digressa est gratia / cum te

Restitui superis / leti iam lumine ab ipso !

Premia sunt pietatis ubi pietatis honores ·

In uanas abiere uices et iure recessit

212 uentis ↱ · a ·214 Ereptus ↱ liberatus214 cladibus ↱ morte214 manes ↱ animas infernales215 o⸉ leteas ← o⸉ Letheas idest in-fernales · letheus enim fluuius est apudinferos de cuius aqua potantes animedicuntur obliuisci et ad cor-pora uellereuerti ·216 agor ↱ ducor216 uidi ↱ ego culex (uidi)

216 ut ↱ sicut216 flagrantia ↱ a ·217 infestis ↱ (infesti)bus218 thesiphone ↱ irarum uox · est·218 thesiphone ← Thesifone · Furia ·idest ex tribus quasi irarum uox.220 Cerberus ↱ quatit220 flagrant ↱ mihi223 offitio ↱ benefitio224 leti ↱ mortis226 iure ↱ a (iure)

f.21r

――――212 uentis → uectus · uero · ‖ 217 limi ↱ limina ‖ 217 Limi cum luceret ⸂liminacollucent⸃ infestis ↓ limi cum luceret exp. et limina collucent infectis / scripsit subter l. ‖221 ‥ arent → ‥ horrent · uero · ‖ 224 lumine ↱ · li(mine) ·――――

215

220

225

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

223

224

225

226

20

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Iustitie prior illa fides / instantia uidi

Alterius sine respectu mea fata relinquens

Ad pariles agor euentus / fit pena merenti /

Pena fit exitium ! modo fit dum grata uoluntas

Existat par officium / feror auia carpens /

Auia chymerios inter distantia lucos

Quem circa tristes densentur in omnia pene ·

§ Nam uictus sedet immanis serpentibus oethos

Deuinctus / mestus / procul aspiciens ephialten /

Conati quondam cum sint incendere mundum !

§ Et titius latona tuas memor anxius iras

Implacabilis ira nimis iacet alitis esca

Terreor atantis insistere terreor umbris ·

227 instantia ↱ a ·227 instantia ↱ fata ·228 alterius ↱ · b ·228 respectu ↱ consideratione229 pariles ↱ equales229 euentus ↱ conditiones ·229 fit ↱ datur229 merenti ↱ mihi culici (me-renti)231 feror ↱ ducor231 auia ↱ per · (auia)233 Quem ↱ me culicem (quem)234 sedet ↱ illic235 ephialten ↱ demonem qui in-cubodicitur ·237 titius ← titius ·uero·

237 titius → § Titius in inferno fin-gitur pro incestu quia latonam inter-pellauerat cuius iecur uultur diciturexedere et exesum renasci per quemdantur intelligi libidinosi · nam libi-doin iecore est · sicut iracundia in felle · etrisus in splene · ideo autem exesumiecur a uulture renasci lusu-riosisfingitur et a uulture commedi noncessare quia libido semel peracta ·libidinoso non fit satis sed semperrecens fit ·237 latona ↱ · o · (latona)238 ira ↱ et238 iacet ↱ in quo

――――232 chymerios ↱ cumarios ‖ 234 oethos ↱ aliter arcthon ⸨archtos Lord p.161⸩ ‖234 oethos → · orchus ·uero· ‖ 239 atantis ↱ et (tantis)――――

230

235

← § Oethus

227

228

229

230

231

232

233

234

235

236

237

238

239

21

Ad stigias reuocatus aquas uix ultimus amni

Restat nectareas diuum qui prodidit escas

Gutturis arenti reuolutus in omnia sensu ·

§ Qui saxum procul aduerso qui monte reuoluit

Contempsisse dolor / que numina uincit acerbas

Otia querentem frustra subire ⸂sublite⸃ puelleIte quibus tedas accendit tristis erynys ·

Sicud hymen prefata dedit connubia mortis ·

§ Atque alias alio densas super agmine turbas ·

241 qui ↱ tantalus241 qui etc → § Tantalus pater pelopisamicus deorum qui cum deosfrequenter suscepisset ospitio filiumsuum pelopem eis manducandumopposuit ⸨apposuit Black⸩ · contraquem dij indingnati apud inferos inheridano fluuio dapnauerunt per quemsignificantur auarj ·243 Qui ↱ sysyfus243 Qui etc. → § Sysyfus in inferno essefingitur qui saxum uoluit per quemdantur intelligi ambitiosi se-cundumlucretium ·uel qui in effica-cibuslaboriosisque conatibus uitam trahuntsecundum · macrobium ·245 puelle → § puelle scilicet filie danay

belides dicte que maritos eorum filiosegisti una nocte inter-fecerunt preteripermestram · que ly-no pepercit · hecdampnate sunt apud inferos ut urnashabentes in fundo foramina numquamaquis im-plere cessent per quassignificantur fugitiua et mundanapetentes · sicud ait iohannes dicensbelides aut summunt aut perduntflumina sum-munt et perdunt fatui quifugitiua petunt uel per belidessingnificantur libidinosi sicut idemiohannes ait · non explentur aquisrimosis belides urnis sic dum se · reparatfine libido caret ·246 erynys ↱ furia

f.21u

――――240 Ad ← aliter at · ‖ 243 a⸂d⸃uerso] d ins. s.l. ‖ 243 ⸂qui⸃] qui ins. s.l. ‖ 244 acerbas] s del.‖ 245 subire ⸂sublite⸃] subire exp. et sublite add. s.l. ‖ 245 querentem ↱ (queren)tes ‖ 248Atque ↱ (Atque) uidi ⸨locus sanatur cum hoc uel simile uerbum fuit in versu quemante u. 248 cecidisse suspicantur editores⸩――――

240

245

240

241

242

243

244

245

246

247

248

22

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

§ Impietate fera ‥tu cordam con⸂l⸃chida ⸫matrem ·

Anxia sollicitas meditantem uulnera natis ·

§ Iamque pandionias miserandas prole puellas ·

Quarum uox sit in ed ytyn quod bistonius rex ·

Orbus epops meret uolucres euectus in auras

§ Ad⸂t⸃ discordantes cadmeo sanguine fratres

Iam truculenta ferunt infec⸂s⸃taque limine ⸂lumina⸃ corpusAlter in alterius iamque aduersatus uterque ·

Impia germani manat quod sanguine dextra ·

249 impietate fera ← § impietate fera ·ordo est ego uidi apud inferos colchidaid est medeam · filiam oete regiscolcorum · meditantem fera in-pietateuecordem id est furiosum · martem· etmeditantem etiam · an-xia uulnera natis ·⸨cf. Lord p.144s.⸩249 colchida ↱ medea251 Iamque ↱ tunc251 pandionias … puellas → prongneset philomena filie · pan-dionis regisathenarum ·252 Quarum uox etc. → quarum uoxinquit meminit quod bistonius rex252 quod ↱ eo (quod)252 bistonius ↱ trax252 rex ↱ thereus ·254 At dis(cordante) etc. ← § at dis ordo

est · et · uidi suple · fratres cad-meosanguine id est polinicem et otio-clemfilios cadmi regis tebarum · discordantessuple propter regnum · qui ferunttruculenta limina et infesta reguntrengnum futurum eis per discordiamtrucolentum et infestum · alter · quorumsuple · scilicet poli-nices · que pro et ·uterque scilicet polinices et ethiocles iamaduersatus in alterius corpus · quod proquia impia dextra germani scilicetethioclis · manat sangine254 cadmeo ↱ de254 fratres ↱ scilicet polinices etethiocles·256 Alter ↱ quorum (alter)257 quod ↱ pro quia

← PANDION

――――249 tu cordam] cordam exp. et condam add. s.l. ‖ 249 ‥ tu cordam → ‥ uecordem · uero ·‖ 249 con⸂l⸃chida] n exp. et l add. s.l. ‖ 249 ⸫ matrem → ⸫ martem · uero · ‖ 252 sit i(n)] sexp. ‖ 252 quod] d del. ‖ 254 Ad⸂t⸃ ↱ et add. s.l. necnon d exp. et t add. s.l. ⸨et in glossaelemmate at legitur⸩ ‖ 255 Iam ↱ qui ⸨et in glossae lemmate qui legitur⸩ ‖ 255 infec⸂s⸃ta]add. s s.l. et c in s corr. ‖ 255 limine ⸂lumina⸃] add. a s.l., postea ut uidetur limine exp. et add.lumina s.l.――――

250

255

← medea

249

250

251

252

253

254

255

256

257

23

Eheu⸂heu⸃ mutandus numquam labor · Auferor ultra ·

Indiuersa magis distantia numina cerno

Elisiam ta⸂tra⸃nandus agor delatus ad undam

Obuia perso⸂thesi⸃phone comites herodia surgunt ·

Aduersas preferre · faces alcestis ab omni ·

Inuiolata uacat cura quod seua mariti

258 Auferor etc. ← § Auferor ordo estego culex deinde scilicet posquam uidiinfernum et in illo existens · auferor idest portor · ultra · scilicet stigias paludes· et delatus in distantia id est remota ·loca agor id est ducor tranandus adundam elysiam idest ad camposbeatorum siue piorum · ubi suple cernomagis diuersa numina ab illis scilicet queuidi in stigia palude · numina dico eroiaid est heroum · hoc est beatorum obuiaid est con-traria · persephone id estproserpine uxori plutonis regis inferni ·in qua quidem umbra elisia · campopiorum · comites Alcestis id est alcestesuxor admeti que pro uita mariti se moripermisit et similes sibi solite · prefer-reid est pati · aduersas faces id estcontrarias nuptias · hoc p est pro ma-ritorum uita se neci opponere · sur-gunt id est crescunt et beneficantur · etuacant, id est uacue sunt ab omni curainuiolata idest incorrupta · ideo autemdicitur fore in campis eliseys alcestes et

similes eo quod ipsa alcestes incalcedoniis id est in illa ciuitate euboeinsule in introytu grecie existentis ·morata id est passa· est seua id est penas ·cura id est pro cura et liberationes maritisui admeti · nota · est fabula · quandoadmetus rex alcestem in coniugio petijt··258 Auferor ↱ deinde258 ultra ↱ scilicet stigias paludes259 Indiuersa ↱ · b ·259 distantia ↱ (distantia) loca ·259 cerno ↱ ubi261 ta⸂tra⸃nandus ↱ (tra)dendus260 delatus ↱ et261 Obuia ↱ contraria261 perse⸂thesi⸃phone ↱ proserpine261 herodia ↱ heroum261 surgunt ↱ idest crescunt etexaltantur ·262 preferre ↱ solite263 quod ↱ eo (quod)263 seua ↱ (seua) pena

← CAMPIELISEI

――――258 Eheu⸂heu⸃] E del. et exp. et heu ins. s.l. ‖ 259 numina ↱ · (n)o(mina) · ⸨o uocatiuumdesignare censet Black p.118⸩ ‖ 260 ta⸂tra⸃nandus] ta del. et tra s.l. add. ⸨glossa:tranandus⸩ ‖ 260 undam → umbram ‖ 261 perso⸂thesi⸃phone] perso del. et thesi ins. s.l.⸨glossa: persephone⸩ ‖ 261 herodia] herodia exp. ‖ 261 herodia surgunt → heroidasurget alia manus――――

260

258

259

260

261

262

263

24

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

In calcedoniis admeti cura morata est ·

Ecce ytaci coniunx semper decus ychariontis

Femineum concepta decus manet et procul illam ·

Turba ferox iuuenum telis confisa procorum

§ Qui misera euridice tanto merore recessit

Peneque respectus et nunc manet orfeus in te

Audax ille quidem qui mitem cerbera numquam ·

Credidit / aut ullum ditis plicabile numen ·

Nec timuit phlegetonta furens ardentibus undis ·

Nec mesta ⸓obtenctu ditis ferrugine rengnia

Nec fossas ⸂Defossas⸃que domos ac Tartara nocte cruenta ·

Obsita nec faciles ditis sine iudice sedes ·

Iudice qui uite post mortem uindicet acta

Sed fortuna ualens :uadacem fecerat ante ·

264 cura ↱ liboei264 morata ↱ passa264 est ↱ · ipsa alcestes ·265 Ecce … → § uidisse etiam se dicitculex in campis elixeis penelopem filiamycari castissimam feminam que procosfallebat mentientemque illis se nuberequando telam perfecisset et quantumtexebat de die tantum retexebat denocte · per quam dantur intelligimulieres in castitate perseuerantes · dequibus nulla hodie inuenitur · unde ait265 coniunx ↱ penelopes268 § qui misera ← § qui misera · uidisseetiam se dicit culex orpheum in campis

eliseis per quem dantur intellegi illi quipro eorum uxoribus non timent aduersapati sicut fecit orpheus qui ad inferospro uxore sua euridice diciturdescendisse ·273 Nec ↱ (nec) timuit273 ⸓ obtenctu → ⸓ obtentu idest adhunc finem ut haberet intentum uxoris274 Nec ↱ (nec) timuit274 fossas ↱ profundas275 nec ↱ timuit276 Iudice ↱ (iu)dico277 Sed fortuna ... fecerat ante → ideoautem omnia predicta non timuit quiafortuna non fecerat eum timidum

OrpheusEuridices

――――271 plicabile ↱ (pl)a(cabile) ‖ 273 obtenctu .] n exp. ⸨glossa: obtentu⸩ ‖ 274 Nec fossas⸂Defossas⸃] Nec fossas exp. et Defossas add. alia manus in laeuo marg. ‖ 277 : uadacem ↲ :

aliter audacem――――

265

270

275

264

265

266

267

268

269

270

271

272

273

274

275

276

277

25

278 Iam etc. ← iam id est tunc cumorfeus descendit ad infernum proeuridice sua dulcedine lire sue ·279 regionem ↱ propter illam ubi eratorpheus280 Iamque ↱ tunc280 ymam ↱ in ymo exeunte280 alte ↱ uirtus ·

284 menstrua uirgo ↱ idest proser-pina286 eadem ↱ · luna ·286 coniunx ↱ · o · (coniunx)291 diue ↱ (diue) proserpine292 orpheu ↱ · o · (orpheu)292 orpheu → iussa dico data tibi nerespiceres uxorem tuam euridi-cempriusquam uenires ad superos ·

Iam rapidi steterant omnes et turba ferarum ·

Blanda uoce sequax regionem insiderat orphei

Iamque ymam uiridis radicem mouerat alte

Quercus humo · steterant annes silueque sonore

Sponte sua cantus rapiebant cortice amara ·

Lambentes biiuges etiam per sidera lune⸂a⸃Pressit equos et tu torrentis menstrua uirgo

Auditura liram tenuisti nocte relicta ·

Hec eadem potuit ditis te uincere coniunx

Euridicemque ultro ducendam reddere non fas !

Non erat in uitam diue exorabile mortis ·

Illa quidem nimium manes experta seueros

Preceptum singniabat iter · nec rettulit intus ·

Lumina ! nec diue corrupit munere linguam ·

Sed tu crudelis crudelis tu magis orpheu

Obscula cara petens / rupisti iussa deorum ·

Dingnus amor ueniam gratum si tartara nossent

f.22r

――――278 omnes ↱ · est · amnes ‖ 283 lune⸂a⸃] e exp. et add. · a · s.l. ‖ 290 singniabat] n et i exp.‖ 294 dingnus] n exp.――――

280

285

290

278

279

280

281

282

283

284

285

286

287

288

289

290

291

292

293

294

26

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Peccatum meminisse graues q⸂et⸃uos sede priorum ·

Vos manet heroum contra manus ! hic et ⸓uterque

Eacides peleus nanque et thelamonia iustus

Per secura patris letantur munera quorum ·

Connubiis uenus et uirtus iniunxit honorem ·

Hunc rapuit ferit ast illum nereys amauit

Assidet ac iuuenis sotiat de gloria sortis ·

Alter in excisum referens a nauibus ingnes

Argolicis frigios turba ⸂torta⸃ feritate refulsos

295 et uos eqs. → · § · dicit etiam culexse uidisse in elisijs campis in oppositumalcestis penelope et orphei mangniammultitudinem et uterque eacides id estduo ex filijs eaci scilicet accilles et focus/ pelleus namque et thalamon perpelleum dantur intelligi qui matrimonijseorum deos uolunt interesse · sicut fuitin matrimonio pellei et tetidis inquorum connubio iuno minerua etuenus interfuerunt · per telamonemdantur intellegi qui in matrimonio etnon incestu uiuere uolunt · sicut the-lamon qui exionam laumedontis filiamsororem priami raptam a troya assumsituxorem ne stuprum com-mictet ideodicit et thelamonia iustus · et quorumscilicet pellei et thelamonis connubijsuenus et uirtus iniuncxit honorem ·nam omnes dij et dee in eorum nuptijsinterfuerunt296 manus ↱ multitudo296 ⸓ uterque ← ⸓ scilicet acilles per

quem dantur intelligi uitantes pungnassicud fecit ipse qui latens apudchironem centaurum non nisi prohonore patrie uenit pugnaturus adtroyam ·⸓ et focus alter filius eaci298 quorum ↱ pro cuius299 uirtus ↱ · s(cilicet) · minerua300 Hunc ↱ · s(cilicet) · telamonem300 illum ↱ pelleum300 nereys ↱ thetis300 amauit ↱ quod coniuges301 Assidet ↱ scilicet de parte in campiseliseis301 iuuenis ↱ idest accilles301 de gloria sortis ↱ idest de nu-merofiliorum eaci qui fuerunt · 4 ·302 Alter ↱ scilicet focus302 excisum ↱ dicit accille non excisumsi est immortale303 Argolicis ↱ idest grecorum303 frigios ↱ id est troianorum etferitate

――――295 graues] s del. ‖ 295 qetuos] quos a.c. ‖ 303 turba ⸂torta⸃] turba exp. et torta add. inmarg. ‖ 303 refulsos ↱] ·(re)p(ulsos)·――――

295

300

295

296

297

298

299

300

301

302

303

27

O quis non referat talis de⸂i⸃uortia bellis ·Que troye uidere uiri / uidereque graii /

Teucria cum mangnio manaret sanguine tellus ⸮

Et symois · xantique liquor sigeaque preter

Litora cum troas seui nos hectoris ira

Vidi in classes inimica mente pelasgos

Vulnera / tela / neces / pungnas inferre paratos ·

Ipsa uag⸂t⸃is namque yda potens feritatis et ipsa

Datque faces autus ⸂altrix⸃ cupidus prebebat alumnus

Omnis ut in cineres roethea litoris ora

Classibus ambustis flamma lacrimante daretur ·

§ Hinc erat oppositus contra o∻thelamonius heros

Obiectoque dabat clipeo certamina § et illinc ·

Hector erat Troye summum decus / acer uterque ·

Fulminibus ueluti fragor et cedibus in se

304 talis ↱ ·(tali)bus ·305 uidere1 ↱ ·(uide)runt·306 Teucria ↱ troyana306 cum ↱ · quando ·306 mangnio ↱ nobili alto ·307 liquor ↱ aqua307 symois ← § simois fluuius troye307 sigea ← § sigea promontoriumtroye307 xanti ← § xantus fluuius troye309 Vidi ↱ per spiritum311 Ipsa ↱ cassandra311 Ipsa ← § ipsa uates scilicet cas-sandra uates se dicta est quia audito

consilio quod paris cum classe erat ingrecia accessurus uaticinauit que erantsuper ilyo euentura ·311 yda ↱ frigia a monte frigio sic dicto312 alumnus ↱ paris313 roethea ↱ pro montem troye314 lacrimante ↱ ardente315 o∻ thelamonius ← § o∻ jn bellotroyano post factas indutias hector tala-monem et plures alios duces occidit utrefert cornelius nepos316 dabat ↱ gerebat317 uterque ↱ thelamon et hector318 in se ↱ contra se

f.22u

――――304 talis ↱ (tali)bus add. s.l. ⸨gramm. adn. ut u.l. saltem tradita⸩ ‖ 304 de⸂i⸃uortia] e exp. et iadd. s.l. ‖ 306 mangnio] n exp. ‖ 309 Vidi in ← uidere ‖ 311 uag⸂t⸃is] g corr. in t ⸨glossa:ipsa uates⸩ ‖ 312 autus ⸂altrix⸃] autus exp. et altrix add. s.l. ‖ 318 et cedibus in se → et cexp. et sonat eteris in se add. in marg.――――

305

310

315

304

305

306

307

308

309

310

311

312

313

314

315

316

317

318

28

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Tegminibus telisque super sygeaque preter

