Mirabilia 4

201
8/15/2019 Mirabilia 4 http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 1/201

Transcript of Mirabilia 4

Page 1: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 1/201

Page 2: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 2/201

Page 3: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 3/201

Page 4: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 4/201

Page 5: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 5/201

Page 6: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 6/201

Page 7: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 7/201

Page 8: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 8/201

Page 9: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 9/201

Page 10: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 10/201

Page 11: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 11/201

Page 12: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 12/201

Page 13: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 13/201

Page 14: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 14/201

Page 15: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 15/201

Page 16: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 16/201

Page 17: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 17/201

Page 18: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 18/201

Page 19: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 19/201

Page 20: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 20/201

Page 21: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 21/201

Page 22: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 22/201

Page 23: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 23/201

Page 24: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 24/201

Page 25: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 25/201

Page 26: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 26/201

Page 27: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 27/201

Page 28: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 28/201

Page 29: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 29/201

Page 30: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 30/201

Page 31: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 31/201

Page 32: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 32/201

Page 33: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 33/201

Page 34: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 34/201

Page 35: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 35/201

Page 36: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 36/201

Page 37: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 37/201

Page 38: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 38/201

Page 39: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 39/201

Page 40: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 40/201

Page 41: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 41/201

Page 42: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 42/201

Page 43: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 43/201

Page 44: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 44/201

Page 45: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 45/201

Page 46: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 46/201

Page 47: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 47/201

Page 48: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 48/201

Page 49: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 49/201

Page 50: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 50/201

Page 51: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 51/201

Page 52: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 52/201

Page 53: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 53/201

Page 54: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 54/201

Page 55: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 55/201

Page 56: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 56/201

Page 57: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 57/201

Page 58: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 58/201

Page 59: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 59/201

Page 60: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 60/201

Page 61: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 61/201

Page 62: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 62/201

Page 63: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 63/201

Page 64: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 64/201

Page 65: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 65/201

Page 66: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 66/201

Page 67: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 67/201

Page 68: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 68/201

Page 69: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 69/201

Page 70: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 70/201

Page 71: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 71/201

Page 72: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 72/201

Page 73: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 73/201

Page 74: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 74/201

Page 75: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 75/201

Page 76: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 76/201

Page 77: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 77/201

Page 78: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 78/201

Page 79: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 79/201

Page 80: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 80/201

Page 81: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 81/201

Page 82: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 82/201

Page 83: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 83/201

Page 84: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 84/201

Page 85: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 85/201

Page 86: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 86/201

Page 87: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 87/201

Page 88: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 88/201

Page 89: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 89/201

Page 90: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 90/201

Page 91: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 91/201

Page 92: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 92/201

Page 93: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 93/201

Page 94: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 94/201

Page 95: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 95/201

Page 96: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 96/201

Page 97: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 97/201

Page 98: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 98/201

Page 99: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 99/201

Page 100: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 100/201

Page 101: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 101/201

Page 102: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 102/201

Page 103: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 103/201

Page 104: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 104/201

Page 105: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 105/201

Page 106: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 106/201

Page 107: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 107/201

Page 108: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 108/201

Page 109: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 109/201

Page 110: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 110/201

Page 111: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 111/201

Page 112: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 112/201

Page 113: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 113/201

Page 114: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 114/201

Page 115: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 115/201

Page 116: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 116/201

Page 117: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 117/201

Page 118: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 118/201

Page 119: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 119/201

Page 120: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 120/201

Page 121: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 121/201

Page 122: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 122/201

Page 123: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 123/201

Page 124: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 124/201

Page 125: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 125/201

Page 126: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 126/201

Page 127: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 127/201

Page 128: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 128/201

+asta qué punto pue e pro#un izarse %a ana%o";a CecCa conuna corte rea%] 7ues en una corte %as i"ni a es e%so!erano son rea%mente istintas e% mismo, ser;a esta %apartim diversa e %a ana%o";a pero, sin em!ar"o, cump%en

e:actamente %a vo%unta e aque%, e ta% mo o que es comosi #uera é% mismo quien or ena o ispone, O ser;a estaentonces %a partim eadem e %a ana%o";a0 Una misma O únicarea%i a , e% a%ma, con operaciones rea%mente i#erencia as01n e% esarro%%o e nuestro tra!ajo pro#un izaremos estacuesti5n0

1n una e sus o!ras tar ;as A%cuino Ca!%a e otras osi"ni a es e% a%ma >Gua!us vero i"nitati!us a *reatore

anima in sua natura "%ori4cata est, i est, aeternitate et!eatitu ine? (A *U -, 3e rat* anim* 2 - e 0 *urrO p0 L, K &K )* 1n este caso estamos Oa #uera e %a ana%o";a anterior Opareciera que nuestro autor uti%iza e% término dignitates enun senti o iverso no se trata Oa e re#erirse a %os>co%a!ora ores? e% a%ma sino a cua%i a es con %as que éstaCa si o orna a por e% *rea or0 7or su natura%eza misma e%a%ma posee os cua%i a es que %e Can si o otor"a as,"raciosamente, por Gios %a eterni a O %a !ienaventuranza0

*omo Oa Ca si o emostra o, e% anD%isis eta%%a o e otraposi!%e termino%o";a uti%iza a para esi"nar %o que en %aesco%Dstica posterior se enomin5 $acultades e% a%ma nospermite conc%uir que A%cuino e HorB ap%ica a %as mismase:c%usivamente e% concepto e dignitates 0 as otras opcionesposi!%es son pars animae , o\icia animae , nomina , $acultas ,virtutes , potentia , vis, potestas 0 (*#r0 71R1T- R 2AS, L L

&X )0 ^ué imp%icancia 4%os54ca tiene este CecCo, mDs a%%De %os matices semDnticos] as imp%icancias son pro#un as

Oa que se trata e a4rmar o ne"ar %a istinci5n rea% e %as#acu%ta es o i"ni a es con respecto a% a%ma0 San A"ust;nnie"a que e:ista una istinci5n rea%, O consi era que aque%%oque %os esco%Dsticos %%amarDn #acu%ta es son %a mismasustancia e% a%ma0 1n cam!io, Arist5te%es O *%emente e

A%ejan r;a sostienen que se trata e potencias iversas e%a%ma0 A%cuino Cace siempre suOa %a sentencia e no ir mDsa%%D e %os %;mites 4ja os por %os 7a res0 7rocuraremosana%izar e% pensamiento e% autor, etenién onos en ca a una

e %as i"ni a es, para compro!ar si rea%mente Ca

permaneci o en %as #ronteras patr;sticas o si, en cam!io, Caesta!%eci o octrina propia0

Page 129: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 129/201

=/ &as "igni"a"es "el al4a en la +isp!tatio p!eror!4

as re%aciones entre %as i"ni a es se e:presan a través esu jerarqu;a O e su mutua interacci5n0 os te:tos en %oscua%es aparecen menciona as %as i"ni a es, en un or encrono%5"ico, son %os si"uientes 3isputatio puerorum (7 K K,KK K), %nterrogationes et responsiones in Genesim (7 K ,

[[, [ ), 3e ratione animae (7 K K, [ZK) O %aCon$essio @dei (7 K K, K ZL, K X)0 Ana%izaremos %os mismosin ivi ua%mente, e:cepci5n CecCa e% que 4"ura en e%

%nterrogationes et responsiones in Genesim Oa que repro uce%o escrito en %a 3isputatio puerorum , a 4n e %oca%izarposi!%es cam!ios en e% pensamiento e A%cuino O tratar e

escu!rir, en %o posi!%e, %as razones e %os mismos0

a 3isputatio es esta una %as primeras o!ras e A%cuino encuanto a su #ecCa e composici5n, pues se %a u!ica comoescrita entre X O 0 1n e%%a eja e %a o e% or en e %as

i"ni a es impuesto por San A"ust;n O esta!%ece e% suOopropio0 1scri!e en e%%a

Resp0 1st enim a%ia trinitas in ea, qua a ima"inem suicon itoris, per#ectae qui em et summae Trinitatis, quae estin 7atre et Fi%io et Spiritu sancto, con ita, quae %icet unius sitnaturae, tres tamen in se i"nitates Ca!et0 nter0 ^uae suntCae] Resp0 est, inte%%ectum, vo%untatem et memoriam0Un e et Gominus in 1van"e%io Gi%i"es Gominum Geum tuume: toto cor e tuo, et e: tota anima tua, et e: tota mente tua,i est, e: toto inte%%ectu, et e: tota vo%untate, et e: totamemoria0 nter0 ^ua ratione Caec si!i conveniunt] Resp0 ^uiasicut e: 7atre "eneratur Fi%ius, e: 7atre Fi%ioque proce itSpiritus sanctus ita e: inte%%ectu "eneratur vo%untas, et e:Cis item am!o!us proce it memoria0 1t Coc #aci%e inte%%i"ipotest, quia sine Cis tri!us per#ecta anima esse non potest\nec Corum trium unum a%iquo , quantum a suam pertinet!eatitu inem, sine a%iis uo!us inte"rum constat0 nter0

A Cuc e ea em re a te au ire esi ero0 Resp0 1t e"o ti!iprout scio, a Cuc icam0 Sicut enim Geus 7ater, Geus Fi%ius,Geus Spiritus sanctus est, non tamen tres ii sunt, se unusGeus tres Ca!ens personas\ ita anima inte%%ectus, anima

vo%untas, anima memoria, non tamen tres animae in unocorpore, se una anima tres Ca!ens i"nitates, atque in Cis

tri!us ejus ima"inem mira!i%iter "erit in sua natura noster

Page 130: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 130/201

interior Como\000 (A *U -, 3isp* puer* 7 K K, KK K&KK L)0

1ncontramos en primer %u"ar una ana%o";a entre e% Com!re O%a Trini a 0 1:p%ica que CaO >otra? trini a en e% a%ma e%Com!re, a ima"en e su *rea or, 7a re, +ijo O 1sp;ritu Santo

O, e% mismo mo o que Gios, sien o tres personas posee unaso%a natura%eza, as; e% Com!re posee una so%a a%ma con tres

i"ni a es %as cua%es son inte%ecto, vo%unta O memoria0otemos que se Ca a%tera o e% or en en e% cua% se presentan

%as i"ni a es en %a or enaci5n c%Dsica propuesta por San A"ust;n, pues %a memoria se u!ica en tercer %u"ar, ce ien osu puesto e privi%e"io a% inte%ecto0

A continuaci5n se remite A%cuino a %a 1scritura como #ormae pro!ar %o que aca!a e enunciar0 o que Ca icCo e% SeIoren e% 1van"e%io >AmarDs a% SeIor tu Gios con to o tucoraz5n, con to a tu a%ma O con to a tu mente? (Mt0 LL, ),quiere ecir con to o tu inte%ecto, con to a tu vo%unta O conto a tu memoria0 1n este pDrra#o se o!serva %a si"uientecorrespon encia

coraz5n inte%ecto

a%ma vo%unta

mente memoria

*uD% es %a raz5n e esta e:é"esis] 1n e% primer caso, %acorrespon encia entre coraz5n e inte%ecto, no es e:traIa a

A%cuino Oa que en otras oportuni a es uti%iza %a mismainterpretaci5n >Animi vero nostri naturam esse inte%%i"imusin cor e,000? (A *U -, 3e gramm* L[ 7 K K, ZX), ice en

e% 3e grammatica , una e sus primeras o!ras, O >*aeterumquis in Cac vita positus ve% crista%%ino pectore su iciatpenetrare tui ipsius Trinitatis interna mOsteria]? (A *U -,Con$esio @dei , LL 7 K K, K ZL), en %aCon$essio @dei, una

e sus ú%timas0 7or otro %a o, esta interpretaci5n tiene !aseescrituraria Oa que se %ee en e% evan"e%io e san ucas>Jesús %es ijo Ge qué os asustDis, O por qué ais %u"ar en

vuestro coraz5n a ta%es pensamientos]? ( c0 LZ, )0

1n %a tra ici5n, s5%o Mario 2ictorino interpreta e% pDrra#o conuna cierta simi%itu con A%cuino, en tanto i enti4ca a% +ijocon %a vo%unta 0 eemos en una e sus o!ras >7ater er"o,

Page 131: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 131/201

cujus est vo%untas, Fi%ius autem vo%untas est,000? (MAR - 2 *T-R -, Adversus Arium , K 7 , K [Z)0 1% resto e%os 7a res, a %a Cora e comentar e% vers;cu%o, %o pasan pora%to0 Ta% e% caso e san +i%ario e 7oitiers en su comentario a%

evan"e%io e Mateo (*#r0 SA + AR - G1 7-T 1RS,Commentarium in Matt"eum == , [ 7 X, K Z )0 1scritoresposteriores, muO cercanos a %as enseIanzas e A%cuino,escri!irDn e mo o iverso0 RD!ano Mauro, por ejemp%o, irDque en e% coraz5n se %oca%iza %a pie a (*#r0 RAEA -MAUR-, Commentarium in Matt"eum 7 K , K [L)0 oencontramos, en e4nitiva, una respuesta tota%mentesatis#actoria que e:p%ique %a correspon encia que otor"a

A%cuino a %os términos enuncia os0 o que s; resu%ta c%aro esque preten e pro!ar con un te:to evan"é%ico %a supremac;a

e% inte%ecto so!re %a memoria0*ontinuan o con e% pDrra#o cita o, presenta una prue!ateo%5"ica < psico%5"ica as; como e% 7a re "enera a% +ijo, O

e% 7a re O e% +ijo proce e e% 1sp;ritu Santo, e% mismomo o e% inte%ecto es "enera a %a vo%unta , O e am!osproce e %a memoria0 1sta vez que a e:puesta con c%ari a %aprimac;a e %a inte%i"encia so!re %a memoria, sien o ésta"enera a por aque%%a, en concurso con %a vo%unta 0

*onsi era A%cuino que esta o!servaci5n resu%ta evi ente parato os, O no s5%o para %os estu iosos, Oa que es #Dci% eenten er que sin estas tres i"ni a es e% a%ma no po rD serper#ecta0 1n este caso se trata e una ape%aci5n a% consensopopu%ar O a% senti o común a 4n e pro!ar su posici5n queresu%ta contraria a %a sosteni a por San A"ust;n0

Fina%mente, con una nueva ar"umentaci5n, e:p%ica que apesar e %a iversi a e i"ni a es, e% a%ma continúa sien ouna so%a0 *omo Gios 7a re, Gios +ijo O Gios 1sp;ritu Santono son tres ioses sino un Gios con tres personas, as; e% a%mainte%ecto, e% a%ma vo%unta O e% a%ma memoria no son tresa%mas en un cuerpo, sino una so%a a%ma con tres i"ni a es0

otemos que, en este caso, que no CaO re#erencia a a%"unaautori a , sea ésta escrituraria o patr;stica, sino que es e%mismo A%cuino quien se %a a ju ica0 a e:presi5n %atina con%a que inicia %a #rase es in icativa Ego*** prout scio0*iertamente, co%ocar a% inte%ecto O a %a vo%unta prece ien oa %a memoria es una a4rmaci5n au az en tanto imp%ica >ir

Page 132: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 132/201

mDs a%%D? e %os %;mites esta!%eci os por %os 7a res0 Sinem!ar"o, po emos encontrar te:tos a"ustinianos que anpie para a4rmar %a supremac;a e% inte%ecto so!re %amemoria ta% como %o Cace A%cuino0 7or ejemp%o, se %ee

>-mnia enim anima%ia caetera su!jecta sunt Comini, nonpropter corpus se propter inte%%ectum, quem nos Ca!emuset i%%a non Ca!ent? (SA A@UST , 3e Genesim contra

Manic"eos , K ) O en e% mismo 3e !rinitate a4rma>*o"nitione vero #acta, cum ea quae co"novimus, posita inmemoria000? (SA A@UST , 3e !rinitate , = 2, KK, K ), %o queequiva%e a ecir que %a #unci5n e %a memoria es posterior a%a acci5n e% inte%ecto0 o o!stante esto, no aparece ennin"una o!ra e% +iponense una %ista o e %as #acu%ta es e%a%ma que se inicie con e% inte%ecto, sino que siempre esepuesto serD ocupa o por %a memoria0-tros autores patr;sticos s; a%u en a un or en e %as#acu%ta es inicia o por e% inte%ecto0 San si oro ice > um

iscernit, ratio est\ um consentit, vo%untas est\ umrecor atur, memoria est? (SA S G-R-, 3e di\erentiisrerum == =, n0 X 7 , Z)0 Eeato e ié!ana,contemporDneo e A%cuino, repite en una carta a 1%ipan o eTo%e o e% or en a o por san si oro en e% 3e di\erentiis

rerum recién menciona o (*#r0 E1AT- G1 1EA A, &eteriiet sancti eati ad Elipandum epistola , , K K 7 X[, X )07ero no po emos Ca!%ar e que sea una opini5n sosteni a o"enera%iza a0 1% mismo Eeato en otro pDrra#o e su ep;sto%a(*#r0 E1AT- G1 1EA A, &eterii et*** , Z 7 X[, XLK), Ootros escritores como Fu%"encio (*#r0 FU @1 * -, 3e!rinitate , [ 7 [ , Z), *esDreo e Ar%és (*1SAR1- G1

AR 1S, Sermo [L 7 X, [L) O *%au io Mamerto(* AUG - MAM1RT-, 3e statu animae LZ 7 , LX) son4e%es a %a enumeraci5n a"ustiniana0

A%cuino e HorB, entonces, innova so!re este tema enoposici5n a una #uerte opini5n contraria sosteni a por %apatr;stica e% inte%ecto tiene un %u"ar jerDrquicamentesuperior a %a memoria en e% compuesto Cumano0 Sinem!ar"o, se trata e una primac;a jerDrquica s5%o en e%or en e %a "eneraci5n O no en e% e %a operaci5n, como

veremos ense"ui a0

>/ &as "igni"a"es "el al4a en la ,onfessio 5dei

Page 133: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 133/201

1n esta o!ra, escrita entre O Z, aparece e% tema e %asi"ni a es e% a%ma en tres ocasiones0 a primera en e%

cap;tu%o veinti 5s e %a primera parte, on e ice >@i"nens,"enitus, et proce ens, tres qui em personae, se una

su!stantia\ sicut i"nis, can or, ca%or, tria nomina, se resuna sicut memoria, inte%%ectus, vo%untas, quae separa!i%iteremonstrantur, et insepara!i%iter operantur0 Si Coc in

creaturis invenitur, qui e te *reatore inte%%i"en um est]?(A *U -, Con$* @d*, LL 7 K K, K ZL)0

1% conte:to en e% cua% escri!e es, una vez mDs, unae:p%icaci5n e% misterio trinitario0 ntenta Cacer compren era %os %ectores %a uni a sustancia% e Gios O su e:istencia entres personas para %o cua% toma como ejemp%o e% #ue"o O e%a%ma Cumana0 1n e% primer caso, aunque se trata e una so%area%i a , se uti%izan tres nom!res iversos #ue"o, c%ari a Oca%or0 1n e% se"un o caso, aunque %a memoria, e% inte%ecto O%a vo%unta pue en ser emostra os separa amente, operancon una tota% insepara!i%i a 0 Se trata e un comp%ejo eactos insepara!%emente uni os0

-!servamos que aqu; A%cuino si"ue e% or en a"ustiniano0 Sinem!ar"o, se trata e un te:to muO simp%e on e e% prop5sitono Ca si o esarro%%ar una e:p%icaci5n acerca e %a psico%o";aCumana, sino simp%emente una ana%o";a e% misterio e %aTrini a 0

1% si"uiente te:to se encuentra en e% cap;tu%o nueve e %atercera parte e %a o!ra0 eemos

2i eamus er"o si #orte in creatura inveniamus a%iqui , u!ipro!emus a%iqua tria et separa!i%iter emonstrari, etinsepara!i%iter operari0 000sicut sunt memoria, inte%%ectus et

vo%untas0 Memoria enim retinemus quo au imus, inte%%ectua"noscimus quo tenemus, vo%untate pro#erimus quoa"noscimus se quamvis Caec tria separa!i%iter nominentur,tamen nomen unius e: Cis tri!us tria operantur0 on potest

ici so%a memoria, nisi operante vo%untate, inte%%ectu etmemoria0 on potest ici so%us inte%%ectus, nisi operantememoria, vo%untate et inte%%ectu0 on potest ici so%a

vo%untas, nisi operante memoria, inte%%ectu et vo%untate0(A *U -, Con$* @d* , X 7 K K, K X)

1% o!jetivo e A%cuino a% escri!ir este pDrra#o que a e:puestoen %as primeras %;neas e% mismo preten e emostrar %a

Page 134: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 134/201

istinci5n e %as i"ni a es e% a%ma pero, a %a vez, suaccionar conjunto e insepara!%e0 1% or en que esta!%eceentre %as mismas, en to os %os casos, es e% e San A"ust;nmemoria, inte%ecto O vo%unta 0 a nove a en este caso estD

en que asi"na %as #unciones e ca a una e %as i"ni a escon %a memoria retenemos %o que escucCamos\ con e%inte%ecto conocemos %o que conservamos (en %a memoria), Ocon %a vo%unta mostramos (o ejecutamos) %o que conocemos0

H a continuaci5n rea4rma #uertemente %a uni a e acci5n e%as tres i"ni a es0

1sta secuencia e activi a es esarro%%a as por e% a%ma através e sus i"ni a es "uar a un or en crono%5"ico0 1ne#ecto, primero escucCamos O retenemos esa in#ormaci5n en%a memoria\ en se"un o %u"ar conocemos aque%%o que CemosescucCa o O, 4na%mente, mostramos %o que Cemos conoci o01n este caso %a priori a %a posee %a memoria puesto que sinsu tarea e conservar no po r;amos conocer na a ni poner%oen prDctica0 1ste pDrra#o, interpreta o e este mo o, estD ena!ierta contra icci5n con %o que Ca!;a e:puestoanteriormente en %a 3isputatio puerorum , on e %a priori ase %e otor"a!a a% inte%ecto0

20 Serra% a consi era que A%cuino no intenta en este pDrra#oesta!%ecer un or en e intervenci5n e %as i"ni a es sinoque simp%emente quiere emostrar %a necesi a mutua e %asmismas para esarro%%ar una acci5n, O e ese mo o entoncesno Ca!r;a contra icci5n0 (*#r0 S1RRA GA, KX K ) oestamos e acuer o con esa postura, Oa que resu%ta c%ara %asecuenciaci5n >retinemus quo au imus, a"noscimus quotenemus, pro#erimus quo a"noscimus?0 *onsi eramosinne"a!%e %a i ea e sucesi5n tempora% que e% autor Caqueri o seIa%ar con esta #rase O e!eremos !uscar por tantootro mo o e sa%var %a contra icci5n o, en su e#ecto,aceptar%a como ta%0

*reemos que e% principio e so%uci5n se encuentra enconsi erar %os o!jetivos que A%cuino persi"ue en ca a una e%as ar"umentaciones0 1n %a primera e4ne e% or en e"eneraci5n e %as i"ni a es >e: inte%%ectu "eneratur

vo%untas, et e: Cis item am!o!us proce it memoria?0 1n e%se"un o caso e4ne e% or en e %as operaciones que e%%as

mismas esarro%%an0 7or e%%o, en una e% inte%ecto se u!ica enprimer %u"ar O en e% otro ese puesto %o ocupa %a memoria,

Page 135: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 135/201

pero no consi eramos que se trate e esta!%ecer un or en jerDrquico o e importancia, sino que son os criterios

iversos para %a nominaci5n e %as i"ni a es0 7reten ero!tener conc%usiones e otro tipo es e:i"ir a A%cuino una

precisi5n e %en"uaje impropia e su época0 2eamos a continuaci5n e% tercer te:to que aparece tam!iénen %aCon$essio @dei >1t i eo unus est Geus, quem ita insancta Trinitate ivi imus, ut in Comine uno icimus Ca!eriin"enium, memoriam et inte%%ectum0 am in"enio invenimusquo i icimus, memoria retinemus quo ocemur, inte%%ectua vertimus qui qui no!is ve% vi ere conti"erit ve% au ire0?(A *U -, Con$* @d* , KK 7 K K, K [K)

Aqu;, %as i"ni a es que se mencionan son ingenium-memoriam- intellectum 0 A vertimos que %a vo%unta noaparece O que, en cam!io, se incorpora e% ingenium , a% que %eotor"a #unciones simi%ares a %as e% inte%ecto0

>000in"enio invenimus quo i icimus?0 *on e%ingenium encontramos %o que apren emos0 Una activi a para%e%a a %a

e %a inte%i"encia pero con una #unci5n e or en >inte%ectua%?o raciona%0 1n esta #rase resu%ta c%aro por otra parte que

A%cuino reconoce a% Com!re %a autonom;a en e% proceso e%conocimiento %os os ver!os ( invenimus Odidicimus ) estDnconju"a os en %a primera persona e% p%ura%, %o que in icaactivi a propia0 1n esto notamos una cierta oposici5n a %a

octrina a"ustiniana se"ún %a cua% e% ro% prepon erante %o jue"a Gios a través e %a i%uminaci5n e% inte%ecto0 -tro matizpara tener en cuenta es e% ver!o que uti%iza, disco , e% cua%Cace re#erencia a un apren izaje e tipo ora%, en cuantoimp%ica apren er e otro0

>000 inte%%ectu a vertimus qui qui no!is ve% vi ere conti"erit ve% au ire000?0 *on e% inte%ecto a vertimos %o que nosacontece ver o escucCar0 1n este caso %a #unci5n e% inte%ectopareciera re ucirse a %a percepci5n e atos sensoria%es0Si"ue conservan o, sin em!ar"o, %a autonom;a ta% como en e%primer caso0