Eriperet reditus alter uulcania ferro

Vulnera protectus depellere nauibus instat ·

Hoc erat eacydes uultu letatus honores ·

Dardanieque alter fuso quod sanguine campis

Hector⸂a⸃ elustrauit uictor de corpore troiam ·

Rursus acerba fremunt paris hunc ⸂quod⸃ letat et hunc ⸂huius⸃Arma dolis ythaci uirtus quod concidit icta ·

Hinc gerit euersos proles laertia uultus

319 Tegminibus ↱ galeis319 preter ↱ iusta320 alter ↱ achilles321 nauibus ↱ · cum · (nauibus)323 Dardanie ↱ troye325 rursus etc. ← § Rursus etceteramortuo hectore et troylo ab achille utrefert cornelius nepos ecuba mes-taquod duo eius fortissimi filij mor-tuiessent consilium muliebre teme-rariuminijt · ad dolorem suum ul-ciscendumparidem filium accessit ortaturque ut seet fratres suos ulcis-catur et accilliinsidias faciat quem ad se misit etrogauit ut sibi polixenam inmatrimonium daret constituitque inphanum appollinis tymbrei quod eratante portam ubi acchilles cum paride

collocuturus erat insidias in quo fanoelectiores de exercitu uiros noctucollocat · singnoque accepto hecuba adacchillem priami uerba depromitnotificans quod ueniat · postera igiturdie acchilles cum antiloco nestoris filioad fanum uenit ubi acchilles cumantiloco clamide bracchio sinistroinuoluto dextro tenens enisem plurimosinterfecit paris antilocum interfecitipsumque acchillem multis plagisconfodit eiuque corpus uolucribusproici iussit. ·326 quod concidit ↱ ut concidere sensit·327 proles ↱ ulixes327 laertia ↱ a telamonia

――――322 Hoc ↱ (H)i(c) ‖ 324 Hector⸂a⸃] a add. s.l. ‖ 325 ⸂quod⸃ letat] quod ins. s.l. ‖ 325 letat↱ (leta)tus ‖ 325 hunc ⸂huius⸃] hunc del. et huius add. in marg. ‖ 326 ythaci ↱ eaci――――

320

325

319

320

321

322

323

324

325

326

327

29

Et iam strimonijs rhesi uictorque dolonis

Pallade iam letatur ouans / rursusque tremescit⫽Iam cicones iamque horret ⸂lestrigonas⸃ atrox⸂s⸃ lestrigoneIllum scilla rapax canibus subcinta molosis ·

Ethneusque ciclops ! illum metuenda caribdis

Pallentesque lacus et ‥squalida tartara terrent

§ Hic et tantalee generis iam · plisten atrite ·

Adsidet argiuum lumen quo flamma regente

Doris erechthonias prostrauit funditus arces ·

§ Reddidit heu grauius penas tibi troya furenti ·

Helespontiacis obiturus reddidit undis

328 strimonijs ↱ fluuius328 rhesi ↱ regis tracie328 uictor ↱ ulixes328 dolonìs ← § dolon iste promissis sibiequis accillis a troyanis nocte missus fuitut exploraret quid greci pararent · hacde causa ulixes et diomedes missi erantqui dolonem casu inuenctum omniadetegere coegerunt dolone itaqueinterfecto ad cas-tra reuersi per medioshostes uenerunt et sic troya capta est329 Pallade ↱ sagacitate sauia329 tremescit ↱ propter mortem accilli330 cicones ↱ traces330 lestrigonas → seui homines apudformiam existentes ad quos ulixesdelatus est qui humana carneuescebantur ·

331 Illum ↱ ulixem332 illum ↱ ulixem333 Pallentes ↱ profundi333 ‥ squalida ↱ ‥ sordida obscura334 atrite → plisten agamennonis etMenelai pater uel ipse agamenon ·335 quo ↱ agamenone336 Doris etc. → § ordo · doris idestmare prostrauit arces erecthonias id estilium funditus flamma id st combussitnam per mare uenientes greci ylioncombusserunt336 Doris ↱ mare336 erechthonias ↱ troianas338 obiturus ↱ diomedes338 reddidit ↱ et338 undis ↱ mari

f.23r

――――329 tremescit → aliter remisit ‖ 330 ⫽Iam etc. ← ⫽ aliter yamoychon / asiamque horretlestrigonen atrox et in altera l. / yanioychon ciconesque horret lestrigones atros ‖ 330⸂lestrigonas⸃ atrox⸂s⸃ lestrigone] lestrigone del. et lestrigonas ins. s.l. post horret necnon(atro)x in (atro)s corr. ‖ 333 ‥ squalida → ‥ aliter pallida ‖ 333 Pallentesque → aliterpandens · ‖ 338 obiturus ↱ aliter abiturus――――

330

335

328

329

330

331

332

333

334

335

336

337

338

30

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Illa uices hominum testata est copia quondam /

Neque enim proprio fortune munere diues

Iret in euenctus ! celum super omne propinquo

Frangitur inuidie telo · :deus ibat in altum

Vix ‥eargo repetens patriam / ditataqueue preda⸫Archis erecthonie comes huic erat aura secunda ·

Per placidum cursu pelagus nereis ad undas ·

Singniabat pars in flexis superiacta carinis

Cum seu celesti fato / seu sideris ortu

Vndique mutatur celi nitor ! omnia uentis /

Omnia turbinibus sunt anxia /· iam maris unda

Sideribus certat consurgere ! iamque superne

Corri⸂Eri⸃pere / et solis / et sidera cuncta minantur ·ϖAcuere in terris celi · fragor ! hic modo letum

Copia / nunc miseris circumdatur amxia fatis ·

Inmoriturque super fluctus ! et saxa pherei ⸂capharei⸃Euboicas aut per cautes phereaque late

Litora cum frigie passim uaga preda perempta

Fluctuat / omnis in equoreo / naufragia luctu

Hic alii sident pariles ⸂sidunt⸃ uirtutis honoreHeroes ! medijsque siti sunt sedibus omnes ·

Omnis roma decus mangni quos scuscipit orbis ·

339 Illa ↱ copia ·339 copia ↱ propter342 deus ↱ diuina res

344 erecthonìe ↱ troiane345 nereis ↱ maris

conturbatiotemporum

← Roma

――――341 euenctus] c exp. ‖ 342 : deus → : aliter decus ‖ 343 ‥ ergo ← ‥ aliter argo ‖ 343eargo] e corr. in a ‖ 344 ⸫ Archis ← ⸫ aliter Omnis ‖ 346 singniabat] n et i exp. ‖ 351Corri ⸂Eri⸃pere] Corri exp. et Eri add. s.l. ‖ 352 ‥ Acuere ← r supra u ins. et add. ‥ aliter acruere in marg. ‖ 354 pherei ⸂capharei⸃] pherei exp. et capharei add. in marg. ‖ 358 sidentpariles ⸂sidunt⸃] sident exp. et sidunt ins. s.l. post pariles ‖ 360 mangni] n exp.――――

340

345

350

355

360

339

340

341

342

343

344

345

346

347

348

349

350

351

352

353

354

355

356

357

358

359

360

⎫⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎬⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎭

31

Hic fabii deciique hic est oratia uirtus

Hic et fama uetus ‥numquam ⸂ ⸃ mora melli

Curtius et metius / quem quondam sedibus urbis

Deuotum bellis / consumpsit gurges in unda ·

361 fabii → § Fabij 306 fuerunt de unafamilia · hij pro re publica romana cumseruis et clientibus suis contra ueientesad eorum expensas bella sumpserunt sedinsidijs positis apud cremeram fluuiuminterempti sunt unus tantum superfuitmaximus fabius qui propter tenerametatem in ciuitate remansit ·361 decii → § decii duo fuerunt quimures dicti sunt pater et filius quorumalter se bello gallico alter bello sanniticopro re · pu(blica) · uouit cum terra moriquam uniuersum bellum uelletexercitum perdere ·361 oratia uirtus → § oratia uirtus ho-ratius quidam romanus qui pro re-publica romana cum trigeminis alba-norum et curiatijs bellum gessit quossuperauit et uicit quod proinde al-baniromanis subditi sunt hic sororem habuitque uni ex curatijs nupta erat quamobuiam sibi ad portam capenam etpaludamentum sponsi quod ipsaconfecerat super humeros fratrisaspicientem soluentemque crines atqueflentem etiam sponsum mortuumnomine appellantem ipse confecit ·dicens abi hinc oblita fra-trum

← Curtiusmetius

mortuorum uiuique oblita pa-trie siceat quicumque lugebit hostem pro quohomicidio ad triumuirum uocatus est etmandatum lictoribus ut ligarent manusuerberarent uel intra pomerium uelextra · et arbori infelici suspenderent ·sed appellans patre suo oratio instanteliberatus est magis uirtutis quam iurecause ut dicitur in tito liuio primo aburbe condita ·· posset hic auctor · itacito intelligere cum dicit oratia uirtus ·de uirtute · oratii cocles · qui uulscisobuiauit et eos supra potem subliciumretinuit uirtute sua tantum quod ponsfuit post eum decisum et ciuitas liberata· ut ualerius refer ·· li-bro 3 capitulo · defortitudine ·363 Curtius metius ← § Curtius etmetius binomius est · hic metius cur-tius sicut dicit tytus liuius in prin-cipioab urbe condita · princeps sabi-norumfuit qui pro republica · sabinorum · etcaptis uirginibus cum romulo ·romanorum rege pungniauit ·romanorum acies fudit tandem pace ·habita cum romanis equo in ualidolapsus est in paludem que ex eiusnomine lacus curtius dictus est ·

――――362 ‥ numquam → aliter ‥ nullum moritura per euum ‖ 362 mora melli ↱ mori-turaper euum――――

361

362

363

364

32

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

← Curius

Mutius et prudens ardorem corpore passus

Legiptime cessit cui fracta potentia regis ·

Hic curius clare sotius uirtutis et ille

365 Mutius etc. ↓ § mutius corne-liusmutius quidam romanus adoloscens etnobilis fuit qui uidens quod porsennarex tuscie romam obsederat ·indingnum reputans quod populusromanus · sub regibus esset et eamindingnitatem uindicare ratus · sena-tum adijt et notificauit patribus quod inhostium castra transire uolebat pro repu(blica) romana liberanda et · ap-probantibus patribus abdito intrauestem ferro tiberim transnatauit etprope tribunal porsenne cum scribasedentis accedens ingnarus scribam prorege obtruncat et fugiens ante tribunalregis tractus et interogatus · romanussum inquid ciuis et hostis · hostemoccidere uolui · tum rex ingnescircumdari iubet et minatur ut insidiasmanifestet sed mutius acceso focodextram inicit quam animo alienatotorrebat porsenna uero hoc uidens suipericuli oblitus · ultionem suam inadmirationem uertit · et dixit o mutijreuertere ad tuos · et eis refer cumuitam meam petieris a me te uitadonatum Qui urbi se reddidit et sibipostea sceuola a clade dextre manuscongnomen inditum est · Et sibi uirtutiscausa patres conscripti agrum dono

← mutiussceuola

dedere que postea sunt mutia prataappellata ·365 Mutius ↱ sceuola ·365 prudens ↱ nobilis365 corpore ↱ manu dextra366 Legiptime ↱ iure366 regis ↱ porsenne367 curius ↓ § curtius marcus curtiusadoloscens romanus nobilis fuit Is ut dicittitus · l(iuius) · in primo ab urbe condita ·et ualerius · libro 5 · capitulo · de pietateerga patriam · cum in mediam partemfori id est platee · in illa parte ubi nunc estecclesia sancti andree et antonij · iuxtaquam est locus qui nunc infernus dicitur ·terra ingenti yatu et mangnio aperiretur ·ex cuius hyatu putrida procedebat exa-latio pernitiosa romanis ·propter quamcausam cum romani deos suos con-sulerent et responderetur a dijs · illumhyatum illa re posse compelli · quapopulus romanus plurimum ualeret ·marcus uero curtius interpetratus urbemipsam uirtute et armis precipue excelleremilitaribus insignibus ornatus equumconscendit cumque admotis calcaribusprecipitem in illud profundum se proiecitsuper quem uniuersi ciues honoris gratiacertatim fruges iniecerunt · continuoqueterra pristinum habitum recuperauit;

――――366 Legiptime] p del. ‖ 367 curius ← / curtius ·uero·――――

365365

366

367

33

Flamminius deuota dedit qui corpora flamme ·

Iure igitur talis sedes pietatis honores

Istarum piadasque duces quorum deuota triunphis

Menia yapidis libice cartaginis horrent ·

Illi laude sua uigeant / ego deis ⸂ditis⸃ opacosCogor adire lacus / uiduos / a!lumine phebi

Et uastum phlegetonta :pati ! quo maxime minos

Conscellerata pia discernit uincula sede ·

Ergo quam causam mortis iam dicere uite

Verberibus seue cogunt a iudice pene

Cum mihi tu sis causa malingne conscius adsis ·

Sed tollerabilius curis hec immemor audis

Ed tamen ut uadas dimicte somnia uentis ·

Digredior numquam rediturus · tu cole fontes

Et uiridis nemorum siluas ! et pascua letus ·

Et mea diffusas rapiuntur dicta per · auras ·

Dixit et extrema tristis cum uoce recessit ·

373 uiduos ↱ remotos373 alumine ↱ claritate373 phebi ↱ solis374 pati ↱ (pati) cogor374 quo ↱ in (quo)374 minos ↱ qui rex crete fuit376-378 ↱ · a · supra ergo, · b · supracum, c supra tu add.

376 dicere → disserere · uero ·377 Verberibus ↱ pro (uerber)um377 a iudice ↱ illate (pene)378 sis ↱ fueris378 conscius ↱ · cum · (adsis)379 curis ↱ pro (cu)rarum379 audis ↱ tu pastor (audis)

f.23u

← Flammineus

――――368 flamme ↱ aliter (flam)mis ‖ 370 quorum] q(u)or(um) exp. et del. ‖ 372 deis ⸂ditis⸃]deis del. et ditis add. s.l. ‖ 374 : pati ← : aliter sequi · ‖ 375 pia ↱ dia ·――――

370

375

380

368

369

370

371

372

373

374

375

376

377

378

379

380

381

382

383

384

34

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Hunc ubi sollicitum dimisit / inertia uite /

Interius grauiter regit mentem / nec tulit ultra

Sensibus infusum culicis demorte dolorem /

Quantumcumque sibi uires tribuere seniles !

Quis tamen infestum pungnians deuicerat hostem ·

Riuum preter aque uiridi sub fronde latentem

Conformare locum capit impiger hunc et in orbem

Destinat · ac ferri :capulum repetiuit in usum /

Gramineam uiridi fodienrs de cespite terram ·

Iam memor inceptum peragens sibi cura laborem /

Congestum cumulauit opus / atque aggere multo ·

Telluris ⸫tumulum formatum creuit in orbem ·

Quem circum lapidem / leui demarmore formans ·

Conserit assidue cure memor ! hic et achantos !

Et rosa ! purpureum crescent rubicunda tenorem

Et uiole omne genus hic est ! et spartica mirtus ·

Atque yacintos · et hic cylici grossus :seditus aruo /

Laurus item phebi decus ! surgens hic rhododaphne !

Liliaque et roris non auia cura marini ·

Herbaque turis opes priscis ymitata sabina⸂i⸃s !

385 Hunc ↱ pastorem385 inertia uite ↱ somnus389 Quis ↱ (qui)bus uiribus389 hostem ↱ serpentem

390 preter ↱ iuxta391 ìmpiger ↱ festinus391 hunc ↱ locum392 capulum ↱ ligonem

f.24r

――――389 pungnians] n et i exp. ‖ 392 Destinat ↱ tinnat ‖ 392 : capulum ← : aliter cupidum ‖396 ⸫ tumulum ← ⸫ aliter tumulos ‖ 399 purpureum ↱ aliter (purpure)o ‖ 399 crescent ↱aliter (cre)scis ‖ 399 tenorem → aliter colore · ‖ 401 grossus] s exp. ‖ 401 : seditus → :

additus ‖ 404 sabina⸂i⸃s] a exp. et i add. s.l.――――

385

390

395

400

385

386

387

388

389

390

391

392

393

394

395

396

397

398

399

400

401

402

403

404

35

Chrysantusque hedereque nitor / pallente corymbo

Et ·⸉·bocchus libie regis memor ! hic amarantus

Bumastusque uirens ! et semper florida pinus

Non illinc narcissus abest ! cui gloria forme

Ingne cupidineo proprios exarsit in artus /

Et quoscumque nouant uernantia tempora flores /

His tumulus super inseritur ! tum ⸫fronte locatur !

Elogium tacita firmat quod lictera uoce ·

Parue culex pecudum custos tibi tale merenti

Funeris officium / uite pro munere reddit !

CVLEX · VIRGILII · MARONIS · FINIT ·ET · CETERA !

――――

406 ·⸉· bocchus ← ·⸉· est bacchus ‖ 407 pinus → aliter mirtus ‖ 411 ·'· fronte → ·'· aliterforte ‖ 412 uoce ↱ · est · (uoc)em――――

405

410

405

406

407

408

409

410

411

412

413

414

TAVOLE

Firenze - Biblioteca Medicea LaurenzianaMS Plut. 33, 31, ff. 17r-24r

su concessione del MiBACTè vietata ogni ulteriore riproduzione con qualsiasi mezzo

concessione 122/2015, prot. 1255/38.13.10.01/1 dd. 23.4.2015

39

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 17 r

40

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 17 u

41

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 18 r

42

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 18 u

43

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 19 r

44

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 19 u

45

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 20 r

46

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 20 u

47

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 21 r

48

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 21 u

49

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 22 r

50

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 22 u

51

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 23 r

52

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 23 u

53

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

f. 24 r

APPENDICE

57

CODIFICA XML: IL TESTO DEL CVLEX

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><text><div><milestone type="f" n="17r"/><milestone type="lg" corresp="1"/><l n="1"><hi type="BigCapital">L</hi>usimus <distinct>octaui</distinct> gracili

modulante <distinct>talya</distinct> ·</l><l n="2"><hi type="Capital">A</hi>tque ut araneoli tenuem formauimus orsum ·</l><l n="3"><hi type="Capital">L</hi>usimus hec propter <distinct>culicis</distinct>

<mod type=""><del>sint</del> <add>sunt</add></mod> carmina dicta ·</l><l n="4"><hi type="Capital">O</hi>mnis ut hystorie per ludum consonet ordo ·</l><l n="5"><hi type="Capital">N</hi>otitieque ductum uoces · licet inu<mod

type=""><add>i</add></mod>dus adsit ·</l><l n=""></l><l n="6"><hi type="Capital">Q</hi>uisquis erit culpare iocos musamque paratus</l><l n="7"><hi type="Capital">P</hi>ondere uel <distinct>culicis</distinct> leuior

fama<mod type=""><del>que</del><add>ue</add></mod> feretur ·</l><milestone type="f" n="17u"/><l n="8">§ <hi type="Capital">P</hi>osterius grauiore sono tibi musa loquetur ·</l><l n="9"><hi type="Capital">N</hi>ostra dabunt cum securos mihi tempora fructus

·</l><l n="10"><hi type="Capital">V</hi>t tibi dingnato spolientur carmina sensu</l><l n="11">§ <distinct><hi type="Capital">L</hi>atone</distinct> mangnique

<distinct>iouis</distinct> decus aurea proles</l><l n="12"><hi type="Capital">P</hi>hebus erit nostri princeps et carminis auctor

·</l><l n="13"><hi type="Capital">E</hi>t recanente lyra fautor siue educ<mod

type=""><del>e</del><add>a</add></mod>t illum</l><l n="14"><hi type="Capital">A</hi>lma <ref><metamark function="reference"

rend="o∻" place="↱" /></ref><distinct>chymereo</distinct> <distinct>xancti</distinct>perfusa liquore</l>

<l n="15"><hi type="Capital">S</hi>eu decus <distinct>astrigeri</distinct> seu qua<distinct>parnasia</distinct> rupes ·</l>

58

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="16"><hi type="Capital">H</hi>inc atque hinc patula prepandit cornuafronte</l>

<l n="17"><distinct><hi type="Capital">C</hi>astalie</distinct>que sonans liquidopede labitur unda</l>

<l n="18">§ <hi type="Capital">Q</hi>uare <distinct>pyerij</distinct> laticis decusite sorores ·</l>

<l n="19"><distinct><hi type="Capital">N</hi>ayades</distinct> et celebrate deumludente corea</l>

<l n="20"><hi type="Capital">E</hi>t tu/sancta <distinct>pales</distinct> adquamuentura recurrunt</l>