>000memoria retinemus quo ocemur000?0 *on %a memoriaretenemos %o que nos es enseIa o0 1n este caso %a #unci5nque se %e otor"a a %a memoria es %a misma que en e% pDrra#oanterior conservar %o que se escucCa0 *ump%e a emDs un ro%

e >servicio? con respecto a% in"enio O a% inte%ecto, en cuanto

Page 136: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 136/201

es %a encar"a a e a%macenar %o que %e %%e"a a través eestas otras i"ni a es0 7o emos Ca!%ar entonces e unse"un o puesto a o que %a #unci5n principa% %a tiene a car"oe% in"enio o inte%ecto0

7ero por qué A%cuino uti%iza esta nueva isposici5n] 7orqué inc%uOe a%ingenium O omite a %a vo%unta ] a so%uci5ncreemos que se encuentra en %as %;neas que si"uen a% pDrra#ocita o >^ui mo o #aciemus] unqui non tria ista unasapientia in Comine possi et] Si er"o Como in una sapientiatrinum possi et nomen, quomo o non Geus omnipotens inuna ivinitate sua Trinitatis o!tinet majestatem]? (A *U -,Con$* @d*, , KK 7 K K, K [K)0

1% Com!re posee una so%a sa!i ur;a con tres nom!res0 1%o!jetivo e A%cuino en este paso e %a Con$esio @dei no eseta%%ar to as %as i"ni a es e% Com!re sino s5%o aque%%as

que Cacen a %a sa!i ur;a0 1s por e%%o que que a escarta a %a vo%unta , O es por e%%o tam!ién que incorpora a%ingenium ,aunque esto si"ni4que up%icar e a%"una manera a% inte%ecto

O a su #unci5n0 *onsi eramos que se trata e un ar"umento#orza o, que imp%ica esvirtuar en cierto mo o %o a4rma oanteriormente0 Una incoCerencia, en suma, que pue ee:p%icarse s5%o a ucien o que estamos en presencia e unte:to netamente teo%5"ico O en mo o a%"uno psico%5"ico, por%o que %as precisiones e!en esperarse para aque%%a

iscip%ina O no para esta0

;/ &as "igni"a"es "el al4a en el De ratione animae

1n e% te:to que aparece en e% 3e ratione animae acerca e%as i"ni a es e% a%ma se re8eja %a preocupaci5n e% autorpor e#en er %a uni a e% a%ma, O %o Cace a través e un

para%e%o con e% 3e !rinitate a"ustiniano0 1s c%ara aqu; %atécnica uti%iza a por A%cuino, e% cua% es 4e% a %as pa%a!ras esu maestro, en este caso San A"ust;n, pero posee tam!ién %asu4ciente autonom;a para intro ucir su propio punto e vistacuan o %o cree necesario0

*ompararemos %os os te:tos para notar sus simi%itu es Oi#erencias O proce er a %as conc%usiones0

• +e ratione ani4ae >+a!et i"itur anima in sua naturaut i:imus ima"inem sanctae Trinitatis in eo quointe%%i"entiam vo%untatem et memoriam Ca!et0 Una est

Page 137: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 137/201

enim anima quae mens icitur una vita et unasu!stantia quae Caec tria Ca!et in se0 Se Caec tria nonsunt tres vitae se una vita, nec tres mentes, se unamens consequenter utique nec tres su!stantiae sunt

se una su!stantia? (A *U -, 3e rat* anim* , e 0*urrO p0 Z , Z&L )0• +e $rinitate >+aec i"itur tria memoria, inte%%i"entia,

vo%untas0 Se Caec tria non sunt tres vitae se una vita,nec tres mentes, se una mens consequenter utiquenec tres su!stantiae sunt se una su!stantia? (SA

A@UST , 3e !rinitate =, KK, K )0

a i#erencia mDs nota!%e entre %os os te:tos es %a #orma ver!a% "abet inc%ui a por A%cuino0 a posesi5n in ica a poreste ver!o pertenece a% a%ma, O %o que es pose; o es %aima"en e %a Sant;sima Trini a , %a cua% es rea%iza a por %ainte%i"encia, %a vo%unta O %a memoria, i"ni a es quetam!ién son pose; as por e% a%ma0 n ica tam!ién e% autor e%mo o e %a posesi5n en su natura%eza\ es ecir, que %aima"en e %a Trini a #orma parte e %a misma natura%eza e%a%ma0

A continuaci5n, %ue"o e rea4rmar %a uni a e% a%ma, vue%vea e:presar que %as tres i"ni a es son pose; as por aque%%a0

otemos que ice una substantia in ican o e ese mo o que%a inte%i"encia, %a vo%unta O %a memoria estDn en %a sustancia

e% a%ma, con#orman con e%%a una so%a sustancia0 7ero, son %amisma sustancia e% a%ma] 1n opini5n e Serra% a e%%as noson %a sustancia e% a%ma, O esta aparente contra icci5n see:p%icar;a por %a e%astici a e% concepto e sustanciamaneja o por A%cuino0 1s ver a que no es e% to o c%aroeste punto en e% corpus a%cuiniano O que %a uti%izaci5n e%

ver!o "abet , in ica or e posesi5n O, por tanto, e no&i enti a con %o pose; o, %%eva a consi erar p%ausi!%e su tesis0Sin em!ar"o, es justamente esa #a%ta e c%ari a e% autor %aque no nos permite una a4rmaci5n e ese "énero queimp%icar;a sostener que A%cuino mantiene una octrina#ronta%mente opuesta a %a a"ustiniana O semejante a %aaristoté%ica sin Ca!er teni o nin"ún contacto con %as o!rasantropo%5"icas e% 1sta"irita0 Se trata sin u a e una tesisarries"a a, que otor"ar;a a A%cuino e HorB una "enia%i aen materia antropo%o";a que, e Ca!er%a pose; o, Cu!iera

si"ni4ca o un esarro%%o mDs pro#un o O espec;4co e esaiscip%ina, cosa que por cierto no ocurre0 7re#erimos ejar

Page 138: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 138/201

este punto en %a u a antes e p%e"arnos a una a4rmaci5nu osa0

• +e ratione ani4ae >^uo vero anima ve% mens ve% vita ve% su!stantia icitur a seipsam icitur\ quo veromemoria ve% inte%%i"entia ve% vo%untas icitur a a%iquire%ative icitur? (A *U -, 3e rat* anim* , e *urrOp0 Z , KK&KZ 7 K K, [ZK)0

• +e $rinitate LMemoria quippe, quae vita et mens etsu!stantia icitur, a seipsam icitur quo veromemoria icitur, a a%iqui re%ative icitur0

+oc e inte%%i"entia quoque et e vo%untate i:erim et

inte%%i"entia quippe et vo%untas a a%iqui icuntur0 2ita est autem unaquaeque a seipsam et mens et essentia?(SA A@UST , 3e !rinitate =, KK, K )0

1n esto te:tos %as i#erencias son nota!%es0 San A"ust;n tratae %as re%aciones entre %as #acu%ta es O %a sustancia en e%

primer pDrra#o, O en %os os si"uientes %as re%aciones entre%as #acu%ta es O sus o!jetos0 A%cuino Cace esto mismo en unso%o pDrra#o0

7ara San A"ust;n %a memoria, que aparece como sujeto edicitur , a quiere una importancia super%ativa en cuanto e!eser consi era a a s; misma como %a vi a, %a mente O %asustancia e% a%ma0 a misma importancia %e es reconoci a a%a inte%i"encia O a %a vo%unta 0 *a a una e %as #acu%ta es es%a vi a O %a esencia e% a%ma0

A%cuino sustituOe a %a memoria por e% a%ma como sujeto e

dicitur , otor"an o e ese mo o e% %u"ar centra% a% a%ma Ore%e"an o a %a memoria junto a %a inte%i"encia O a %a vo%untaa% pape% edignitates 0 Se trata en rea%i a e una oposici5nimportante entre %os os escritores puesto que A"ust;n Cace

e una #acu%ta %a sustancia e% a%ma, i enti4cDn o%as Ootor"Dn o%es una re%aci5n e consustancia%i a 0 1ste CecCo!ene4cia %a tesis e Serra% a e:puesta mDs arri!a, se"ún %acua% %as i"ni a es no #orman parte e %a sustancia e% a%ma,pero insistimos en que no CaO por parte e A%cuino unpronunciamiento e:p%;cito acerca e %a istinci5n rea% e %as#acu%ta es e% a%ma0

Page 139: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 139/201

+e ratione ani4ae L7roin e Caec tria eo sunt unum quouna vita una mens una est su!stantia000? (A *U -, 3e rat*anim* , e *urrO p0 Z , KZ&K[ 7 K K, [ZK)0

+e $rinitate L^uo circa Caec tria eo sunt unum quo una vita, una mens, una essentia000? (SA A@UST , 3e !rinitate =, KK, K )0

as i#erencias entre %os os te:tos se re ucen a% ver!o est que incorpora A%cuino O %a sustituci5n que Cace e substantiapor essentia 0 1n e% primer caso, %as imp%icancias que acarreaes que mientras San A"ust;n rea4rma %a consustancia%i a e%as #acu%ta es O %a sustancia e% a%ma, A%cuino u!ica e%principio e uni a e %as i"ni a es no en e%%as mismas,sino en %a uni a sustancia% e %a vi a O e% esp;ritu0

a raz5n por %a cua% uti%iza e% términosubstantia en %u"ar eessentia es porque reserva ésta e:c%usivamente a Gios (*#r071R1T- R 2AS, L L Z&K )0

+e ratione ani4ae< et qui qui a%iu a seipsa sin"u%aicuntur, etiam simu% non p%ura%iter, se sin"u%aritericuntur eo vero tria, quo a se invicem re#eruntur0 am

memoria a%icujus est memoria, et inte%%i"entia a%icujus estinte%%i"entia, et vo%untas a%icujus est vo%untas et Caec a seinvicem re#eruntur0 Se in Cis tri!us unitas quae am est

nte%%i"o me inte%%i"ere, ve%%e et meminisse\ et vo%o meinte%%i"ere et meminisse et ve%%e et memini me inte%%i"ere et

ve%%e et meminisse0 1t sic in sin"u%is sin"u%a capiuntur(A *U -, 3e rat* anim* , e *urrO p0 Z , K[&L , Z , K&[7 K K, [ZK)0

+e $rinitate et qui qui a%iu a se ipsa sin"u%a icuntur,

etiam simu%, non p%ura%iter, se sin"u%ariter icuntur0 1o verotria, quo a se invicem re#eruntur quae si aequa%ia nonessent, non so%um sin"u%a sin"u%is, se etiam omni!ussin"u%a\ non utique se invicem caperent0 eque enim tantuma sin"u%is sin"u%a, verum etiam a sin"u%is omnia capiuntur0Memini enim me Ca!ere memoriam, et inte%%i"entiam, et

vo%untatem\ et inte%%i"o me inte%%i"ere, et ve%%e, atquememinisse\ et vo%o me ve%%e, et meminisse, et inte%%i"ere,totamque meam memoriam, et inte%%i"entiam, et vo%untatemsimu% memini0 ^uo enim memoriae meae non memini, nonest in memoria mea0 iCi% autem tam in memoria, quam ipsa

Page 140: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 140/201

memoria est0 Totam i"itur memini0 tem qui qui inte%%i"o,inte%%i"ere me scio, et scio me ve%%e qui qui vo%o qui quiautem scio memini0 Totam i"itur inte%%i"entiam, totamque

vo%untatem meam memini0 Simi%iter cum Caec tria inte%%i"o,

tota simu% inte%%i"o? (SA A@UST , 3e !rinitate =, KK, K )01n este %ar"o pDrra#o A%cuino a4rma que %o que se ice enre#erencia a ca a una e %as i"ni a es se %o ice en mo osin"u%ar O no p%ura%, O en tanto son tres en cuanto se tomanen re#erencia una e %a otra0 a memoria es, en e#ecto,memoria e a%"o, O %a inte%i"encia es inte%i"encia e a%"o, O %a

vo%unta es vo%unta e a%"o, O estas tres i"ni a es Cacenre#erencia una a %a otra0 7ero en e%%as CaO una cierta uni a

Oo sé que entien o, que quiero O que recuer o\ O Oo quieroenten er, recor ar O querer, O recuer o e enten er, equerer O e recor ar0 As;, en ca a una e e%%as estDncompren i as tam!ién to as %as otras0

1n este caso %a simi%itu con %o e:puesto por san A"ust;n esprDcticamente tota%0 as i"ni a es estDn en re%aci5n con suso!jetos respectivos O con e%%as entre s;, #orman o e esemo o una uni a , unitas =uaedam 0 Se trata e una uni aase"ura a por una única vi a, una vita \ e una uni a eacci5n que se a por %a intervenci5n e ca a una e %asdignitates so!re e% conjunto e %as operaciones, >inte%%i"o meinte%%i"ere, ve%%e et meminisse?0 +ace re#erencia a unacooperaci5n mutua e %as i"ni a es entre s;, e unaconcertaci5n e %as tres, ca a una o!ran o O cooperan o en%o que se re4ere a sus operaciones, > nte%%i"o me inte%%i"ere,

ve%%e et meminisse\ et vo%o me inte%%i"ere et meminisse et ve%%e et memini me inte%%i"ere et ve%%e et meminisse?*

A%cuino Ca corre"i o rea%mente a san A"ust;n] 1ncontramosi#erencias nota!%es, ta%es como jerarquizar e mo o iversoa %as i"ni a es, u!ican o en primer término a %a

inte%i"encia en %u"ar e %a memoria, o %a aparente no&i enti4caci5n e %as i"ni a es con %a sustancia e% a%ma0 opo emos preten er que nuestro autor asumiera una postura

e e:p%;cito en#rentamiento a% +iponense no se %o permit;a nisu cu%tura ni %as isposiciones can5nicas a% respecto0 1s

ecir, que cua%quier i#erencia e!;a ser e:presa a concui a a suti%eza O iscreci5n0 1sto %o rea%iza A%cuino e HorB

%o cua% posee importante mérito O nos permite a4rmar queposee pensamiento aut5nomo O un cierto "ra o e

Page 141: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 141/201

ori"ina%i a octrina%0 7ero, insistimos, %as i#erencias no sonpronuncia as O se re ucen en mucCos casos a variaciones ematices0

Sin em!ar"o, consi eramos arries"a o a4rmar, como %o CaceSerra% a (S1RRA GA, KX KZ[), que A%cuino es consciente

e poseer una >auténtica competencia en psico%o";a?,a4rmaci5n CecCa en !ase e a%"unas #rases escritas por é%mismo en sus cartas, ta%es como >#ecissem, si me tanto8a"rare in"enio nossem, in tam ar uas rationes i"nee:p%anare posse con4 erem? (A *U -, 3e rat* anim* e 0*urrO p0 X, & 7 K K, [ X) o >+aec ti!i, cCarissime 4%i,Fri u"ise, citato sermone ictavi, ne i"narus Cujus tripartitaerationem esses, quia omni!us usitata est, se a paucisinte%%ecta? (A *U -, Ep0 K )0 1n %a maOor;a e %os casosno se trata mDs que e >#5rmu%as? usa as en e% "éneroepisto%ar a %o %ar"o e to o e% Me ioevo O no re8ejan e%pensamiento ;ntimo e% autor (*#r0 1* 1R^*, KXZ[ [ & )0

A%cuino s; posee conciencia e ser e% encar"a o e cump%iruna misi5n e primer or en entro e %a cristian a naciente!ajo e% imperio e *ar%oma"no\ una misi5n que compren e

e!eres po%;ticos, pastora%es O tam!ién aca émicos, O pore%%o se permite escri!ir trata os teo%5"icos O irimir, junto a

otros personajes, %a controversia a opcionista0 7ero nocreemos que pue a ser consi era o un especia%ista enpsico%o";a0 *onsi eramos en cam!io que Ca si o capaz epresentar a%"unas i eas propias en ese campo, sinpro#un izar%as ni justi4car%as emasia o, #ruto e susre8e:iones persona%es a %as cua%es pu o e icarsep%enamente s5%o en %os ú%timos aIos e su vi a, cuan o %o"raa%ejarse parcia%mente e %as preocupaciones e %a corte e

Aquis"rDn0

Re?erencias i liogr cas

*!entes

A *U -, Adversus Elipandum !oletanum , 7 K K, L K&L K0

Con$esio @dei, 7 K K, K L &K X 0

3e grammatica , 7 K K, Z&X K0

Page 142: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 142/201

3e ratione animae , 7 K K, [ X&[ZX0 1 ici5n cr;tica A *U , 3e ratione animae 0 A te:t itC intro uction, critica%apparatus, an trans%ation0 A tCesis presente to tCe Facu%tO o# tCe"ra uate scCoo% o# *orne%% UniversitO #or tCe e"ree o# Goctor o#7Ci%osopCO !O J0J0 *URRH, June KX[[ (UniversitO Micro4%ms, nc0, Ann

Ar!or, MicCi"an)0 3isputatio puerorum , K K, X &X X0

Epistolae , M@+, Epistolae ]arolini Aevi , t0 , 10G€1MM 1R (e 0), Eer%;n, K X 0

%nterrogationes et responsiones in Genesin , 7 K K, K &[X0

'ita sancti Ric"ardi \ 7 K K, [ K&[X 0

SA A@UST , 3e Genesi ad litteram , e 0 @i%%es 7e%%ar , Au"ustinus,7a%ermo, KXXK0

3e !rinitate , ** A0

E1AT- G1 1EA A, &eterii et sancti eati ad Elipandum epistola ,7 X[, X &K 0

*1SAR1- G1 AR 1S, Sermo [L\ 7 X, K X&K [Z0

* AUG A - MAM1RT-, 3e statu animae , *S1 KK0

FU @1 * -, 3e !rinitate , 7 [ , ZX & 0

S0 + AR - G1 7- T 1RS, Commentarium in Mat"eum , 7 X, XK &K 0

SA S G-R-, 3e natura rerum , 7 , X[ &K K[0

MAR - 2 *T-R -, Adversus Arium , 7 , K X&KK 0

RAEA - MAUR-, Commentarium in Mat"eum , 7 K , L &KK [0

%i liogra?Fa sec!n"aria

1* 1R^*, Jacques, 1e genre +pistolaire au Moyen Age , en >Revueu MoOen A"e atin? L (KXZ[), pp0 [ & 0

71R1T- R 2AS, Ru!én, El pensamiento antropológico de Alcuino de^or( , 1:cerptum e: issertatione octora%i 7onti4cia Universitatem a

S0 TComa Aquinate in Ur!e0 Roma, L L0

Page 143: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 143/201

Elementos de @loso$9a en el epistolario de Alcuino de or( , en >7atristica et Me ieva%ia? == (L L), pp0 Z&K 0

S1RRA GA, 2incent, 1a p"ilosop"ie de la personne c"eD Alcuin ,ouve%%e 1 itions atines, 7ar;s, KX 0

Un 7equeIo @ran 7ro!%ema e %a +istoriaMe ieva% a Revue%ta e% Arra!a% (Ra!a ) e*5r o!a ( K ) O %a Toma e *reta en e% L d

A Sma%% Ei" 7ro!%em in Me ieva% +istorO tCe Revo%t o# Arra!a% e *or o!a ( K ) an tCe conquest o# tCe s%an o#

*rete in L(iego 4elo :arrasco

#Cni.ersidad 'dol3o &ba e5-

Resumen $l presente art=culo aborda una temática que podr=a parecer marginal en el conte6to dela historia medie.al, esta es la e6pulsión de los con!urados cordobeses tras la He.uelta

del 'rrabal de :órdoba #D)D- J la toma de la &sla de :reta en el DPE por los mismos" <oobstante, adquiere importancia al momento de .eri3icar las implicancias que tendrá enlas 3uturas relaciones que se estable5can en el mediterráneo oriental, cuando este se

trans3orme en un"Lago Musulmán" as= denominado por Nenri Birenne que impediráel libre tránsito de las embarcaciones bi5antinas, obligando al &mperio utili5ar todo su

mane!o diplomático para poder superar ésta situación"

Abstract7he present article deals Lith a topic might appear o3 marginal importance in the

conte6t o3 medie.al historJ, thas is, the e6pulsion o3 the :ordoban conspirators a3ter theHe.olt o3 'rrabal de :ordoba #D)D- and their conquest o3 the &sland o3 :rete in DPE,

<e.ertheless, it becomes important Lhen one reali5es the implications in the $astern4editerranean, Lhen this area Las trans3ormed into a 4oslem %aKeR Mas it has beencalled bJ Nenri Birenne" Shich Lould pre.ente the 3ree transit o3 IJ5antine shipping,3orcing the $mpire to emploJ all o3 its diplomatic abilities to deal Lhit the situation"

Presentación

$l traba jo que aqu; se presenta, in a"a O pro#un iza en unapro!%emDtica que, a simp%e vista, po r;a parecer ais%a a, noo!stante, %a investi"aci5n Cist5rica siempre nos a!re amp%ioscaminos para arnos cuenta que, en "enera%, %os CecCostienen una rea% concatenaci5n en e% conte:to en e% que

esenvue%ven0 Ser;a un tra!ajo estéri%, Cacer un es#uerzo s5%ocon %a 4na%i a e recopi%ar atos a pilándolos, sin apreciar el.erdadero .alor que re.iste la llamada .isión de con!unto" 9obre esta temáticahemos dialogado latamente con el estimado pro3esor 9r" ilberto NarrisIucher, quienrepite incesantemente J concuerdo con él que lo importante

Page 144: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 144/201

no es que nuestros alumnos cono5can los datos por conocerlos, sino que, más bien, .isualicen las problemáticas históricas en su con!unto J no aisladamente"9i utili5áramos la clásica nomenclatura de Gernand Iraudel #)*TD P-,dir=amos que nos encontramos ante una coJuntura histórica, la cual tendrá pro3undas implicancias en la larga duración histórica; cirscunscribiéndonos al per=odo medie.al"

$ntre las di3icultades con que nos encontramos al en3rentar un traba!o de estanaturale5a están, por un lado, la escase5 de documentos, J por otro, lo cr=pticoque resulta el tema puesto que in.olucra el estudio de otra ci.ili5ación, lo cuale6ige entrar a comprender otras 3ormas de .ida J AmentalidadA"

Antecedentes

$l $mirato &ndependiente" %as re.ueltas, la pugna por el poder J la lucha porla consolidaciónpol=tica"

:onstituido en una pro.incia independiente del :ali3ato de Oriente al cual enel principio respetará sólo en el plano religioso, para luego abandonar todarelación con3orme pase el tiempo el $mirato de :órdoba se constituirá en un poder alterno J di3erente, estableciendo las bases para una consolidaciónadministrati.a J económica, de la cual go5ará durante el per=odo del :ali3atode :órdoba #c3 (OUV, )*WT PTD ++X; H&C H&C, 4 et 'l, 7" &&, )*E* P8 TW' C'(O, 7" &, )*+W WXW WP8; 'H&1, 7" &&&, )*DP )* P8; :N$@<$, )*DXP8 8D; 4'H7Y<, 7" &&, )*DE PXW PPX; %$Z& BHOZ$<['%, 7" &Z, )*+E T)P+D-"

$ste poder independiente será desde el emirato de al NaKam #E*T DPP-, quiense encargará de lle.ar él mismo la oración ritual de los .iernes" $s as= que eldébil .=nculo e6istente con el :ali3ato 'bbassi la llamada A3icción :ali3alAserá sólo nomimal más que de dogma #(OUV, )*WT 8TP-"

9in embargo, el establecimiento de una base sólida que sustentara laconstrucción del que posteriormente será el :ali3ato de :órdoba no estu.oausente de grandes problemas"

$stos se originaron en los comien5os de la etapa independiente, con 'bd alHahman #E+T EDD- quien, en los inicios de su administración, tu.o queen3rentar una serie de desórdenes internos, producto de la desorgani5ación Jlas ansias de poder de las cuales 3ueron .=ctimas los emires dependientes deOriente" %a problemática que aqu= se cita cobra importancia sobre tododesde el per=odo de los sucesores de 'bd al '5i5 &bn 4usa #E)W E)T- quecomprende desde el E)T hasta E+T, etapa que coincide con la crisis socio pol=tica que a3ecta a el gobierno central CmaJJa en (amasco" $n talescircunstancias, $spa a estaba demasiado le!os del centro del &mperio para que

Page 145: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 145/201

le 3uera prestada mucha atención, J 3ue abandonada a merced de los in.asoresque luchaban entre si por la supremac=a del poder" $sta situación pro.ocócon3usiones, partidismos J guerras sangrientas #:N$@<$ )*DX P)-"

$stando en el poder, 'bd al Hahman & asumió una pol=tica de moderación Jmagmanimidad, controlando las sediciones internas a las cuales se adher=an

en gran número Jemen=es J beréberes descontentos por el trato que se lesdaba #:N$@<$ )*DX P+-" 9in embargo, aunque pudo controlar estos problemas los que se trans3ormaron en una constante durante gran parte de lahistoria de al \ndalus se le presentaron otros de igual magnitud, como3ueron, por e!emplo, el a.ance de los reinos cristianos del norte, J lasrebeliones de 7oledo #ET)- J de Ie!a #ET8-, estas últimas instigadas porenemigos del régimen CmaJJa #:N$@<$ )*DX PT; %$Z& BHOZ$<['%, 7"&Z, )*+E E) EP-"

'unque este emir lle.ó a cabo una pol=tica de apaciguamiento con3iando elgobierno de las pro.incias a personas leales J capaces #:N$@<$, )*DX PT-,las relaciones internas siguieron siendo tensas entre los grupos di.ergentes Jreacios a apoJarlo, as= como también los que se consideraban discriminados por moti.os raciales, ante la preponderancia que asum=a la ra5a árabe en laconducción del emirato"

%as luchas por el poder continuaron, incluso la elección de Nisham & #EDDE*T- hi!o de 'bd al Hahman estu.o llena de .icisitudes, debiendo de3endersu t=tulo ante su propio hermano 9ulaJnam quien no se con3ormaba con ladecisión de su padre #'cerca de la lucha por el Aanillo del emiratoA, .éase,:N$@<$, )*DX PT-" $sta pugna se mantu.o durante casi un a o; además,.ol.ieron a resurgir los antiguos problemas que aque!aron a su padre, peroahora reno.ados J con más 3uer5a" %a constante surgencia de problemassociales 3ue lo que de3inió su pol=tica de control r=gido, re3or5ándola con laaplicación se.era de la leJ islámica #:N$@<$, )*DX PT-" (e hecho, es en este per=odo cuando se reempla5a la doctrina de la $scuela de (amasco al 'L5a]t por la 4aliK="

%a doctrina 4aliK= se di3undió en $spa a gracias al 3a.oritismo que leotorgaron Nisham J su hi!o al NaKam" $l primero permitió el ingreso de ésta,mientras que el segundo 3ue el que decidió que los cadies #!ueces- J los demásmagistrados, tanto en :órdoba como en el resto del pa=s, habr=an de dictar susresoluciones basándose en la doctrina de esta nue.a escuela !ur=dica"

%a $scuela 4aliK= 3ue 3undada por 4aliK ibn 'nas, quien murió en 4edina#c"E*+ E*T-" $n sus ense an5as establec=a la aplicación práctica del derechoreligioso, tal como hab=a sido 3i!ado en la 9unna" 9u obra 3undamental 3ue el

al 4uLatta] #el camino allanado- #ahora en Iiblioteca Zirtual-; éste sedi3und=o por gran parte del occidente musulmán, mientras que las otras tres

Page 146: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 146/201

escuelas la 9hai3i]=, la Nana3= J la Nanbal= que di3er=an más que en simplesdetallas, en cuestiones de método se .an a implantar en el mundo musulmánortodo6o" #%$Z& BHOZ$<['%, 7" &Z, )*+E *T *E; H&C H&C, 4 et 'l, 7" &&,)*E* PD; 4'H7Y<, 7" &&, )*DE PXE-"

Nisham nombró como sucesor a su hi!o al NaKam, quien gobernó desde elE*T al DPP J que al igual que su padre se .io en3rentado a una serie de problemas para hacer e3ecti.o su nombramiento #<os re3erimos a su lucha por ganar el derecho al trono, para lo cual debió combatir con .arios otros pretendientes en .arios lugares de al \ndalus, incluidos sus dos t=os ]'bd'llah J 9ulaJnam, que se hallaban e6iliados en \3rica" Zéase :N$@<$, )*DXPE-"

%os cercanos con3lictos que sostu.o con su 3amilia, hicieron que se re3ugiara

en los conse!os de sus gobernadores, desconociendo as= los de su 3amilia J delos cortesanos #:N$@<$, )*DX PE-" 9u gobierno estu.o marcado por unagran austeridad J caracteri5ado, principalmente, por su concepción de !usticiaJ su capacidad de decisión #'H&1, )*DP P)-" (urante su administración, sededicó casi e6clusi.amente a reprimir las re.ueltas organi5adas por los beréberes, los mulad=es J los mismos árabes discon3ormes con su mandato#:N$@<$, )*DX PE;R^"""_ %a e!ecución de muchos de los principaleshabitantes de la ciudad le hi5o odioso a la población^"""_R&I< 'l '7N&H",`amil 3i l 7ari!, en 4$%O, )**D D*"Originalmente en 9'<:N$U '%IOH<OU, 7" &, )*TX )P* )PE-"

$n e3ecto, consciente de la tendencia a las re.ueltas en las pro.incias,introdu!o un e3ica5 sistema de espiona!e, manteniendo en las puertas del palacio mil caballos J esp=as permanentes dispuestos a actuar contra cualquier intento de rebelión; J, en su e!ército empleo unos +XXX escla.os que nohablaban árabe, a los que llamaba mudosR #:N$@<$, )*DX PE-" 7odo esteaparata!e ten=a como 3inalidad so3ocar las sediciones internas, procurandoinstaurar un orden que permitiera consolidar una estabilidad, J as=, 3inali5ar laseguidilla de re.ueltas iniciadas en los albores del emirato" 9in embargo, la3uer5a con que resurg=an los desórdenes no de!aba tiempo a la tranquilidad" $se3ecti.amente en este per=odo cuando se produce la re.uelta del 'rrabal#rabad- de :órdoba una de las más recordadas en la historia de al \ndalus "$sta tendrá hondas repercusiones en sucesos posteriores, sobre todo en elinicio de las relaciones diplomáticas entre al \ndalus J el &mperio Ii5antino"

La revuelta del Arrabal (Rabad) de Córdoba (8 8)

%a 3isonom=a urbana de :órdoba hab=a cambiado notablemente desde elgobierno de 'bd al Hahman &" %a que una .e5 3ue un centro importante

durante la dominación .isigoda, incrementaba ahora su población con lallegada de árabes .enidos de Oriente, de &3riKiJa J de los beréberes .enidos

Page 147: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 147/201

del 4agreb #%$Z& BHOZ$<['%, 7" Z, )*+E )XT-" Broducto de ésto laciudad e6perimentó trans3ormaciones en su tra5ado urbano, además deampliaciones en los principales edi3icios" 's=, en el ED+ se comen5ó lareconstrucción de la me5quita #%$Z& BHOZ$<['%, 7" Z, )*+E )XT-, lo cual permitió dar cabida a una maJor cantidad de 3ieles" %a me5quita en uncomien5o ten=a una capacidad estimada para alrededor de )X"TWP 3ieles" :onlas ampliaciones e3ectuadas por 'bd al Hahman && esta se aumento a T"*8T3ieles más, lo que daba una capacidad total de )E"+ED 3ieles" $sto es muJimportante para .isuali5ar cual hab=a sido el incremento demográ3ico de:órdoba al cabo de unos pocos a os, lo cual permite establecer que al\ndalus comen5aba a adquirir importancia, trans3ormándose de a poco enuna metrólpolis" #Zéase %$Z& BHOZ$<['%, 7" Z, )*+E 8W+ 8*8-"

Bor otra parte, desde que Nisham & restituJó el puente romano sobre el

uadalqui.ir, no e6isteron obstáculos para que la ciudad se e6tendiera a laotra orilla" Gue ah= donde se 3ormó un arrabal #rabad- muJ poblado, que see6tend=a desde la ribera del r=o hasta los alrededores de una aldea .ecina,9haqunda la antigua 9egunda #%$Z& BHOZ$<['%, )*+E )XT-"

$ste arrabal se encontraba muJ pró6imo a la me5quita maJor J al Balacio delos $mires ambos a la orilla del uadalqui.ir J separados por una peque acalle llamada 4ahachcha ]u5ma por lo tanto, muchos cordobeses quetraba!aban en la sede de gobierno encontraban cómodo instalarse en aquellugar #%$Z& BHOZ$<['%, )*+E )XT; S'77, )**E W)-"

7ambién habitaban el rabad una serie de grupos más pobres, los cualescon.i.=an con la aristocracia árabe" $sta situación pro.ocó que con el tiempoel arrabal se trans3ormara en el centro de una oposición alimentada J a.i.ada por la poca 3le6ibilidad, el carácter impulsi.o J la !usticia con 3recuencia untanto sumaria del 9oberano" 7ambién habitaban el rabad una serie de gruposmás pobres, los cuales con.i.=an con la aristocracia árabe" $sta situación pro.ocó que con el tiempo el arrabal se trans3ormara en el centro de unaoposición alimentada J a.i.ada por la poca 3le6ibilidad, el carácter impulsi.o

J la !usticia con 3recuencia un tanto sumaria del 9oberano! #%$Z&BHOZ$<['%, )*+E )XT; S'77, )**E W)-!

$6ist=a, desde el comien5o del gobierno de al NaKam & malestar en todos losgrupos sociales con respecto a la actitud despótica, .iolenta J orgullosa que élmanten=" ^ _ comen5ó a rodear :órdoba con un recinto 3orti3icado,guarnecido de 5an!as; acuarteló a la caballer=a en la puerta de su palacio,donde hab=a siempre una tropa armada, J aumento el número de susmamelucos" ^ _ #&I< '% '7N&H,#n")T- D*-"

Page 148: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 148/201

(e ah= que un grupo de notables de :órdoba entre los cuales hab=a .ariosal3aqu=es tramaron una con!ura para derrocar al emir J sustituirlo en el trono por 4uhammad ibn al Qasim, primo del soberano"

$ste CmaJJa 3ingió aceptar J, en cambio, entregó una lista con todos loscon!urados a al NaKam, quien el mismo d=a los hi5o aprehender paracondenarlos a morir cruci3icados #:N$@<$, )*DX PE; %$Z& BHOZ$<['%)*+E )XE-"

'l conocerse la sentencia , :órdoba reaccionó con gran temor, Ja que erasabida la e6istencia de grupos reaccionarios clandestinos, los cuales desdeahora estar=an ba!o la atenta .igilancia de los esp=as de emir" 9in embargo, esteescarmiento no terminó con las protestas al interior del arrabal J, de cuando encuando, resurg=an mo.imientos sediciosos que .ol.=an a ser so3ocados por al

NaKam" Cno de estos se declaró en el D)D, cuando una serie de al3aqu=es semostraron insatis3echos por el poco crédito J limitación que se daba a su poder en la corte #:N$@<$, )*DX PE; %$Z& BHOZ$<['% )*+E )XD-" &bn@aldún establece que

'l comien5o de su gobierno, al NaKam se hab=a dedicado a los placeres, porlo que se concentraron en contra suJa las gentes cultas J p=as de :órdoba,como VahJa ibn VahJa al %aJti, 7alut al Gaquh J otros más" $sta gente lenegó obediencia J se le apartaron, eligiendo como !e3e a 4uhammad ibn alQasim, que era uno de los t=os de NishamR"

#$n todo lo que se re3iere a los relatos hechos por historiadores árabes, es posible encontrar errores o datos que se prestan a con3usión" $sto es debido alcarácter indirecto que poseen las 3uentes J, además, a la de3ormación quesu3re la in3ormación al ser los hechos transcritos tal J como aparecen, sinreali5ar una hermenéutica al documento"

$n el caso del relato que presenta &bn @aldún, nos muestra cómo hechosanálogos la re.uelta del DXT J la del D)D, debido a que los persona!es quenombra son los mismos" $sta caracter=stica de la historiogra3=a musulmana deal \ndalus, lle.ó a errores a conspicuos arabistas como (OUV" 9in embargo,%$Z&BHOZ$<['% logró establecer que e3ecti.amente e6isten dos con!urasdi3erentes J que ambas responden eso s= a un sentimiento de incon3ormidadcon respecto a las prácticas J abusos de al NaKam- #&I< @'%( <, )*WE)WP )W8-"

9in embargo, los problemas no comen5aron en ese momento , sino cuando unguardia del emir acabó con la .ida de un espadero ni o #:N$@<$, )*DX PE;%$Z& BHOZ$<['% )*+E ))D- ^ _ A' ádase a todo ello que un mameluco

del pr=ncipe lle.ó su espada a casa de un bru idor para hacerla limpiar, Jcomo éste la remitiera a su due o más tarde de lo con.encido, el mameluco

Page 149: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 149/201

tomo la espada J golpeó con ella al obrero hasta de!arle muerto ^ _A #&I< 'l'7N&H, )**D D* *X-"

$sto sucedió en el instante en que al NaKam & hab=a salido a ca5ar" :uandoregresó encontró en :órdoba una gran muchedumbre pidiendo su destituciónJ dirigiéndose armada al 'lcá5ar :N$@<$, )*DX PE-; ante esta situacióndecidió ordenar a sus !inetes que prendieran 3uego a los edi3icios de losarrabales" A9alió entonces #el amir- a combatirlos J los .enció, destruJendosus casas J sus me5quitasA#en &I< @'%( <, )*WE )WP, J .éase tb":N$@<$, )*DX PD; %$Z& BHOZ$<['%, )*+E )X*; ($ %'9 :' & '9,)*WE )D*" :3r ^ _ ABor orden suJa, su sobrino paterno CbaJd 'llah hi5ouna salida por una brecha abierta en la muralla J con sus tropas atacóinesperadamente de 3lanco a la gentes del 'rrabal e incendió sus casas, Jentonces, aquellas huJeron tras un .iolento combate ^ _A" &I< 'l '7N&H,

)**D *X- %a estratagema tu.o é6ito J la gente se retiró cuando .io sus hogares enllamas" %a guardia de al NaKam persiguió a los rebeldes J mató a más de)X"XXX #:N$@<$, )*DX PE-" 7res d=as duró aquella matan5a, la que al NaKamterminó por conse!o de sus secretarios, pues sus .erdaderos deseos eran acabar con todo el arrabal" ' los pocos d=as dictó su sentencia

7rescientos notables entre los sobre.i.ientes del mot=n ser=an e!ecutados J puestos en cru5; los demás habitantes del 'rrabal conser.ar=an su .ida con lacondición de salir inmediatamente de :órdoba, el 'rrabal mismo ser=aarrasado, J su solar roturado J sembradoR #:N$@<$, )*DX PE-"

:on respecto al número de principales asesinados, las 3uentes J la bibliogra3=ae6agera las ci3ras Ja sea, en el caso de las primeras, que tienden a aumentarlas ci3ras para darle maJor importancia al hecho, J, en el caso de las segundas,Ja que muchas .eces repiten las in3ormaciones sin un traba!o preocupado Jcentrado en las 3uentes"

&bn 'l 'thir establece que ^ _ luego se detu.o a treinta de los másnotables de entre ellos; se les e!ecutó J se les cruci3ico cabe5a aba!o" Vdurante tres d=as, los 'rrabales de :órdoba su3rieron muertes, incendios, pilla!es J destrucciones ^ _R #&I< 'l '7N&H )**D *X-

$l é6odo comen5ó casi de inmediato, un grupo 3ue a buscar sitio a 7oledo J lamaJor=a decidió cru5ar el mar, instalándose en las costas mediterráneas de\3rica, pre3erentemente en Ge5 #4arruecos-" A(ispersáronse #los suble.ados-,quienes se trasladaron a Ge5 en la costa #a3ricana-A" #&I< @'%( <, )*WE)WP; .er tb" ($ %'9 :' & '9, )*WE )*); :N$@<$, )*DX PD; (OUV,

)*WT 8E8; %$Z& BHOZ$<['%, )*+E )X*-" $sta ciudad era ocupada en gran parte por beréberes, siendo la llegada de estos cordobeses un gran aliciente

Page 150: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 150/201

para su pr=ncipe regente &dris && Ja que de esta 3orma la ciudad sedesberberi5ar=a #%$Z& BHOZ$<['%, )*+E ))X )))-"

La toma de Creta en el 8"#

Otro grupo de cordobeses tomó rumbo hacia $gipto, desembarcando cerca de'le!andr=a #&I< @'%( <, )*WE )WP, 4$%O, )**D D*, Originalmente en9'<:N$U '%IOH<OU, )*TX )PD )P*; 9'<:N$U '%IOH<OU, )*DXPT 8); %$Z& BHOZ$<['%, )*+E ))); :N$@<$, )*DX PD; (OUV, )*WT8E8; ($ %'9 :' & '9, )*WE )*X-" ^ _ llegaron algunos de estosdesterrados hasta 'le!andr=a, que adoptaron para su morada, contribuJendo alcrecimiento de su cultura" %legaron a ser tantos en su nue.a ciudad, quelograron hacerse due os de ella J la erigieron independiente, hasta que se presento 'bd 'llah ben 7ahir, según tenemos narrado en la historia de la

dinast=a abbas=, en los d=as del :ali3a 'l 4anum ben al Ba6id, J les hecho dela re3erida ciudad, mediante la entrega de una suma J la obligación detransportarles a la isla de :reta^ _A #'% <CS'H&, #n"8W- *P-"

9egún las 3uentes, éstos har=an sido unos )+"XXX re3ugiados" $ste dato no hasido ni cuestionado ni desmentido por la historiogra3=a , tanto tradicionalcomo moderna #c3"(OUV, )*WT 8E8; :N$@<$,)*DX PD-"

'pro.echando la comple!a situación por la que atra.esaba $gipto M debido ala lucha e6istente entre los di3erentes gobernadores nombrados por los :ali3as'bbassies , los andaluces decidieron entenderse con la tribu árabes mas poderosas #(OUV, )*WT 8E8-, no obstante, una .e5 que se sintieron seguros Junidos , emprendieron el ataque conquistando 'le!andr=a" A$n esta#'le!andr=a- se instaló una cantidad de ellos #rebeldes- los cuales seinsurreccionaron #contra la autoridad local-" '.an5ó a reducirlos ]'bd 'llahibn 7ahir, gobernador de $gipto, quién tomo la ciudad J los hi5o cru5ar a laisla de :reta, como Ja se ha dicho #sic-" %os emigrados ten=an por caudillo a'bu Na3s Cmar al Ialluti, quien continuó gobernándolos J cuJos hi!ossucediéronle en el mando hasta que los 3rancos les quitaron #la &sla-A" #&I<@'%( <, )*WE )W8; c3" 7b" %$Z& BHOZ$<['%, )*+E ))8 ;:N$@<$,)*DX PD; (OUV, )*WT 8EW-"

$sta situación se e6tendió hasta el DPE, cuando 3ueron e6pulsados por 'bd'llah &bn 7ahir M eneral del :ali3a 'l 4anum quién les e6ig=o que nodesembarcaran en ningún otro puerto 'bbassi" #(OUV, )*WT 8E8;:N$@<$,)*DX PD-"

$6pulsados de $gipto, decidieron hacer una correr=a por :reta M posesión del&mperio Ii5antino, en donde establecieron una dinast=a liderada por 'bu

Na3s Cmar al Iallut= , la que se .io 3a.orecida por la ine6istencia de un poder na.al que pudiera hacer 3rente al arrebato de una posición estratégica

Page 151: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 151/201

que permit=a el control J 3luide5 de las relaciones comerciales, J de losintereses geopol=ticos que el &mperio ten=a en el 4editerráneo Oriental"#4'&$H, )*E* ))-"

%a conquista árabe de islas tan importantes M desde el punto de .istaestratégico como 9icilia J :reta, coinciden con la decadencia de las 3uer5astanto na.ales como terrestres #4'&$H, )*E* ))- de Ii5ancio, el cual no pudohacer 3rente a la $amena%a musulmana& que, incluso, hab=a establecidoasentamientos urbanos como la ciudad de Habt Mel :handa6" %a situación setorno comple!a, Ja que los emigrados se establecieron para no retirarse J setrans3ormaron en un peligro para la na.egación J el comercio; esto escomentado por el cronista 'l <uLari quien establece que los emigradoscordobeses culti.aron la isla ^ _ armaron cuarenta barcos e in3estaron consus correr=as todas las islas de su circuito, pró6imas a :onstantinopla"

Benetraban en la maJor parte de las islas re3eridas, cogiendo en ellas bot=n Jcauti.os, sin que el emperador de :onstantinopla tu.iese algún poder parae.itarloR #'% <CS'H&, #n"8W- *P-"

(urante un siglo los andaluces tu.ieron en su poder esta importante posesión bi5antina, capturando barcos J e3ectuando correr=as por las islas del $geo" %osemperadores bi5antinos intentaron in3ructuosamente, J por di.ersos medios,recuperar las &sla"

Cno de los elementos más recurrentes se re3iere al intercambio diplomáticoentre el emperador J los l=deres de :reta; as= como también la búsqueda dealiados, Ja 3uera en las grandes potencias del mediterráneo como en aquellasque se estaban per3ilando" $n este sentido, se enmarca la emba!ada en.iada por el $mperador 7eó3ilo en el D8D al emir de al \ndalus, 'bd al Hhaman &&, buscando un pacto de amistad que contribuJera a la e6pulsión de los intrusos,los cuales, precisamente, hab=an salido de las tierras andalu5as" #$sta problemática ha sido tratada latamente en 4$%O, PXXX PXX) )T+ )DW-"

<o obstante, todos estos intentos resultaron inútiles puesto que tu.o que pasarmás de una centuria para que los cordobeses 3ueran e6pulsados, debiendoiniciar otro periplo que los lle.ar=a a las más di.ersas latitudes de las tierrasdel &slam" $sto se logró por medio de una estratagema ideada por elemperador Homano, quien esgrimiendo ante el l=der de los cretenses, 'bd al'5i5, la imposibilidad de mantener caballos en sus tierras puesto que e6ist=auna gran carest=a en :onstantinopla, le solicita aJuda J este se la brinda" 'sientonces, 3ueron en.iadas a la isla +XX Jeguas con sus pastores necesarios"%uego que estu.ieron las Jeguas en la &sla, el emperador hi5o que partierancon el maJor sigilo J ocultamente las tropas, capitaneadas por <icé3oro el(omestico #Gocas- J por otro de sus capitanes más bra.os, en el comien5o del

mes de 4uharram del a o 8+X ^ 3ebrero de *T)_" %a 3lota griega arribo a la parte de la isla en que estaban las Jeguas; cada !inete con su silla J su rienda

Page 152: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 152/201

salto sobre la Jegua respecti.a, J sorprendieron en completo descuido a loshabitantes de la &sla, que 3ue conquistada rápidamente" %os in.asores mataronal se or de la &sla" (e!aron con .ida a los pac=3icos habitantes^ _ redu!eron acauti.erio a las mu!eres J ni os de los milicianos J guarnecieron 3uertementelas isla con tropas J pertrechos de guerraR" #'% <CS'H&,#n"8W- *8 *W-"

'iblio ra *a

' C'(O, B", Manual de Historia de España 7omo &, $dit" $spasa :alpe, 9éptimaedición re3undida, )*+W, 4adrid"

'H&1, H", España Musulmana siglos VIII- XV , 7omo &&& de la Nistoria de $spa adirigida por 4anuel 7u on de %ara, trad" Ierta @ulia, $dit" %abor, )*DP, Iarcelona" pp"

IH'C($%, G" La Historia y las Ciencias Sociales" $ditorial 'lian5a, )*TD,4adrid"

:N$@<$, '", Historia de España Musulmana, trad" Bilar Zila, $diciones :átedra, 9"'" ,7omo Z, )*DX #)*EW-, 4adrid"

($ %'9 :' & '9, &", Los Mozára es" 7omo &, &nstituto de estudios '3ricanos, )*WE,4adrid"

(OUV, H", Historia de los Musulmanes de España! $mece $ditores, )*WT, Is" 'ires"

&I< 'l '7N&H", amil 3i l 7ari!, en 4$%O, (", &mportancia de al \ndalus en siglo& , a partir de la Brimera emba!ada con Ii5ancio, 9eminario de 7esis, Cni.ersidad:atólica de Zalpara=so, )**D, inédito"

&I< @'%( <", ANistoria de los \rabes de $spa aA, trad" Os.aldo 4achado, enCuadernos de Historia de España, Zol"Z&&, )*WE, &nstituto de Nistoria de $spa a,Cni.ersidad de Is"'ires"

%$Z& BHOZ$<['%, $", La España Musulmana "#$$- $%&$', 7omo Z de la Nistoria de$spa a dirigida por Hamón 4enénde5 Bidal, 7rad" $milio arc=a óme5, $dit" $spasa:alpe, 9egunda $dición )*+E #)*+X-, 4adrid"

4'&$H, G", (izancio, 9iglo & editores, tercera edición en espa ol, )*E* #)*EW-,4é6ico, ("G"

4'H7Y<, @"%", Historia de España" &nstituto allach" 7omo && 'lta $dad 4edia, $dit"Oceáno 16ito, )*DE, 4adrid"

4$%O, (", &mportancia de al \ndalus en siglo & , a partir de la Brimera emba!ada conIi5ancio, 9eminario de 7esis, Cni.ersidad :atólica de Zalpara=so"

4$%O, (", %a toma de 'morio J el 3racaso de la Brimera emba!ada bi5antina en:órdoba"R, en )e*ista (izantion <ea Nellas,PXXX PXX), :entro de $studios Ii5antinos

Page 153: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 153/201

J <eohelenicos Gotios 4allerosR, Gacultad de Giloso3=a J Numanidades, Cni.ersidadde :hile, pp")T+ )DW"

H&C H&C, 4 et 'l", Historia de España" 7omo && $dad 4edia, :olección creada Jdirigida por Gernando :arroggio, :arroggio, 9"'" de ediciones, )*E*, Iarcelona"

9'<:N$U '%IOH<OU, :", " 7omo &, %ibrer=a $l 'teneoR $ditorial, 9egunda edicióncorregida J aumentada, )*TX #)*WT-, Is, 'ires"

9'<:N$U '%IOH<OU, :", A $spa oles desterrados en 'le!andr=a J :retaA, en Ensayo so re +istoria de España, 9iglo & editores, )*DX #)*E8-, 4adrid"

S'77, 4", Historia de la España Islámica, $ditorial 'lian5a, )**E, 4adrid"

+Bublicado originalmente en <otas Nistoricas J eográ3icas, < )), Gacultad deNumanidades, departamento de Giloso3=a J :iencias 9ociales , Cni.ersidad de BlaJa'ncha, PXXX, pp" )W) )+X"