<l n="21"><hi type="Capital">A</hi>grestum bona secura sit cura tenentum</l><l n="22"><hi type="Capital">A</hi>erios nemorum saltus siluasque uirentes ·</l><l n="23"><hi type="Capital">T</hi>e cultrice uagus saltus feror inter et arua ·</l><l n="24">§ <hi type="Capital">E</hi>t tu cui meritis oritur fiducia castis</l><l n="25"><distinct><hi type="Capital">O</hi>ctaui</distinct> uenerande meis ·

adlabere ceptis</l><l n="26"><hi type="Capital">S</hi>ancte puer ! tibi namque canit non pagina

bellum</l><l n="27"><hi type="Capital">T</hi>riste <distinct>iouis</distinct> · ponit que canit

non pagina bellum ·</l><l n="28"><distinct><hi type="Capital">F</hi>legra</distinct> giganteo sparsa est

quo sanguine tellus ·</l><l n="29">§ <hi type="Capital">N</hi>ec <ref><metamark function="reference"

rend="" place="↱" /></ref>centaur<mod type=""><add>e</add></mod>os<distinct>laphytas</distinct> compellit in emnses</l>

<l n="30">§ <hi type="Capital">V</hi>rit <distinct>er<modtype=""><del>e</del><add>i</add></mod>cthonias</distinct> oriens non ignibusarces</l>

<l n="31">§ <hi type="Capital">N</hi>on perfossus <ref><metamarkfunction="reference" rend="ϖ" place="↱" /></ref><distinct>athos</distinct> necmangno uincula ponto</l>

<l n="32"><hi type="Capital">L</hi>eta meam querent iam sera uolumina famam·</l>

<l n="33"><hi type="Capital">N</hi>on <distinct>elespontus</distinct> pedibuspulsatus equorum ·</l>

<l n="34"><hi type="Capital">G</hi>recia cum tiimuit uenientis undique persas·</l>

<l n="35"><hi type="Capital">M</hi>ollia set tenui pede currere carmina uersu ·</l><l n="36"><hi type="Capital">V</hi>iribus <mod type=""><del>apta</del>

59

<add>acta</add></mod> suis <distinct>phebo</distinct> duce ludere gaudet ·</l><l n="37">§ <hi type="Capital">H</hi>oc tibi sancte puer memorabilis et tibi certet

·</l><milestone type="f" n="18r"/><l n="38"><hi type="Capital">G</hi>loria perpetuum lucens mansura per euum ·</l><l n="39"><hi type="Capital">E</hi>t tibi sede pia maneat locus et tibi sospes ·</l><l n="40"><hi type="Capital">D</hi>ebita felices memoretur uita per annos ·</l><l n="41"><hi type="Capital">G</hi>rata bonis lucens⸎ set nos ad cepta feramur

·</l><milestone type="lg" corresp="42"/><l n="42"><hi type="BigCapital">I</hi>ngneus ecthereas iam sol penetrarat in arces

·</l><l n="43"><hi type="Capital">C</hi>andidaque aurato quatiebat lumina curru ·</l><l n="44"><hi type="Capital">C</hi>rinibus et roseis tenebras aurora fugarat</l><l n="45"><hi type="Capital">P</hi>ropulit e stabulis ad pabula leta capellas ·</l><l n="46"><distinct><hi type="Capital">P</hi>astor</distinct> ! et excelsi montis

iuga summa petiuit ·</l><l n="47"><hi type="Capital">L</hi>urida qua patulos uelabant gramina colles ·</l><l n="48"><hi type="Capital">I</hi>am siluis dumisque uage iam uallibus

abdunt</l><l n="49"><hi type="Capital">C</hi>orpora ! iamque omni celeres e parte

uagantes</l><l n="50"><hi type="Capital">T</hi>ondebant tenero uiridantia gramina morsu

·</l><l n="51"><hi type="Capital">S</hi>crupea desertis herebant ad caua rupes</l><l n="52"><hi type="Capital">P</hi>endula proiectis carpuntur et arbuta ramis ·</l><l n="53"><hi type="Capital">D</hi>ensaque uirgultis auide labrusca petuntur</l><l n="54"><hi type="Capital">H</hi>ec suspensa rapit / carpente cacumina

morsu</l><l n="55"><hi type="Capital">H</hi>ec <distinct>salicis</distinct> lente / uel que

noua nascitur <distinct>alnus</distinct></l><l n="56"><hi type="Capital">H</hi>ec teneras fructicum <distinct>sentes</distinct>

rimatur · at illa ·</l><l n="57"><hi type="Capital">I</hi>mminet in riui prestantis ymagines undam ·</l><milestone type="lg" corresp="58"/><l n="58"><hi type="BigCapital">O</hi> bona pastoris si quis non papaueris usum

·</l><l n="59"><hi type="Capital">M</hi>ente prius docta fastidiat et probet illis ·</l><l n="60"><hi type="Capital">O</hi>mnia luxurie pretijs incongnita curis</l>

60

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="61"><hi type="Capital">Q</hi>ue lacerant auidas inimico pectore mentes ·</l><l n="62">§ <hi type="Capital">S</hi>i non assirio fuerint bis lauta colore ·</l><l n="63"><distinct><hi type="Capital">A</hi>ttalicis</distinct> opibus data uellera

si nitor auri</l><l n="64"><hi type="Capital">S</hi>ub laqueare dom<mod

type=""><del>os</del><add>us</add></mod> animum non angit auarum</l><l n="65"><hi type="Capital">P</hi>ictureque <mod

type=""><del>domus</del></mod> decus lapidum nec fulgor ini<mod><add>u</add></mod>lla ·</l>

<l n="66"><hi type="Capital">C</hi>ongnitus utilitate manet nec pocula grata ·</l><l n="67"><distinct><hi type="Capital">A</hi>lconis</distinct> referent

<distinct>boeti</distinct>que toreuma nec <distinct>indi</distinct> ·</l><milestone type="f" n="18u"/><l n="68"><hi type="Capital">C</hi>onchea bacha maris pretio est a pectore puro

·</l><milestone type="lg" corresp="69"/><l n="69"><hi type="BigCapital">S</hi>epe super tenero prosternit gramine corpus

·</l><l n="70"><hi type="Capital">F</hi>lorida cum tellus gemmantes picta per

herbas</l><l n="71"><hi type="Capital">V</hi>ere notat dulci distincta coloribus arua ·</l><l n="72"><hi type="Capital">A</hi>tque illum calamo letum <ref><metamark

function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref>recanente palustri</l><l n="73"><hi type="Capital">O</hi>tiaque inuidia degentem fraude remota</l><l n="74"><hi type="Capital">P</hi>ellentemque sibi uiridi cum palmite lucens</l><l n="75"><mod type=""><del><distinct><hi

type="Capital">T</hi>molia</distinct></del> <add>Mollis</add></mod> pampineosubter coma uelat amictu ·</l>

<l n="76">§ <hi type="Capital">I</hi>lli sunt grate rorantes lacte capelle ·</l><l n="77"><hi type="Capital">E</hi>t nemus · et fecunda pales !<mod

type=""><del>et</del> <add>cum</add></mod> uallibus <modtype=""><del>intus</del> <add>imis</add></mod></l>

<l n="78"><hi type="Capital">S</hi>emper opaca nouis manantia fontibus antra·</l>

<milestone type="lg" corresp="79"/><l n="79"><hi type="BigCapital">Q</hi>uis magis optato queat esse beatior euo

·</l><l n="80"><hi type="Capital">Q</hi>uam qui mente procul pura sensuque

probando</l>

61

<l n="81"><hi type="Capital">N</hi>on auidas agniouit opes !! nec tristia bella !!</l><l n="82"><hi type="Capital">N</hi>ec funesta timet ualide certamina classis !!</l><l n="83"><hi type="Capital">N</hi>on spolijs dum sancta deum fulgentibus ornat

·</l><l n="84"><hi type="Capital">T</hi>empla nec euectus finem transcendit habendi

!!</l><l n="85"><hi type="Capital">A</hi>duersum seuis ultro capud hostibus offert ·</l><l n="86"><hi type="Capital">I</hi>lli falce deus colitur non alte politus ·</l><l n="87"><hi type="Capital">I</hi>lle colit lucos · illi <distinct>panchaya</distinct>

thura</l><l n="88"><hi type="Capital">F</hi>loribus agrestes herbas uariantibus adsunt ·</l><l n="89"><hi type="Capital">I</hi>lli dulcis adest requies et pura uoluntas</l><l n="90"><hi type="Capital">L</hi>ibera simplicibus curis · huc imminet omnis</l><l n="91"><hi type="Capital">D</hi>irigit huc sensus hec cura est subdita cordi ·</l><l n="92"><hi type="Capital">Q</hi>uolibet ut requiem uictu contenctus abundet

·</l><l n="93"><hi type="Capital">I</hi>ucundoque <ref><metamark

function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref>locet languentia corpora somno ·</l><milestone type="lg" corresp="94"/><l n="94"><hi type="BigCapital">O</hi> pecudes o <distinct>panes</distinct> et o

gratissima <distinct>tempe</distinct></l><l n="95"><hi type="Capital">F</hi>ontis <distinct>amadriadum</distinct> /

quarum non diuite cult<mod type=""><del>e</del><add>u</add></mod></l><l n="96"><hi type="Capital">A</hi>emulus <ref><metamark function="reference"

rend="·⸉·" place="↱" /></ref><distinct>ascreo</distinct> pastor sibi quisque poeta ·</l><l n="97"><hi type="Capital">S</hi>ecuram placido traducit pectore uitam ·</l><milestone type="f" n="19r"/><l n="98"><hi type="Capital">T</hi>alibus in studiis baculo dum nixus apricas ·</l><l n="99"><hi type="Capital">P</hi>astor agit curas / et dum non arte canora</l><l n="100"><hi type="Capital">C</hi>ompacta solidum modulatur arundine carmen

·</l><l n="101"><hi type="Capital">T</hi>endit <ref><metamark function="reference"

rend="‥" place="↱" /></ref>in euectus radios <distinct>yperi<modtype=""><add>on</add></mod>is</distinct> ardor ·</l>

<l n="102"><hi type="Capital">L</hi>ucidaque etherio ponit discrimina mundo/</l>

<l n="103"><hi type="Capital">Q</hi>ua iacit <distinct>oceanum</distinct>flammas in utrumque rapaces ·</l>

<milestone type="lg" corresp="104"/>

62

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="104"><hi type="BigCapital">E</hi>t iam pellente uage pastore capelle ·</l><l n="105"><hi type="Capital">I</hi>ma susurrantis repetebant ad uada limphe ·</l><l n="106"><hi type="Capital">Q</hi>ue subter uiridem residebant cerula muscum

·</l><l n="107">§ <hi type="Capital">I</hi>am medias operum partes euectus erat sol

·</l><l n="108"><hi type="Capital">C</hi>um densas pastor pecudes cogebat in umbras

·</l><l n="109"><hi type="Capital">V</hi>t procul aspexit <ref><metamark

function="reference" rend="∧" place="↱" /></ref>luco residere uirenti ·</l><l n="110"><distinct><hi type="Capital">D</hi>elia</distinct> diua tuo / quo

quondam uicta furore ·</l><l n="111"><hi type="Capital">V</hi>enit <distinct>uictelium</distinct> fugiens

<ref><metamark function="reference" rend="ϖ" place="↱"/></ref><distinct>cadmeis</distinct> <distinct>agaue</distinct> ·</l>

<l n="112"><hi type="Capital">I</hi>nfandas scelerata manus et cede cruenta ·</l><l n="113"><hi type="Capital">Q</hi>ue gelidis bacata iugis requieuit in antro</l><l n="114"><hi type="Capital">P</hi>osterius penam nati semorte futu<mod

type=""><del>ram</del><add>rum</add></mod></l><milestone type="lg" corresp="115"/><l n="115"><hi type="BigCapital">H</hi>ic etiam uiridi ludentes

<distinct>panes</distinct> in herba</l><l n="116"><hi type="Capital">E</hi>t Satiri <distinct>driades</distinct>que coros

egere puelle ·</l><l n="117"><distinct><hi type="Capital">N</hi>ayadum</distinct> cetus tantum

non horridis <distinct>ebrum</distinct> ·</l><l n="118"><hi type="Capital">R</hi>estantem tenui riuis siluasque canendo</l><l n="119"><hi type="Capital">Q</hi>uam te perpigre morantem diua chorea ·</l><l n="120"><hi type="Capital">M</hi>ulta tuo late fundentes gaudia uultu ·</l><l n="121">§ <hi type="Capital">I</hi>psa loci natura domum resonante susurro

·</l><l n="122"><hi type="Capital">Q</hi>uis dabat et dulci fessas refouebat in umbra

·</l><l n="123">§ <hi type="Capital">N</hi>am primum prona surgebant ualle patentes

·</l><l n="124"><ref><metamark function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref><hi

type="Capital">A</hi>erie platani inter quas impia lothos</l><l n="125"><hi type="Capital">I</hi>mpia que sotios <distinct>itachi</distinct>

merentis abegit</l>

63

<l n="126"><hi type="Capital">H</hi>ospita dum nimia tenuit dulcedine captos·</l>

<milestone type="lg" corresp="127"/><l n="127"><hi type="BigCapital">E</hi>t quibus insi<mod

type=""><del>n</del></mod>gni curru proiectus equorum</l><milestone type="f" n="19u"/><l n="128"><hi type="Capital">A</hi>mbustus <distinct>pheton</distinct> luctu

mutauerat artus ·</l><l n="129"><distinct><hi type="Capital">H</hi>elyades</distinct> teneris amplexe

bracchia truncis</l><l n="130"><hi type="Capital">C</hi>andida fundabant teneris uelamina ramis ·</l><l n="131">§ <hi type="Capital">P</hi>osterius cui <distinct>demophon</distinct>

eterna reliquit</l><l n="132"><hi type="Capital">P</hi>erfidiam lamentandi / mala / perfida multis

!</l><l n="133"><hi type="Capital">P</hi>erfide <distinct>demophon</distinct> et nunc

<mod type=""><del>de fide puellis</del> · <add>defende puellam</add></mod></l><l n="134">§ <hi type="Capital">Q</hi>uam comitabantur fatalia carmina

quercus</l><l n="135"><hi type="Capital">Q</hi>uercus ante | date <distinct>cereris</distinct>

quam semina uite ·</l><l n="136"><hi type="Capital">Y</hi>llas <distinct>triptolemi</distinct> mutauit

sulcus aristis !</l><l n="137">§ <hi type="Capital">H</hi>ic mangnum <distinct>argoe</distinct>

nauis / decus edita pinus</l><l n="138"><hi type="Capital">P</hi>roceras decorat siluas hyrsuta per artus</l><l n="139"><hi type="Capital">A</hi>ppetit aereis contingere montibus astra ·</l><l n="140"><distinct><hi type="Capital">Y</hi>licis</distinct> et nigre speties et

leta <distinct>cupressus</distinct></l><l n="141"><hi type="Capital">U</hi>mbroseque manent <distinct>fagus</distinct>

<distinct>hedere</distinct>que ligantis</l><l n="142"><hi type="Capital">B</hi>racchia / fraternos plangat ne

<distinct>populus</distinct> ictus ·</l><l n="143"><hi type="Capital">I</hi>pse que excedunt ad summa cacumina

lente</l><l n="144"><hi type="Capital">P</hi>inguntque aureolos uiridi pallore

<distinct>corimbos</distinct></l><l n="145"><hi type="Capital">Q</hi>uis ad erat ueteris <distinct>myrtus</distinct>

non nescia fati ·</l>

64

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<milestone type="lg" corresp="146"/><l n="146"><hi type="BigCapital">A</hi>t uolucres patulis residentes dulcia

ramis</l><l n="147"><hi type="Capital">C</hi>armina per uarios edunt resonantia cantus</l><l n="148"><hi type="Capital">H</hi>ijs superat gelidis manans e fontibus unda</l><l n="149"><hi type="Capital">Q</hi>ue leuibus placidum riuis sonat orta

liquorem</l><l n="150"><hi type="Capital">E</hi>t quamquam geminas auium uox obstrepat

aures</l><l n="151"><hi type="Capital">H</hi>anc querule referunt uoces <ref><metamark

function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref>quis nantia limo</l><l n="152"><hi type="Capital">C</hi>orpora lympha fouet / sonitus alit aeris

<distinct>echo</distinct></l><l n="153"><hi type="Capital">A</hi>rgutis et cunta fremunt ardore

<distinct>cicadis</distinct> ·</l><l n="154"><hi type="Capital">A</hi>t circha passim fesse cubuere capelle !</l><l n="155"><ref><metamark function="reference" rend="∻o" place="↱" /></ref><hi

type="Capital">E</hi>xcelsisque super dumis / que leniter afflans ·</l><l n="156"><hi type="Capital">A</hi>ura susurrantis poscit confundere uenti ·</l><milestone type="lg" corresp="157"/><l n="157"><hi type="BigCapital">P</hi>astor ut ad fontem densa requieuit in

umbra ·</l><milestone type="f" n="20r"/><l n="158"><hi type="Capital">M</hi>item concepit proiectus membra soporem

·</l><l n="159"><hi type="Capital">A</hi>nxius insidijs nullis sed lentus in herbis ·</l><l n="160"><hi type="Capital">S</hi>ecuro pressos somno mandauerat ar<mod

type=""><del>c</del></mod>tus !</l><l n="161"><hi type="Capital">S</hi>tratus humi dulcem capiebat corde quietem

!</l><l n="162"><hi type="Capital">N</hi>i fors incertos iussisset ducere casus ·</l><milestone type="lg" corresp="163"/><l n="163"><hi type="BigCapital">N</hi>am solitum uoluens ad tempus tractibus

ydre</l><l n="164"><hi type="Capital">I</hi>nmanis uario maculatus corpore

<distinct>serpens</distinct> ·</l><l n="165"><hi type="Capital">M</hi>ersus ut in limo ma<mod

type=""><del>n</del></mod>gn<mod type=""><del>i</del></mod>o sub siderisestu</l>

65

<l n="166"><hi type="Capital">O</hi>buia uibranti carpens grauis aera lingua ·</l><l n="167"><hi type="Capital">S</hi>quamosos late torquebat motibus orbes ·</l><l n="168"><hi type="Capital">T</hi>ollebant aure uenientis ad omnia uisus</l><l n="169"><hi type="Capital">I</hi>am magis atque magis corpus reuolubile

uoluens</l><l n="170"><hi type="Capital">A</hi>ttollit nitidis pectus fulgoribus ! et se</l><l n="171"><hi type="Capital">S</hi>ublimi ceruice capud / cui crista superne</l><l n="172"><hi type="Capital">E</hi>dita purpureo lucens maculatur amictu ·</l><l n="173"><hi type="Capital">A</hi>spectuque micat flammarum · lumine

toruo</l><l n="174"><hi type="Capital">M</hi>etabat sese circum loca cum uidet anguis</l><l n="175"><hi type="Capital">A</hi>duersum recubare <distinct>ducem

gregis</distinct> acrior instat</l><l n="176"><hi type="Capital">L</hi>umina diffundens / <ref><metamark

function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref>intenet obuia toruo</l><l n="177"><hi type="Capital">S</hi>epius arripiens infringere quod sua

quisquam</l><l n="178"><hi type="Capital">A</hi>d · uada uenisset nature comparat arma</l><l n="179"><hi type="Capital">A</hi>rdet mente / furit stridoribus / intonat ore</l><l n="180"><hi type="Capital">F</hi>lexibus euersis torquetur corporis orbis ·</l><l n="181"><hi type="Capital">M</hi>anant sanguinee per tractus undique gutte

·</l><l n="182"><hi type="Capital">S</hi>piritibus rumpit fauces cui cuncta paranti</l><l n="183"><hi type="Capital">P</hi>aruulus hunc prior · humoris teret alumnus

·</l><l n="184"><hi type="Capital">E</hi>t mortem uitare monet per acumina

namque</l><l n="185"><hi type="Capital">Q</hi>ua diducta genas patebant lumina gemmis</l><l n="186"><hi type="Capital">H</hi>ac semoris erat nature

<distinct>pupula</distinct> telo</l><l n="187"><hi type="Capital">Y</hi>cta leui § cum prosiluit furibundus et illum