9ean éstas páginas un humilde homena!e a aquellas personas de las cuales soJ deudoren la 3ormación en el o3icio a (on Néctor Nerrera :a!as #Q"$"B"(- querido J recordadomaestro J al pro3esor J amigo, (on @osé 4ar=n Hi.eros, quienes me ense aron adescubrir aquellas peque as grandes cosas mara.illosas que la historia posee"

A #orma./o o cava%eiro ,erceval ou O Contodo Graal

TCe Formation o# tCe Qni"Ct 7erceva% or *onte u @raa% Raú% *esar @ouveia Fernan esGoutoran o pe%a FF *+ < US7

Res!4o- presente tra!a%Co preten e ana%isar o processo #ormativo e7erceva% no Conte du Graal e *Crétien e TroOes0 7rocuramos

i enti4car o méto o e os o!jetivos a e uca./o e um cava%eiro ao%on"o a o!ra0

A stract

TCe present paper covers 7erceva%Vs #ormative process ana%Osis as itis eve%ope in tCe conte:t o# *Crétien e TroOesV Conte du Graal 0ke inten to i enti#O itC our investi"ation tCe metCo an tCeo!jectives in tCe e ucation o# a Bni"Ct tCrou"Cout tCe romance0

Palavras-chave ove%a arturiana\ cava%aria\ e uca./o0

e -wor"s ArtCurian romance\ cCiva%rO\ e ucation0

7erceva% ou o *onto o @raa%, a ú%tima e mais eni"mDticanove%a e *Crétien e TroOes, apresenta importantes

Page 154: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 154/201

inova.3es com re%a./o Ps o!ras anteriores o poeta0Gi#erentemente os prota"onistas as outras nove%as e*Crétien, 7erceva% n/o se torna cava%eiro a 4m e rea%izar#a.anCas mi%itares ou conquistar o amor e amas a corte0

Sua miss/o é mais e%eva a encontrar o @raa%, que #az nestao!ra sua primeira apari./o %iterDria0

A morte o autor, ocorri a por vo%ta e KK , interrompeu are a./o o ,erceval e ei:ou sem resposta quest3es que t9msuscita o ca%orosos e!ates entre os especia%istas qua% erae:atamente a #orma e o si"ni4ca o o @raa% cria o por*Crétien] ^ua% teria si o a inten./o o autor ao vincu%ar oi ea% cava%eiresco a esse misterioso o!jeto] *a a um oscontinua ores e *Crétien imprimiu uma orienta./o pessoa%P seq'9ncia a nove%a, porém nenCuma essas continua.3escorrespon e com certeza ao projeto inicia% o autor0

*erto é que o Conto do Graal inau"ura uma nova etapa nocic%o as nove%as arturianas0 7ara apresentar a iné itaconcep./o e cava%aria que estava propon o, *Crétien eTroOes ju%"ou necessDrio escrever eta%Ca amente como7erceva% tornou&se cava%eiro ` e n/o um cava%eiro qua%quer,mas o esco%Ci o para encontrar o @raa%0 Assim, a primeiraparte a nove%a apresenta uma espécie e mo e%o ee uca./o cava%eiresca\ jD a se"un a parte a o!ra, on e s/onarra as as aventuras e @a%v/o, so!rinCo o rei Artur,prop3e uma série e e#empla as no.3es ministra as aoprota"onista urante sua #orma./o0 > e ,erceval cVest %a"enfse Vun cCeva%ier?, notou A%e:an re MicCa (KX [ KL )0

- o!jetivo este tra!a%Co é e:p%icitar o méto o pe a"5"icoproposto por *Crétien e TroOes na primeira parte a o!ra eo resu%ta o por e%e visa o0

Gtapas "o processo e"!cativo

Gescen ente e uma no!re %inCa"em e cava%eiros, 7erceva%#oi cria o numa 8oresta, iso%a o e to o conv;vio socia%0Gessa #orma, sua m/e preten ia prote"9&%o e evitar que e%ese"uisse o mesmo caminCo o pai e os irm/os mais ve%Cos,to os cava%eiros que Caviam si o mortos em com!ate07erceva% cresce, portanto, como um "aroto rústico e in"9nuo,inconsciente e sua ori"em e i enti a e 9 em tu o oposto,en4m, ao que se esperaria e um mem!ro a -r em a

Page 155: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 155/201

*ava%aria, o t;tu%o mais Conroso reserva o aos jovens ano!reza no sécu%o = 0 2er a eira tD!ua rasa, pe ra !rutaque serD necessDrio %api ar para #azer sur"ir o Cer5i,7erceva% é a 4"ura mais a equa a para e:emp%i4car ca a

passo a #orma./o e um cava%eiro0- apren iza o o prota"onista inicia&se quan o, ain a na8oresta, e%e avista a%"uns cava%eiros e passa"em0Maravi%Ca o pe%a !e%eza as arma uras, o jovem os toma poranjos e, com espontanei a e in#anti%, per"unta&%Ces quemeram e o que #aziam0 -s Comens, rin o aque%e "arotosimp%5rio e i"norante que a"ia > come une beste ?, respon emque s/o cava%eiros o rei Artur0

Ao vo%tar para casa, o rapaz mani#esta o esejo e ir P corteo >rei que #az cava%eiros?0 A m/e, perce!en o que n/oconse"uiria emov9&%o e seu projeto e temen o pe%a sorte

o 4%Co, eci e instru;&%o acerca as primeiras no.3es oc5 i"o a cava%aria0 - cava%eiro eve socorrer as amas quenecessitarem e aju a, Conran o&as0 Ao so%icitar o amor euma onze%a, eve ser cort9s caso e%a %Ce conce a um !eijo,

eve ar&se por satis#eito\ se e%a %Ce o#erecer um ane%, e%eeverD usD&%o como penCor e 4 e%i a e, e acor o com o

costume a época0 7or 4m, a m/e aconse%Ca&o a !uscar acompanCia e Comens sD!ios e a #req'entar i"rejas emosteiros0 Termina os os preparativos a via"em, 7erceva%parte, ansioso para cumprir seu estino0

- rapaz se es#or.a por se"uir P risca as recomen a.3es am/e, mas %o"o 4ca evi ente que e%e n/o as compreen eu!em0 Ap5s cava%"ar o ia inteiro, 7erceva% encontra uma ricaten a arma a, on e uma onze%a escansava0 A mu%Cerestremece e me o iante o intruso, que a a"arra e !eija P#or.a\ por 4m, arranca o ane% que e%a trazia no e o,ec%aran o ter si o instru; o pe%a m/e a proce er essa#orma0 +umi%Ca a, a onze%a cCora, enquanto 7erceva%

espe e&se e%a izen o to%ices >Gamize%a, esejo&vos to osos !ens A"ora vou em!ora, !em pa"o0 Sa!eis ar !eijos !emme%Cores que as camareiras a casa e minCa m/e, pois n/oten es a !oca amar"a? (KXXL, p0 )0

>(000) 7uce%e, !ien aiez-r mVen irai !ien paiez,1t mo%t mei%%or !aiser vos #ait

Page 156: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 156/201

^ue cCam!riere que i% ait1n toute %a maison ma mere,*a nVavez pas %a !oucCe amere? (KX X, v0 L & L )0

*Ce"an o P corte e Artur, 7erceva% D novas mostras e suaparvo;ce entra no pa.o monta o e sequer cumprimenta o rei0

Artur estD pesaroso, pois um inimi"o seu, o *ava%eiro 2erme%Co, Cavia questiona o sua autori a e, rou!an o umata.a e suas m/os e espejan o vinCo so!re a rainCa@enevra0 - rapaz n/o D importNncia Ps quei:as o rei\ sai

o caste%o Ps pressas e, ao a%can.ar o *ava%eiro 2erme%Co,or ena arro"antemente que %Ce entre"ue a arma ura0 -cava%eiro tenta #eri&%o, mas é atin"i o por um "o%pe #ata% e

ar o na ca!e.a0 Hvonet, um mem!ro o séquito e Artur,assiste a tu o e é encarre"a o e evo%ver a ta.a rou!a a aorei0

7erceva% veste a arma ura conquista a por cima as roupasa as por sua m/e em!ora jD parecesse um cava%eiro, em

seu ;ntimo 7erceva% continuava a ser um menino, e ain atinCa muito que apren er0 Ap5s ei:ar a corte e Artur, e%ecCe"a ao caste%o e um no!re cava%eiro cCama o @ornemant

e @oort0 - an4tri/o ensina ao jovem a arte a montaria e omanejo a %an.a e a espa a e, ao ca!o o treinamento,7erceva% é consa"ra o cava%eiro0 Antes que e%e partisse, noentanto, o ve%Co D um ú%timo conse%Co, sD!io e cCeio econseq'9ncias ten o nota o a in"enui a e o rapaz, que

izia tu o o que %Ce vinCa P mente e citava constantementeos conse%Cos maternos, @ornemant pro;!e&o a #a%ar essemo o, para que n/o o tomassem por %ouco ou inconveniente0

Euscan o o caminCo e vo%ta para a casa a m/e, 7erceva%cCe"a ao caste%o o Eom Re#ú"io, on e conCece a princesaEranca8or0 1%a pe e aju a a 7erceva%, pois seu caste%o estavasen o sitia o por *%ama eu as %Cas, que preten ia #or.D&%aa casar&se com e%e0 - jovem tem, ent/o, oportuni a e eempre"ar pe%a primeira vez suas Ca!i%i a es cava%eirescas

esa4a e vence os sitiantes, emonstran o #or.a e !ravuraincomuns0 Eranca8or apai:ona&se pe%o protetor e,aparentemente, 7erceva% atin"e a maturi a e, pois provousua cora"em e conquistou o amor e uma no!re onze%a0

1ntretanto, o Cer5i estD ansioso por sa!er not;cias a m/e, eparte novamente0 Ao 4m e uma jorna a %on"a e cansativa,

Page 157: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 157/201

7erceva% avista um ma"n;4co caste%o, on e po eria passar anoite0 - senCor o pa%Dcio ` conCeci o como Rei 7esca or,

visto que se tornara para%;tico em #un./o e um #erimento, ees e ent/o seu único passatempo era a pescaria ` rece!e&o

muito !em e o#erece&%Ce uma espa a0 1m se"ui a, urante aceia, 7erceva% v9 um estranCo cortejo passar pe%a sa%aprimeiramente, um va%ete que portava uma %an.a e cujaponta vertia uma "ota e san"ue, se"ui o por mais oiscria os com can e%a!ros, a!rin o passa"em para uma

onze%a que tinCa nas m/os um graal %uminoso, #eito e ouro4no e orna o com iversas pe ras preciosas, se"ui a poroutra onze%a que trazia um prato e prata0

- autor n/o e:p%ica o si"ni4ca o a misteriosa prociss/oca!eria a 7erceva% esco!ri&%o, porém a interrup./o anove%a ei:ou o eni"ma inconc%uso0 A tra i./o posteriorcostuma i enti4car a %an.a que san"rava com a %an.a e

on"ino, so% a o que per#urou o 8anco e *risto na *ruz, e o@raa% com o cD%ice uti%iza o por *risto na ú%tima ceia, masn/o é certo que *Crétien e TroOes tivesse esta inten./o0

Ge qua%quer mo o, 7erceva% que a mu o iante e to asessas maravi%Cas0 1%e n/o per"unta por que a %an.a cCorasan"ue nem para que serve o @raa%, pois se %em!ra osconse%Cos e seu mestre e cava%aria e teme #azer pape% ei"norante ou "rosseiro iante o Rei 7esca or0 o iase"uinte po eria per"untar a a%"um cria o o que si"ni4cavaaqui%o tu o, pensa\ ao acor ar, entretanto, nota que o caste%oestD vazio0 Resi"na o, reinicia a via"em e vo%ta para casa0

o caminCo, 7erceva% encontra uma onze%a que esc%areceem parte o suce i o se e%e tivesse per"unta o o quesi"ni4cava o @raa% e quem era servi o por e%e, o Rei7esca or teria si o cura o e a paz vo%taria a seu reino0 Ap5srepreen er uramente a #a%ta e curiosi a e o cava%eiro, a

jovem per"unta como e%e se cCamava\ >e e%e?, iz o autor,>que n/o sa!ia o pr5prio nome, su!itamente sou!e, erespon eu que era 7erceva%, o "a%9s? (p0 K)0 A onze%areve%a ent/o que era sua prima e D not;cias so!re a m/e e7erceva%, izen o que e%a Cavia morri o e tristeza %o"o

epois a parti a o 4%Co0

- reencontro e 7erceva% com o séquito e Artur po eria serconsi era o o termo o processo e ucativo o jovem "a%9s,

Page 158: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 158/201

pois e%e é rece!i o pe%o rei como um cava%eiro respeitDve%,que jD Cavia a o mostras e cora"em e cortesia0 Ap5s o!anquete o#ereci o em sua Comena"em, no entanto, cCe"a Pcorte uma mensa"eira e aspecto Corr;ve% corcun a, o%Cos

pequenos como os e um rato, !ar!a e !o e e entesamare%a os0 A mu%Cer con ena mais uma vez a #a%ta e7erceva%, emonstran o que a #orma./o o cava%eiro ain aestava incomp%eta, visto que e%e #a%Cara na miss/o para aqua% Cavia si o e%eito co%ocar a per"unta acerca o @raa% erestaurar a saú e o Rei 7esca or0

Fica ressa%ta a assim a importNncia a ú%tima etapae ucativa0 Fun amenta%, pois estina a a suprir #a%Cas eomiss3es anteriores na #orma./o e 7erceva%, e%a ocorrequan o o processo e ucativo o cava%eiro jD estavaaparentemente termina o0 Gepois a apari./o a mensa"eirana corte e Artur, os cava%eiros se ispersam em !usca eaventuras0 - narra or acompanCa %on"amente as peripécias

vivi as por @a%v/o (v0 Z K[&[LK[) e iz apenas que 7erceva% va"ou sem rumo e4ni o por cinco anos, até que, um ia,quan o se encontrava num eserto, avistou um cortejo ecava%eiros e amas penitentes0 1ra Se:ta&Feira Santa e7erceva% é toma o pe%o arrepen imento0 Gepois e uma

ver a eira au%a e catecismo, os cava%eiros aconse%Cam&no aprocurar um santo ermit/o que vivia na 8oresta0

Ap5s escutar a con4ss/o e 7erceva%, o eremita a4rma quee%e n/o Cavia si o capaz e #azer a per"unta a respeito o@raa% por ter peca o, causan o a morte a m/e ao a!an onD&%a0 1m se"ui a, o santo Comem esc%arece quem é servi ope%o @raa% é o pai o Rei 7esca or, que n/o ei:a seusaposentos CD oze anos e se a%imenta e:c%usivamente aC5stia que %Ce é servi a no @raa%0 A%ém isso, o rapaz 4casa!en o que o ermit/o e o pai o Rei 7esca or s/o seus tios,irm/os e sua m/e0 S5 quan o 7erceva% entra e4nitivamenteno seio a comunC/o a "reja através a con4ss/o, aeucaristia e a penit9ncia, é que o processo e ucativo ocava%eiro po e ser consi era o conc%u; o0 A partir e ent/o,7erceva% estaria apto a reso%ver a aventura o @raa% `

es#ecCo que *Crétien n/o cCe"ou a narrar0

'.to"o e"!cativo

Page 159: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 159/201

Ten o percorri o sinteticamente as etapas a e uca./o ocava%eiro, po e&se veri4car a"ora qua% o méto o e ucativoproposto por *Crétien e TroOes0 +D uma passa"em em que@ornemant e @oort reve%a quais seriam as con i.3es

necessDrias para o apren iza o> % covient a toz %es mestiers1t cuer et paine et us avoir\7ar ces trois %e puet on savoir? (v0 KZ[[&KZ[ )0

>S/o necessDrios cora./o, es#or.o e prDtica é através e%esque se po e apren er uma pro4ss/o? (tra u./o nossa)0 Cuer (cora./o), paine (es#or.o) e us (prDtica, CD!ito) s/o, portanto,os pré&requisitos e:i"i os no processo e ucativo0

Antes e mais na a, é necessDria uma pre isposi./o osujeito é o que o autor cCama cuer 0 7erceva%, escen ente

e uma %inCa"em e cava%eiros, possui uma inc%ina./o inata ase"uir o mesmo caminCo o pai e os irm/os mais ve%Cos,con#orme emonstra o #asc;nio senti o pe%o rapaz nomomento em que, quan o ain a era inconsciente e suai enti a e, encontra pe%a primeira vez os cava%eiros e Arturna 8oresta em que cresceu0 Geve Caver, pois, um sentimento

e atra./o, uma correspon 9ncia entre o e ucan o e o que%Ce é ensina o\ ou seja, a proposta que é #eita ao apren iz

eve estar e acor o ( o %at0 cor2 cuer ) com sua natureza0 7orisso, 7erceva% apren e tu o muito rDpi o >A cousa estava emsua natureza0 ^uan o natureza e cora./o se juntam, na a émais i#;ci%? (p0 ZZ)0

>*ar i% %i venoit e nature,1t quant nature %i aprent1t %i cuers e% tot i entent,

e %i puet estre rien "revainea ou nature et cuers se paine? (v0 KZ &KZ Z)0

So!re a !ase a propens/o natura%, entretanto, é precisotra!a%Co paine 0 - mesmo @ornemant e @oort iz que>Comem po e sempre apren er o que quer, es e que seempenCe? (p0 ZZ)

>*e quVen ne set puet on apren re,^ui i ve%t pener et en en re? (v0 KZ[ &KZ[Z)0

Page 160: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 160/201

1 7erceva% se empenCa, pois perce!e que o que %Ce ensinamestD e acor o com sua ;n o%e mais ;ntima0 Ain a quemotiva o por essa correspon 9ncia, o jovem sa!e que sua#orma./o é #ruto e uma conquista %a!oriosa0 Sen o que

*Crétien e TroOes visava apenas a in icar o percurso, ométo o e os o!jetivos a #orma./o e um cava%eiro, suae:posi./o é esquemDtica e os passos s/o a os com "ran erapi ez0 -s erros cometi os por 7erceva% ` retrata os nosepis5 ios o rou!o o ane% a onze%a na ten a, a primeira

visita o jovem P corte e Artur e a mu ez o prota"onistaurante a prociss/o o @raa% ` con#erem verossimi%Can.a ao

processo e ucativo, emonstran o que 7erceva% n/o setrans#ormou e repente0 1m!ora procurasse o!e ecer aosconse%Cos rece!i os, o rapaz, que ain a n/o compreen ia osenti o o que %Ce Cavia si o ito, simp%esmente termina porrea%izar o oposto o esejDve% >on ne evient pas cortois si

vite?, o!servou A%e:an re MicCa (KX [ KLZ)0

1, 4na%mente, para apren er a%"o é necessDrio prDtica, us0 A4m e ensinar 7erceva% a montar e a uti%izar as armas ocava%eiro, @ornemant primeiramente mostrou como proce ere, em se"ui a, #ez o "aroto repetir seus "estos até assimi%D&%os !em através a prDtica0 - pr5prio mestre a4rma a certa

a%tura que n/o CD ver"onCa em n/o sa!er #azer o que nuncase #ez nem se viu a%"um outro #azer

>1t quant vos onques ne% #e stese autrui #aire ne% ve stes,

Se vos #aire ne %e savez,+onte ne !%asme nVi avez? (v0 KZ[X&KZ L)0

A m/e e 7erceva% tam!ém jD Cavia constata o que, paraapren er uma Ca!i%i a e, é preciso v9&%a ser pratica a ` etam!ém ouvir #a%ar a respeito, acrescenta ` repeti as vezes>Mais mervei%%e est quant on nVaprent*e que on ot et voit sovent? (v0 LZ& L )0

- apren iza o se !aseia, portanto, na apresenta./o e ummo e%o, e o a%uno apren e imitan o o e:emp%o0 6 por issoque Eonnie Euettner tam!ém se re#ere P imita./o em suaanD%ise o epis5 io a Se:ta&Feira Santa ap5s encontrar oscava%eiros e as amas penitentes, >tCe Cero i%% imitate tCeiractions e:act%O? (KX ZK )0

Page 161: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 161/201

A%ém isso, o processo e ucativo e 7erceva% pressup3e a4 e%i a e o apren iz aos conse%Cos rece!i os0 1ssa é uma

virtu e que 7erceva% possui prova isso é que os mestres esuas orienta.3es est/o constantemente presentes na

mem5ria o rapaz e constituem seu critério e a./o ianteas circunstNncias que encontra0 - #ato e 7erceva% tercometi o erros por se"uir ce"amente as instru.3es rece!i asn/o e%imina a importNncia pe a"5"ica a o!e i9ncia na o!ra,pois a trajet5ria o Cer5i po e ser escrita justamente comoa %enta percep./o o ver a eiro si"ni4ca o osensinamentos ministra os0

o primeiro encontro com os cava%eiros e Artur, a rea./oime iata o rapaz é e #asc;nio a !e%eza as armas e asarma uras o encanta0 Mais tar e, ao encontrar o *ava%eiro 2erme%Co, seu impu%so é apo erar&se e sua arma ura, e n/o%Ce ocorre a possi!i%i a e e e#en er a Conra o rei0Somente a%"um tempo epois é que 7erceva% come.a acompreen er e a o!servar o c5 i"o e con uta a cava%aria,o que emonstra que seu interesse evo%uiu a a mira./o a!e%eza e:terior, meramente sens;ve%, para um envo%vimentoque e:i"ia a introje./o o senti o e ser cava%eiro0 ^uan o oCer5i encontrar pe%a se"un a vez a corte e Artur, a"irD e

#orma muito i#erente0 A trajet5ria e 7erceva% é estrutura a em epis5 ios para%e%ose comp%ementares, e mo o a i%ustrar o %ento processo eama urecimento o prota"onista0 o re%acionamento comEranca8or, apesar e sua ine:peri9ncia em matéria amorosae e sua e:cessiva timi ez, o rapaz jD n/o repete as"rosserias e as injúrias cometi as contra a onze%a a ten a\

o mesmo mo o, ao encontrar os cava%eiros penitentes naSe:ta&Feira Santa, 7erceva% n/o a"e a #orma in#anti% einconseq'ente com que a!or ara os cava%eiros no primeiroencontro na 8oresta0 - ama urecimento o Cer5i é me%Cori%ustra o, contu o, através a compara./o entre a suaprimeira aventura (o con#ronto com o *ava%eiro 2erme%Co) ea e4nitiva (a !usca o @raa%)0 Am!as t9m o!jetivosseme%Cantes no primeiro caso, evo%ver a ta.a rou!a a a

Artur, resta!e%ecen o assim sua autori a e, que Cavia si oposta em :eque pe%o *ava%eiro 2erme%Co\ no se"un o caso,#azer a per"unta so!re o @raa% para restituir a saú e ao Rei

7esca or e, conseq'entemente, restaurar&%Ce a capaci a ee "overnar seu reino0 - n;ve% e compreens/o o

Page 162: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 162/201

prota"onista, contu o, é comp%etamente i#erente nas uassitua.3es0

- processo e ama urecimento o Cer5i n/o permite apenasa quirir #ami%iari a e com as re"ras o c5 i"o a cava%aria,mas resu%ta tam!ém na esco!erta e sua i enti a e0 6si"ni4cativo que o nome e 7erceva% seja menciona o pe%aprimeira vez somente na cena o encontro com sua prima,ap5s o #racasso no caste%o o Rei 7esca or0 Até ent/o, orapaz é esi"na o apenas como o >4%Co a viúva?\ e%e mesmoi"norava o pr5prio nome0 ^uan o a prima per"unta como e%ese cCamava, no entanto, 7erceva% > devine ?, ou seja, a ivinCaseu pr5prio nome

>1t ci% qui son non ne savoitGevine et ist que i% avoit7ercCeva: %i @a%ois a non? (v0 & )0

1sta esco!erta, uma ver a eira reve%a./o, si"ni4ca que oconCecimento e sua miss/o é o que permite ao jovem tomarconsci9ncia a pr5pria i enti a e0 *onc%ui&se, portanto, queo o!jetivo a e uca./o e 7erceva% é up%o permitir aso%u./o a aventura o @raa%, o que si"ni4ca, ao mesmotempo, o#erecer con i.3es para a aquisi./o aautoconsci9ncia0 Sen o que o processo ocorre e #ormaaparentemente casua% mas seq'encia a, parece Caver ump%ano ocu%to pre etermina o para o percurso o Cer5i come#eito, a e uca./o e 7erceva% é #ruto e um cCama omisterioso, uma voca0:o 0

Conte "o Gnsina"o

A #orma./o o cava%eiro n/o se resume ao apren iza o o

manejo as armas e a arte e !em montar0 -s ensinamentostransmiti os pe%a m/e e 7erceva% e por @ornemant e @oortesc%arecem que o c5 i"o a cava%aria requer a o!servNncia

e uma série e preceitos !astante e:i"entes ao cava%eirocompete socorrer qua%quer ama ou onze%a em necessi a ee servir a Geus\ e%e eve ser misericor ioso e %ea% no com!atee n/o estD autoriza o, em Cip5tese a%"uma, a recuar iante

e um esa4o ou #a%tar P pa%avra a a\ é preciso que sejapru ente e n/o #a%e emais0 1m suma, a e uca./o e7erceva% n/o #oi um mero a estramento mi%itar, mas visou P#orma./o inte"ra% a persona%i a e, a 4m e preparar o

jovem a in"ressar na >or em mais a%ta que Geus criou no

Page 163: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 163/201

mun o0 6 a -r em a *ava%aria, que n/o a mite vi%ania? (p0Z[)