·</l><milestone type="f" n="20u"/><l n="188"><hi type="Capital">O</hi>btritum morti misit / cui dissitus omnis</l><l n="189"><hi type="Capital">S</hi>piritus excessit ! sensim <mod

type=""><del>d</del></mod> tum torua tenentem</l><l n="190"><hi type="Capital">L</hi>umina respexit serpentem comminus /

inde</l><l n="191"><hi type="Capital">I</hi>mpiger exanimus uix compos mente

66

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

refugit</l><l n="192"><hi type="Capital">E</hi>t ualidum dextra truncum detraxit ab <mod

type=""><del>ore</del> <add>orno</add></mod></l><l n="193"><hi type="Capital">Q</hi>ui casus sotiaret opem numen ue deorum</l><l n="194"><hi type="Capital">P</hi>rodere sic dubium uoluit sed uincere tales</l><l n="195"><hi type="Capital">H</hi>orrida squamosi uoluentia membra

<distinct>draconis</distinct></l><l n="196"><hi type="Capital">A</hi>tque reluctantis crebris fedeque petentis</l><l n="197"><hi type="Capital">I</hi>ctibus ossa ferit / cingunt qua tympora

christam</l><l n="198"><hi type="Capital">E</hi>t quod erat tardus somni languore remoto</l><l n="199"><hi type="Capital">N</hi>escius aspiciens timor obcecauerat artus</l><l n="200"><hi type="Capital">H</hi>oc minus inplicuit dira formidine

mentem</l><l n="201"><hi type="Capital">Q</hi>uem posquam uidit cesum languescere

cepit</l><l n="202"><hi type="Capital">I</hi>am quatit et biiugis oriens herebo cis equos

nox</l><l n="203"><hi type="Capital">E</hi>t piger aurato procedit uesper ab

<distinct>oetha</distinct> ·</l><l n="204"><hi type="Capital">C</hi>um grege compulso

<distinct>pastor</distinct> duplicantibus umbris</l><l n="205"><hi type="Capital">V</hi>adit et in fessos requiem / dare comparat

artus</l><l n="206"><hi type="Capital">C</hi>uius ut intrauit leuior per corpora somnus</l><l n="207"><hi type="Capital">L</hi>anguidaque <mod

type=""><del>e</del>f<add>in</add></mod>fuso requierunt membra sopore</l><l n="208"><hi type="Capital">E</hi>ffigies ad eum <distinct>culicis</distinct>

deuenit et illi ·</l><l n="209"><hi type="Capital">T</hi>ristis ab euentu cecinit conuitia mortis ·</l><milestone type="lg" corresp="210"/><l n="210"><hi type="BigCapital">I</hi>nquit · quis meritis atque deletus

acerbas</l><l n="211"><hi type="Capital">C</hi>ogor adire uices / tua dum me carior ipso</l><l n="212"><hi type="Capital">V</hi>ita fuit / uita rapior per inania uentis ·</l><l n="213"><hi type="Capital">T</hi>u lentus refoues iocunda membra quiete</l><l n="214"><hi type="Capital">E</hi>reptus tetris e cladibus · at mea

<distinct>manes</distinct></l><l n="215"><hi type="Capital">V</hi>iscera <ref><metamark function="reference"

67

rend="o⸉" place="↱" /></ref><distinct>leteas</distinct> cogunt transnare per undas!</l>

<l n="216"><hi type="Capital">P</hi>reda caronis agor uidi ut flagrantia tedis</l><l n="217"><mod type=""><del><hi type="Capital">L</hi>imi cum luceret</del>

<add>limina collucent</add></mod> infestis omnia templis</l><milestone type="f" n="21r"/><l n="218"><hi type="Capital">O</hi>buia <distinct>thesiphone</distinct>

serpentibus undique compta</l><l n="219"><hi type="Capital">E</hi>t flammas et seua quatit mihi uerbera pene</l><l n="220"><distinct><hi type="Capital">C</hi>erberus</distinct> et diris flagrant

latratibus ora</l><l n="221"><hi type="Capital">A</hi>nguibus hinc atque hinc <ref><metamark

function="reference" rend="‥" place="↱" /></ref>arent cui colla reflexis ·</l><l n="222"><hi type="Capital">S</hi>anguineique micant ardorem luminis

orbes</l><l n="223">§ <hi type="Capital">H</hi>eu quid ab offitio digressa est gratia / cum

te</l><l n="224"><hi type="Capital">R</hi>estitui superis / leti iam lumine ab ipso !</l><l n="225"><hi type="Capital">P</hi>remia sunt pietatis ubi pietatis honores ·</l><l n="226"><hi type="Capital">I</hi>n uanas abiere uices et iure recessit</l><l n="227"><hi type="Capital">I</hi>ustitie prior illa fides / instantia uidi</l><l n="228"><hi type="Capital">A</hi>lterius sine respectu mea fata relinquens</l><l n="229"><hi type="Capital">A</hi>d pariles agor euentus / fit pena merenti /</l><l n="230"><hi type="Capital">P</hi>ena fit exitium ! modo fit dum grata

uoluntas</l><l n="231"><hi type="Capital">E</hi>xistat par officium / feror auia carpens /</l><l n="232"><hi type="Capital">A</hi>uia chymerios inter distantia lucos</l><l n="233"><hi type="Capital">Q</hi>uem circa tristes densentur in omnia pene

·</l><l n="234">§ <hi type="Capital">N</hi>am uictus sedet immanis serpentibus

<distinct>oethos</distinct></l><l n="235"><hi type="Capital">D</hi>euinctus / mestus / procul aspiciens

<distinct>ephialten</distinct> /</l><l n="236"><hi type="Capital">C</hi>onati quondam cum sint incendere mundum

!</l><l n="237">§ <hi type="Capital">E</hi>t titius <distinct>latona</distinct> tuas

memor anxius iras</l><l n="238"><hi type="Capital">I</hi>mplacabilis ira nimis iacet alitis esca</l><l n="239"><hi type="Capital">T</hi>erreor atantis insistere terreor umbris ·</l>

68

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="240"><hi type="Capital">A</hi>d <distinct>stigias</distinct> reuocatus aquasuix ultimus amni</l>

<l n="241"><hi type="Capital">R</hi>estat nectareas diuum qui prodidit escas</l><l n="242"><hi type="Capital">G</hi>utturis arenti reuolutus in omnia sensu ·</l><l n="243">§ <hi type="Capital">Q</hi>ui saxum procul aduerso qui monte

reuoluit</l><l n="244"><hi type="Capital">C</hi>ontempsisse dolor / que numina uincit

acerba<mod type=""><del>s</del></mod></l><l n="245"><hi type="Capital">O</hi>tia querentem frustra <mod

type=""><del>subire</del> <add>sublite</add></mod> puelle</l><l n="246"><hi type="Capital">I</hi>te quibus tedas accendit tristis

<distinct>erynys</distinct> ·</l><l n="247"><hi type="Capital">S</hi>icud <distinct>hymen</distinct> prefata dedit

connubia mortis ·</l><milestone type="f" n="21u"/><l n="248">§ <hi type="Capital">A</hi>tque alias alio densas super agmine turbas

·</l><l n="249">§ <hi type="Capital">I</hi>mpietate fera <ref><metamark

function="reference" rend="‥" place="↱" /></ref>tu <modtype=""><del>cordam</del></mod> <distinct>co<modtype=""><del>n</del><add>l</add></mod>chida</distinct> <ref><metamarkfunction="reference" rend="⸫" place="↱" /></ref>matrem ·</l>

<l n="250"><hi type="Capital">A</hi>nxia sollicitas meditantem uulnera natis ·</l><l n="251">§ <hi type="Capital">I</hi>amque <distinct>pandionias</distinct>

miserandas prole puellas ·</l><l n="252"><hi type="Capital">Q</hi>uarum uox sit in ed <distinct>ytyn</distinct>

quo<mod type=""><del>d</del></mod> bistonius rex ·</l><l n="253"><hi type="Capital">O</hi>rbus <distinct>epops</distinct> meret

uolucres euectus in auras</l><l n="254">§ <hi type="Capital">A</hi><mod

type=""><del>d</del><add>t</add></mod> discordantes <distinct>cadmeo</distinct>sanguine fratres</l>

<l n="255"><hi type="Capital">I</hi>am truculenta ferunt infecstaque <modtype=""><del>limine</del> <add>lumina</add></mod> corpus</l>

<l n="256"><hi type="Capital">A</hi>lter in alterius iamque aduersatus uterque ·</l><l n="257"><hi type="Capital">I</hi>mpia germani manat quod sanguine dextra

·</l><l n="258"><hi type="Capital">E</hi>heu<mod type=""><add>heu</add></mod>

mutandus numquam labor · Auferor ultra ·</l>

69

<l n="259"><hi type="Capital">I</hi>ndiuersa magis distantia numina cerno</l><l n="260"><distinct><hi type="Capital">E</hi>lisiam</distinct> <mod

type=""><del>ta</del><add>tra</add></mod>nandus agor delatus ad undam</l><l n="261"><hi type="Capital">O</hi>buia <distinct><mod

type=""><del>perso</del><add>thesi</add></mod>phone</distinct> comites<dub>herodia</dub> surgunt ·</l>

<l n="262"><hi type="Capital">A</hi>duersas preferre · faces alcestis ab omni ·</l><l n="263"><hi type="Capital">I</hi>nuiolata uacat cura quod seua mariti</l><l n="264"><hi type="Capital">I</hi>n <distinct>calcedoniis</distinct> admeti cura

morata est ·</l><milestone type="lg" corresp="265"/><l n="265"><hi type="BigCapital">E</hi>cce <distinct>ytaci</distinct> coniunx

semper decus ychariontis</l><l n="266"><hi type="Capital">F</hi>emineum concepta decus manet et procul

illam ·</l><l n="267"><hi type="Capital">T</hi>urba ferox iuuenum telis confisa

procorum</l><l n="268">§ <hi type="Capital">Q</hi>ui misera <distinct>euridice</distinct> tanto

merore recessit</l><l n="269"><hi type="Capital">P</hi>eneque respectus et nunc manet

<distinct>orfeus</distinct> in te</l><l n="270"><hi type="Capital">A</hi>udax ille quidem qui mitem cerbera

numquam ·</l><l n="271"><hi type="Capital">C</hi>redidit / aut ullum ditis plicabile numen ·</l><l n="272"><hi type="Capital">N</hi>ec timuit <distinct>phlegetonta</distinct>

furens ardentibus undis ·</l><l n="273"><hi type="Capital">N</hi>ec mesta <ref><metamark

function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref>obtenctu ditis ferrugine rengnia</l><l n="274"><mod type=""><del><hi type="Capital">N</hi>ec fossas</del>

<add>Defossas</add></mod>que domos ac Tartara nocte cruenta ·</l><l n="275"><hi type="Capital">O</hi>bsita nec faciles ditis sine iudice sedes ·</l><l n="276"><hi type="Capital">I</hi>udice qui uite post mortem uindicet acta</l><l n="277"><hi type="Capital">S</hi>ed fortuna ualens <ref><metamark

function="reference" rend=":" place="↱" /></ref>uadacem fecerat ante ·</l><milestone type="f" n="22r"/><l n="278"><hi type="Capital">I</hi>am rapidi steterant omnes et turba ferarum

·</l><l n="279"><hi type="Capital">B</hi>landa uoce sequax regionem insiderat

<distinct>orphei</distinct></l>

70

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="280"><hi type="Capital">I</hi>amque ymam uiridis radicem mouerat alte</l><l n="281"><hi type="Capital">Q</hi>uercus humo · steterant annes silueque

sonore</l><l n="282"><hi type="Capital">S</hi>ponte sua cantus rapiebant cortice amara ·</l><l n="283"><hi type="Capital">L</hi>ambentes biiuges etiam per sidera lun<mod

type=""><del>e</del><add>a</add></mod></l><l n="284"><hi type="Capital">P</hi>ressit equos et tu torrentis <distinct>menstrua

uirgo</distinct></l><l n="285"><hi type="Capital">A</hi>uditura liram tenuisti nocte relicta ·</l><l n="286"><hi type="Capital">H</hi>ec eadem potuit <distinct>ditis</distinct> te

uincere <distinct>coniunx</distinct></l><l n="287"><distinct><hi type="Capital">E</hi>uridicem</distinct>que ultro

ducendam reddere non fas !</l><l n="288"><hi type="Capital">N</hi>on erat in uitam diue exorabile mortis ·</l><l n="289"><hi type="Capital">I</hi>lla quidem nimium manes experta seueros</l><l n="290"><hi type="Capital">P</hi>receptum si<mod

type=""><del>n</del></mod>gn<mod type=""><del>i</del></mod>abat iter · necrettulit intus ·</l>

<l n="291"><hi type="Capital">L</hi>umina ! nec diue corrupit munere linguam·</l>

<l n="292"><hi type="Capital">S</hi>ed tu crudelis crudelis tu magis orpheu</l><l n="293"><hi type="Capital">O</hi>bscula cara petens / rupisti iussa deorum ·</l><l n="294"><hi type="Capital">D</hi>ingnus amor ueniam gratum si tartara

nossent</l><l n="295"><hi type="Capital">P</hi>eccatum meminisse graue<mod

type=""><del>s</del></mod> <mod type=""><del>q</del><add>et</add>uos</mod>sede priorum ·</l>

<milestone type="lg" corresp="296"/><l n="296"><hi type="BigCapital">V</hi>os manet heroum contra manus ! hic et

<ref><metamark function="reference" rend="⸓" place="↱" /></ref>uterque</l><l n="297"><distinct><hi type="Capital">E</hi>acides</distinct>

<distinct>peleus</distinct> nanque et <distinct>thelamonia</distinct> iustus</l><l n="298"><hi type="Capital">P</hi>er secura patris letantur munera quorum ·</l><l n="299"><hi type="Capital">C</hi>onnubiis <distinct>uenus</distinct> et uirtus

iniunxit honorem ·</l><l n="300"><hi type="Capital">H</hi>unc rapuit ferit ast illum

<distinct>nereys</distinct> amauit</l><l n="301"><hi type="Capital">A</hi>ssidet ac iuuenis sotiat de gloria sortis ·</l><l n="302"><hi type="Capital">A</hi>lter in excisum referens a nauibus ingnes</l>

71

<l n="303"><hi type="Capital">A</hi>rgolicis frigios <modtype=""><del>turba</del> <add>torta</add></mod> feritate refulsos</l>

<l n="304"><hi type="Capital">O</hi> quis non referat talis d<modtype=""><del>e</del><add>i</add></mod>uortia bellis ·</l>

<l n="305"><hi type="Capital">Q</hi>ue <distinct>troye</distinct> uidere uiri /uidereque <distinct>graii</distinct> /</l>

<l n="306"><distinct><hi type="Capital">T</hi>eucria</distinct> cum ma<modtype=""><del>n</del></mod>gnio manaret sanguine tellus ⸮</l>

<l n="307"><hi type="Capital">E</hi>t <distinct>symois</distinct> ·<distinct>xanti</distinct>que liquor <distinct>sigea</distinct>que preter</l>

<milestone type="f" n="22u"/><l n="308"><hi type="Capital">L</hi>itora cum <distinct>troas</distinct> seui nos

<distinct>hectoris</distinct> ira</l><l n="309"><hi type="Capital">V</hi>idi in classes inimica mente

<distinct>pelasgos</distinct></l><l n="310"><hi type="Capital">V</hi>ulnera / tela / neces / pungnas inferre paratos

·</l><l n="311"><hi type="Capital">I</hi>psa ua<mod

type=""><del>g</del><add>t</add></mod>is namque <distinct>yda</distinct> potensferitatis et ipsa</l>

<l n="312"><hi type="Capital">D</hi>atque faces <mod type=""><del>autus</del><add>altrix</add></mod> cupidus prebebat alumnus</l>

<l n="313"><hi type="Capital">O</hi>mnis ut in cineres<distinct>roethea</distinct> litoris ora</l>

<l n="314"><hi type="Capital">C</hi>lassibus ambustis flamma lacrimante daretur·</l>

<l n="315">§ <hi type="Capital">H</hi>inc erat oppositus contra <ref><metamarkfunction="reference" rend="o∻" place="↱" /></ref><distinct>thelamonius</distinct>heros</l>

<l n="316"><hi type="Capital">O</hi>biectoque dabat clipeo certamina § et illinc·</l>

<l n="317"><distinct><hi type="Capital">H</hi>ector</distinct> erat Troyesummum decus / acer uterque ·</l>

<l n="318"><hi type="Capital">F</hi>ulminibus ueluti fragor <mod type=""><del>etc</del>edibus</mod> in se</l>

<l n="319"><hi type="Capital">T</hi>egminibus telisque super<distinct>sygea</distinct>que preter</l>

<l n="320"><hi type="Capital">E</hi>riperet reditus alter<distinct>uulcania</distinct> ferro</l>

72

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="321"><hi type="Capital">V</hi>ulnera protectus depellere nauibus instat ·</l><l n="322"><hi type="Capital">H</hi>oc erat <distinct>eacydes</distinct> uultu

letatus honores ·</l><l n="323"><distinct><hi type="Capital">D</hi>ardanie</distinct>que alter fuso

quod sanguine campis</l><l n="324"><hi type="Capital">H</hi>ector<mod type=""><add>a</add></mod>

elustrauit uictor de corpore troiam ·</l><milestone type="lg" corresp="325"/><l n="325"><hi type="BigCapital">R</hi>ursus acerba fremunt

<distinct>paris</distinct> hunc <mod type=""><add>quod</add></mod> letat et <modtype=""><del>hunc</del> <add>huius</add></mod></l>

<l n="326"><hi type="Capital">A</hi>rma dolis <distinct>ythaci</distinct> uirtusquod concidit icta ·</l>

<l n="327"><hi type="Capital">H</hi>inc gerit euersos proles<distinct>laertia</distinct> uultus</l>

<l n="328"><hi type="Capital">E</hi>t iam <distinct>strimonijs</distinct><distinct>rhesi</distinct> uictorque <distinct>dolonis</distinct></l>

<l n="329"><hi type="Capital">P</hi>allade iam letatur ouans / rursusquetremescit</l>

<l n="330"><hi type="Capital">I</hi>am <distinct>cicones</distinct> iamque horret<mod type=""><add>lestrigonas</add> atrox<add>s</add><distinct><del>lestrigone</del></distinct></mod></l>

<l n="331"><hi type="Capital">I</hi>llum <distinct>scilla</distinct> rapax canibussubcinta molosis ·</l>

<l n="332"><distinct><hi type="Capital">E</hi>thneus</distinct>que ciclops ! illummetuenda <distinct>caribdis</distinct></l>

<l n="333"><hi type="Capital">P</hi>allentesque lacus et <ref><metamarkfunction="reference" rend="‥" place="↱" /></ref>squalida tartara terrent</l>

<l n="334">§ <hi type="Capital">H</hi>ic et <distinct>tantalee</distinct> generisiam · plisten <distinct>atrite</distinct> ·</l>

<l n="335"><hi type="Capital">A</hi>dsidet argiuum lumen quo flammaregente</l>

<l n="336"><distinct><hi type="Capital">D</hi>oris</distinct><distinct>erechthonias</distinct> prostrauit funditus arces ·</l>

<l n="337">§ <hi type="Capital">R</hi>eddidit heu grauius penas tibi troya furenti·</l>

<milestone type="f" n="23r"/><l n="338"><distinct><hi type="Capital">H</hi>elespontiacis</distinct> obiturus

reddidit undis</l>

73

<l n="339"><hi type="Capital">I</hi>lla uices hominum testata est copia quondam/</l>

<l n="340"><hi type="Capital">N</hi>eque enim proprio fortune munere diues</l><l n="341"><hi type="Capital">I</hi>ret in euenctus ! celum super omne

propinquo</l><l n="342"><hi type="Capital">F</hi>rangitur inuidie telo · <ref><metamark

function="reference" rend=":" place="↱" /></ref>deus ibat in altum</l><l n="343"><hi type="Capital">V</hi>ix <ref><metamark function="reference"

rend="‥" place="↱" /></ref><distinct>eargo</distinct> repetens patriam / ditataqueuepreda</l>

<l n="344"><ref><metamark function="reference" rend="⸫" place="↱" /></ref><hitype="Capital">A</hi>rchis <distinct>erecthonie</distinct> comes huic erat aurasecunda ·</l>

<l n="345"><hi type="Capital">P</hi>er placidum cursu pelagus<distinct>nereis</distinct> ad undas ·</l>

<l n="346"><hi type="Capital">S</hi>i<mod type=""><del>n</del></mod>gn<modtype=""><del>i</del></mod>abat pars in flexis superiacta carinis</l>

<l n="347"><hi type="Capital">C</hi>um seu celesti fato / seu sideris ortu</l><l n="348"><hi type="Capital">V</hi>ndique mutatur celi nitor ! omnia uentis /</l><l n="349"><hi type="Capital">O</hi>mnia turbinibus sunt anxia /· iam maris

unda</l><l n="350"><hi type="Capital">S</hi>ideribus certat consurgere ! iamque

superne</l><l n="351"><mod type=""><del><hi

type="Capital">C</hi>orri</del><add>Eri</add></mod>pere / et solis / et sidera cunctaminantur ·</l>

<l n="352"><ref><metamark function="reference" rend="‥" place="↱" /></ref><hitype="Capital">A</hi>cuere in terris celi · fragor ! hic modo letum</l>

<l n="353"><hi type="Capital">C</hi>opia / nunc miseris circumdatur amxia fatis·</l>

<l n="354"><hi type="Capital">I</hi>nmoriturque super fluctus ! et saxa <modtype=""><del>pherei</del> <add>capharei</add></mod></l>

<l n="355"><distinct><hi type="Capital">E</hi>uboicas</distinct> aut per cautesphereaque late</l>

<l n="356"><hi type="Capital">L</hi>itora cum <distinct>frigie</distinct> passimuaga preda perempta</l>

<l n="357"><hi type="Capital">F</hi>luctuat / omnis in equoreo / naufragialuctu</l>

<milestone type="lg" corresp="358"/>

74

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<l n="358"><hi type="BigCapital">H</hi>ic alii <mod type=""><del>sident</del>pariles <add>sidunt</add></mod> uirtutis honore</l>

<l n="359"><hi type="Capital">H</hi>eroes ! medijsque siti sunt sedibus omnes ·</l><l n="360"><hi type="Capital">O</hi>mnis roma decus ma<mod

type=""><del>n</del></mod>gni quos scuscipit orbis ·</l><l n="361"><hi type="Capital">H</hi>ic <distinct>fabii</distinct>

<distinct>decii</distinct>que hic est oratia uirtus</l><l n="362"><hi type="Capital">H</hi>ic et fama uetus <ref><metamark

function="reference" rend="‥" place="↱" /></ref>numquam <gap> </gap> moramelli</l>

<l n="363"><distinct><hi type="Capital">C</hi>urtius</distinct> et<distinct>metius</distinct> / quem quondam sedibus urbis</l>

<l n="364"><hi type="Capital">D</hi>euotum bellis / consumpsit gurges in unda·</l>

<l n="365"><hi type="Capital">M</hi>utius et prudens ardorem corpore passus</l><l n="366"><hi type="Capital">L</hi>egi<mod type=""><del>p</del></mod>time

cessit cui fracta potentia regis ·</l><l n="367"><hi type="Capital">H</hi>ic <distinct>curius</distinct> clare sotius

uirtutis et ille</l><milestone type="f" n="23u"/><l n="368"><distinct><hi type="Capital">F</hi>lamminius</distinct> deuota dedit

qui corpora flamme ·</l><l n="369"><hi type="Capital">I</hi>ure igitur talis sedes pietatis honores</l><l n="370"><hi type="Capital">I</hi>starum piadasque duces <mod

type=""><del>quorum</del></mod> deuota triunphis</l><l n="371"><hi type="Capital">M</hi>enia <distinct>yapidis</distinct> libice

<distinct>cartaginis</distinct> horrent ·</l><milestone type="lg" corresp="372"/><l n="372"><hi type="BigCapital">I</hi>lli laude sua uigeant / ego <mod

type=""><del>deis</del> <add>ditis</add></mod> opacos</l><l n="373"><hi type="Capital">C</hi>ogor adire lacus / uiduos / a!lumine phebi</l><l n="374"><hi type="Capital">E</hi>t uastum <distinct>phlegetonta</distinct>

<ref><metamark function="reference" rend=":" place="↱" /></ref>pati ! quo maxime<distinct>minos</distinct></l>

<l n="375"><hi type="Capital">C</hi>onscellerata pia discernit uincula sede ·</l><l n="376"><hi type="Capital">E</hi>rgo quam causam mortis iam dicere uite</l><l n="377"><hi type="Capital">V</hi>erberibus seue cogunt a iudice pene</l><l n="378"><hi type="Capital">C</hi>um mihi tu sis causa malingne conscius adsis

·</l>

75

<milestone type="lg" corresp="379"/><l n="379"><hi type="BigCapital">S</hi>ed tollerabilius curis hec immemor

audis</l><l n="380"><hi type="Capital">E</hi>d tamen ut uadas dimicte somnia uentis ·</l><l n="381"><hi type="Capital">D</hi>igredior numquam rediturus · tu cole

fontes</l><l n="382"><hi type="Capital">E</hi>t uiridis nemorum siluas ! et pascua letus ·</l><l n="383"><hi type="Capital">E</hi>t mea diffusas rapiuntur dicta per · auras ·</l><l n="384"><hi type="Capital">D</hi>ixit et extrema tristis cum uoce recessit ·</l><milestone type="lg" corresp="385"/><l n="385"><hi type="BigCapital">H</hi>unc ubi sollicitum dimisit / inertia uite

/</l><l n="386"><hi type="Capital">I</hi>nterius grauiter regit mentem / nec tulit

ultra</l><l n="387"><hi type="Capital">S</hi>ensibus infusum <distinct>culicis</distinct>

demorte dolorem /</l><l n="388"><hi type="Capital">Q</hi>uantumcumque sibi uires tribuere seniles !</l><l n="389"><hi type="Capital">Q</hi>uis tamen infestum pu<mod

type=""><del>n</del></mod>gn<mod type=""><del>i</del></mod>ans deuicerathostem ·</l>

<l n="390"><hi type="Capital">R</hi>iuum preter aque uiridi sub frondelatentem</l>

<l n="391"><hi type="Capital">C</hi>onformare locum capit impiger hunc et inorbem</l>

<l n="392"><hi type="Capital">D</hi>estinat · ac ferri <ref><metamarkfunction="reference" rend=":" place="↱" /></ref>capulum repetiuit in usum /</l>

<l n="393"><hi type="Capital">G</hi>ramineam uiridi fodienrs de cespite terram·</l>

<milestone type="lg" corresp="394"/><l n="394"><hi type="BigCapital">I</hi>am memor inceptum peragens sibi cura

laborem /</l><l n="395"><hi type="Capital">C</hi>ongestum cumulauit opus / atque aggere

multo ·</l><l n="396"><hi type="Capital">T</hi>elluris <ref><metamark function="reference"

rend="⸫" place="↱" /></ref>tumulum formatum creuit in orbem ·</l><l n="397"><hi type="Capital">Q</hi>uem circum lapidem / leui demarmore

formans ·</l><milestone type="f" n="24r"/><l n="398"><hi type="Capital">C</hi>onserit assidue cure memor ! hic et

76

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<distinct>achantos</distinct> !</l><l n="399"><hi type="Capital">E</hi>t <distinct>rosa</distinct> ! purpureum

crescent rubicunda tenorem</l><l n="400"><hi type="Capital">E</hi>t <distinct>uiole</distinct> omne genus hic

est ! et spartica <distinct>mirtus</distinct> ·</l><l n="401"><hi type="Capital">A</hi>tque <distinct>yacintos</distinct> · et hic

cylici gro<mod type=""><del>s</del></mod>sus <ref><metamark function="reference"rend=":" place="↱" /></ref>seditus aruo /</l>

<l n="402"><hi type="Capital">L</hi>aurus item phebi decus ! surgens hic<distinct>rhododaphne</distinct> !</l>

<l n="403"><distinct><hi type="Capital">L</hi>ilia</distinct>que et<distinct>roris</distinct> non auia cura <distinct>marini</distinct> ·</l>

<l n="404"><hi type="Capital">H</hi>erbaque <distinct>turis</distinct> opes priscisymitata sabin<mod type=""><del>a</del><add>i</add></mod>s !</l>

<l n="405"><distinct><hi type="Capital">C</hi>hrysantus</distinct>que<distinct>hedere</distinct>que nitor / pallente corymbo</l>

<l n="406"><hi type="Capital">E</hi>t <ref><metamark function="reference"rend="·⸉·" place="↱" /></ref><distinct>bocchus</distinct> libie regis memor ! hic<distinct>amarantus</distinct></l>

<l n="407"><distinct><hi type="Capital">B</hi>umastus</distinct>que uirens ! etsemper florida <distinct>pinus</distinct></l>

<l n="408"><hi type="Capital">N</hi>on illinc <distinct>narcissus</distinct> abest !cui gloria forme</l>

<l n="409"><hi type="Capital">I</hi>ngne cupidineo proprios exarsit in artus /</l><l n="410"><hi type="Capital">E</hi>t quoscumque nouant uernantia tempora

flores /</l><l n="411"><hi type="Capital">H</hi>is tumulus super inseritur ! tum

<ref><metamark function="reference" rend="·'·" place="↱" /></ref>fronte locatur !</l><l n="412"><distinct><hi type="Capital">E</hi>logium</distinct> tacita firmat quod

lictera uoce ·</l><l n="413"><hi type="Capital">P</hi>arue <distinct>culex</distinct> pecudum

custos tibi tale merenti</l><l n="414"><hi type="Capital">F</hi>uneris officium / uite pro munere reddit !</l>

</div></text>

77

CODIFICA XML: ANNOTAZIONI I

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><text><note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="1"

place="rightMargin" target="talya">aliter <rdg type="choice">camena</rdg></note><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="3"

place="fromAbove" target="[sint]⸂sunt⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">sint</del><add place="above">sunt </add></rdg></note>

<note type="var" subtype="uel" resp="" anchored="false" n="" corresp="3"place="inInterline" target="dicta">uel <rdg type="choice">docta</rdg> ·</note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="4"place="inInterline" target="ut">aliter <rdg type="choice">et</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="5"place="inLine" target="duc[t]um"><rdg type="corr">duc<deltype="expuncted">t</del>um</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="5"place="fromAbove" target="inu⸂i⸃dus"><rdg type="corr">inu<add type="ins"place="above"><metamark function="insert" rend="ʎ" place="inTextLine"/>i</add>dus</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="7"place="fromAbove" target="fama[que]⸂ue⸃"><rdg type="corr">fama<deltype="barred">que</del><add place="above">ue</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="13"place="fromAbove" target="educe⸂a⸃t"><rdg type="corr">educ<deltype="expuncted">e</del><add place="above">a</add>t</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="21"place="rightMargin" target="Agrestum bona secura sit cura tenentum">aliter <rdgtype="choice">agrestum bona sicui sit cura tenentis</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="29"place="fromAbove" target="centaur⸂e⸃os"><rdg type="corr">centaur<add type="ins"place="above"><metamark function="insert" rend="ʎ"place="inTextLine"/>e</add>os</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="29"place="fromAbove" target="e[m]nses"><rdg type="corr">e<deltype="overwritten">m</del><add place="over">n</add>ses</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="30"

78

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="fromAbove" target="er[e]⸂i⸃chtonias"><rdg type="corr">er<deltype="expuncted">e</del><add place="above">i</add>chtonias</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="30"place="inInterline" target="arces"><rdg type="choice">ar<addplace="s.l.">tes</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="36"place="fromAbove" target="[apta] ⸂acta⸃"><rdg type="corr"><deltype="barred">apta</del><add place="above">acta</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="47"place="inInterline" target="Lurida"><rdg type="choice">uiridia</rdg></note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="55"place="inInterline" target="nascitur">· est · <rdg type="choice">pascitur</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="64"place="inLine" target="dom[os]⸂us⸃"><rdg type="corr">dom<deltype="expuncted">os</del><add place="above">us</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="65"place="inLine" target="domus "><rdg type="corr"><deltype="barred">domus</del></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="65"place="fromAbove" target="[i]⸂u⸃lla"><rdg type="corr"><deltype="overwritten"><uncertain>a</uncertain></del><add place="over">u</add><addplace="above">u</add>lla</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="66"place="inInterline" target="pocula"><rdg type="choice">spicula</rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="67"place="leftMargin" target="Alconis">· uero · <rdg type="choice">alcinoy</rdg> ·⸨Lord p.156⸩</note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="true" n="⸓" corresp="72"place="rightMargin" target="recanente"><metamark function="anchor" rend="⸓"place="" /> <rdg type="choice">retinente</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="75"place="fromAbove" target="[Tmolia] ⸂mollis⸃"><rdg type="corr"><deltype="barred">Tmollia</del><add type="ins" place="above"><metamarkfunction="insert" rend="ʎ" place="inTextLine"/><deltype="barred">Mollis</del></add></rdg> ⸨utraque lectio recusari uidetur⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="77"place="fromAbove" target="[et] ⸂cum⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">et</del><add place="above">cum</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="77"

79

place="fromAbove" target="[intus] ⸂imis⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">intus</del><add place="above">imis</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="81" place="inLine" target="agn[i]ouit"><rdg type="corr">agn<deltype="expuncted">i</del>ouit</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="83"place="inInterline" target="Non"><rdg type="choice">nec</rdg></note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="true" n="⸓" corresp="93"place="leftMargin" target="locet"><metamark function="anchor" rend="⸓" place="" />est <rdg type="choice">locat</rdg></note>

<note type="mod" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="95"place="fromAbove" target="cult[e]⸂u⸃"><rdg type="corr">cult<deltype="expuncted">e</del><add place="above">· tu ·</add></rdg> uero</note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="101"place="rightMargin" target="in euectus"><metamark function="anchor" rend="‥"place="" /> aliter <rdg type="choice">in ethereos</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="103"place="inInterline" target="rapaces">aliter <rdg type="choice">capaces</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="111"place="inInterline" target="cadmeis"><rdg type="choice">(cadme)· um ·</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="114"place="inInterline" target="semorte">aliter <rdg type="choice">de ·(morte)</rdg></note>

<note type="mod" subtype="wrong" resp="" anchored="false" n="" corresp="114"place="inLine" target="futu[ram]rum"><rdg type="corr">futu<del type="barred,expuncted">ram</del>rum</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="114"place="inInterline" target="futuramrum"><rdg type="choice">laturam</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="118"place="inInterline" target="riuis"><rdg type="choice">ripis</rdg> ⸨uariam lectionem<q>ripis</q> a StLouis laudatam (p.137) in mscr. legi non constat⸩</note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="119"place="inInterline" target="Quam te">est <rdg type="choice">quantum</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="true" n="⸓" corresp="124"place="rightMargin" target="Aerie platani inter quas impia lothos"><metamarkfunction="anchor" rend="⸓" place="" /> <rdg type="choice">aerie platani quas inter etimpia lothos</rdg> ·</note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="127"place="inInterline" target="Et">aliter <rdg type="choice">ac</rdg> ·</note>

80

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="127" place="inLine" target="insi[n]gni"><rdg type="corr">insi<deltype="expuncted">n</del>gni</rdg></note>

<note type="mod" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="133"place="fromRight" target="[de fide puellis] ⸂defende puellam⸃">aliter <rdgtype="corr"><del type="expuncted">de fide puellis</del><add place="dx">defendepuellam</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="137"place="inInterline" target="pinus">aliter <rdg type="choice">puppis</rdg></note>

<note type="var" subtype="var" resp="" anchored="false" n="" corresp="141"place="inInterline" target="ligantis"><rdg type="choice">(ligant)e(s)</rdg> ·</note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="155"place="inInterline" target="que"><rdg type="choice">quos</rdg> ⸨cf. glossam⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="160"place="inLine" target="ar[c]tus"><rdg type="corr">ar<deltype="expuncted">c</del>tus</rdg></note>

<note type="var" subtype="uel" resp="" anchored="false" n="" corresp="163"place="leftMargin" target="Nam">uel · <rdg type="choice">iam</rdg> ⸨cf.glossam⸩</note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="165" place="inLine" target="ma[n]gn[i]o"><rdg type="corr">ma<deltype="expuncted">n</del>gn<del type="expuncted">i</del>o</rdg></note>

<note type="var" subtype="est uel uel" resp="" anchored="true" n="⸓"corresp="176" place="leftMargin" target="intenet"><metamark function="anchor"rend="⸓" place="" /> est <rdg type="choice">· intentu ·</rdg> uel <rdg type="choice">·intuitu ·</rdg> uel <rdg type="choice">intentus ·</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="176"place="inInterline" target="toruo"><rdg type="choice">(toru)us</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="183"place="rightMargin" target="Paruulus hunc prior · humoris teret alumnus ·"><rdgtype="choice">paruulus tunc prior humoris certat alumpnus ·</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="183"place="inInterline" target="hunc"><rdg type="choice">hinc</rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="183"place="rightMargin" target="teret alumnus">uero · <rdg type="choice">conteretales</rdg> ·</note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="186"place="inInterline" target="semoris">est <rdg type="choice">senioris</rdg></note>

<note type="mod" subtype="wrong" resp="" anchored="false" n="" corresp="189"

81

place="inLine" target="[d]"><rdg type="corr"><deltype="slashed">d</del></rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="191"place="rightMargin" target="refugit">· <rdg type="choice">resurgit</rdg> uero</note>

<note type="mod" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="192"place="fromAbove" target="ab [ore] ⸂orno⸃">est <rdg type="corr"><deltype="barred">ore</del> <add place="above">est ab · orno ·</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="est uel" resp="" anchored="false" n="" corresp="194"place="inInterline" target="tales">· est · <rdg type="choice">dolens</rdg> uel <rdgtype="choice">callens</rdg></note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="199"place="inInterline" target="aspiciens">est · <rdg type="choice">(aspi)cere</rdg>·</note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="o-" corresp="203"place="rightMargin" target="oetha"><metamark function="anchor" rend="[o-]"place="" /> aliter <rdg type="choice">ora</rdg> · ⸨obelos o- in margine non iteratur⸩</note>

<note type="mod" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="207"place="fromAbove" target="[e]f⸂in⸃fuso">aliter <rdg type="corr"><deltype="expuncted">e</del><add place="above">in</add>fuso</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="210"place="leftMargin" target="Inquit · quis meritis atque deletus acerbas">aliter <rdgtype="choice">inquit · quis meritis ad que dilatus acerbas</rdg> ·</note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="210"place="inInterline" target="quis meritis">aliter <rdg type="choice">quidmirtus</rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="212"place="rightMargin" target="uentis"><rdg type="choice">uectus</rdg> · uero ·</note>

<note type="container" corresp="217" target="Limi cum luceret ⸂limina collucent⸃infestis">

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="217"place="inInterline" target="Limi"><rdg type="choice">limina</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="217"place="fromBelow" target="Limi cum luceret infestis"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">limi cum luceret</del><add place="subter.l.">limina collucentinfectis /</add></rdg></note>

</note><note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="221"

place="rightMargin" target="arent"><metamark function="anchor" rend="‥" place=""

82

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

/> <rdg type="choice">horrent</rdg> · uero ·</note><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="224"

place="inInterline" target="lumine">· <rdg type="choice">li(mine)</rdg> ·</note><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="232"

place="inInterline" target="chymerios"><rdg type="choice">cumarios</rdg></note><note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="234"

place="inInterline" target="oethos">aliter <rdg type="choice">arcthon</rdg>⸨<q>archtos</q> legit Lord p.161⸩</note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="234"place="rightMargin" target="oethos">· <rdg type="choice">orchus</rdg> ·uero·</note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="239"place="inInterline" target="atantis"><rdg type="choice">et (tantis)</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="240"place="leftMargin" target="Ad">aliter <rdg type="choice">at</rdg> ·</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="244"place="inLine" target="acerba[s]"><rdg type="corr">acerba<deltype="slashed">s</del></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="245"place="fromAbove" target="[subire] ⸂sublite⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">subire</del><add place="above">sublite</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="245"place="inInterline" target="querentem"><rdg type="choice">(queren)tes</rdg></note>

<note type="container" corresp="249" target="‥ tu [cordam]">ꝯ̄<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="249"

place="fromAbove" target="tu [cordam]"><rdg type="corr">tu <deltype="expuncted">cordam</del><add place="above">condam</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="249"place="inInterline" target="cordam"><rdg type="corr"><deltype="exp">cordam</del><add place="s.l.">condam</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="true" n="‥"corresp="249" place="rightMargin" target="tu cordam"><metamark function="anchor"rend="‥" place="" /> <rdg type="choice">uecordem</rdg> · uero ·</note>

</note><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="249"

place="fromAbove" target="co[n]⸂l⸃chida"><rdg type="corr">co<deltype="expuncted">n</del><add place="above">l</add>chida</rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="true" n="⸫" corresp="249"place="rightMargin" target="matrem"><metamark function="anchor" rend="⸫"place="" /> <rdg type="choice">martem</rdg> · uero ·</note>

83

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="252"place="inLine" target="quo[d]"><rdg type="corr">quo<deltype="slashed">d</del></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="252"place="inLine" target="[s]it"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">s</del>it</rdg></note>