> a p%us Caute or ene avec %Vespee^ue Gie: ait #aite et coman ee*Vest %Vor re e cCeva%erie^ui oit estre sanz vi%onnie? (v0 K[ &K[ [)0

*Crétien e TroOes apresenta iversos persona"ens esitua.3es que e:emp%i4cam as no.3es ministra as0 Qeu, osenesca% e Artur, é o prot5tipo o cava%eiro escort9s#a%astr/o e or"u%Coso, zom!a e 7erceva% e n/o Cesita sequerem es!o#etear a onze%a que o Cavia sau a o por ocasi/o esua primeira passa"em pe%a corte e Artur0 @a%v/o, aocontrDrio, é o mo e%o e cortesia mun ana0 as aventurasque prota"oniza na se"un a parte a o!ra, e%e é apresenta ocomo um cava%eiro no!re e "enti%, corajoso e au az0 1ntreoutras #a.anCas, @a%v/o es#az o encanto o eito aMaravi%Ca, aventura P qua% nenCum cava%eiro jamaisso!revivera, e %uta para e#en er a Conra a Gonze%a asMan"as 7equenas, con#orme man a o c5 i"o a cava%aria0

o entanto, em!ora se re4ra ao so!rinCo e Artur sempre emo o e%o"ioso, o narra or n/o ocu%ta os sutis in ;cios eincoer9ncia no comportamento o #amoso cava%eiro0*ompara o ao Cer5i o @raa%, @a%v/o apresenta um tra.o e#rivo%i a e cortejan o no!res onze%as com sua pa%avra #Dci%ou e#en en o sua Conra entre os pares nos jo"os a corte,e%e parece estar em seu e%emento0 JD 7erceva% nunca se senteP vonta e, nem mesmo quan o estD em Eom Re#ú"io junto eEranca8or ou urante os #estejos em sua Comena"em nacorte e Artur CD sempre que partir ao enca%.o e a%"o queain a #a%ta0 1m suma, se @a%v/o representa o per#eitocava%eiro mun ano, 7erceva% é caracteriza o por umcCama o misterioso\ um sente&se comp%eto na sua %imita./o,ao passo que o outro é marca o por um impu%so que o %eva Pincessante !usca e um o!jetivo o!scuramente intu; o0

A i#eren.a entre 7erceva% e @a%v/o é patentea a so!retu ope%a #orma com que am!os vivenciam o amor0 A cena oenvo%vimento com a irm/ o rei 1scava%on apresenta oso!rinCo e Artur como um "a%antea or CD!i%, conCece or

as re"ras o amor cort9s, em oposi./o a 7erceva% e suainépcia no trato com as mu%Ceres0 Gi#erentemente e @a%v/o

Page 164: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 164/201

e os prota"onistas as nove%as anteriores e *Crétien eTroOes, o m5!i% a trajet5ria e 7erceva% n/o é o amor, massim a so%u./o o eni"ma o @raa%0 7ara estar P a%tura e suamiss/o, o jovem teve e apren er a%"o mais que as re"ras a

cortesia e a cava%aria #oi necessDrio passar por umaut9ntico processo e convers/o0

A e:peri9ncia re%i"iosa, com e#eito, é o e%emento maisc%aramente i enti4ca o com a e uca./o no Conto do Graal 0^uanto Ps Ca!i%i a es cava%eirescas e P e uca./o cort9s,po e&se a4rmar que a #orma./o e 7erceva% jD estavaconc%u; a por ocasi/o e sua se"un a visita P corte e Artur0

o Nm!ito re%i"ioso, entretanto, n/o parece Caver termo noprocesso e ucativo o cava%eiro eve sempre procurari"rejas, mosteiros e mon"es0 A #é é enten i a, pois, como um v;ncu%o estreito que eve ser renova o coti ianamente, eacor o com as orienta.3es o eremita >para tua penit9nciairDs P i"reja to as as manC/s, e antes e qua%quer outracousa? (p0 KKK)0

>1t va en non e penitance A% mostier ainz quVen autre %eu*Cascun main, si i avras preu? (v0 [ZZL&[ZZZ)0

- epis5 io o encontro com o ermit/o na Se:ta&Feira Santa,ú%tima etapa #ormativa o prota"onista, emonstra que ae:peri9ncia re%i"iosa é consi era a um e%emento essencia%para a #orma./o a consci9ncia a persona%i a e ` que é,con#orme vimos, o o!jetivo o processo e ucativo `, uma vezque, per en o a mem5ria e Geus e esquecen o o conse%Comaterno e cu%tivar o re%acionamento constante commosteiros e re%i"iosos, 7erceva% >n/o tinCa a menor i éia o

ia, a Cora e o tempo, t/o vazio estava seu cora./o? (p0K X)> (000) nVavoit nu% espansGe jor ne VCeure ne e tans,Tant avoit en son cuer anui? (v0 [L[K&[L[ )0

-u seja, e%e passou os cinco anos e a%iena./o sem mem5riao motivo pe%o qua% Cavia se torna o cava%eiro, a"in o e

#orma inconsciente0 Tanto é assim, que nesse per;o o e%e n/o vo%tou a procurar o caste%o o Rei 7esca or a 4m e corri"irseu erro, con#orme Cavia prometi o ao ei:ar a corte e

Artur0 7ara 7erceva%, sem a #é, a cava%aria per e seu

Page 165: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 165/201

si"ni4ca o note&se que o autor, ao comentar os cinco anose esquecimento e 7erceva%, n/o ei:a e mencionar que

e%e n/o Cavia per i o suas qua%i a es como cava%eiro, masne"%i"encia a narra./o e suas #a.anCas, %imitan o&se a

ec%arar que, nesse interva%o, o Cer5i travou [ com!ates,ten o sa; o vitorioso e to os e%es0 Sem a 4 e%i a e a Geus,em suma, as aventuras cava%eirescas n/o s/o o!jeto einteresse e n/o s/o sequer i"nas e serem narra as0^uan o encontra o tio ermit/o, o pr5prio 7erceva% resume ose"uinte mo o tu o que Cavia #eito es e que partira acorte arturiana > n on=ues puis @s se mal non ? (v0 [ [ ), ouseja, >na a pratiquei sen/o o ma%? (p0 KK )0 1, parareconquistar a i"ni a e, 7erceva% n/o teve e rea%izar novasproezas cava%eirescas ou tornar&se mais cort9s0 7recisoucon#essar&se01ricC Q‚C%er acre ita que a necessi a e a con4ss/o e areconvers/o e 7erceva% epois o per;o o e esquecimento

a pr5pria i enti a e prova o #racasso a pretens/o a éticacort9s na nove%a0 1nquanto v/, prota"onista e 1e C"evalier au 1ion (O Cavaleiro do 1e:o ) passa i"ua%mente por umper;o o e a%iena./o e rea quire a consci9nciae:c%usivamente através e meios o#ereci os pe%a cortesia e

pe%a cava%aria, o resta!e%ecimento e 7erceva% pô e rea%izar&se apenas me iante a interven./o a "ra.a0 7or isso, Q‚C%eriz que >7erceva% est %e sauveur sauvé?0 Seria este tam!ém o

motivo e o amor n/o constituir mais a !ase a estruturanarrativa o Conto do Graal > ans ,erceval cVest Gieu: quipren %a p%ace e %Vamour? (KX Z LKX&LL )0

Sen o assim, é natura% que a mu ez o cava%eiro urante aprociss/o no caste%o o Rei 7esca or seja e:p%ica a por umpeca o cometi o anteriormente0 A #a%ta ` a!an onarinsensive%mente a m/e, #azen o&a morrer e tristeza ` tevepor conseq'9ncia, e acor o com o eremita, umentorpecimento a raz/o, que impe iu 7erceva% e #azer aper"unta evi a >^uan o o #erro que nin"uém en:u"asan"rou iante e teus o%Cos, teu peca o con"e%ou&te a%;n"ua? e >tua raz/o n/o espertou? (p0 KKK)0

>7ecCiez %a %an"ue te trencCa,^uant %e #er qui onc nVestancCa

Ge sainier evant toi ve s,e %a raison nVen enque s? (v0 [Z X&[ZKL)0

Page 166: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 166/201

Se, como 4cou ito acima, o o!jetivo a e uca./o e 7erceva%#oi preparD&%o para #azer a per"unta acerca o @raa%, oeremita esc%arece, com to a autori a e, que isso si"ni4caensinar&%Ce a usar a equa amente a raz/o0 *om e#eito, o

ama urecimento o cava%eiro se rea%iza me iante o %entoapren iza o o uso a raz/o, que permite a 7erceva%en#rentar as circunstNncias que encontra com crescente

iscernimento0 A i#eren.a e 7erceva% entre o in;cio e otermo e sua #orma./o é o #ato e e%e ter se torna o capaz eapreen er os a os a rea%i a e ava%ian o&os comproprie a e0

-s erros cometi os ao %on"o o percurso emonstramprecisamente que n/o a ianta o!e ecer e #orma mecNnicaPs instru.3es rece!i as é necessDrio antes compreen er suaess9ncia0 1 é preciso acima e tu o ter sempre em mente suamiss/o, o motivo que a%icer.a e D si"ni4ca o Ps aventurascava%eirescas0 Ta% #un amento, que n/o se %imita aospreceitos a ética cort9s e o c5 i"o cava%eiresco, mas osu%trapassa, é representa o pe%o @raa% ` misterioso o!jetoque, mesmo ta%vez ain a n/o ten o si o associa o por*Crétien e TroOes P pai:/o e *risto (ao menos n/o com ac%areza com que mais tar e o serD, a partir a Estoire dou

Graal e Ro!ert e Eoron, composta por vo%ta e KL ),possui, e qua%quer #orma, proprie a es mD"ico&re%i"iosasque permitem i enti4cD&%o como s;m!o%o a transcen 9ncia0

- uso a raz/o para esco!rir a ess9ncia a miss/ocava%eiresca se concretiza, pois, na per"unta que oprota"onista everia #azer acerca o @raa%0 -s e#eitosmi%a"rosos pro uzi os por uma quest/o a ser posta pe%oCer5i e%eito é um motivo que jD se encontrava em anti"oscontos ce%tas e continuou a ser aproveita o por iversasnove%as e cava%aria posteriores ao Conto do Graal 0 1mrDpi a re#er9ncia a uma e%as ` o ,erceval o 7seu o&Ro!ert

e Eoron escrito entre KL e KLK , uma as numerosasretoma as o tema cria o por *Crétien ` Mircea 1%ia eo!servou que o si"ni4ca o a per"unta que 7erceva% everia#azer era cCamar a aten./o para o #un amento a e:ist9ncia,mani#estan o interesse pe%o >rea% por e:ce%9ncia, o sa"ra o,o *entro a vi a?0 A oen.a o Rei 7esca or e o

e4nCamento e seu reino seriam, portanto, conseq'9ncias

e uma >in i#eren.a meta#;sica? que a per"unta e 7erceva% vinCa justamente suprir (1 AG1, KXXK L)0

Page 167: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 167/201

6 justamente a in i#eren.a pe%o maravi%Coso que es4%avaiante e seus o%Cos o erro cometi o por 7erceva% no caste%oo Rei 7esca or0 - si%9ncio e a #a%ta e curiosi a e eesco!rir o porqu9 a prociss/o o @raa% representam a

ne"%i"9ncia com o pr5prio senti o e ser cava%eiro0 Ge certa#orma, a miss/o e 7erceva% seria a e, co%ocan o a per"untaiante o mistério e o transcen ente, res"atar a pr5pria

institui./o a cava%aria, preparan o&a para novos esa4os07or isso, se"un o o narra or, 7erceva% >ca%a mais o que

everia0 A ca a prato servi o, via o @raa% passar novamenteP sua #rente, to o esco!erto0 Mas n/o sa!e a quem oservem0 /o tem o menor esejo e o sa!er? (p0 [ )

>Mais p%us se taist quVi% ne covient,^uVa cCascun mes que %Von servoit,7ar evant %ui trespasser voit

e "raa% trestot escovert,e ne set pas cui %Ven en sert

1t si %e vo%roit savoir? (v0 LX & )0

Concl!são

A 4m e e:p%icitar o novo mo e%o e cava%aria que estavapropon o, *Crétien e TroOes escreveu o sur"imento onovo cava%eiro e, para #az9&%o, criou um Cer5i cuja #orma./o

everia partir o zero0 7erceva% encarna as virtu es asimp%ici a e e a in"enui a e, que se op3em ao or"u%Co e Pcerta ose e arro"Nncia que caracterizam @a%v/o0 -contraste entre os ois tam!ém serve ao prop5sito eesc%arecer a nova ima"em o cava%eiro per#eito, pois @a%v/orepresenta o mo e%o e cava%aria mun ana que 7erceva%

everia n/o apenas i"ua%ar, mas tam!ém superar0 6 por issoque, em s;ntese, a e uca./o e 7erceva% ocorreu em uasetapas istintas0 um primeiro momento, 7erceva% apren euas re"ras a cortesia e a cava%aria, i"ua%an o&se aosme%Cores cava%eiros e Artur\ a cena a prociss/o o @raa%,no entanto, esc%arece que isso ain a n/o era su4ciente0 1mse"ui a, a inicia./o e 7erceva% #oi comp%eta a pe%ae:peri9ncia re%i"iosa, e #orma que o cava%eiro pô e

esco!rir e4nitivamente qua% era a sua i enti a e e miss/o` miss/o esta que n/o se reso%via no p%ano as rea%iza.3esmi%itares ou amorosas, mas sim numa !usca espiritua%0

S;m!o%o o es"otamento a ética cort9s e e suaincapaci a e para esve%ar, por si s5, o senti o ú%timo as

Page 168: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 168/201

aventuras cava%eirescas, o @raa% tra uz a tentativa eencontrar um novo #un amento ao i ea% a cava%aria0

Uma vez que 7erceva% é apresenta o como o e%eito estina oa reso%ver a maior as aventuras o reino e o"res, sua#orma./o eve ser consi era a e:emp%ar e, portanto,representativa o nascimento e uma nova concep./o ecava%aria, que seria estina a a trans#ormar comp%etamenteo "9nero a nove%a arturiana0 Aproveitan o a riqueza esu"est3es e a inconc%us/o o Conto do Graal , a%"unsescritores o sécu%o = retomaram o tema a !usca o@raa% por um cava%eiro esco%Ci o, espiritua%izan o&o ain amais0 a ueste du Saint Graal (c0 KLL ), !em como naposterior vers/o portu"uesa, A 3emanda do Santo Graal ,@a%v/o serD con ena o por sua incapaci a e e e%evar&seso!re os interesses mun anos, e 7erceva% serD um ospoucos a ver seus es#or.os recompensa os, juntamente com@a%aaz e Eoorz0

- 7erceva% e *Crétien e TroOes ain a estD %on"e, porém, eser como o @a%aaz a 3emanda \ e%e apenas prepara o terrenopara este, que serD o representante mD:imo o novo i ea%cava%eiresco, ver a eira encarna./o o *risto&cava%eiro0

Refer1ncias bibliogr65cas

IC$77<$H, Ionnie" 7he ood GridaJ 9cene in :hrétien de 7roJes] ,erce*al R" In .raditio , 8T #)*DX-, pp" W)+ WPT"

$%&'($, 4ircea" Imagens e S/m olos0 Ensaio so re o Sim olismo Mágico-)eligioso"9ão Baulo 4artins Gontes, )**)"

GH'BB&$H, @ean" <ote :omplémentaire sur la :omposition duConte du 1raal R" In )omania, D) #)*TX-, pp" 8XD 88E"

OC77$IHOU$, @ean uJ" 9ur l]1tendue :hronologique du Bremier 4ou.ement duConte du 1raal R" In Le Moyen 2ge, )*ET #)-, pp" + PW"

@C< , $mma e GH'<U, 4arie %ouise Zon" 3 Lenda do 1raal do ,onto de Vista ,sicol4gico0 9ão Baulo :ultri6, )**)"

`fN%$H, $rich" L53*enture C+e*aleres6ue - Id7al et )7alit7 dans le )oman Courtois0 Baris allimard, )*DW"

Page 169: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 169/201

%$ OGG, @acques" O (eserto Gloresta no Ocidente 4edie.alR" In 8 Mara*il+oso e o9uotidiano no 8cidente Medie*al0%isboa $diç/es EX, )*D+, pp" 8* +D"

4&:N', 'le6andre" %e ,erce*al de :hrétien de 7roJes #Homan 1ducati3-R" In :e laC+anson de 1este au )oman0 enebra (ro5, )*ET, pp" )PP )8)"

9'::O<&, 'ntonio" %a Barola di (io e la Barola di :hrétien nelConte du 1raal %aZera 9toria di Berce.alR" In 3nnali dell5Istituto ;ni*eristario 8rientale, 88 #)**)-, pp")X8 )W8"

7HOV$9, :hrétien de" Le )oman de ,erce*al ou Le Conte du 1raal " $d" cr=tica, comnotas e glossário por Silliam Hoach" enebra (ro5, )*+*"

" ,erce*al ou o )omance do 1raal " 7rad" de HosemarJ :ostheK 'b=lio" 9ão Baulo4artins Gontes, )**P"

7ara;sos Me ievais < es!o.o para umatipo%o"ia os %u"ares e recompensa os

justos no 4na% a a e Mé ia Me ieva% 7ara ises < Tipo%o"O o# tCe 7%aces o# Re ar in tCe

Fina% Mi %e A"es7au%o Ro!erto Soares e Geus (UnE)

Res!4o- o!jetivo o arti"o é apresentar uma tipo%o"ia m;nima aos %u"ares

esi"na os pe%a pa%avra 7ara;so no 4m a a e Mé ia0 1sta n/o sepreten e e:austiva nem e4nitiva, a4na% antes e tu o o 7ara;so era

um s;m!o%o e, como ta%, preservou "ran e am!i"'i a e em seussenti os poss;veis0 Seus contornos n/o po eriam ser c%aros uma vez

que everia permitir a proje./o e iversos esejos e ansie a es,oriun os os i#erentes estratos cu%turais o per;o o0 To avia, uma

estrutura tr;p%ice, que acompanCa o tempo, po e ser se"ui a0

A stractTCe aim o# tCis artic%e is to consi er a set o# minimum tOpes to tCe

p%aces assi"ne #or tCe or 7ara ise at tCe en o# tCe Mi %e A"es0t is not inten e to !e e:Caustin" nor e4nitive, a#ter a%%, tCe7ara ise as a sOm!o% an , as sucC, preserve "reat am!i"uitO in itspossi!%e meanin"s0 7ara iseVs contours cou% not !e so c%ear since it

sCou% to a%%o tCe projections o# iverse esires an an:ieties,erivin" o# tCe i erent cu%tura%strata o# tCat a"e0 +o ever, a

tripartite structure, CicC comes a%on" itC tCe time 8o , can !e#o%%o e 0

Palavras-Chave 7ara;so < Tipo%o"ia < *u%tura

e -wor"s 7ara ise < TOpes < *u%ture

Page 170: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 170/201

1ste arti"o tem por o!jetivo re8etir so!re as concep.3esme ievais acerca o 7ara;so, e mais especi4camenteesta!e%ecer uma tipo%o"ia m;nima os %u"ares que estapa%avra esi"nava na Eai:a a e Mé ia0 1sta n/o preten eser e4nitiva, ten o em vista que ao %on"o o me ievo aam!iva%9ncia os s;m!o%os era a única constante poss;ve% emsuas %eituras0

Antes e mais na a, é importante ressa%tar que o 7ara;so eraum s;m!o%o, um e%emento que %i"ava os Comens a Geus, cuja

escri./o sempre era p%ena e a%e"orias e tinCa, acima etu o, um senti o mora% e e i4cante0 Mas isto n/o imp%ica queo s;m!o%o n/o possu;sse e:ist9ncia concreta0 7ara osme ievais to a a *ria./o era o!ra a Sa!e oria Givina,assim, tu o o que Cavia no mundus correspon ia a umsenti o espec;4co atri!u; o pe%o *ria or0 A pr5pria pa%avramundus que, como su!stantivo, tra uz&se por Universo,tam!ém po ia ser %i a como a jetivo e si"ni4car !e%eza eor em0 To a a or"aniza./o o cosmos correspon ia aos

esejos e Geus e a uma or em pré&esta!e%eci a0 - Universoera perce!i o como uma casca #ecCa a, 4nita, #orma a pe%aTerra e as emais es#eras ce%estes, circun a as por umcampo e estre%as, a%ém o qua% estava o 1mp;reo, %ar aSu!stNncia Givina0 *ompara.3es o Universo a um ovo eramre%ativamente comuns nos trata os e cosmo%o"ia oper;o o, como por e:emp%o na Semeian0a del mundo , te:toi!érico o sécu%o = que se e4ne como uma c5pia o 19ber

Mapa Mundi e Santo si oro, e iz > Mundus atanto =uieredeDir de toda parte mouido- por raDon =ue se mueueZ e lasemeian0a del mundo es em semeian0a de pella et es emsemeian0a de ovo ? (EU l k AMS, e 0, KX X L)0Gentro este espa.o apertava&se to a a *ria./o, to as asestre%as, p%anetas, continentes, i%Cas, ci a es, p%antas eanimais, to os os e%ementos0

>pero es eparti a por sus Ce%ementos\ et assi como e% uevoes cerca o e cassco, e e entro acerca e% cassco esencerra a %a a%!ura, esi acerca e% a!ura es %a "ema e ebnme io e %a iema es otro poco, asi como "ota e san"requaia a0 -trossi e% mun o a essa semeian.a es cerca o eto a parte e% cie%o e 000 es encerra o purus etCer, que esaque% e%emento que nos %%amamos #ue"o, assi como %a a%!uraes acerca e% cassco\ esen e e% aOre acerca e% #ue"o

Page 171: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 171/201

se"un o que es %a "ema acerca e %a a%!ura\ esen e escerca a %a tierra e% aOre, assi como %a "ota es uermi a enme io e %a "ema? ( em, !i em)0

A isposi./o o cosmos po e ser vista em i%ustra.3es e%ivros o per;o o, como as *rônicas e urem!er" ou no

1iber 3ivinorum Operum e +i% e"ar a e Ein"en0

Gigura ) Li er :i*inorum 8perum" Nildegarda de Iingen, século &&" ' disposição dos quatroelementos, 3ogo, ar, água e terra

Gigura P :as (uc+ der Croni<en, Nartmann 9chedel, <uremberg, )W*8" &n 3ol" I<G, Héser.e des li.resrares, Hés" "+X+" 's es3eras concêntricas que 3ormam omundus

Tu o estava isposto em uma or em e em um espec;4co

%u"ar pe%a Sa!e oria e Geus, ca a coisa com um prop5sito eum senti o0 - mun o era como um vasto %ivro, que everiaser %i o e interpreta o0 este %ivro Cavia um cap;tu%o para aSa%va./o e a Recompensa os Justos, #eita no 7ara;so0 1steprecisava, pois, ocupar um espa.o no cosmos0 Mas so! estapa%avra encontravam&se rea%i a es istintas < senti os

istintos0 A ca a senti o o 7ara;so a aptava&se0 A ca apré ica a escri./o este %u"ar e recompensa p%asticamentetrans#ormava&se e se a equava ao si"ni4ca o que everiacarre"ar0 Ao contrDrio o que izia EartCes (L K K X), osi"ni4ca o era o si"ni4cante0 1sta p%astici a e, natura% e

Page 172: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 172/201

espera a nos s;m!o%os, n/o imp%ica na impossi!i%i a e erastrear e esta!e%ecer uma caracteriza./o "era%0 @uar e&se,apenas, que esta serD sempre i ea%, marcarD as mar"ens os;m!o%o, mas nunca seu vo%ume ou seu curso0

1/ Socie"a"e e ?ocos c!lt!rais na %ai)a I"a"e '."ia

A a e Mé ia, ao %on"o e seus mi% anos, apresentouper;o os e crescimento e eca 9ncia e meios materiais,com conseq'entes varia.3es sociais0 Assim, n/o se po e #a%arem sociedade me ieva%, mas em socie a es que se se"uiramno tempo0 - a%vorecer o sécu%o = presenciou o nascimento

e uma nova socie a e, no entanto e o!viamente, "esta anos sécu%os anteriores0

Um per;o o e crescimento emo"rD4co e pro utivo jD vinCase conso%i an o es e mea os o sécu%o =0 Assim, o-ci ente 4na%mente come.ou a sair o per;o o e

eca 9ncia pro utiva e popu%aciona% que se iniciou ain a noprocesso e esa"re"a./o o mpério Romano0 *om esteimp%emento em suas capaci a es, no 4na% o sécu%o = apostura e#ensiva o -ci ente tam!ém mu ou, pois ea"re i o passou a a"ressor, com o in;cio o movimento as*ruza as0

- sécu%o = nasceu com as *ruza as, ta%vez seu evento maisramDtico, mas certamente n/o o único e re%evNncia P