<note type="container" corresp="254" target="A[d]⸂t⸃"><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="254 "

place="fromAbove" target="A[d]⸂t⸃"><rdg type="corr">A<deltype="expuncted">d</del><add place="above">t</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="254"place="inInterline" target="Ad⸂t⸃"><rdg type="choice">et</rdg></note>

</note><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="255"

place="inInterline" target="Iam"><rdg type="choice">qui</rdg> ⸨et in glossae lemmate<q>qui</q> legitur⸩</note>

<note type="container" corresp="255" target="infe[c]⸂s⸃ta"><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="255"

place="inLine" target="infe[c]⸂s⸃ta"><rdg type="corr">infe<deltype="overwritten">c</del><add place="over">s</add>ta</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="255"place="inInterline" target="infe[c]⸂s⸃ta"><rdg type="choice">(infe)s(ta)</rdg></note>

</note><note type="container" corresp="255" target="[limine] ⸂lumina⸃">

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="255"place="inInterline" target="[limine] ⸂lumina⸃"><rdg type="choice">limin<addplace="s.l.">a</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="255"place="fromAbove" target="[limine] ⸂lumina⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">limine</del><add place="above">lumina</add></rdg></note>

</note><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="258"

place="fromAbove" target="[E]heu⸂heu⸃"><rdg type="corr"><del type="delexp">E</del>heu<add type="ins"><metamark function="insert" rend="ʎ"place="inTextLine" />heu</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="259"place="inInterline" target="numina">· <rdg type="choice">(n)o(mina)</rdg> ·⸨<q>o</q> uocatiuum designare, quod Black p.118 dicit, non uidetur⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="260"

84

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="fromAbove" target="[ta]⸂tra⸃nandus"><metamark function="insert" rend="o"place="below" target=" (t)a" /><rdg type="corr">tra(nandus)</rdg> ⸨glossa: <rdgtype="choice">tranandus</rdg>⸩</note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="260"place="rightMargin" target="undam"><rdg type="choice">umbram</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"place="fromAbove" target="[perso]⸂thesi⸃phone"><metamark function="insert"rend="ʎ" place="inTextLine" target=" (pers)o" /><rdg type="corr"><deltype="barred">perso</del><add place="above">thesi</add>phone</rdg> ⸨in glossa<rdg type="choice">persephone</rdg> legitur⸩</note>

<note type="container" corresp="261" target="[herodia] surgunt"><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"

place="inLine" target="[herodia] "><rdg type="dub"><deltype="expuncted">herodia</del></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"place="↷" target="herodia"><rdg type="corr"><del type="exp">herodia</del><addplace="s.l.">heroum</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"place="rightMargin" target="herodia surgunt"><rdg type="choice">heroidasurget</rdg></note>

</note><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="271"

place="inInterline" target="plicabile"><rdg type="choice">(pl)a(cabile)</rdg></note><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="273"

place="inLine" target="obte[n]ctu"><rdg type="corr">obte<deltype="expuncted">n</del>ctu</rdg> ⸨sed in glossa <rdg type="choice">obtentu</rdg>legitur⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="274"place="fromLeft" target="[Nec fossas] ⸂Defossas⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">Nec fossas</del> <addplace="laeu.marg.">Defossas</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n=": " corresp="277"place="fromBelow" target="uadacem"><metamark function="anchor" rend=":"place="" /> aliter <rdg type="choice">audacem</rdg></note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="278"place="inInterline" target="omnes">· est · <rdg type="choice">amnes</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="283"place="fromAbove" target="lun[e]⸂a⸃"><rdg type="corr">lun<deltype="expuncted">e</del><add place="above">· a ·</add></rdg></note>

85

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="290" place="inLine" target="si[n]gn[i]abat"><rdg type="corr">si<deltype="expuncted">n</del>gn<del type="expuncted">i</del>abat</rdg></note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="294" place="inLine" target="di[n]gnus"><rdg type="corr">di<deltype="expuncted">n</del>gnus</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="295"place="inLine" target="graue[s]"><rdg type="corr">graue<deltype="slashed">s</del></rdg> ⸨fort. a.c. erat <rdg type="choice">grauestuos</rdg>⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="295"place="inLine" target="[q][et]uos"><rdg type="corr"><del type="a.c.">q</del><addtype="over">et</add>uos</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="303"place="fromRight" target="[turba] ⸂torta⸃"><metamark function="anchor" rend="‥"place="" /> <rdg type="corr"><del type="expuncted">turba</del><addplace="dx">torta</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="303"place="inInterline" target="refulsos"><rdg type="choice">(re)· p ·(ulsos)</rdg></note>t

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="304"place="inInterline" target="talis"><rdg type="choice">(tali)bus</rdg> ⸨gramm. adn. utu.l. saltem tradita⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="304"place="fromAbove" target="d[e]⸂i⸃uortia"><rdg type="corr">d<deltype="expuncted">e</del><add place="above">i</add>uortia</rdg></note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="306" place="inLine" target="ma[n]gnio"><rdg type="corr">ma<deltype="expuncted">n</del>gnio</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="309"place="leftMargin" target="Vidi in"><rdg type="choice">uidere</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="311"place="inLine" target="Ipsa ua[g]⸂t⸃is"><rdg type="corr">Ipsa ua<deltype="overwritten">g</del><add place="over">t</add>is</rdg> ⸨glossa: ipsauates⸩</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="312"place="fromAbove" target="[autus] ⸂altrix⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">autus</del><add place="above">altrix</add></rdg></note>

<note type="container" corresp="318" target="[et c]edibus in se"><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="318"

86

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="rightMargin" target="[et c]edibus in se"><rdg type="choice"><deltype="exp">et c</del>edibus in se</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="318"place="rightMargin" target="[et c]edibus in se"><rdg type="choice">sonat eteris inse</rdg></note>

</note><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="322"

place="inInterline" target="Hoc"><rdg type="choice">(H)i(c)</rdg></note><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="324"

place="fromAbove" target="Hector⸂a⸃"><rdg type="corr">Hector<add type="ins"place="above"><metamark function="insert" rend="ʎ" place="inTextLine"/>a</add></rdg></note>

<note type="container" corresp="325" target="⸂quod⸃ letat"><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="325"

place="fromAbove" target="⸂quod⸃ letat"><rdg type="corr"><add type="ins"place="above"><metamark function="insert" rend="ʎ"place="inTextLine"/>quod</add> letat</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="325"place="inInterline" target="⸂quod⸃ letat"><rdg type="choice">(leta)tus</rdg></note>

</note><note type="container" corresp="325" target="[hunc]⸂huius⸃">

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="325"place="inLine" target="[hunc]⸂huius⸃"><rdg type="corr">hun<deltype="overwritten">c</del><add place="over">ius</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="325"place="fromRight" target="[hunc] ⸂huius⸃"><rdg type="corr"><deltype="barr">hun[c]ius</del><add place="rightMargin">huius</add></rdg></note>

</note><note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="326"

place="inInterline" target="ythaci"><rdg type="choice">eaci</rdg></note><note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="329"

place="rightMargin" target="tremescit">aliter <rdgtype="choice">remisit</rdg></note>

<note type="container" corresp="330" target="//Iam cicones iamque horret atroxlestrigone">

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="330"place="fromLeft" target="⸂lestrigonas⸃ atro[x]⸂s⸃ [lestrigone]"><rdg type="corr"><addtype="ins" place="above"><metamark function="insert" rend="ʎ"place="inTextLine"/>lestrigonas</add> atro<del type="overwritten">x</del><add

87

place="over">s</add> <del type="barred">lestrigone</del></rdg></note><note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="//"

corresp="330" place="leftMargin" target="Iam cicones iamque horret atroxlestrigone"><metamark function="anchor" rend="//" place="" /> aliter <rdgtype="choice">pamoychon / asiamque horret lestrigonen atrox</rdg><rdgtype="choice">/ panioychon ciconesque horret lestrigones atros</rdg></note>

</note><note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="333"

place="rightMargin" target="squalida"><metamark function="anchor" rend="‥"place="" /> aliter <rdg type="choice">pallida</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="333"place="rightMargin" target="Pallentesque">aliter <rdg type="choice">pandens·</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="338"place="inInterline" target="obiturus">aliter <rdg type="choice">abiturus</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="341"place="inLine" target="euen[c]tus"><rdg type="corr">euen<deltype="expuncted">c</del>tus</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n=":" corresp="342"place="rightMargin" target="deus"><metamark function="anchor" rend=":" place="" />aliter <rdg type="choice">decus</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="343"place="leftMargin" target="ergo"><metamark function="anchor" rend="‥" place="" />aliter <rdg type="choice">argo</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="⸫" corresp="344"place="leftMargin" target="Archis"><metamark function="anchor" rend="⸫" place=""/> aliter <rdg type="choice">Omnis</rdg></note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="346" place="inLine" target="si[n]gn[i]abat"><rdg type="corr">si<deltype="expuncted">n</del>gnabat</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="351"place="fromAbove" target="[Corri] ⸂Eri⸃pere"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">Corri</del><add place="above">Eri</add>pere</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="352"place="inInterline" target="Acuere"><rdg type="choice">Ac<add type="ins"place="s.l."><metamark function="insert" rend="ʎ"place="inTextLine"/>r</add>uere</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="352"place="leftMargin" target="Acuere"><metamark function="anchor" rend="‥"

88

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place=""/> aliter <rdg type="choice">ac ruere</rdg></note><note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="354"

place="fromRight" target="[pherei] ⸂capharei⸃"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">pherei</del><add place="dx">capharei</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="358"place="fromAbove" target="sident pariles"><rdg type="corr"><deltype="expuncted">sident</del> pariles <add type="ins" place="above"><metamarkfunction="insert" rend="ʎ" place="inTextLine"/>sidunt</add></rdg></note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="360" place="inLine" target="ma[n]gni"><rdg type="corr">ma<deltype="expuncted">n</del>gni</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="‥" corresp="362"place="rightMargin" target="numquam"><metamark function="anchor" rend="‥"place="" /> aliter <rdg type="choice">nullum moritura per euum</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="362"place="inInterline" target="mora melli"><rdg type="choice">moritura pereuum</rdg></note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="366" place="inLine" target="Legi[p]time"><rdg type="corr">legi<deltype="backslashed">p</del>time</rdg></note>

<note type="var" subtype="uero" resp="" anchored="false" n="" corresp="367"place="leftMargin" target="curius">/ <rdg type="choice">curtius</rdg> ·uero·</note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="368"place="inInterline" target="flamme">aliter <rdg type="choice">(flam)mis</rdg></note>

<note type="mod" subtype="wrong" resp="" anchored="false" n="" corresp="370"place="inLine" target="[quorum]"><rdg type="corr"><del type="barred,expuncted">q(u)or(um)</del></rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="372"place="fromAbove" target="[deis] ⸂ditis⸃"><rdg type="corr"><deltype="barred">deis</del><add place="above">ditis</add></rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n=":" corresp="374"place="leftMargin" target="pati"><metamark function="anchor" rend=":" place="" />aliter <rdg type="choice">sequi</rdg> ·</note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="375"place="inInterline" target="pia"><rdg type="choice">dia</rdg> ·</note>

<note type="mod" subtype="orthography" resp="" anchored="false" n=""corresp="389" place="inLine" target="pu[n]gnians"><rdg type="corr">pu<deltype="expuncted">n</del>gn<del type="expuncted">i</del>ans</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="392"

89

place="inInterline" target="Destinat"><rdg type="choice">(des)tinnat</rdg></note><note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n=":" corresp="392"

place="leftMargin" target="capulum"><metamark function="anchor" rend=":" place=""/> aliter <rdg type="choice">cupidum</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="⸫" corresp="396"place="leftMargin" target="tumulum"><metamark function="anchor" rend="⸫"place="" /> aliter <rdg type="choice">tumulos</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="399"place="inInterline" target="purpureum">aliter <rdgtype="choice">(purpure)o</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="399"place="inInterline" target="crescent">aliter <rdg type="choice">(cre)scis</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="399"place="rightMargin" target="tenorem">aliter <rdg type="choice">colore</rdg>·</note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="401"place="inLine" target="gro[s]sus"><rdg type="corr">gro<deltype="expuncted">s</del>sus</rdg></note>

<note type="var" subtype="" resp="" anchored="true" n=":" corresp="401"place="rightMargin" target="seditus"><metamark function="anchor" rend=":" place=""/> <rdg type="choice">additus</rdg></note>

<note type="mod" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="404"place="fromAbove" target="sabin[a]⸂i⸃s"><rdg type="corr">sabin<deltype="expuncted">a</del><add place="above">i</add>s</rdg></note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="true" n="·⸉·" corresp="406"place="leftMargin" target="bocchus"><metamark function="anchor" rend="·⸉·"place="" /> est <rdg type="choice">bacchus</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="false" n="" corresp="407"place="rightMargin" target="pinus">aliter <rdg type="choice">mirtus</rdg></note>

<note type="var" subtype="aliter" resp="" anchored="true" n="·'·" corresp="411"place="rightMargin" target="fronte"><metamark function="anchor" rend="·'·" place=""/> aliter <rdg type="choice">forte</rdg></note>

<note type="var" subtype="est" resp="" anchored="false" n="" corresp="412"place="inInterline" target="uoce">· est · <rdg type="choice">(uoc)em</rdg></note></text>

90

CODIFICA XML: ANNOTAZIONI II

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><text><note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="42" place="←"

target="">dies</note><note type="label" subtype="NB" resp="" anchored="no" n="" corresp="62"

place="←" target=""><metamark n="NBsiglum" function="indication" rend="18r-cr2_NB.jpg, [NoTa]" place="" /></note>

<note type="label" subtype="icon" resp="" anchored="no" n="" corresp="67"place="→" target=""><metamark n="sagittarius" function="illustration" rend="18r-cr2-sagittarius.png" place="" /></note>

<note type="label" subtype="NB" resp="" anchored="no" n="" corresp="79"place="←" target=""><metamark n="NBsiglum" function="indication" rend="18u-cr2_NB.jpg, [NoTa]" place="" /></note>

<note type="label" subtype="manicula" resp="" anchored="no" n="" corresp="79"place="←" target=""><metamark n="manicula" function="indication" rend="18u-cr2_manicula.jpg" />[manicula]</note>

<note type="label" subtype="{" resp="" anchored="no" n="" corresp="79-93"place="←" target=""><metamark n="graffa1" function="indication"rend="vertical(✴⎧⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎬⎪⎩)" place="" /></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="101" place="←"target="">§ yperion</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="101" place="←"target="">dies fiebat</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="107" place="←"target="">§ dies medius</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="124" place="←"target="">· lothos ·</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="164" place="←"target=""><distinct>Serpens</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="202" place="←"target="">Nox fiebat</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="208" place="←"target=""><distinct>CVLEX</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="234" place="←"target="">§ Oethus</note>

91

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="249" place="←"target=""><distinct>medea</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="251" place="←"target=""><distinct>PANDION</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="263" place="←"target=""><distinct>CAMPI ELISEI</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="268" place="→"target=""><distinct>Orpheus</distinct> <distinct>Euridices</distinct></note>

<note type="label" subtype="{" resp="" anchored="no" n="" corresp="348-357"place="←" target=""><metamark n="graffa2" function="illustration"rend="vertical(⎫⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎬⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎪⎭)" place="←" />conturbatio temporum</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="360" place="←"target="">Roma</note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="363" place="←"target=""><distinct>Curtius</distinct> <distinct>metius</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="365" place="←"target=""><distinct>mutius sceuola</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="367" place="←"target=""><distinct>Curius</distinct></note>

<note type="label" subtype="" resp="" anchored="no" n="" corresp="368" place="←"target=""><distinct>Flammineus</distinct></note></text>

92

CODIFICA XML: ANNOTAZIONI III

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?><text><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="1"

place="↱" target="Lusimus"> · usque nunc</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="1"

place="↱" target="octaui"> · o · (octaui)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="1"

place="↱" target="talya"> musa · et comedia</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="2"

place="↱" target="orsum"> materiam</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="3"

place="↱" target="carmina"> · ut ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="4"

place="↱" target="ludum"> intellectum</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="5"

place="↱" target="uoces"> per dictiones ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="5"

place="↱" target="licet etc."> quamuis nudus ordo</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="5"

place="↱" target="adsit"> pateat</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="6"

place="↱" target="iocos musamque"> modus presentis operis</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="6"

place="↱" target="paratus"> audax</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="7"

place="↱" target="uel"> · i(dest) ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="7"

place="↱" target="fama feretur"> reputabitur</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="8"

place="←" target="§ posterius"> § <m>posterius</m> id est post hos uersus de culice<m>cum uestra tempora dabunt mihi securos fructus musa</m> · scilicet mea ·<m>loquetur tibi</m> · scilicet octaui · <m>grauiore</m> · id est maturiore ·<m>sono</m> ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="8"place="↱" target="grauiore"> · maturiore ·</note>

93

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="8"place="↱" target="tibi"> · octaui ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="9"place="↱" target="Nostra"> uestra</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="9"place="↱" target="dabunt cum"> · s ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="10"place="↱" target="dingnato"> dedito · dingno · claro ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="10"place="↱" target="spolientur"> pateant ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="10"place="↱" target="carmina"> hec ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="11"place="↱" target="decus"> · filius</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="12"place="↱" target="Phebus"> · s ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="12"place="↱" target="nostri princeps"> operis principium ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="12"place="↱" target="auctor"> prosecutor</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="13"place="↱" target="recanente"> modulante</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="13"place="↱" target="fautor"> asistens</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="13"place="↱" target="educeat"> e exp. et a add. s.l.</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="14"place="↱" target="Alma"> tellus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="o∻" corresp="14"place="←" target="o∻ chymereo"><metamark function="anchor" rend="o∻" place=""/><m>chimereo</m> id est fluenti seu currenti et rapido · chimaru enim grece idem estquod fluxus yemalis hoc est torrens qui solum yeme currit · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="14"place="↱" target="xancti"> fluuius troye ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="14"place="↱" target="liquore"> aqua</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="15"place="↱" target="qua"> ea parte · (qua)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="16"

94

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="cornua"> duo</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="17"

place="↱" target="Castalieque"> · seu ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="17"

place="↱" target="pede"> · cursu ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="17"

place="↱" target="labitur unda"> ea parte qua ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="18"

place="↱" target="sorores"> o muse</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="19"

place="↱" target="Nayades"> · o · (Nayades)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="19"

place="↱" target="deum"> phebum</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="21"

place="↱" target="sit cura"> et ut ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="23"

place="↱" target="Te"> pale</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="24"

place="↱" target="meritis"> · propter ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="25"

place="↱" target="Octaui"> · o · (octaui)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="26"

place="↱" target="pagina"> hec</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="27"

place="↱" target="Triste"> infelix</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="27"

place="↱" target="ponit"> de(ponit)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="27"

place="↱" target="que"> sed ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="27"

place="↱" target="pagina"> hec ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="28"

place="←" target="Flegra"> § Flegra · locus thesalie ubi gigantes pungnasse ferunturcum ioue et alijs diis · ioue et alijs diis fugientibus in egiptum · r(equire) <bibltype="require">fa · 4 · 6 ·</bibl> </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="" corresp="29"place="←" target=" § Nec centauros"><metamark function="anchor" rend=""place="" />§ <m>Centauros</m> cum pirothous uxorem duceret ad ipsius nuptiasceneum cum ceteris lapithis et centauris inuitauit, sed post prandia centauri uxorem

95

perithoi rapere uoluerunt · lapithe uero illam defenderunt in quorum iurgio cumceneus telis mortem accipere non posset a centauris lingnis et lapidibus oppressus est etin auem sui nominis mutatus ⸨mutatur Lord⸩ ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="30"place="↱" target="oriens"> apollo uel sol · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="31"place="↱" target="nec"> (nec) canit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="31"place="↱" target="mangno"> in (mangno)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="ϖ" corresp="31"place="←" target="ϖ athos"><metamark function="anchor" rend="ϖ" place="" />§<m>athos</m> · mons est tratie adiacens circa lempnos insulam quem serses secundumfabulam rex persarum perfodiens monte ibat nauigio et in mari helesponto pontibusfactis uestigio sicco transibat unde <bibl>ju(uena)lis in · 10</bibl> · creditur olimuolificatus atos et quidquid grecia mendax audet in ystoria constratum classibushijsdem suppositumque rotis solidum mare</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="32"place="↱" target="Leta"> sed</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="32"place="↱" target="sera"> longa</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="33"place="↱" target="Non"> canit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="33"place="↱" target="elespontus"> quando</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="33"place="↱" target="pulsatus"> (pulsatus) fuit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="33"place="↱" target="equorum"> serxis regis persarum ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="34"place="↱" target="cum"> tunc scilicet</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="35"place="↱" target="Mollia"> suauia non offensiua canit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="35"place="↱" target="currere"> ad currendum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="36"place="↱" target="ludere"> ludendo describere</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="37"place="↱" target="Hoc tibi"> (hoc) opus sit · (tibi)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="37"

96

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="puer"> · octaui ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="38"

place="↱" target="perpetuum"> in (perpetuum)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="41"

place="↱" target="set"> · et ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="44"

place="↱" target="tenebras"> · noctem ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="46"

place="↱" target="Pastor"> tunc</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="47"

place="↱" target="qua"> ea parte (qua)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="48"

place="↱" target="siluis"> · in · (silvis)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="48"

place="↱" target="dumisque"> · in · (dumis)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="51"

place="↱" target="desertis"> in (desertis)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="51"

place="↱" target="herebant"> capelle (herebant)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="52"

place="↱" target="proiectis"> extensis ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="53"

place="↱" target="uirgultis"> · per ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="54"

place="↱" target="Hec"> (hec) · capra ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="55"

place="↱" target="Hec"> (hec) · capra ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="55"

place="↱" target="alnus"> alni · ⸨femin. II declin.⸩</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="56"

place="↱" target="Hec"> (hec) · capra ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="56"

place="↱" target="at"> · sed ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="56"

place="↱" target="illa"> (illa) · capra ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="57"

place="↱" target="prestantis"> scilicet clari ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="58"

place="↱" target="bona"> dico</note>

97

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="58"place="↱" target="bona pastoris"> dicere terre bona ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="58"place="↱" target="si quis"> (si quis) pastor</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="58"place="→" target="papaueris"> hoc est non fastidiat ista que dicturus sum que trahuntmentem more papaueris conincsa</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="59"place="↱" target="probet"> comparet</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="60"place="↱" target="Omnia"> · pretia ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="60"place="↱" target="pretijs"> bonis pastorum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="60"place="↱" target="curis"> sollicitudinibus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="61"place="↱" target="Que"> scilicet (que) cure</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="61"place="↱" target="auidas"> luxuriosas</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="61"place="↱" target="inimico"> · contrario ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="61"place="↱" target="pectore"> uoluntate</note>

<note type="container" corresp="62-63" target="si non, data"><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="62"

place="↱" target="sinon">· a ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="63"

place="↱" target="data">· b ·</note></note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="63"

place="↱" target="nitor auri"> auri nitoris</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="64"

place="↱" target="laqueare"> ·si· (laqueare)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="64"

place="↱" target="dom[os]⸂us⸃"> ·si· (domos)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="65"

place="↱" target="ulla"> aliqua·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="o∻" corresp="67"

place="→" target="Alconis"><metamark function="anchor" rend="o∻" place="" />§

98

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

Alcon fuit quidam cretensis sagiptarius qui cum filium suum inuasum a serpenteuidisset tanta arte direxit sagiptam quod serpentem sine lesione filij uulneraret</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="67"place="↱" target="boetique"> nec (boeti)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="68"place="↱" target="pretio est"> idest reputatur</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="68"place="↱" target="puro"> puri hominis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="69"place="↱" target="prosternit"> pastor (prosternit)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="69"place="↱" target="gramine"> herba ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="70"place="↱" target="cum"> tunc (cum)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="70"place="↱" target="picta"> · et ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="73"place="↱" target="Otiaque"> in requie</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="74"place="↱" target="lucens"> solis arborem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="76"place="↱" target="rorantes"> habundantes ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="80"place="↱" target="probando"> maturo</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="84"place="↱" target="euectus"> diues</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="85"place="↱" target="offert"> · nec · (offert) ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="86"place="↱" target="Illi"> · ab illo ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="86"place="↱" target="deus"> saturnus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="86"place="↱" target="colitur"> (colitur) sed</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="87"place="↱" target="thura"> adsunt</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="88"place="↱" target="adsunt"> · illi · (adsunt)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="91"

99

place="↱" target="cordi"> · illius · (cordi)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="93"

place="↱" target="locet"> /cum locat</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="93"

place="↱" target="languentia"> fessa</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="94"

place="↱" target="pecudes"> · dij pastorum ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="94"

place="↱" target="panes"> dij rusticorum</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="94"

place="↱" target="et"> atque</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="94"

place="↱" target="tempe"> loca delectabilia ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="95"

place="↱" target="amadriadum"> deorum arborum ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="96"

place="↱" target="Aemulus"> similis dicitur esse ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="·⸉·" corresp="96"

place="←" target="·⸉· ascreo"><metamark function="anchor" rend="·⸉·" place="" />§<m>ascreo</m> in ysiodo qui de ascrea insula fuit hunc ymitatur uirgilius in geor. ·fecit enim librum continentem quemadmodum agri et quibus temporibus sint colendi·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="·⸉·" corresp="96"place="→" target="·⸉· ascreo"><metamark function="anchor" rend="·⸉·" place=""/>pastor idest de pastoribus tractans ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="98"place="↱" target="apricas"> delectabiles ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="99"place="↱" target="canora"> idest non debita et insuaui ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="100"place="↱" target="solidum"> insuaue durum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="101"place="↱" target="tendit"> ·ex(tendit)·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="101"place="↱" target="euectus"> nouus et tunc oriens ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="101"place="↱" target="yperionis"> · solis ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="101"place="↱" target="ardor"> calor ·</note>

100

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="102"place="↱" target="etherio"> ab</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="102"place="↱" target="discrimina"> uarietates ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="103"place="↱" target="Qua"> ea parte[s] </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="103"place="↱" target="iacit"> ·sol·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="104"place="↱" target="pellente"> ·con(pellente)·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="106"place="↱" target="Que"> (que) uada ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="107"place="↱" target="medias ... sol"> hoc medius dies erat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="107"place="↱" target="operum"> celi</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="109"place="→" target="Vt procul etc."> § ut procul · et cetera · <m>ut</m> idest posquam ·<m>aspexit</m> scilicet pastor · <m>residere</m> scilicet capellas · <m>luco</m> idestin luco uirenti tuo · o <m>diua delia</m> idest dyana · <m>quo</m> idest in quo<m>cadmeis agaue</m> idest agaue tebana · quondam uicta furore uenit<m>uictelium</m> ⸨nictelium Lord⸩ idest ad baccum qui uictelius ⸨nictelius Lord⸩dictus est <m>scellerata infandas manus</m> idest propter · infa(ndas) · ma(nus) · <m>etcede cruenta</m> scilicet filii sui pentei quem occidit quod festa bacchi perturbauerat ·<m>Que</m> scilicet agaue · <m>posquam</m> · supple fuit <m>bachata</m> idestfuriata <m>gelidis iugis</m> idest in gelido monte · <m>requieuit in antro</m> scilicetmontis · <m>posterius latura penam natis e morte</m> scilicet filii sui penthei ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="109"place="↱" target="Vt"> priusquam</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="109"place="↱" target="aspexit"> pastor</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="∧" corresp="109"place="←" target="∧ luco"><metamark function="anchor" rend="∧" place=""/><m>luco</m> · scilicet qui est in ualle gargaphye regionis tebarum in qua mortuusest acteon et pentheus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="109"place="↱" target="residere"> capellas</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="110"place="↱" target="Delia"> diana ·</note>

101

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="110"place="↱" target="diua"> · o · (diua)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="110"place="↱" target="quo"> ad quem lucum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="111"place="↱" target="fugiens"> cele</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="111"place="↱" target="agaue"> · o · (agaue)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="111"place="↱" target="cadmeis"> · um ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="ϖ" corresp="111"place="←" target="ϖ cadmeis agaue"><metamark function="anchor" rend="ϖ"place="" />cadmeis agaue id est thebana nam thebas cadmus filius agenoris exulansedificauit · unde thebe dicte cadmee et regio illa cadmea ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="112"place="↱" target="Infandas"> propter</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="113"place="↱" target="Que"> scilicet · agaue</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="113"place="↱" target="gelidis"> · in · (gelidis)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="113"place="↱" target="bacata"> furiata ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="113"place="↱" target="iugis"> montis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="115"place="↱" target="Hic"> in quo luco</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="115"place="↱" target="panes"> (hic panes) erant</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="116"place="→" target="coros egere"> multa tuo late fundentes gaudia uultu quis dabat ipsaloci et cetera · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="117"place="↱" target="Nayadum"> hic orat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="117"place="→" target="ebrum"> fluuium in quem cicones mulieres sprete ab orpheo · ipsiuscapud auulsum et liram eius proiecerunt et corpus eius membratim laceratum per agrossparserunt ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="118"place="↱" target="riuis"> · o · ⸨uocatiuum designare uidetur (Black p.118), quamuis

102

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

desit nomen ad quod referatur⸩</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="119"

place="↱" target="diua"> · o · (diua)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="120"

place="↱" target="fundentes"> puelle (fundentes)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="121"

place="↱" target="domum"> residentiam ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="121"

place="↱" target="susurro"> et ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="121"

place="↱" target="susurro"> idest tamquam aque murmur ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="122"

place="↱" target="Quis"> (qui)bus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="122"

place="←" target="Quis"> · puellis ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="122"

place="↱" target="fessas"> (fessas) puellas</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="122"

place="→" target="umbra"> scilicet platanorum · trifoliorum · populorum · auellanarum· quercuum · pinorum · ilicum · cupressorum · fagorum · ederarum · et mirtorum quein luco erant sicut patebit · unde ait ⸨u. 121⸩ · natura ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="124"place="↱" target="Aerie"> alte ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="124"place="↱" target="inter quas"> (inter quas) surgebat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="125"place="↱" target="itachi"> ulixis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="125"place="↱" target="abegit"> fugauit separauit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="126"place="↱" target="Hospita"> externus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="126"place="↱" target="captos"> (tenuit ... captos) illos sotios</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="127"place="←" target="Et quibus etc."> § pheton · R(equire) · <bibl>fa · 2 · 28 · 48</bibl>·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="128"place="↱" target="luctu"> ut auerterit ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="129"

103

place="↱" target="Helyades"> populi ·arbores ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="131"

place="↱" target="cui"> phyllis auellana</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="131"

place="←" target="demophon"> § <m>Demophon</m> · filius thesei fuit qui ad bellumtroyanum tendens cum phyllide filia ligurgi regina tracie perendiauit ⸨scil.perendinauit⸩ et amicus illius est factus · hyeme uero transacta ad bellum troyanumuadit et fidem phillidi facit ad eam se post anni circulum reuersurum · anno uerotransacto tempestate ingruente ad terminum statutum uenire non potuit · phyllis uerohoc uidens in plantum et dolorem erumpens fere fatis concessit dij uero pietate motieam in corulum mutauerunt · tempestate cessante redijt demophon ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="132"place="↱" target="Perfidiam"> · s ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="134"place="↱" target="§ Quam"> phillidem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="135"place="→" target="quercus"> § <m>quercus</m> · R(equire) <bibl>in ca</bibl> · et in<bibl>fa · 14</bibl> ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="135"place="↱" target="Quercus"> (Quercus) · dico ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="135"place="↱" target="quam"> propter · te ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="135"place="↱" target="semina"> que est ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="136"place="↱" target="Yllas"> quercus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="136"place="↱" target="mutauit"> per(mutauit)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="136"place="→" target="triptolemi"> § tritolemi · R(equire) · <bibl>fa. · · 9 · 24 · 43 ·44</bibl> ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="137"place="↱" target="Hic"> in isto luco</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="137"place="↱" target="edita"> alta ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="139"place="↱" target="Appetit"> ·et ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="139"place="↱" target="aereis"> altis</note>

104

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="140"place="↱" target="Ylicis"> hic</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="140"place="↱" target="speties et"> hic</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="140"place="↱" target="leta"> mortalis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="141"place="↱" target="Umbroseque"> hic</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="141"place="↱" target="hedereque"> hic</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="143"place="↱" target="Ipse"> hedere</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="145"place="↱" target="Quis"> (Qui)bus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="145"place="→" target="myrtus"> § mirtus · et cetera <bibl>in Seruio ·109</bibl> · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="146"place="↱" target="uolucres"> in eodem luco</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="148"place="↱" target="Hijs"> uolucribus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="149"place="↱" target="Que"> unda</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="149"place="↱" target="leuibus"> ex (leuibus)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="151"place="↱" target="Hanc"> auium uocem ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="151"place="↱" target="uoces"> (uoces) ranarum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="⸓" corresp="151"place="←" target="⸓ quis"><metamark function="anchor" rend="⸓" place=""/><m>quis</m> pro quibus · et quibus pro quarum ablatiuo pro genitiuo adimitationem grecorum scilicet greci · enim genitiuo utuntur pro ablatiuo · ut tenus ·crurum pro cruribus / ordo est <m>quis</m> idest quarum corpora nantia limo id estaqua limosa lympha fouet ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="152"place="↱" target="Corpora"> scilicet rane</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="153"place="↱" target="ardore"> calore</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="∻o" corresp="155"

105

place="←" target="∻o Excelsisque super dumis"><metamark function="anchor"rend="∻o" place="" /><m>excelsis dumis</m> idest super excelsis montibus ubi erantdumi hoc est spine cum rosis ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="155"place="↱" target="Excelsisque super dumis"> cubuere</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="155"place="↱" target="que"> quos scilicet dumos cum rosis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="156"place="↱" target="confundere"> uel contundere uel concutere idest inuicemferire</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="157"place="↱" target="ut"> · posquam ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="157"place="↱" target="ad"> iuxta ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="158"place="↱" target="proiectus"> extensus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="158"place="↱" target="membra"> · per · (membra)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="158"place="↱" target="soporem"> somnum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="159"place="↱" target="Anxius"> pauidus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="159"place="↱" target="lentus"> ociosus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="161"place="↱" target="Stratus"> ·et·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="162"place="↱" target="iussisset"> eum (ducere)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="165"place="↱" target="sub sideris"> ·pro· solis ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="166"place="↱" target="Obuia"> contra</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="171"place="↱" target="capud"> et</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="173"place="↱" target="flammarum"> oculorum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="175"place="↱" target="Aduersum"> in oppositum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="175"

106

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="ducem gregis"> pastorem</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="176"

place="↱" target="obuia"> idest lumina</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="177"

place="↱" target="arripiens"> accipiens</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="177"

place="↱" target="quod"> eo (quod)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="178"

place="↱" target="Ad · uada"> ubi erat</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="178"

place="↱" target="comparat"> parat</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="178"

place="→" target="arma"> scilicet irasci · furere · os aperire · terram repere · sibilareunde subdit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="179"place="↱" target="intonat"> inhiat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="182"place="←" target="Spiritibus etc."> scilicet sibilat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="182"place="↱" target="cui"> serpenti</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="182"place="↱" target="paranti"> · contra · pastorem dormientem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="183"place="↱" target="teret"> obstat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="183"place="↱" target="alumnus"> scilicet culex</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="184"place="↱" target="monet"> (monet) pastorem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="184"place="↱" target="acumina"> punctionem temporum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="184"place="↱" target="namque"> quia</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="185"place="→" target="Qua etc."> § <m>Qua</m> idest in ea parte · <m>qua luminadiducta</m> idest oculi diuisi et separati · <m>gemmis</m> idest pupillis ·<m>pandebant genas hac</m> scilicet parte ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="185"place="↱" target="Qua"> ea parte (qua)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="185"

107

place="↱" target="diducta"> diuisa</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="185"

place="↱" target="lumina"> oculi</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="185"

place="↱" target="gemmis"> pungit pupillis ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="186"

place="↱" target="Hac"> (Hac) parte</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="186"

place="↱" target="telo"> asilo</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="187"

place="↱" target="prosiluit"> surrexit ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="187"

place="↱" target="furibundus"> pastor</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="187"

place="↱" target="illum"> culicem ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="188"

place="↱" target="dissitus"> contritus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="189"

place="↱" target="sensim"> timide</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="190"

place="↱" target="respexit"> pastor (respexit)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="191"

place="↱" target="Impiger"> statim</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="191"

place="↱" target="exanimus"> pauidus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="191"

place="↱" target="refugit"> refugere potuit</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="193"

place="↱" target="numen"> uoluntatem</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="193"

place="↱" target="ue"> et</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="197"

place="↱" target="qua"> ea parte (qua)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="201"

place="↱" target="uidit"> pastor (uidit)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="201"

place="↱" target="cesum"> serpentem (cesum)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="201"

place="↱" target="languescere"> requiescere</note>

108

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="202"place="↱" target="quatit"> remouet</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="202"place="↱" target="biiugis"> et curribus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="202"place="↱" target="oriens"> sol</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="202"place="↱" target="herebo"> erat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="203"place="↱" target="aurato"> ferrato</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="204"place="←" target="Cum"> Tum (cum)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="205"place="↱" target="comparat"> idest parat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="208"place="↱" target="illi"> pastori dormienti</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="209"place="→" target="Tristis etc."> § <m>cecinit</m> idest proposuit · <m>ab euentu</m>idest a principio <m>conuitia tristis mortis</m> idest iurgia · quare pastor ipse dederatsibi tristem mortem.</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="209"place="↱" target="euentu"> principio</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="209"place="↱" target="cecinit"> narrauit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="210"place="↱" target="Inquit"> culex (inquit)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="210"place="↱" target="quis"> (qui)bus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="210"place="←" target="quis meritis"> quis pro quibus uero</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="210"place="↱" target="quis meritis"> quibus meritis sup ⸨i.e. super⸩ extiti ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="212"place="↱" target="uentis"> · a · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="214"place="↱" target="Ereptus"> liberatus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="214"place="↱" target="cladibus"> morte</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="214"

109

place="↱" target="manes"> animas infernales</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="o⸉" corresp="215"

place="←" target="o⸉ leteas"><metamark function="anchor" rend="o⸉" place="" /><m>Letheas</m> idest infernales · letheus enim fluuius est apud inferos de cuius aquapotantes anime dicuntur obliuisci et ad corpora uelle reuerti ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="216"place="↱" target="agor"> ducor</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="216"place="↱" target="uidi"> ego culex (uidi)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="216"place="↱" target="ut"> sicut</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="216"place="↱" target="flagrantia"> a ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="217"place="↱" target="infestis"> (infesti)bus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="218"place="↱" target="thesiphone"> irarum uox · est·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="218"place="←" target="thesiphone"> Thesifone · Furia · idest ex tribus quasi irarumuox.</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="220"place="↱" target="Cerberus"> quatit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="220"place="↱" target="flagrant"> mihi</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="223"place="↱" target="offitio"> benefitio</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="224"place="↱" target="leti"> mortis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="226"place="↱" target="iure"> a (iure)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="227"place="↱" target="instantia"> a ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="227"place="↱" target="instantia"> fata ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="228"place="↱" target="alterius"> · b ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="228"place="↱" target="respectu"> consideratione</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="229"

110

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="pariles"> equales</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="229"

place="↱" target="euentus"> conditiones ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="229"

place="↱" target="fit"> datur</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="229"

place="↱" target="merenti"> mihi culici (merenti)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="231"

place="↱" target="feror"> ducor</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="231"

place="↱" target="auia"> per · (auia)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="233"

place="↱" target="Quem"> me culicem (quem)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="234"

place="↱" target="sedet"> illic</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="235"

place="↱" target="ephialten"> demonem qui incubo dicitur ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="237"

place="←" target="titius"> titius ·uero·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="237"

place="→" target="titius"> § Titius in inferno fingitur pro incestu quia latonaminterpellauerat cuius iecur uultur dicitur exedere et exesum renasci per quem danturintelligi libidinosi · nam libido in iecore est · sicut iracundia in felle · et risus in splene ·ideo autem exesum iecur a uulture renasci lusuriosis fingitur et a uulture commedi noncessare quia libido semel peracta · libidinoso non fit satis sed semper recens fit ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="237"place="↱" target="latona"> · o · (latona)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="238"place="↱" target="ira"> et</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="238"place="↱" target="iacet"> in quo</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="241"place="↱" target="qui"> tantalus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="241"place="→" target="qui etc"> § Tantalus pater pelopis amicus deorum qui cum deosfrequenter suscepisset ospitio filium suum pelopem eis manducandum opposuit⸨apposuit Black⸩ · contra quem dij indingnati apud inferos in heridano fluuiodapnauerunt per quem significantur auarj ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="243"