+ist5ria0 este mesmo sécu%o ocorreu o surto e ur!aniza./ome ieva% e o nascimento as universi a es, crian oam!ientes on e a pro u./o cu%tura% #oi inamiza a0

ecessitava&se mais a escrita, tanto para o contro%e contD!i%as ativi a es mercantis e a tesouraria rea% como para se

conCecer as o!ras e 4%5so#os c%Dssicos e pa res a "reja,

estu a os nos Studia Generalia 0 7ara%e%amente a estah%iteratura pro4ssiona%V, a quanti a e e contos e Cist5rias ereis, ma"os e !ata%Cas tam!ém aumentou, n/o apenas com a#un./o e narrar a Cist5ria as comuni a es, mas tam!ém e

ivertir e e ucar um conjunto socia% que se iversi4cava,amp%iava e "anCava re%evNncia na cria./o e pro utos emani#esta.3es cu%turais que escapavam a ora%i a e p%ena,os %ei"os0

ka%ter -n" (KXX ) esta!e%ece ois tipos !Dsicos e ora%i a e0 A ora%i a e primDria, e socie a es comp%etamente D"ra#as,e a ora%i a e secun Dria, e socie a es em que as

Page 173: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 173/201

mani#esta.3es orais ocorrem su!meti as Ps re"ras a escrita0o primeiro tipo e ora%i a e as pa%avras n/o se su!metem P

su!jetivi a e, sen o perce!i as como inseparDveis area%i a e a que se re#erem < tornam&se anD%o"as Ps coisas

que preten em representar0 - carDter ana%5"ico opensamento me ieva% #oi ressa%ta o por Franco Jr0 (L )como pa r/o necessDrio para se enten er os proce imentos

e interpreta./o os s;m!o%os o per;o o0 Ain a neste tipo eora%i a e, a pa%avra precisa ser ritua%iza a, caso contrDrioseria omina a pe%a su!jetivi a e e seu pronuncia or0 Ae:i"9ncia o ritua% resu%ta numa certa anu%a./o o tempo0 Apa%avra #a%a a é sempre aqui e a"ora, re#ere&se sempre auma atua%iza./o0 - passa o ain a e:iste, mas seus contornostornam&se menos e%inea os e sua inser./o no presente émuito #orte0 JD a ora%i a e secun Dria separa a pa%avra esua enuncia./o voca%0 - te:to passa a e:istir em um conte:topr5prio, in epen ente o #a%ante0 Go mesmo mo o o tempopo e espraiar&se por %imites mais amp%os0 Sua pr5priapercep./o mu a, pois passa a repro uzir a maneirasinta"mDtica a or"aniza./o as i éias e pa%avras em umte:to escrito < se as i éias e pa%avras o!t9m seu senti o aseq'9ncia em que se inserem, o pr5prio tempo passa a seor"anizar e uma maneira seq'encia%0 -s %imites entre

passa o e presente tornam&se mais e%inea os07au% _umtCor (L K) consi era que para a a e Mé ia po e&se #a%ar em uma ora%i a e mista, on e #ormas p%enamenteorais conviviam com a escrita0 To a a or"aniza./o opensamento me ieva% passa pe%a tens/o entre estes oistipos e ora%i a e0 1nten 9&%a como hmistaV n/o imp%icacompreen er a %5"ica os me ievais como uma soma ee%ementos as uas ora%i a es nem como um equi%;!rio entream!as < num #a%so hcaminCo o meioV0 To avia, a estruturamenta% os me ievais su!metia&se P constante tens/o entre

uas maneiras i#erentes e or enar as i éias e eapresentD&%as0 a ora%i a e mista a voca%iza./o é inseparDve%

os senti os as pa%avras (_UMT+-R, L K) < o te:to escritoain a n/o é p%enamente autônomo, mas sua e:ist9ncia jDsu"ere que a voca%iza./o se su!mete a %imites ca a vez maisestreitos, sem a necessi a e e "ran es ritua%iza.3es, etam!ém a uma %5"ica ca a vez mais %inear ou sinta"mDtica0

estas i#erentes ora%i a es assentava&se a "ran e ivis/o

cu%tura% o me ievo0 1m "ran e parte a a e Mé ia aescrita #oi um quase monop5%io o c%ero, restan o aos %ei"os

Page 174: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 174/201

apenas as mani#esta.3es orais0 A partir o sécu%o = , porém,inamiza&se um processo em que os %ei"os come.am a

a!an onar um pa r/o cu%tura% omina o pe%a ora%i a eprimDria e passam a se"uir mo e%os inseri os numa

ora%i a e mista0 /o s5 o pa r/o cu%tura% os %ei"os mu acomo seus pro utos passam a "anCar %on"evi a e emsuportes escritos0

Tra iciona%mente esta!e%ece&se que os me ievais se ivi iamem uas or ens !Dsicas, os c%éri"os e os %ei"os0 7or vo%ta osécu%o =, contu o, com as a%tera.3es promovi as pe%acrescente #eu a%iza./o, sur"iram propostas queesta!e%eceram as cé%e!res tr9s or ens, os oratores- osbellatores e os laboratores ( 1 @-FF, KX & Z)0 As

i#eren.as entre as uas ú%timas, porém, iziam mais arespeito ao "rau e %i!er a e e po er que Ps Ca!i%i a escu%turais, cren.as e va%ores0 este ponto, o #osso a%ar"ava&seentre aque%es que inte"ravam o c%ero, e se"uiam seu pecu%iaresti%o e vi a em que as %etras tinCam presen.a importante, eaque%es que n/o o inte"ravam, e em que as %etras tinCamuma presen.a secun Dria0 +avia, pois, um #oco cu%tura%%etra o e outro i%etra o, mas que comparti%Cavam o mesmocampo e cu%tura0 6 c%aro que as rea%i a es i iossincrDticas

enunciam este esquema por seu simp%ismo, mas em termos"erais era esta a "ran e ivis/o cu%tura% o me ievo0

- ver a eiro #ervi%Car inte%ectua% o sécu%o = #oiacompanCa o por um crescimento a ativi a e cu%tura% %aica0

A cu%tura %etra a come.ou a ei:ar e ser um privi%é"io oc%ero0 *om o enriquecimento provoca o pe%o comércio e ocrescente #orta%ecimento as monarquias (ou a crescente!usca por este #orta%ecimento), os se"mentos %aicos asocie a e passaram, se n/o a pro uzir mais, ao menos aapresentar seus pr5prios pro utos cu%turais em suportesmais urDveis0 Jacques e @o #a%a emimpulso $olclórico(KX L X) para este momento em que caracter;sticas,representa.3es e mani#esta.3es cu%turais %ei"as "anCaram

visi!i%i a e0 7ara e%e a cu%tura me ieva% se ivi ia em oisestratos !Dsicos, a cu%tura c%erica% e as tra i.3es #o%c%5ricas( 1 @-FF, KX L &LKX)0 A primeira correspon e Ppro u./o inte%ectua% rea%iza a no interior os meiosec%esiDsticos\ a se"un a seria a pro u./o e #enômenos

cu%turais por parte os se"mentos n/o eru itos (portantoi%etra os) a socie a e0 Ge etermina os pontos e vista,

Page 175: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 175/201

como aspectos a i eo%o"ia e a maneira e vivenciar ocoti iano, estas cu%turas apresentavam oposi.3es, mas oponto e vista re%i"ioso o cristianismo as unia (FRA *- Jr0,KXX[ )0 Apesar e i#erentes em suas rea%iza.3es, estas

cu%turas comparti%Cavam um #un o comum e cren.as0 Apreocupa./o com a Sa%va./o a a%ma era um os pontos ecoes/o0

7artin o&se o pressuposto que a escrita, a pintura e aescu%tura, assim como outras mo a%i a es a pro u./o earte#atos e cu%tura, estavam so! contro%e mais ou menosestrito o c%ero, a cu%tura #o%c%5rica e4ne&se pe%a ne"ativa,pois seria to a a pro u./o cu%tura% que transcorresse #ora

os meios c%ericais, ou #ora e sua tute%a ireta ( 1 @-FF,KX L &LKX\ LLK&L[K)0- impu%so #o%c%5rico marcou o sécu%o = como uma rea./o acu%tura %aica contra a Ce"emonia os pa r3es c%ericais0 Gecerto mo o, ain a marca a por e%ementos pa"/os, a cu%tura#o%c%5rica teria #eito reviver ou a o novo Nnimo a materiaispré&crist/os0 *ontu o, esses e%ementos persistiam e uma#orma quase apenas %iterDria, pois o processo ecristianiza./o o -ci ente, inicia o ain a na Anti"'i a e, jDCavia a%tera o seus si"ni4ca os e #un.3es ori"inais0 A rea0:o

$olclórica (termo posteriormente pre#eri o por e @o ) teriase constitu; o em uma re%ativa hpa"aniza./oV, ou inser./o ee%ementos n/o&estritamente&crist/os as cren.as popu%aresem #enômenos cu%turais crist/os mais orto o:os ( 1 @-FF,KXX KX& )0 ^uase um processo inverso P cristianiza./o e%en as pa"/s por parte os c%éri"os ocorri a nos sécu%osanteriores, num es#or.o e #aci%itar a convers/o0 A rea0:o n/o tinCa, to avia, um carDter e p%anejamento, constituin o&se no sur"imento natura% e um novo pa r/o e constru./ocu%tura%0- #orta%ecimento os se"mentos %aicos a socie a e me ieva%e os novos pa r3es cu%turais esenvo%vi os neste processotrou:eram consi"o a%tera.3es na espiritua%i a e0 A Sa%va./osempre #oi a "ran e úvi a e o "ran e sonCo a cristan a eme ieva%, mas esta #oi por muito tempo enten i a comoco%etiva\ um povo < o povo esco%Ci o < seria sa%vo, e este povoo!viamente everia ser constitu; o pe%os se"ui ores o

cristianismo0 To avia, nem to os os crist/os teriam suaSa%va./o asse"ura a0 To os os Comens e mu%Ceres s/o

Page 176: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 176/201

cu%pa os pe%o 7eca o -ri"ina%, que mesmo re imi o por*risto em Seu sacri#;cio na cruz, nunca ei:ou e #azer parte

a natureza Cumana, assim, era muito #Dci% per er o caminCopara o Reino os *éus, !astava ao Comem cair em tenta./o e

ar vaz/o a seus esejos, natura%mente pecaminosos0 ASa%va./o era "aranti a quase e:c%usivamente aos quepossu;am uma vi a !eat;4ca, a sa!er, os c%éri"os, jD que oascetismo era o caminCo a ser se"ui o por quem !uscasse o7ara;so (_ 1R1R, L L ƒZ)0 A vi a os %ei"os era marca ape%a an"ústia a iminente *on ena./o < o que se amp%ia coma Re#orma re%i"iosa o sécu%o = , quan o a "reja e%imitoumais ri"i amente suas #ronteiras com o saeculum ,provocan o em retorno uma %aiciza./o a socie a e0 -smaiores espa.os sociais conse"ui os pe%os %ei"os sere8etiram na !usca e novos e maiores espa.os re%i"iosos,que everiam ca!er na vi a mun ana os n/o&c%éri"os0 osécu%o = !uscavam&se novos am!ientes e atua./ore%i"iosa, ca a vez mais pr5:imos o mun ano (E- T- ,KX [\ 2AU*+1_, KXX )* A preocupa./o com a Sa%va./ocrescia0

A úvi a se o estino o in iv; uo seria o *éu com suase%;cias para is;acas ou a ana./o no #o"o o n#erno n/o

a!an onava a mente o crente, o mesmo mo o a %em!ran.ao 7eca o -ri"ina%, o crime que marcou a ori"em aCumani a e, e suas conseq'9ncias, sen o a mais "rave apr5pria per a a con i./o e 9nica e pureza e quaseper#ei./o0 *om a ^ue a, as portas o *éu se #ecCaram aosComens, e se a!riram as o n#erno0 Mas *risto trou:e amu an.a0 *om sua morte na cruz o 7ara;so #oi rea!erto0>bJesus a!riu&nos a entra a o 7ara;so, on e A /o #ôrae:pu%so000?, Santo AtanDsio ( E#positio ?idei 0 K 7atr0 @r0, t0 LL K,apud* Ge%umeau, KXX Z ), >Geus a!riu&nos Coje b ia acruci4ca./o o 7ara;so #ecCa o CD mais e cinco mi% anos?,

Jo/o *ris5stomo ( 3e cruce et ladrone 0 7atr0 @r0, t0 ZX Z K,apud* Ge%umeau,idem )0

Gigura 8 ' ilha do Bara=so 7errestre no mapa múndi de Nere3ord, 3inal do século &&&" :ópia 3acsimile,

Page 177: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 177/201

SJchLood $ditions" Zê se 'dão e $.a diante da ár.ore do conhecimento, 3alando com a serpente" Gorado para=so, logo abai6o e > direita, .ê se um an!o com uma espada ameaçando o Brimeiro :asal que, ematitude submissa, a3asta se" O para=so está em uma ilha, é cercado por muros e uma parede de 3ogo M o

retorno parece imposs=.el"

$ntretanto, dú.idas se punham qual seria o momento do @ulgamento? 4esmosendo a 9al.ação coleti.a, o @ulgamento também o seria? $m %ucas, cap" P8.er" W8, @esus promete ao ladrão que esta.a sendo cruci3icado a seu lado ho!eestarás comigo no Bara=soR, o acesso ao :éu seria, portanto, imediato" 4as em4ateus, cap" P+, .er" 8) 8P WT, está escrito Quando o Gilho do Nomem .ierem sua glória ^"""_ serão reunidas em sua presença todas as naç/es, e eleseparará os homens uns dos outros, como o pastor separa as o.elhas doscabritos ^"""_ e irão estes ^os pecadores_ para o castigoeterno, enquanto os =ustos ir>o para a *ida eternaR #itálicos con3orme edição consultada daI=blia-, então a bem a.enturança só seria conseguida com a 9egunda Zinda de

:risto" 'qui se abriu uma possibilidade para interpretaç/es di.ersas, mas a predominante 3oi a que di3erenciou o Bara=so Heino de (eus] #a .ida eternade 9" 4ateus-, criado apenas para os !ustos depois do @ulgamento Ginal, doBara=so lugar de espera], reaberto por :risto na cru5" $ntretanto, essa posição,apesar de predominante, não era consensual, alguns autores não 3a5iam estadi3erença, .endo nos dois Bara=sos apenas um, como @oão (amasceno# Homilia III ,atr0 1r0!t" *T, c3" (elumeau,idem-" $stes te6tos 3oram produ5idos entre os séculos Z e Z&&&, em grego e latim, baseando se nasconcepç/es anteriores e ser.indo de base para as re3le6/es teológicas posteriores"

(e qualquer modo, os tratados religiosos, escritos em latim, esta.am pordemais a3astados da população em geral" :omo 3ica.am os indi.=duos leigos eiletrados, inseguros de seu destino no pós morte? $ra necessário, então,recorrer > sabedoria popular, ou se!a, ao con!unto das tradiç/es pré cristãs, aosmitos e sagas contadas geração após geração # CH$Z&:N, )*DP-" <oentanto, estas histórias ha.iam passado por uma reelaboração 3eita pelo pensamento cristão da 'lta &dade 4édia, uma .e5 que 3oram usadasconscientemente pelo clero com 3inalidade de catequese ao se buscar

similaridades 3ormais em que os dogmas cristãos pudessem encontrar espaço#%$ OGG, )**W )WP-" 's imagens criadas a partir destas histórias #ou mitos-agora pertenciam a um sistema de pensamento eminentemente cristão, em que pese as di3erenças entre o cristianismo letrado e o iletrado #IHOS<, )***-"

$sse processo 3oi e6plorado por %e o33 que o di.idiu em três 3ases #)*D+P)8 P)W-, adestrui?>o, que era a atitude básica do clero em relação aos temas propriamente 3olclóricos, ao litera?>o, que era a substituição dos elementos3olclóricos por clericais, e 3inalmente adesnatura?>o, que era a mudança designi3icado dos temas 3olclóricos e sua no.a leitura de3initi.amente cristã"

$6emplos deste processo podem ser .istos na :ru5 de 9ão Batr=cio, queincorpora um elemento solar, assim como a data de P+ de (e5embro, ou na

Page 178: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 178/201

carta do papa regório 4agno ao abade 4elito, de TX), inserida por Ieda naNistória $clesiástica das entes dos 'nglos #97$Z$<9O<, ed", )*TW E*DX-" <esta carta o papa recomenda que os templos pagãos não se!amdestru=dos, apenas as imagens de deuses em seu interior, que de.e seraspergido com água benta pois é necessário que se con.ertam do culto aosdem nios para o culto ao .erdadeiro (eusR ^necesse est ut a cultu daemonumin o se6uium *eri :ei de eat commutari_" 'ssim, para a di3usão das idéiasessenciais da religião cristã 3oi necessária a manutenção de elementos 3ormaisde crenças não cristãs" <as narrati.as de .iagens e .is/es do 'lém seencontram as caracter=sticas do Bara=so e os signi3icados que 3ormam osigni3icante" $stas são permeadas por elementos de di.ersas origens, mas quese articulam em um todo coerente capa5 de apro6imar tradiç/es tão di3erentescomo a letrada cultura do clero e a iletrada cultura das massas camponesas M pertencem ao mesmo campo, mas articulam se de maneiras di3erentes"

"! ,arrativas vis.es e o Al/m

Cm dos mais populares gêneros da literatura medie.al, !ustamente porque seutili5a.a largamente da herança pré cristã, eram as histórias de .iagem e.is/es do 'lém" @acques %e o33 organi5ou um esboço para uma históriasociocultural das .iagens ao 'lémR #)**W )WP-, onde caracteri5a os séculosZ&& a como de 3iltragem e cristiani5ação destas histórias, e os a && comoa re.anche, quando os leigos se utili5aram destas histórias cristiani5adas e ascoloriram com elementos para satis3ação de necessidades mais mundanas quea con.ersão, como a mera di.ersão ou a transmissão de mensagens morais,não de 3undo puramente religioso, mas ligadas > sociedade ca.aleiresca e a.alores como a 3idelidade e a coragem"

4as não de.emos, contudo, crer que a cristandade só utili5ou estas histórias por inspiração de narrati.as pagãs, desde sempre os cristãos possu=ramhistórias para glori3icar seus mártires, le.antar o moral e passar ensinamentos"Cma das mais antigas .is/es é a @arrati*a de A4zimo, escrita no século &&&" Oeremita Uó5imo !e!uou por quarenta anos no deserto e pediu para que (eus o permitisse*er a .ida dos bem a.enturados, ou se!a, daqueles que des3rutamdos pra5eres do Bara=so" Goi le.ado por um an!o até as margens de um rio,cu!as águas lhe 3alaram que nenhum homem pode atra.essá las, e uma nu.emlhe repetiu o mesmo, a3irmando que nem mesmo a lu5 do sol por ali podiaseguir" Uó5imo a!oelhou se e re5ou" :omo resposta > sua súplica, uma ár.orese cur.ou e o le.ou para o outro lado" <a outra margem encontrou um homemdespido que disse ser um dos abençoados e o le.ou ao encontro dos outros,que lhe contaram seu modo de .ida, sem pecado" Uó5imo .oltou > sua ca.ernae após .i.er mais trinta e seis anos os an!os de (eus o le.aram como aos bem a.enturadosR #:3" tradução de HOI$H79 (O<'%(9O<, )*+)-"

Page 179: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 179/201

Outra história do século &&& narra a .isão que Z=bia Berpétua te.e em sonho" 'mártir 3oi uma cristã que .i.eu em :artago até o dia E de 4arço do ano PX8,quando 3oi martiri5ada com P) ou PP anos de idade" 'ntes de sua morte, noentanto, descre.eu a seu pai uma .isão" $m um espaço sem limites claros, .iudiante de si uma escada de bron5e que se erguia até o céu e le.a.a a umgrande !ardim" ' escada era ladeada por l minas de todo o tipo e subi lade.eria ser 3eito com cuidado" 'bai6o da escada ha.ia um enorme dragão, queameaça.a os que ca=am" 'pós subir a escada, e.itando ser mordida pelodragão, Berpétua .iu um homem em roupas de pastor sentado em um trono eha.ia a seu redor milhares de pessoas que .estiam branco e rendiam graças a(eus #:3" tradução inglesa de S" N" 9heLring, reimpressa por 9ara4'&7%'<(, )**T-"

'lém destas .is/es, poucas 3oram produ5idas nos séculos iniciais do

cristianismo" 'pós o século &&& há quase uma estagnação quanto a este tipo deliteratura, que só reaparece depois do século Z&&, nas obras de Ieda e 9ãoIoni3ácio #B'7:N, )*+T WX e ss"-" :ontudo, este per=odo de estagnação não3oi estático, pois correspondeu ao momento de con3ormação e mistura doselementos cristãos e pré cristãos do Ocidente, 3ormadores de um no.osubstrato que, por sua .e5, originou os relatos escritos posteriores e a no.ageogra3ia do 'lém M uma geogra3ia originalmente medie.al" 'pesar disso, %e

o33 considera ter ha.ido uma aparente estagnação da re3le6ão sobre o'lémR, que se estenderia até o in=cio do século && #)**8 )P) )P+-" 'o 3a5eresta a3irmati.a, o medie.alista 3rancês esta.a pensando em seu ob!eto deestudo >quela altura, o Burgatório, que não identi3ica nos relatos acerca doOutro 4undo daquela época, por ele caracteri5ada como produtora de umasérie quase ininterrupta de .iagens e .is/es do 'lém, mas destinada a umno.o auditório com mais apetência por pitoresco do que por esclarecimentosR# Idem )PP-" 1, toda.ia, este mesmo autor quem chama a atenção para quenaquele per=odo se pode seguir a constituição de um material imaginário, .êlo enriquecer se ou decantar seR # Idem! i idem-" :onstitui se, assim, naquelemomento, umnúcleo duro de elementos que se repetiram em todos os relatos.isionários acerca do Bara=so o clima sempre agradá.el, ár.ores opulentas,

um ou mais rios, uma 3ragr ncia deliciosa no ar, uma barreira que o aparta domundo, um !ardim e """ a morte" O para=so não é para os .i.os, apesar de ser para os homens"

Os mortos de.em, contudo, esperar uma permissão pois as del=cias do 1dennão se destinam a todos os homens" ' entrada no !ardim das del=cias só é permitida aos que a merecem" 4as uma dú.ida persiste quando ocorre o !ulgamento, logo após a morte do indi.=duo ou só com a Barusia? (e acordocom Bhilippe 'rijs #)*D+-, a partir de estudos das representaç/esiconográ3icas da 'lta &dade 4édia sobre o Bim dos tempos, a idéia de !ulgamento indi.idual não e6istiria, pois todos os cristãos seriam sal.os,cabendo a punição eterna apenas aos pagãos" O @ulgamento indi.idual só

Page 180: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 180/201

passaria a ter import ncia a partir das representaç/es posteriores ao século&&, quando a noção de indi.=duo, como ser para si e apartado de sua

comunidade, teria se 3ormado e a biogra3ia passado a se ligar > idéia do@ulgamento"

Gigura W Os port/es de @erusalém :eleste, para onde se encaminham os 9al.os, após o @ulgamento Ginalquando se le.antam de seus cai6/es" O corte!o é guiado por um an!o" Zê se os port/es abertos, um alto

muro, mas não se .ê o interior" 4apa múndi de Nere3ord, 3acsimile, SJchLood $ditions"

'ron ure.ich #)*DP- considera que a perspecti.a de 'rijs é parcial, poisteria pri.ilegiado como 3ontes os teóricos da teologiaR # Idem )+D-, o que lhe permitiria contemplar apenas o segmento erudito da sociedade, 3altando lhesanalisar as crenças populares" Cm caminho para um estudo que le.asse emconta essas crenças 3oi seguido, ainda segundo ure.ich, por Nughes <e.eu6ao comparar as respostas dadas por habitantes de 4ontaillou > &nquisiçãoconcernentes a suas concepç/es do destino humano após a morte #no 3im doséculo &&&kin=cio do &Z- com as mani3estaç/es correspondentes encontradasna Legenda :ourada, escrita por @acopo de Zara55e em meados do século

&&&" :ompilação de histórias escritas em di.ersas épocas, a obra de Zara55eteria o mérito de não as misturar e não as modi3icar pois teria sido 3iel >s suas3ontes, o que permitiria uma .isão de con!unto das concepç/es medie.aisacerca do 'lém #<$Z$C , )*E* PWD PW*-" ' con3rontação destas duas3ontes permitiu a <e.eu6 encontrar um 3undo comum de crençasR # IdemP+E- acerca do imediato pós morte na &dade 4édia, que seriam )- a biogra3iado indi.=duo não termina com o seu passamento, se prolongando por umOutro 4undo; P- com a morte a alma padece de so3rimentos pois atacada pordem nios; esses so3rimentos só podem ser e.itados pela 9al.ação, ou entradano Bara=so, de3inida negati.amente, pois seria aaus ncia dos problemasterrestres e do so3rimento pro.ocado por dem nios, mas dei6a em aberto aquestão de quando o !ulgamento que garante a sal.ação se processa"

Page 181: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 181/201

Gigura + :ombate entre an!o e dem nio pela alma de um morto" 4ss" latino *WE), 3" )+*, I<G" &n(CIV, eorges" 3no $%%% D ano %%% na pista de nossos medos" 9ão Baulo Cnesp, )**E"

Nughes <e.eu6 de3ende a e6istência de duas tradiç/es quanto > de3inição doque éSal*a?>o o Hepouso e a 'ssunção" ' primeira se de3iniria como umsono ou uma espera inerte até a 9egunda Zinda de :risto, e6empli3icadadentro da Legenda :ourada pela história de uma mulher que, não querendocontar seu pecado a ninguém, dada sua gra.idade, recebe conselho deSancto Fo+anne Eleemosinario #9ão @oão, $smoler, na tradução de Nilário Granco @r"- para o escre.er em um bilhete e lacrá lo para que só ele o leia" $la o 3a5imediatamente, mas o santo morre dei6ando a desesperada imaginando queoutro leria sobre seu pecado" ' mulher .isita sua tumba onde suplica e choraaté que 9ão @oão lhe aparece e di5 onde guardou o bilhete para que ela possa

recuperá lo, não sem antes recriminá la por tê lo tirado de seu repousodi5endo lhe por que nosincomoda tanto e não permite a mim ou aos santosque se encontram comigo querepousemos?R #na tradução 3rancesa de <e.eu6,idem P+W, a tradução brasileira de Granco @r", PXX8 PXW, di5 por que nosimportunar assim e não nos dei6ar repousar, eu e os santos que estãocomigo?-"

<a segunda tradição, as almas seriam le.adas por an!os que as protegeriam doassalto de dem nios que as quereriam para si" Bara a corroborar esta tradiçãoe6iste a história narrada por Ieda # Historia Ecclesiastica 1entis 3nglorum,

%i.ro Z, cap" &&&-, de um leigo que, nunca tendo con3essado ou searrependido de seus pecados, caiu doente" $m seu leito 3oi .isitado pelo rei:onrado, seu amigo, que o e6orta.a a se arrepender e con3essar, mas o doente,com terr=.eis dores, se recusa.a" <ão queria que acreditassem que o 3ariaapenas por medo da morte" Ieda a3irma que esta aparente bra.ura !á eraresultado de uma atuação do dem nio" Quando de uma segunda .isita, o rei.iu seu amigo ainda mais debilitado e choroso, a3irmando que agora .ia toda ae6tensão de seus pecados e que nada mais poderia ser 3eito por ele" (iante detal quadro o rei pergunta qual o sentido daquele desespero, ao que o homemresponde ter sido .isitado por dois belos !o.ens de branco, um se p s aos pésda cama e o outro atrás" Cm deles lhe deu um pequeno e curioso li.ro para ler" <ele esta.am contidas as suas boas aç/es, que eram poucas e de pouca monta"

Page 182: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 182/201

Quando terminou de ler, eles recuperaram o li.ro e permaneceram emsilêncio" <este mesmo instante, com barulho e estardalhaço, entraram noquarto .ários dem nios, o mais assustador de todos, aparentemente o che3e,tomou um li.ro de grande tamanho e inacreditá.el peso, deu o a um dos seus para que o entregasse ao homem para ler" $ra o li.ro de seus pecados" <ão sóas más aç/es que cometeu, mas mesmo seus pensamentos esta.am escritos emletras negras" O che3e dos dem nios se dirigiu rispidamente aos dois homensde branco perguntando o que 3a5iam lá, pois o leigo era deles" Os dois homensconcordaram, a3irmando que ele de.eria ser le.ado e acrescido ao número doscondenados" (epois disto desapareceram" (ois dem nios espetaram lhetridentes em sua cabeça e nos pés, que agora do=am de maneira inacreditá.el" <aquele mesmo dia o homem morreu"

Nistórias como estas duas eram contadas e repetidas ao redor de 3ogueiras e

em púlpitos, tinham a 3unção de di.ertir a comunidade e educá la" Bor meiodelas, e doseGempla! as .erdades do cristianismo eram transmitidas > população leiga" Bortanto, estas histórias re3letem as concepç/es popularesmedie.ais acerca do pós morte, uma .e5 que se constitu=am em intermediáriosculturais # ure.ich, )*D+; )*DD-" ' partir delas se percebe que, apesar decerta ambig0idade, o destino indi.idual é decidido logo após sua morte, pois,do mesmo modo que o leigo recebeu sua merecida punição, poderia ter ganhoo Bara=so caso o li.ro de suas .irtudes ti.esse sido maior que o de seus pecados" ' entrada no para=so é tão imediata quanto a entrada no &n3erno"%embremos Uó5imo, que tão logo 3aleceu 3oi le.ado por an!os para a terra dos bem a.enturados, ou da promessa contida na Zisão de Berpétua"

4as qual a relação entre o Bara=so alcançado após a morte e o Bara=so de onde3oram e6pulsos 'dão e $.a? ' que Bara=so se re3erem as .is/es e as .iagens?1 ainda Nughes <e.eu6 que identi3ica três temas o Balácio, o @ardim, e a@erusalém :eleste, todos insistindo no pra5er de um para=so conhecido comoum lugar de del=ciasR #op0 cit0 P+T- e oposto ao &n3erno, um lugar detormentos" ' identi3icação daquele lugar de del=cias com o antigo lar de 'dãoe $.a 3oi 3eita por poucos autores medie.ais #($%C4$'C, )**D W) e ss"-" O

para=so aberto aos mortos não se encontra.a neste mundo, di3erentemente do@ardim do 1den, antes de tudo um Bara=soterrestre" Berpétua .iu uma escadaque a le.aria > companhia de :risto nos :éus; em uma outra história muito popular na &dade 4édia, aVisio ,auli #ou o 'pocalipse de Baulo]-, 9ão Baulo3io ele.ado ao terceiro céu #:'HOUU&, )**W )DT PT8- para .er as del=ciasque aguardam os 9antos após a morte" @ulião de 7oledo, no século Z&&,distingue dois para=sos, um terrestre e outro celeste, esse último equi.alendoao seio de 3 ra>o, ou se!a, ao lugar de descanso dos !ustos" (ante 'lighieri na :i*ina Com7dia! obra literária por muitos cr=ticos considerada uma s=ntese detodo o pensamento medie.al, adota a mesma di3erença entre um para=soterrestre e um para=so celeste, no primeiro, teriam .i.ido 'dão e $.a e estaria

Page 183: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 183/201

.a5io, e no segundo os !ustos compartilhariam da presença de (eus" 'pesar de pró6imos esses dois para=sos estariam separados"

Gigura T(ante segurando e6emplar de suaCommedia" Zê se > sua direita o &n3erno, para onde seencaminham os (anados" 'trás está o 4onte Burgatório, no topo do qual o ,ara/so .errestre M nele se

.êem duas 3iguras, uma masculina e outra 3eminina" 'cima estão as es3eras que (ante percorre no ,ara/so Celeste" '3resco de (omenico (i 4ichelino, )WTX" Museo dell58pera del :uomo, Glorença"

A E;!%ia a!re e encerra&se com o 7ara;so0 - primeiro é o

Jar im o 6 en, o ú%timo a Jerusa%ém *e%este0 1stas uasrepresenta.3es re8etiriam as i#erentes socie a es que %Ceseram vi a %iterDria0 - primeiro nasceu nas socie a es

a"rDrias o -riente Mé io e o ú%timo na civi%iza./o "reco&romana (FRA *- Jr0, KXXL KK )0 a a e Mé ia estes oispara;sos inseriram&se num e!ate marca o por i#erentesconcep.3es e tempo0 Ge um %a o o tempo c;c%ico, a cu%turapopu%ar me ieva%, e outro um tempo %inear, mais pa%atDve%aos %etra os ( %dem KKZ)0 -s i%etra os ten iam, se"un oFranco Jr0 ( op* cit*), a acre itar que o 7ara;so o Fim osTempos era i"ua% ao o 7rinc;pio0 *omo e:emp%o po emostomar o 7ara;so escrito na 2ia"em e S/o Eran /o0 esta#amosa Cist5ria, o santo ir%an 9s que viveu na se"un ameta e o sécu%o 2 partiu e sua i%Ca e, ap5s sete anos,a%can.ou a !erra Repromissionis Sanctorum , a terra erecompensa bcontraparti a os santos0 Sua primeira vers/oescrita ata o sécu%o =, ten o si o tra uzi a em iversas%;n"uas vernDcu%as0 a narrativa, quan o Eran /o cCe"a ao7ara;so, sua entra a #oi inicia%mente !arra a, mas ap5s

a%"umas ora.3es seu acesso #oi permiti o0 Ap5s caminCarpe%o 7ara;so por um etermina o tempo sem encontrar maisnin"uém a%ém e sua "uia, é in#orma o que aque%e pontoem iante n/o po er/o mais se"uir pois sua matéria !rutan/o suportaria a suti%eza o am!iente estina o aos justos nop5s&morte0 - %u"ar #;sico o 6 en é i 9ntico ao %u"ar erecompensa0 A separa./o é interna, ta%vez jD um e#eito araciona%iza./o empresta a pe%o te:to escrito0 n#e%izmente, oúnico meio e acessar as concep.3es i%etra as o per;o o épor meio os te:tos escritos pe%os c%éri"os ou so! seu pa r/ocu%tura%0 @urevicC (KX ) consi era que, apesar as

Page 184: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 184/201

a%tera.3es promovi as pe%o c%ero nas concep.3es popu%ares,sua !usca e comunica./o com a massa i%etra a "arantia ainser./o e e%ementos as concep.3es estes em seus te:tos07ara se conCecer as concep.3es popu%ares o me ievo

acerco o 7ara;so eve&se !uscar estes te:tos e ecantar ose%ementos estritamente c%ericais0 *omo a via"em e s/oEran /o tornou&se o!ra e "ran e popu%ari a e < conCecem&se mais e cem manuscritos a narrativa, entre %atim e

vernDcu%o < certamente comparti%Cava com seus %eitoresmuitos e%ementos a compreens/o popu%ar o que era o7ara;so0

A concep./o os %etra os apresentava uma separa./o maisc%ara entre o 6 en e o %u"ar e recompensa, vi e aCommedia e Gante0 - poeta 8orentino, ap5s sair a h8orestaescuraV, atravessa com a aju a e 2ir";%io o n#erno, o7ur"at5rio e cCe"a ao 7ara;so0 os ú%timos cantos o7ur"at5rio, Gante a%can.a o 6 en, separa o por umamura%Ca e #o"o, que atravessa com a aju a e um anjo(canto ==2 ) e por um rio, que atravessa com a aju a euma ama (canto ==2 )0 D v9 uma prociss/o maravi%Cosa(canto == =) que antece e a cCe"a e Eeatriz (canto ===)0

2ir";%io esaparece e, ap5s se puri4car nos rios etes e

1unoé, Gante é %eva o por Eeatriz ao 7ara;so *e%este, cujaire./o é c%ara, a mesma as estre%as0 - Jar im o 6 en era,como em Eran /o, a entra a para o %u"ar e recompensa os

justos, mas sua separa./o era muito mais c%ara0 - %etramentopassou a se tornar mais comum ao 4m a a e Mé ia com oavan.o e mo a%i a es mistas e ora%i a e, com isso,naque%e momento o 7ara;so passou por uma raciona%iza./oque re#or.ava os e%ementos e %ineari a e tempora% e suaconcep./o, como conseq'9ncia a conso%i a./o e maneirasca a vez mais sinta"mDticas e or enar as i éias eapresentD&%as0>/ s tr@s ParaFsos

- jar im p%anta o por Geus no 6 en #oi o %ar e A /o e 1vaaté sua e:pu%s/o0 1m sua porta #oi co%oca o um anjo que,com uma espa a e #o"o, n/o permitia e entra a e nin"uém01sse mesmo %u"ar se encontrava so!re a terra, assim oatestavam vDrias Cist5rias, entre e%as, a as conquistas e

A%e:an re e a 'iagem de S:o rand:o (J1A , KXXZ)0 Asiversas mo a%i a es e %iteratura concor avam com isso,

Page 185: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 185/201

inc%uin o aqui até os te:tos esco%Dsticos0 S/o TomDs e Aquino, na quest/o K L a primeira parte a Suma Teo%5"icaa4rma possuir o 7ara;so Terrestre uas naturezas, umaa%e"5rica e outra materia%0

A narrativa o @9nesis na E;!%ia D as caracter;sticas o7ara;so Terrestre, e co%oca sua cria./o se an o ao mesmotempo que a cria./o o Universo0 JD o 7ara;so *e%este possuiuma outra ata e nascimento, a cruci4ca./o e *risto0 -+omem s5 pô e vo%tar ao conv;vio ivino no A%ém ap5s osacri#;cio e Jesus *risto0 A partir este evento o 7ara;so*e%este passaria a participar a +ist5ria, e, apesar e suae:trema pro:imi a e com Geus, o tempo ain a é um e seuse%ementos constitutivos0 1ste %u"ar estD em constanteprocesso e muta./o, quer seja pe%as a%mas que %Ce acessamquer seja pe%os eventos que %Ce ocorrem internamente comoas músicas e as "ra.as ren i as a Geus por seus Ca!itantes0

A eternidade e o tempo , para Santo A"ostinCo, s/o uasenti a es opostas, n/o compreens;veis em si mesmas, masapenas em contraposi./o uma a outra (KX Z & )0 -tempo é para o Comem, pois imp%ica na possi!i%i a e emovimento e mu an.a0 A eterni a e é ivina, pois resu%ta o

e Sua per#eita, eterna e imutDve% ess9ncia0 7ara o comp%etoretorno a Geus, 4m ú%timo a Cumani a e, é necessDrio queo tempo se es#a.a, retornan o a eterni a e0 1ntre osme ievais, a%"uns acre itavam na e:ist9ncia e um interva%oantes este momento < eram os mi%enaristas, possui ores euma espec;4ca vis/o a Sa%va./o, que po e ser resumi a nacren.a e um tempo interme iDrio entre a se"un a vin a e*risto e o retorno P eterni a e < este Mil4nio e #e%ici a eterrena, porém, asseme%Cava&se mais P utopia que ao mito(RA* 1, KX )0

um e:erc;cio e raciona%iza./o n/o muito caro aosme ievais, que aceitavam a am!iva%9ncia os s;m!o%os commenos impaci9ncia que os mo ernos, po emos esta!e%ecer ae:ist9ncia e tr9s para;sos no pensamento !ai:o&me ieva%0 -primeiro e%es era o %u"ar on e viveram A /o e 1va < o

,ara9so !errestre \ o se"un o, o %u"ar on e os Justosa"uar am o Ju%"amento Fina% < o ,ara9so Celeste \ e o terceiroa )erusal+m Celeste , que com ou sem sua ante&sa%a, o

Mi%9nio, seria o %u"ar a eterna #e%ici a e, atin"i a quan oa Se"un a 2in a o messias e o retorno P 1terni a e0

Page 186: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 186/201

1stes i#erentes tipos e 7ara;so misturavam&se e separavam&se e maneiras varia as, pois a am!i"'i a e sempre semanteve, como em to o !om s;m!o%o que preten e captar asmais varia as proje.3es e esejos e ansie a es e seus

%eitores0- primeiro os 7ara;sos tinCa a topo"ra4a mais consa"ra a,pois e:tra; o iretamente o re%ato o @9nesis, com suasp%antas, animais e rios, e que se coa unava !em com osacréscimos #o%c%5rico$popu%ares e #ormas e recompensa eprazer0 - se"un o e o terceiro jD eram menos c%aros em seuscontornos, pois mais espiritua%iza os e vincu%a os aospro utos a cu%tura c%erica%$%etra a0 - primeiro estava nopassa o o +omem, marcan o o in;cio a +ist5ria, o se"un oa acompanCava e o terceiro a encerraria0

Re?er@ncias %i liogr cas e *ontes

A@-ST +- (Aure%ius Au"ustos)0 Con@ss6es0 S/o 7au%o 7au%us,KX Z0

A @+ 1R , Gante0 3ivina Com+dia 0 1 i./o !i%;n"'e, com tra u./o enotas e ta%o 1u"9nio MAUR-0 S/o 7au%o 1 itora Z, KXX 0

A^U -, TomDs e0 Suma teológica 0 (e i./o !i%;n"'eportu"u9s$%atim) 7orto A%e"re$*a:ias o Su% 1sco%a Superior eTeo%o"ia S/o ouren.o e Erin es$ ivraria Su%ina1 itora$Universi a e e *a:ias o Su%, KX 0

AR „S, 7Ci%ipe0 1 "omme devant la mort 0 7aris @a%%imar , KX 0

EART+1S, Ro%an 0 A aventura semiológica 0 S/o 7au%o MartinsFontes, KX 0

E1 1G1 T0 El via e de San rand5n 0 Tra uccion O pr5%o"o Marie José 1MAR*+A G0 1 0 Ma ri 1 0 Sirue%a, KX [0

9blia de )erusal+m 0 S/o 7au%o Socie a e *at5%ica nternaciona% ee 0 7au%us, reimpress/o, KXXZ0

E- T- , Eren a0 A Re$orma na %dade M+dia0 is!oa 1 0 , KX [0

ER-k , 7eter0 A ascens:o do cristianismo no Ocidente 0 is!oa7resen.a, KXXX0

Page 187: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 187/201

Page 188: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 188/201

pu!%ica a em KX K0 +D uma e i./o !i%;n"'e %atim$in"%9s estanarrativa0

121U=, +u"Ces0 h es %en emains e %a mort ans %a croOanceocci enta%es (vers KL & vers K )V, Annales TE*S*C*L <Fevereiro$Mar.o KX X, n0y L, p0 LZ &L[ 0- @, ka%ter0 Oralidade e cultura escrita 0 *ampinas 7apirus, KXX 0(K e i./o in"%esa e KX L)0

7AT*+, +o ar R0 El otro mundo en la literatura medieval 0 *i a eo Mé:ico Fon o e *u%tura, KX [0

RA* 1, uc0 h7ara;so, a e e -uro, Reino Mi%enar e *i a eUt5picaV0 n0 3iógenes , n0y X, KX , p0 &X 0

R-E1RTS, A%e:an er\ G- A GS- , James (e 0 e tra 0)0 hTCenarrative o# _ozimus concernin" tCe %i#e o# tCe !%esse V0 n Ante/

;icene ?at"ers to A*3* HVU* *Cica"o km0 E0 1er mans, 2o% =, KX K,p0 LLL&LLZ0

S1 M1R, *ar% (e 0)0 ;avigatio Sancti rendani Abbatis* korcester,n"%aterra Four *ourts 7ress, KX X (primeira e i./o, UniversitO o#otre Game KX X)0

2ARA__1, Jacopo0 1egenda `urea2 vidas de santos 0 1 i./o e

tra u./o e +i%Drio FRA *- Jr0 S/o 7au%o, *ia0 as etras, L 0 2AU*+1_, An ré0 A espiritualidade na %dade M+dia Ocidental2s+culos '%%% a .%%% 0 Rio e Janeiro Jor"e _aCar 1 itos, KXX 0

'isio ,auli , e ita a e pu!%ica a por *%au e *AR-__ 0 Escat"ologieet au/del7 < Rec"erc"es sur l Apocalypse de ,aul 0 Ai:&en&7rovence7u!%ications e %VUniversité e 7rovence, KXXZ0

_ 1R1R, A riana0 h7ara;so versus n#erno a'is:o de !úndalo e a 2ia"em Me ieva% em !usca a sa%va./o a a%maV0 n Revista Mirabilia2 Revista eletr<nica de &istória Antiga e Medieval , A%emanCa$Earce%ona, Gezem!ro e L L0

_UMT+-R, 7au%0 A letra e a voD – a [literaturaY medieval 0 S/o 7au%o*ia0 as etras, L K0 (e 0 ori"ina% #rancesa e KX )0

EAQ-S, M (or"0), Egiptomania – O Egito no rasil- 7aris1 itoria%, S7, L Z, KXKp, SE & LZZ&L[K& 0

Por Renata Senna ,arra on

(UF7R)

Page 189: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 189/201

Egiptomania – O Egito no rasil , or"aniza o por Mar"aretEaBos, pro#essora na 7U* o Rio @ran e o Su%, é um %ivroinova or e muito contri!ui para a ivu%"a./o e estu osso!re o 1"ito Anti"o, rea%iza os no Erasi%0

7artin o e um ponto e vista praticamente ine:p%ora o emnosso pa;s, Mar"aret EaBos e os emais autores prop3emre8e:3es que estimu%am o %eitor a pensar so!re a in8u9nciae";pcia em nosso coti iano, a partir o #enômeno aegiptomania 0 1ste #enômeno, e4ni o como re&e%a!ora./o ereinterpreta./o e e%ementos a civi%iza./o e";pcia pe%associe a es ao %on"o os sécu%os, aparece na +ist5ria!rasi%eira em i#erentes conte:tos0

1:p%oran o suas iversas mani#esta.3es, os autores nosintro uzem a re es intrinca as e re%a.3es entre o coti iano!rasi%eiro e 1"ito Anti"o e apresentam estu os insti"antesso!re os i#erentes %ocais em que aparecem %o"otipos asmais varia as empresas, marcos comemorativos e ci a es,arquitetura e e i#;cios pú!%icos ou priva os, s/o a%"unse:emp%os que ressa%tam que o cienti4cismo a 1"ipto%o"ia( iscip%ina estina a ao estu o o 1"ito Anti"o) se mesc%a Pemo./o os mistérios e";pcios, pro uzin o novos si"ni4ca ose constituin o parte o ima"inDrio co%etivo0

- %ivro estD ivi i o em oze cap;tu%os, a%ém a intro u./o,escritos por pesquisa ores que atuam iretamente no projeto>1"iptomania no Erasi%? 4nancia o pe%o * 7q e coor ena ope%a pro#essora EaBos e por estu iosos convi a os, quetra!a%Cam em i#erentes #rentes e pesquisas so!re o 1"itoanti"o0

- primeiro cap;tu%o, escrito por EaBos e intitu%a o Como o

Egito c"egou ao rasil- narra a cCe"a a a 1"ipto%o"ia noErasi% no in;cio o sécu%o = =0 A #orma./o a primeiraco%e./o e";pcia no Erasi% estimu%a a por G07e ro e a pai:/o

e G0 7e ro pe%o 1"ito s/o e:p%ora os pe%a autora a partire i#erentes #ontes, es e escritos e pr5prio punCo o

impera or até as sDtiras os jornais, e intro uzem o %eitor auma pro!%emDtica que perpassa os emais cap;tu%os o %ivrocomo ci9ncia e ima"inDrio constituem partes o #enômeno a

Egiptomania 0

1m se"ui a, Antônio Eranca"%ion Jr0 escreve Cole06es Eg9pcias no rasil* este cap;tu%o o autor comenta a

Page 190: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 190/201

controversa cCe"a a as primeiras co%e.3es e o!jetose";pcios no Erasi%, a%ém e #ornecer ao %eitor ummapeamento e iversas co%e.3es e suas principais pe.as em

i#erentes institui.3es !rasi%eiras0

TCia"o 0 e Araújo e +arrO R0 Ee%%omo s/o os autores oterceiro cap;tu%o, ,resen0a do antigo Egito nos cemit+rios* 1ste e os cap;tu%os se"uintes se i#erenciam os oisprimeiros enquanto os te:tos e EaBos e Eranca"%ion tratam

e temas mais Cist5ricos so!re o esenvo%vimento a Egiptomania e os %ocais on e encontrar as co%e.3es, o te:to

e Araújo e Ee%%omo come.a a tratar especi4camente asmani#esta.3es o #enômeno na socie a e !rasi%eira0 o caso

este cap;tu%o, a 9n#ase estD nas re%a.3es entre vi a e mortee como s;m!o%os e";pcios s/o representa os na artecemiteria% em i#erentes ci a es !rasi%eiras0

EaBos vo%ta a escrever o quarto cap;tu%o, Ar=uitetura eg9pciaentre nós 0 A partir as o!ras arquitetônicas e Mestre

2a%entim, sécu%o =2 , a autora comenta e%ementos e";pciosna paisa"em ur!ana !rasi%eira0 - quinto cap;tu%o escrito porMDrcia R0 Erito e M0 EaBos, intitu%a oObeliscos brasileiros consiste em uma anD%ise e parte o %evantamento oso!e%iscos !rasi%eiros0 A%ém e conte:tua%izar seus usos esim!o%ismos na Anti"'i a e, as autoras apresentam a ossurpreen entes so!re os motivos a constru./o osmonumentos mo ernos0

- se:to cap;tu%o, Arte e decora0:o eg9pcia , tam!ém escritopor EaBos, consiste em comentDrios acerca e motivose";pcios em te%as e pintores !rasi%eiros, em cCar"espo%;ticas e na ecora./o e e i#;cios pú!%icos0 JD o sétimocap;tu%o, ?estas- carnavais e Egito Antigo- e EaBos e ris @0@ermano, nos apresenta uma insti"ante re8e:/o so!re aimportNncia sim!5%ica o 1"ito anti"o na #orma./o ai enti a e ne"ra no Erasi%0 A partir a anD%ise e sam!as,reggae e composi.3es o "rupo -%o um, as autoras estacamo pape% e:erci o pe%o 1"ito e 1ti5pia na perpetua./o amem5ria a#ricana0

- cap;tu%o oito, A ordem RosacruD e a Ar=uitetura Eg9picia ,e Moacir 10 Santos, TCia"o J0 Moreira e 2ivian 0 20 Te ar i

trata os usos e s;m!o%os e";pcios em temp%os e e i#;cios a-r em Rosacruz0 - nono cap;tu%o Mar(eting e Egito e

Page 191: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 191/201

EaBos, MDrcia R0 Erito, Marce%o *CecCe%sBi e F%Dvia M0Ge:Ceimer apresenta uma estimu%ante re8e:/o so!re osi"ni4ca o e s;m!o%os e";pcios como o!e%iscos, pirNmi esou es4n"es tanto na propa"an a e pro utos como no

mar(eting e im5veis, construtoras, postos e "aso%ina, entreoutros esta!e%ecimentos comerciais0 -s %o"otipos esenCa ose a invoca./o estes s;m!o%os est/o associa os, em "era%,com so%i ez, con4an.a, esta!i%i a e e prote./o, tornan o&seum importante ve;cu%o e resi"ni4ca./o entre passa o epresente no Erasi% contemporNneo0