111

place="↱" target="Qui"> sysyfus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="243"

place="→" target="Qui etc."> § Sysyfus in inferno esse fingitur qui saxum uoluit perquem dantur intelligi ambitiosi <bibl>secundum lucretium</bibl> ·uel qui inefficacibus laboriosisque conatibus uitam trahunt <bibl>secundum · macrobium</bibl>·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="245"place="→" target="puelle"> § puelle scilicet filie danay belides dicte que maritos eorumfilios egisti una nocte interfecerunt preter ipermestram · que lyno pepercit · hecdampnate sunt apud inferos ut urnas habentes in fundo foramina numquam aquisimplere cessent per quas significantur fugitiua et mundana petentes · sicud ait<bibl>iohannes</bibl> dicens belides aut summunt aut perdunt flumina summunt etperdunt fatui qui fugitiua petunt uel per belides singnificantur libidinosi sicut idem<bibl>iohannes</bibl> ait · non explentur aquis rimosis belides urnis sic dum se ·reparat fine libido caret ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="246"place="↱" target="erynys"> furia</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="248"place="↱" target="Atque"> (Atque) uidi</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="249"place="←" target="impietate fera"> § <m>impietate fera</m> · ordo est ego uidi apudinferos <m>colchida</m> id est medeam · filiam oete regis colcorum · <m>meditantemfera inpietate uecordem</m> id est furiosum · <m>martem</m> · et meditantem etiam· <m>anxia uulnera natis</m> ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="249"place="↱" target="colchida"> medea</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="251"place="↱" target="Iamque"> tunc</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="251"place="→" target="pandionias … puellas"> prongnes et philomena filie · pandionis regisathenarum ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="252"place="→" target="Quarum uox etc."> quarum uox inquit meminit quod bistoniusrex</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="252"place="↱" target="quod"> eo (quod)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="252"place="↱" target="bistonius"> trax</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="252"

112

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="rex"> thereus ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="254"

place="←" target="At dis(cordante) etc."> § <m>at dis</m> ordo est · <m>et</m> · uidisuple · <m>fratres cadmeo sanguine</m> id est polinicem et otioclem filios cadmi registebarum · <m>discordantes</m> suple propter regnum · <m>qui ferunt truculentalimina</m> et <m>infesta</m> regunt rengnum futurum eis per discordiamtrucolentum et infestum · <m>alter</m> · quorum suple · scilicet polinices ·<m>que</m> pro et · <m>uterque</m> scilicet polinices et ethiocles iam aduersatus inalterius corpus · <m>quod</m> pro quia <m>impia dextra germani</m> scilicetethioclis · <m>manat sangine</m></note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="254"place="↱" target="cadmeo"> de</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="254"place="↱" target="fratres"> scilicet polinices et ethiocles·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="256"place="↱" target="Alter"> quorum (alter)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="257"place="↱" target="quod"> pro quia</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="258"place="←" target="Auferor etc."> § <m>Auferor</m> ordo est ego culex deinde scilicetposquam uidi infernum et in illo existens · <m>auferor</m> id est portor ·<m>ultra</m> · scilicet stigias paludes · <m>et delatus in distantia</m> id est remota ·loca <m>agor</m> id est ducor <m>tranandus ad undam elysiam</m> idest ad camposbeatorum siue piorum · ubi suple <m>cerno magis diuersa numina</m> ab illis scilicetque uidi in stigia palude · numina dico <m>eroia</m> id est heroum · hoc est beatorum<m>obuia</m> id est contraria · <m>persephone</m> id est proserpine uxori plutonisregis inferni · in qua quidem umbra elisia · campo piorum · <m>comites Alcestis</m>id est alcestes uxor admeti que pro uita mariti se mori permisit et similes sibi solite ·preferre id est pati · <m>aduersas faces</m> id est contrarias nuptias · hoc p est promaritorum uita se neci opponere · surgunt id est crescunt et beneficantur · et<m>uacant</m>, id est uacue sunt <m>ab omni cura inuiolata</m> idest incorrupta ·ideo autem dicitur fore in campis eliseys alcestes et similes eo quod ipsa alcestes <m>incalcedoniis</m> id est in illa ciuitate euboe insule in introytu grecie existentis ·<m>morata</m> id est passa· <m>est seua</m> id est penas · <m>cura</m> id est procura et liberationes <m>mariti</m> sui admeti · nota · est <bibl>fabula</bibl> · quandoadmetus rex alcestem in coniugio petijt ··</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="258"place="↱" target="Auferor"> deinde</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="258"

113

place="↱" target="ultra"> scilicet stigias paludes</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="259"

place="↱" target="Indiuersa"> · b ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="259"

place="↱" target="distantia"> (distantia) loca ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="259"

place="↱" target="numina">· o · ⸨o uocatiuum designare censet Black p.118⸩</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="259"

place="↱" target="cerno"> ubi</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="260"

place="↱" target="ta⸢tra⸣nandus"> (tra)dendus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"

place="↱" target="Obuia"> contraria</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"

place="↱" target="perse⸢thesi⸣phone"> proserpine</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"

place="↱" target="herodia"> heroum</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="261"

place="↱" target="surgunt"> idest crescunt et excoliantur ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="262"

place="↱" target="preferre"> solite</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="263"

place="↱" target="quod"> eo (quod)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="263"

place="↱" target="seua"> (seua) pena</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="264"

place="↱" target="cura"> liboei</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="264"

place="↱" target="morata"> passa</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="264"

place="↱" target="est"> · ipsa alcestes ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="265"

place="→" target="Ecce …"> § uidisse etiam se dicit culex in campis elixeis penelopemfiliam ycari castissimam feminam que procos fallebat mentientemque illis se nuberequando telam perfecisset et quantum texebat de die tantum retexebat de nocte · perquam dantur intelligi mulieres in castitate perseuerantes · de quibus nulla hodieinuenitur · unde ait </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="265"place="↱" target="coniunx"> penelopes</note>

114

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="268"place="←" target="§ qui misera"> § <m>qui misera</m> · uidisse etiam se dicit culexorpheum in campis eliseis per quem dantur intellegi illi qui pro eorum uxoribus nontiment aduersa pati sicut fecit orpheus qui ad inferos pro uxore sua euridice diciturdescendisse · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="273"place="↱" target="Nec"> (nec) timuit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="⸓" corresp="273"place="→" target="⸓ obtenctu"><metamark function="anchor" rend="⸓" place=""/><m>obtentu</m> idest ad hunc finem ut haberet intentum uxoris</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="274"place="↱" target="Nec"> (nec) timuit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="274"place="↱" target="fossas"> profundas</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="275"place="↱" target="nec"> timuit</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="276"place="↱" target="Iudice"> (iu)dico</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="277"place="→" target="Sed fortuna ... fecerat ante"> ideo autem omnia predicta non timuitquia fortuna non fecerat eum timidum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="278"place="←" target="Iam etc."> <m>iam</m> id est tunc cum orfeus descendit adinfernum pro euridice sua dulcedine lire sue ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="279"place="↱" target="regionem"> propter illam ubi erat orpheus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="280"place="↱" target="Iamque"> tunc</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="280"place="↱" target="ymam"> in ymo exeunte</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="280"place="↱" target="alte"> uirtus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="284"place="↱" target="menstrua uirgo"> idest proserpina </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="286"place="↱" target="eadem"> · luna ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="286"place="↱" target="coniunx"> · o · (coniunx) </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="291"

115

place="↱" target="diue"> (diue) proserpine</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="292"

place="↱" target="orpheu"> · o · (orpheu) </note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="292"

place="→" target="orpheu"> iussa dico data tibi ne respiceres uxorem tuam euridicempriusquam uenires ad superos ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="295"place="→" target="et uos eqs."> · § · dicit etiam culex se uidisse in elisijs campis inoppositum alcestis penelope et orphei mangniam multitudinem et uterque eacides idest duo ex filijs eaci scilicet accilles et focus / pelleus namque et thalamon per pelleumdantur intelligi qui matrimonijs eorum deos uolunt interesse · sicut fuit in matrimoniopellei et tetidis in quorum connubio iuno minerua et uenus interfuerunt · pertelamonem dantur intellegi qui in matrimonio et non incestu uiuere uolunt · sicutthelamon qui exionam laumedontis filiam sororem priami raptam a troya assumsituxorem ne stuprum commictet ideo dicit et thelamonia iustus · et quorum scilicetpellei et thelamonis connubijs uenus et uirtus iniuncxit honorem · nam omnes dij etdee in eorum nuptijs interfuerunt</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="296"place="↱" target="manus"> multitudo</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="⸓" corresp="296"place="←" target="⸓ uterque"><metamark function="anchor" rend="⸓" place=""/>scilicet acilles per quem dantur intelligi uitantes pungnas sicud fecit ipse qui latensapud chironem centaurum non nisi pro honore patrie uenit pugnaturus ad troyam · ‖ ⸓et focus alter filius eaci</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="298"place="↱" target="quorum"> pro cuius</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="299"place="↱" target="uirtus"> · s(cilicet) · minerua</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="300"place="↱" target="Hunc"> · s(cilicet) · telamonem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="300"place="↱" target="illum"> pelleum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="300"place="↱" target="nereys"> thetis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="300"place="↱" target="amauit"> quod coniuges</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="301"place="↱" target="Assidet"> scilicet de parte in campis eliseis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="301"

116

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="iuuenis"> idest accilles</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="301"

place="↱" target="de gloria sortis"> idest de numero filiorum eaci qui fuerunt · 4·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="302"place="↱" target="Alter"> scilicet focus</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="302"place="↱" target="excisum"> dicit accille non excisum si est immortale</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="303"place="↱" target="Argolicis"> idest grecorum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="303"place="↱" target="frigios"> id est troianorum et feritate</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="304"place="↱" target="talis"> ·(tali)bus ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="305"place="↱" target="uidere"> ·(uide)runt·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="306"place="↱" target="Teucria"> troyana</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="306"place="↱" target="cum"> · quando ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="306"place="↱" target="mangnio"> nobili alto ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="307"place="↱" target="liquor"> aqua</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="307"place="←" target="symois"> § simois fluuius troye</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="307"place="←" target="sigea"> § sigea promontorium troye</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="307"place="←" target="xanti"> § xantus fluuius troye</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="309"place="↱" target="Vidi"> per spiritum</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="311"place="↱" target="Ipsa"> cassandra</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="311"place="←" target="Ipsa"> § <m>ipsa uates</m> scilicet cassandra uates se dicta est quiaaudito consilio quod paris cum classe erat in grecia accessurus uaticinauit que erantsuper ilyo euentura · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="311"

117

place="↱" target="yda"> frigia a monte frigio sic dicto</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="312"

place="↱" target="alumnus"> paris</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="313"

place="↱" target="roethea"> pro montem troye</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="314"

place="↱" target="lacrimante"> ardente</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="true" n="o∻" corresp="315"

place="←" target="o∻ thelamonius"><metamark function="anchor" rend="o∻" place=""/>§ jn bello troyano post factas indutias hector talamonem et plures alios duces occiditut refert <bibl>cornelius nepos</bibl> </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="316"place="↱" target="dabat"> gerebat</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="317"place="↱" target="uterque"> thelamon et hector</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="318"place="↱" target="in se"> contra se</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="319"place="↱" target="Tegminibus"> galeis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="319"place="↱" target="preter"> iusta</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="320"place="↱" target="alter"> achilles</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="321"place="↱" target="nauibus"> · cum · (nauibus)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="323"place="↱" target="Dardanie"> troye</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="325"place="←" target="rursus etc."> § <m>Rursus etcetera</m> mortuo hectore et troylo abachille ut refert cornelius nepos ecuba mesta quod duo eius fortissimi filij mortui essentconsilium muliebre temerarium inijt · ad dolorem suum ulciscendum paridem filiumaccessit ortaturque ut se et fratres suos ulciscatur et accilli insidias faciat quem ad semisit et rogauit ut sibi polixenam in matrimonium daret constituitque in phanumappollinis tymbrei quod erat ante portam ubi acchilles cum paride collocuturus eratinsidias in quo fano electiores de exercitu uiros noctu collocat · singnoque acceptohecuba ad acchillem priami uerba depromit notificans quod ueniat · postera igitur dieacchilles cum antiloco nestoris filio ad fanum uenit ubi acchilles cum antiloco clamidebracchio sinistro inuoluto dextro tenens enisem plurimos interfecit paris antilocuminterfecit ipsumque acchillem multis plagis confodit eiuque corpus uolucribus proici

118

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

iussit · </note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="326"

place="↱" target="quod concidit"> ut concidere sensit ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="327"

place="↱" target="proles"> ulixes</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="327"

place="↱" target="laertia"> a telamonia</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="328"

place="↱" target="strimonijs"> fluuius</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="328"

place="↱" target="rhesi"> regis tracie</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="328"

place="↱" target="uictor"> ulixes</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="328"

place="←" target="dolonis"> § <m>dolon</m> iste promissis sibi equis accillis a troyanisnocte missus fuit ut exploraret quid greci pararent · hac de causa ulixes et diomedesmissi erant qui dolonem casu inuenctum omnia detegere coegerunt dolone itaqueinterfecto ad castra reuersi per medios hostes uenerunt et sic troya capta est</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="329"place="↱" target="Pallade"> sagacitate sauia</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="329"place="↱" target="tremescit"> propter mortem accilli</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="330"place="↱" target="cicones"> traces</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="330"place="→" target="lestrigonas"> seui homines apud formiam existentes ad quos ulixesdelatus est qui humana carne uescebantur ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="331"place="↱" target="Illum"> ulixem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="332"place="↱" target="illum"> ulixem</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="333"place="↱" target="Pallentes"> profundi</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="333"place="↱" target="squalida"> sordida obscura</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="334"place="→" target="atrite"> plisten agamennonis et Menelai pater uel ipse agamenon·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="335"

119

place="↱" target="quo"> agamenone</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="336"

place="→" target="Doris etc."> § ordo · <m>doris</m> idest mare prostrauit <m>arceserecthonias</m> id est ilium funditus <m>flamma</m> id est combussit nam per mareuenientes greci ylion combusserunt</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="336"place="↱" target="Doris"> mare</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="336"place="↱" target="erechthonias"> troianas</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="338"place="↱" target="obiturus"> diomedes</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="338"place="↱" target="reddidit"> et</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="338"place="↱" target="undis"> mari</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="339"place="↱" target="Illa"> copia ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="339"place="↱" target="copia"> propter</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="342"place="↱" target="deus"> diuina res</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="344"place="↱" target="erecthonie"> troiane</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="345"place="↱" target="nereis"> maris</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="361"place="→" target="fabii"> § Fabij 306 fuerunt de una familia · hij pro re publica romanacum seruis et clientibus suis contra ueientes ad eorum expensas bella sumpserunt sedinsidijs positis apud cremeram fluuium interempti sunt unus tantum superfuit maximusfabius qui propter teneram etatem in ciuitate remansit ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="361"place="→" target="decii"> § decii duo fuerunt qui mures dicti sunt pater et filiusquorum alter se bello gallico alter bello sannitico pro re · pu(blica) · uouit cum terramori quam uniuersum bellum uellet exercitum perdere ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="361"place="→" target="oratia uirtus"> § <m>oratia uirtus</m> horatius quidam romanus quipro republica romana cum trigeminis albanorum et curiatijs bellum gessit quossuperauit et uicit quod proinde albani romanis subditi sunt hic sororem habuit que uniex curatijs nupta erat quam obuiam sibi ad portam capenam et paludamentum sponsi

120

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

quod ipsa confecerat super humeros fratris aspicientem soluentemque crines atqueflentem etiam sponsum mortuum nomine appellantem ipse confecit · dicens abi hincoblita fratrum mortuorum uiuique oblita patrie sic eat quicumque lugebit hostem proquo homicidio ad triumuirum uocatus est et mandatum lictoribus ut ligarent manusuerberarent uel intra pomerium uel extra · et arbori infelici suspenderent · sed appellanspatre suo oratio instante liberatus est magis uirtutis quam iure cause ut dicitur in titoliuio primo ab urbe condita ·· posset hic auctor · ita cito intelligere cum dicit oratiauirtus · de uirtute · oratii cocles · qui uulscis obuiauit et eos supra <sic>potem</sic>sublicium retinuit uirtute sua tantum quod pons fuit post eum decisum et ciuitasliberata · ut <bibl>ualerius refer ·· libro 3 capitulo · de fortitudine</bibl>·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="363"place="←" target="Curtius metius"> § Curtius et metius binomius est · hic metiuscurtius sicut dicit <bibl>tytus liuius in principio ab urbe condita</bibl> · princepssabinorum fuit qui pro republica · sabinorum · et captis uirginibus cum romulo ·romanorum rege pungniauit · romanorum acies fudit tandem pace · habita cumromanis equo in ualido lapsus est in paludem que ex eius nomine lacus curtius dictusest ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="365"place="↓" target=" Mutius etc."> § <m>mutius</m> cornelius mutius quidam romanusadoloscens et nobilis fuit qui uidens quod porsenna rex tuscie romam obsederat ·indingnum reputans quod populus romanus · sub regibus esset et eam indingnitatemuindicare ratus · senatum adijt et notificauit patribus quod in hostium castra transireuolebat pro re pu(blica) romana liberanda et · approbantibus patribus abdito intrauestem ferro tiberim transnatauit et prope tribunal porsenne cum scriba sedentisaccedens ingnarus scribam pro rege obtruncat et fugiens ante tribunal regis tractus etinterogatus · romanus sum inquid ciuis et hostis · hostem occidere uolui · tum rexingnes circumdari iubet et minatur ut insidias manifestet sed mutius acceso focodextram inicit quam animo alienato torrebat porsenna uero hoc uidens sui periculioblitus · ultionem suam in admirationem uertit · et dixit o mutij reuertere ad tuos · eteis refer cum uitam meam petieris a me te uita donatum Qui urbi se reddidit et sibipostea sceuola a clade dextre manus congnomen inditum est · Et sibi uirtutis causapatres conscripti agrum dono dedere que postea sunt mutia prata appellata · </note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="365"place="↱" target="Mutius"> sceuola ·</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="365"place="↱" target="prudens"> nobilis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="365"place="↱" target="corpore"> manu dextra</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="366"

121

place="↱" target="Legiptime"> iure</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="366"

place="↱" target="regis"> porsenne</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="367"

place="↓" target=" curius"> § <m>curtius</m> marcus curtius adoloscens romanusnobilis fuit Is ut dicit <bibl>titus · l(iuius) · in primo ab urbe condita</bibl> · et<bibl>ualerius · libro 5 · capitulo · de pietate erga patriam</bibl> · cum in mediampartem fori id est platee · in illa parte ubi nunc est ecclesia sancti andree et antonij ·iuxta quam est locus qui nunc infernus dicitur · terra ingenti yatu et mangnioaperiretur · ex cuius hyatu putrida procedebat exalatio pernitiosa romanis ·propterquam causam cum romani deos suos consulerent et responderetur a dijs · illum hyatumilla re posse compelli · qua populus romanus plurimum ualeret · marcus uero curtiusinterpetratus urbem ipsam uirtute et armis precipue excellere militaribus insignibusornatus equum conscendit cumque admotis calcaribus precipitem in illud profundumse proiecit super quem uniuersi ciues honoris gratia certatim fruges iniecerunt ·continuoque terra pristinum habitum recuperauit;</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="373"place="↱" target="uiduos"> remotos</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="373"place="↱" target="alumine"> claritate</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="373"place="↱" target="phebi"> solis</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="374"place="↱" target="pati"> (pati) cogor</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="374"place="↱" target="quo"> in (quo)</note>

<note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="374"place="↱" target="minos"> qui rex crete fuit</note>

<note type="container" corresp="376-378" target="ergo, cum, tu"><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="376"

place="↱" target="ergo">· a ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="378"

place="↱" target="cum">· b ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="378"

place="↱" target="tu">c</note></note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="376"

place="→" target="dicere"> disserere · uero ·</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="377"

122

IL CVLEX TRASCRITTO E COMMENTATO DA BOCCACCIO

place="↱" target="Verberibus"> pro (uerber)um</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="377"

place="↱" target="a iudice"> illate (pene)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="378"

place="↱" target="sis"> fueris</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="378"

place="↱" target="conscius"> · cum · (adsis)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="379"

place="↱" target="curis"> pro (cu)rarum</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="379"

place="↱" target="audis"> tu pastor (audis)</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="385"

place="↱" target="Hunc"> pastorem</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="385"

place="↱" target="inertia uite"> somnus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="389"

place="↱" target="Quis"> (qui)bus uiribus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="389"

place="↱" target="hostem"> serpentem</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="390"

place="↱" target="preter"> iuxta</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="391"

place="↱" target="impiger"> festinus</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="391"

place="↱" target="hunc"> locum</note><note type="interpr" subtype="" resp="" anchored="false" n="" corresp="392"

place="↱" target="capulum"> ligonem</note></text>