Raque% S0 Funari no cap;tu%oO Egito na sala de aula trata aquest/o o ensino o Anti"o 1"ito na sa%a e au%a0^uestionan o méto os pe a"5"icos mais tra icionais em queo 1"ito é apresenta o Ps crian.as a partir e cansativascrono%o"ias e inastia, a autora prop3e uma série eativi a es %ú icas que estimu%am a inter iscip%inari a e,pesquisa e pro u./o e conCecimento por parte os a%unos0

A meto o%o"ia proposta, a%ém e espertar o interesse os jovens pe%o estu o o 1"ito anti"o e a +ist5ria, aju a a

esenvo%ver um esp;rito cr;tico os acontecimentos em seucoti iano0

-s ois ú%timos cap;tu%os tratam a in8u9ncia o 1"ito na%iteratura0 1%vo *%emente emO Egito na poesia brasileira –

,e=uena Antologia apresenta uma série e poemas eescritores !rasi%eiros em que o 1"ito sur"e como temDticacentra%0 JD *iro F%amarion *ar oso encerra o %ivro com ocap;tu%o Egiptomania na 1iteratura 0 - estu ioso apresentacomentDrios e istintas o!ras pro uzi as por autores norte&americanos, europeus e !rasi%eiros, no 4na% o sécu%o = = e

urante o ==0 Ao ana%isar as in8u9ncias os autores eromances Cist5ricos, *ar oso cCama a aten./o para o #ato eque, em!ora muitos apresentem anacronismos, estes %ivrosse"uem espertan o nos jovens o interesse pe%o estu ocient;4co o 1"ito anti"o0

A partir este !reve resumo as temDticas os cap;tu%os époss;ve% notar a iversi a e e aspectos a!or a os e #ormaori"ina% no %ivro, o que o estina a um pú!%ico Cetero"9neo,

es e especia%istas e e uca ores até os interessa os nasin8u9ncias os mistérios e";pcios no Erasi%0 1scrito e

maneira i Dtica e e #Dci% %eitura, Egiptomania – O Egito no rasil esperta a curiosi a e o %eitor e o estimu%a a

Page 192: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 192/201

o!servar, mais atentamente, seu entorno0 7or 4m, ca!eressa%tar que o %ivro se constitui em um importanteinstrumento e re8e:/o so!re quest3es re%aciona as aoconCecimento e preserva./o a arte e o patrimônio

Cist5rico !rasi%eiro, P constru./o as i enti a es ei#erentes cama as a popu%a./o, ao ensino a +ist5ria aos jovens e est;mu%o P iteratura0

SAkH1R, 7eter (e 0)0 !"e O#$ord %llustrated &istory o$ t"e'i(ings 0 -:#or -:#or UniversitO 7ress, L K, LX p0

Por 2ohnni &anger (Universi a e o *ontesta o, S*)

A partir a éca a e KX[ iversos estu os aca 9micostrataram e rea!i%itar o pape% os 2iBin"s na Cist5riaeuropéia0 Gentre estes estu os, as o!ras !"e Age o$ t"e'i(ings e ]ings and 'i(ings , e 7eter Sa Oer, eterminaramnovas perspectivas meto o%5"icas, emonstran o que os"uerreiros escan inavos n/o eram >!Dr!aros emon;acos,

vio%entos e #anDticos?, mas sim etentores e uma so4stica acu%tura0 1sse re#erencia% é retoma o com uma nova o!ra,!"e O#$ord %llustrated &istory o$ t"e 'i(ings , uma co%etNneaapresentan o iversas contri!ui.3es temDticas, e ita a por7eter Sa Oer, pro#essor e +ist5ria Me ieva% aUniversi a e e ee s0

o"o no in;cio a apresenta./o a o!ra, Sa Oer ei:a !emc%aro a iretriz "era% a pesquisa, on e perce!emos que asrepresenta.3es so!re os 2iBin"s & como iversos outrostemas & estiveram re%aciona os com interpreta.3esi eo%5"icas ao %on"o a +ist5ria0 Ao se estu ar os n5r icos,reava%ia&se to a uma Cistorio"ra4a so!re a e Mé ia !em

como a #orma./o o oci ente mo erno0 o primeiro cap;tu%o,>TCe A"e o# tCe 2iBin"s, an Ee#ore?, Sa Oer iscute umaas espinCas orsais os estu os escan inavos eterminar

as causas a e:pans/o n5r ica urante os sécu%os X e Kepois e *risto0 Uma as teorias mais aceitas, a e um

"ran e aumento popu%aciona%, que teria #or.a o muitos"rupos a procurarem a%ternativas econômicas e sociais, écontesta a parcia%mente por Sa Oer0 7ara e%e, em muitasre"i3es a 1scan inDvia n/o teria e:isti o esse "ran eaumento, ten o as comuni a es !ai:as ensi a espopu%acionais0 A emi"ra./o teria si o causa a a princ;pio,

Page 193: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 193/201

pe%a atra./o a prosperi a e européia0 Assim, o #ator cCavepara o Cistoria or !ritNnico teria si o a pirataria atre%a a Pe:pans/o comercia% o noroeste europeu0 1sta ú%tima, a%iDs,teve in;cio !em antes a primeira incurs/o e saque

ocumenta a os 2iBin"s ( X 0*0)0 *om isso, o caminCopara a e:pans/o n5r ica teria si o estrutura o pe%oesenvo%vimento as rotas comerciais o ED%tico com oeste$ orte 1uropeu0

Sa Oer tam!ém escreveu o cap;tu%o e es#ecCo a o!ra,>TCe 2iBin" e"acO?, on e e:amina as inter#er9nciascu%turais, po%;ticas, econômicas e sociais a 1ra 2iBin" nospa;ses europeus me ievais0 A primeira quest/o trata a pe%oautor é re#erente P meto o%o"ia e anD%ise as #ontes%iterDrias, on e perce!emos a necessi a e e uma>4%tra"em? o o%Car crist/o, que sempre perce!eu osn5r icos como a"entes o caos e o 4m o mun o0 Mais oque simp%esmente esvaziar os co#res e tesouros crist/os, osataques 2iBin"s ocasionaram a reor"aniza./o tanto e umapo%;tica e a ministra./o a "reja, quanto o es%ocamento

e comuni a es e par5quias, principa%mente na n"%aterra0 As mu an.as no cenDrio po%;tico e iversos pa;ses #oiimensa, co%a!oran o para a cria./o e novas !ases para a

autori a e e uni a e os reinos, re8e:o ireto a oposi./oaos invasores0 -utro n;ve% e in8u9ncia n5r ica se #ez re8etircom as co%oniza.3es permanentes, inter#erin o tanto naestrutura cu%tura% os povos jD esta!e%eci os (a n;ve%%in"';stico e nos costumes %ocais), quanto a n;ve% econômico,a%teran o e crian o novas rotas comerciais, e tam!émacrescentan o novos pro utos para istri!ui./o0

- cap;tu%o mais importante a o!ra é >TCe 2iBin"s in +istorOan e"en ?, pois seu interesse vai a%ém o me ieva%ismo,sen o um importante estu o para os especia%istas em outrastemDticas como 1uropa Mo erna, -itocentos e até mesmo onazismo e os naciona%ismos o sécu%o L 0 - autor o cap;tu%oé ars ‚nnrotC, pro#essor e %;n"uas escan inavas auniversi a e e @otCen!ur"0 7rimeiramente, ‚nnrotC #azuma anD%ise meto o%5"ica o estu o as #ontes is%an esas osécu%o KK ao KZ, tanto as Sa"as quanto os cCama ospoemas esBD% icos0 esse instante, ocorre a iscuss/o euma as maiores pro!%emDticas a Cistorio"ra4a n5r ica até

que ponto esse materia% %iterDrio, !asea o na tra i./o ora%,contém e%ementos Cist5ricos] A%ém e materia% anônimo,

Page 194: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 194/201

‚nnrotC e:amina tam!ém as o!ras os mais importantesautores escan inavos me ievais, Snorri Stur%uson e Sa:o@rammaticus0 -s principais motivos %iterDrios nessesescritores #oram a jorna a Cer5ica, o carisma e a sorte

in ivi ua%, a Ca!i%i a e nDutica, a ne"a./o os eusespa"/os, o estino #ata% nas !ata%Cas0 Um momento muitointeressante é a anD%ise e ‚nnrotC para a quest/o aconstru./o e i enti a e os Cer5is 2iBin"s nas Sa"as0 -prot5tipo o n5r ico é e:emp%i4ca o no #amoso is%an 9s 1"i%%SBa%a&@r;msson #oi poeta, "uerreiro, comerciante,#azen eiro0 Um Cer5i trD"ico e eventua%mente tam!ém vi%/o,uma am!iva%9ncia t;pica os 2iBin"s0

A partir a inven./o a imprensa iversos %ivros s/opu!%ica os res"atan o o passa o a 1scan inDvia, inician oa constru./o e Cistorio"ra4as patri5ticas e conso%i an o ai enti a e e ca a re"i/o n5r ica0 1m uma e%as ( Atlantica ,K[ X, e -%o# Ru !ecB), perce!emos o mito p%atônicouti%iza o para i enti4car na Suécia 2iBin" a ori"em ascivi%iza.3es européias0 Mas é urante o in;cio o -itocentosque centenas e romances, o!ras aca 9micas e tra u.3es

as anti"as Sa"as trataram e reva%orizar os #eitos osanti"os "uerreiros0 To o esse espertar romNntico aten ia

iretamente aos interesses naciona%istas, n/o apenas os tr9spa;ses escan inavos, como tam!ém e na.3es em #orma./ocomo a A%emanCa0 Assim, a %iteratura e a arte #un iram&seem uma interpreta./o po%;tica a +ist5ria, to as re8etin o asanti"as "%5rias os n5r icos0 Mas para ars ‚nnrotC, omomento mais importante o res"ate art;stico os anti"os"uerreiros "ermNnicos é com a 5pera O anel dos ;ibelungos ,

e RicCar ka"ner (K L&K Z)0 A 5pera como sa"ra./o a"%5ria naciona%, sim!o%iza a pe%a mito%o"ia n5r ica0 1tam!ém pe%a 5pera é que #oram popu%ariza os to os osestere5tipos mo ernos so!re os 2iBin"s0- es#ecCo o tra!a%Co e ‚nnrotC trata as mo ernasatitu es em re%a./o aos "uerreiros n5r icos, que serviramcomo mo e%o para os interesses racistas, 4%os54cos eimperia%istas as na.3es mo ernas, entre e%as a A%emanCanazista0 Giversas cerimônias re%i"iosas e carDter popu%arpromovi as pe%os i e5%o"os nazistas, como a 3ingspiel , #oraminspira as iretamente nas Sa"as n5r icas0 Muitos os

#ami"era os s;m!o%os o parti o, como a conCeci a suDsticae a up%a SS, #oram copia as a escrita rúnica0 Re"imentos

Page 195: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 195/201

e so% a os a%em/es rece!eram enomina.3es 2iBin"s,especia%mente no #ront russo0 7ara ‚nnrotC, os 2iBin"snunca ir/o ei:ar e #ascinar o Comem mo erno, seja com osqua rinCos e +a"ar ou os va%ores i ea%iza os os Cero;smos

naciona%istas0-utro importante tra!a%Co inc%u; o na o!ra é >Re%i"ions -%an e ?, o pro#essor 7reu!en Meu%en"racCt S†rensen, aUniversi a e e -s%o0 *om muita perspicDcia, S†rensenconcentra&se numa as temDticas mais importantes nosatuais estu os e re%i"i/o na 1uropa a passa"em opa"anismo para o cristianismo, no caso, en#ocan o a re"i/o1scan inava e ten o como principais #ontes os %ivros escritospor A am e Eremen urante o sécu%o KK0 S†rensen tem umnovo re#erencia% para iscutir a temDtica, n/o 4can o%imita o apenas P quest/o o en#oque crist/o nos

ocumentos, mas procuran o eterminar as isputasinternas no cristianismo pe%as novas terras converti as0

1m vez a tra iciona% ima"em o pa"anismo sen otota%mente e%imina o o mun o n5r ico, o autor nosapresenta uma vis/o e conviv9ncia pac;4ca entre as uas#ormas e re%i"i/o0 1 antes e esaparecer, os a eptos os

euses 2iBin"s po em ter a ota o e%ementos crist/os emseus cu%tos0 7ara evi enciar essa Cip5tese, S†rensen uti%izaoutras #ontes como comp%emento aos %ivros e Eremen, como

vest;"ios arqueo%5"icos e ocumentos epi"rD4cos0 7arae:p%icar o triun#o o cristianismo, o Cistoria or norue"u9sinicia%mente esta!e%ece as principais i#eren.as entre as

uas re%i"i3es0 1nquanto o pa"anismo n/o era umainstitui./o centra%iza a, sem Cierarquia nem sacer 5cio

e4ni o, sem %ar"a i#us/o e temp%os especia%iza os, ocristianismo contava com a vanta"em e uma or"aniza./ore"u%ar0 as comuni a es n5r icas, os cu%tos pú!%icos eramrea%iza os !asicamente pe%os cCe#es e %; eres nas pr5prias#azen as0 As mu%Ceres tinCam espa.o #un amenta% em ritosmD"icos na es#era priva a0 - se"un o aspecto quepossi!i%itou o triun#o crist/o #oi o pape% a escrita, sen o o%ivro a principa% #erramenta i eo%5"ica a "reja0 Apesar ee:istir escrita no mun o pa"/o (as runas), e%a era acess;ve% Ppoucas pessoas e tinCa um pape% muito %imita o na es#erare%i"iosa0

Page 196: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 196/201

- aspecto mais ori"ina% a pesquisa e S†rensen écompreen er a cristianiza./o entro as trans#orma.3es omun o n5r ico as mu an.as re%i"iosas s5 se rea%izaramporque aconteceram inova.3es na estrutura po%;tica (a

centra%iza./o o po er monDrquico) e e ucaciona% (por meioa i#us/o e pro#essores e %ivros)0 Assim, a nova re%i"i/o veio e encontro com os interesses i eo%5"icos e uma novasocie a e, e um novo esti%o e vi a, e consci9ncia e e+ist5ria0 A nova #é %e"itiman o a centra%iza./o o po erpo%;tico em uma socie a e tota%mente mo i4ca a0

Giversos outros tra!a%Cos comp%ementam a compreens/o omun o 2iBin"0 o cap;tu%o >SCips an SeamansCip?, oarque5%o"o Jan Ei%% e:amina o pape% a nave"a./o noprocesso e esenvo%vimento econômico e socia% osescan inavos, a%ém e conce er e%ementos preciosos paraenten er o navio como pe.a #un amenta% no esti%o e vi a

as comuni a es Ca!itantes o norte europeu0 Ame ieva%ista Janet e%son ana%isa o impacto s5cio&po%;tico

as invas3es n5r icas no cap;tu%o >TCe FranBisC empire?,enquanto o Cistoria or GonncCa C *orrDin investi"a oprocesso e co%oniza./o escan inava em > re%an , ka%es,Man, an tCe +e!ri es?0

A o!ra e ita a por 7eter Sa Oer se reve%a um va%ioso meioe atua%iza./o para os me ieva%istas, apresentan o as mais

recentes iscuss3es so!re o pape% que os 2iBin"s tiveram no-ci ente, a%ém e ser uma o!ra tam!ém interessante para osCistoria ores em "era%0 1stamos istantes a época em queos n5r icos eram conCeci os apenas como !Dr!arosse%va"ens, o mesmo mo o que ei:aram e ser vistos como"uerreiros "%oriosos e invenc;veis0 A Cistorio"ra4a mo ernatam!ém é um re8e:o a !usca por uma meto o%o"iainter iscip%inar, que no caso tenta recuperar a ver a eirasocie a e os 2iBin"s, a%"o que po e ser vis%um!ra o nessao!ra0

M1@ A , Ana 7au%a Torres0O )ovem Rei Encantado 0 E#pectativas do Messianismo R+gio em ,ortugal- s+culos

.%%%/.'% 0 S/o 7au%o +ucitec, L 0

Por A"riana 3ierer (U1MA)

Page 197: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 197/201

- %ivro e Me"iani é #ruto e sua isserta./o e Mestra o,e#en i a na Universi a e e S/o 7au%o (US7) em KXX e

incorpora tam!ém %eitura e outras o!ras ap5s o término apesquisa a autora, como a e Ge%umeau ( Mil Anos de

?elicidade , *ompanCia as etras, KXX )0 A autora éatua%mente pro#essora o Gepartamento e +ist5ria a US70

nteressa a no #enômeno o se!astianismo, isto é a cren.ae que o rei G0 Se!asti/o, esapareci o na !ata%Ca e

A%cDcer&^ui!ir (K ) iria retornar para esta!e%ecer umimpério e #e%ici a e em 7ortu"a%, omina o pe%a 1spanCa

urante a Uni/o !érica (K &K[Z ), a autora preocupou&seem ana%isar aque%e #enômeno na %on"a ura./o0 Ao e%a!oraro tra!a%Co, sua quest/o principa% era que #atorespossi!i%itaram o sur"imento o se!astianismo em 7ortu"a% nosécu%o =2 ]

7ara compreen er este processo, a Cistoria ora !uscou asori"ens o se!astianismo em tr9s e%ementos #orma ores acu%tura portu"uesa es e a Eai:a a e Mé ia a tra i./o

joaquimita, a %iteratura (através a Matéria a EretanCa) e ascrônicas ré"ias0

*omo #ontes, Me"iani e%e"eu na %iteratura os romances A 3emanda do Santo Graal (anônimo, sécu%o = ) e aCr<nicado %mperador Clarimundo (K L ), e Jo/o e Earros e as

,ro$ecias do Sapateiro andarra , o sécu%o =2 0 os re%atoscron;sticos uti%izou principa%mente a Cr<nica de 3* A$onso

&enri=ues , e Guarte @a%v/o e re%atos so!re o rei G0Se!asti/o, como por e:emp%o, )ornada de 3* Sebasti:o 7

`$rica 0

- %ivro é ivi i o em uas partes e quatro cap;tu%os0 -

cap;tu%o K >- ma"inDrio E;!%ico? mostra os e%ementosapoca%;pticos na cu%tura portu"uesa por via as matrizes ju aica e crist/0 Através o Apoca%ipse e S/o Jo/o 4cavamuito presente a i éia e que o Messias, isto é *risto, vo%taao mun o para rea%izar uma se"un a época e #e%ici a eantes o Ju;zo Fina%0 1sta i éia eu ori"em a cren.asmi%enaristas so!re a possi!i%i a e e um per;o o e#e%ici a e e mi% anos na terra, que teve uma "ran eimportNncia no per;o o me ieva%0 Tam!ém através oima"inDrio !;!%ico esenvo%veu&se a i éia e um rei sa%va orterrestre que vem esta!e%ecer uma época e #e%ici a e, o

Page 198: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 198/201

mpera or os ‡%timos Gias0 2Drios monarcas me ievais#oram associa os a esta 4"ura, como *ar%os Ma"no,Fre erico , o rei Artur, Ea% u;no e F%an res e na a eMo erna, G0 Se!asti/o0

Joaquim e Fiore, a!a e ca%a!r9s, recuperou as i éiasmi%enaristas no sécu%o = ao ivi ir o mun o em tr9s i a es,a o 7ai a o Fi%Co e a o 1sp;rito Santo, ap5s a qua% Caveriauma renova./o o mun o, que seria con uzi o por mon"es,os responsDveis pe%a prepara./o a a e o 1sp;rito Santo0

A autora mostra que as i éias joaquimitas estiverampresentes em 7ortu"a% ivu%"a as principa%mente por#ranciscanos espirituais e tam!ém em o!ras %iterDrias, comopor e:emp%o, o romance e cava%aria A 3emanda do SantoGraal , que teria, se"un o a autora, inspira./o joaquimita0

Me"iani tam!ém apresenta neste cap;tu%o o messianismo namatriz ju aica, ivu%"a o nos meios popu%ares através astrovas e um sapateiro cCama o Ean arra, no sécu%o =2 01sta %iteratura e cr;tica socia% previa uma nova socie a e"overna a por um impera or portu"u9s, o 1nco!erto, ten osi o composta num per;o o e convers/o #or.a a os ju eusna 7en;nsu%a !érica0 7ropa"ava a i éia e que o mpérioportu"u9s seria universa%, #avorecen o a i enti a e %usa0

- cap;tu%o L trata o > ma"inDrio *ava%eiresco?, isto é, oseu importante pape% na socie a e portu"uesa numa épocamarca a pe%a 1:pans/o Mar;tima0 Se"un o a autora, asnove%as e cava%aria n/o apenas apresentam tra.osmessiNnicos, como tam!ém >mo e%os e comportamento e eatitu es t;picas a cava%aria me ieva%? (p0 )0 Gentre osromances, o primeiro a circu%ar em 7ortu"a% #oi A 3emanda

do Santo Graal que in8uenciou to os os outros pro uzi osposteriormente0

A autora su!%inCa como principa% aspecto messiNnico a o!rao #ato e @a%aaz, persona"em principa%, im!u; o e "ran esentimento re%i"ioso, representar o >Geseja o, o esco%Ci o eprote"i o e Geus? (p0 [L)0 1%e é o e%eito para ar ca!o Psaventuras a narrativa, entre as quais a mais importante éacCar o @raa%, o cD%ice com o san"ue e *risto que s5 po eriaser encontra o pe%o cava%eiro puro e sem peca os0

Page 199: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 199/201

-utra o!ra com aspectos messiNnicos, a Cr<nica do %mperador Clarimundo (K L ), e Jo/o e Earros, reconta aCist5ria a rea%eza portu"uesa através as aventuras opre estina o Cer5i o t;tu%o, que ao 4na%, conse"ue a vit5ria

contra os e:ércitos o Turco, uma a%us/o P possi!i%i a e e vit5ria portu"uesa contra os mouros e o esta!e%ecimento eum mpério 7ortu"u9s no mun o0

- cap;tu%o >- Retorno e A#onso +enriques? !usca mostrara importNncia as crônicas no sécu%o =2 e seu pape% parare#or.ar o mito o rei #un a or, A#onso +enriques0 Ges e aCr<nica de #oi cria a uma vers/o e que o primeiro rei

e 7ortu"a% Cavia si o esco%Ci o por Geus para "overnar,uma vez que antes e uma importante !ata%Ca contra ume:ército mu.u%mano muito mais numeroso, G0 A#onso teriati o uma vis/o e *risto cruci4ca o, o que 4cou conCeci ocomo o >Mi%a"re e -urique?0 1ste acontecimento e outros,como a cura mi%a"rosa e um a%eij/o e A#onso +enriquesquan o era !e!9 através o intermé io a 2ir"em Maria,est/o associa os P pre estina./o e A#onso e s/oreconta os por Guarte @a%v/o no sécu%o =2 , en#atizan o ai éia e povo e%eito (os portu"ueses) e o rei& eseja o, quepor uma série e motivos serD associa o posteriormente a G0

Se!asti/o0 Até mesmo as armas uti%iza as por A#onso e"uar a as no mosteiro e Santa *ruz e *oim!ra eramconsi era as porta oras e qua%i a es o maravi%Cosocrist/o0

- ú%timo cap;tu%o, >G0 Se!asti/o e a 7ersoni4ca./o oSa%va or?, mostra a in8u9ncia tanto a %iteraturacava%eiresca quanto a Cr<nica de A$onso &enri=ues so!re apersona%i a e e G0 Se!asti/o0 A autora visa provar que ae uca./o o monarca e as e:pectativas "era as em torno oú%timo Cer eiro a inastia e Avis %evaram&no a tentar serum e%o e %i"a./o com o rei A#onso +enriques0 Gestamaneira, !uscan o imitar as crônicas e romances que Cavia%i o e viven o numa época rep%eta e in8u9nciasmessiNnicas, o monarca Se!asti/o teria !usca o a equar&sePque%e mo e%o0 Assim, arriscou&se contra os mouros noMarrocos, acre itan o que Geus %Ce aria a vit5ria, ta% comoCavia aconteci o com A#onso +enriques, cujas armas o reiSe!ati/o teria %eva o consi"o para a !ata%Ca e A%cDcer&

^ui!ir0

Page 200: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 200/201

Assim, a morte os Cer eiros e G0 Jo/o e o esejo ereuni4car o império na #rica, associa os ao anseio epersoni4car o rei sa%va or, %evaram G0 Se!asti/o, imita or

as atitu es o casto Cer5i a 3emanda do Santo Graal ,

@a%aaz, a tentar na vi a copiar os #eitos Cer5icos eima"inDrios e seus antepassa os0

Me"iani possui %in"ua"em 8uente e con uz o %eitor a umtema comp%e:o e a!ran"ente e #orma a"ra Dve%0 a parteso!re o nascimento e G0 Se!asti/o quase nos conse"uetransportar para a época, mostran o a ramatici a e e umCer eiro espera o >1stan o a princesa, prestes a ar P %uz,

vinte ias antes o nascimento, morre o pai, o único Cer eiroo trono0 (000) a tentativa e #avorecer o 4na% a "ravi ez e

G0 Joana e a so!reviv9ncia o Geseja o, os av5s ocu%taram aprincesa o #a%ecimento o mari o, enquanto to a a popu%a./ose es o!rava em promessas e rezas aos céus0? (p0 KK )

A autora tam!ém re#or.a que o nome Se!asti/o provinCa eum santo que na evo./o me ieva% Cavia si o muti%a o pe%osmu.u%manos na *ruza a, ca!en o assim ao #uturo G0Se!asti/o a incum!9ncia e errotD&%os0

7ara os me ieva%istas, o %ivro é particu%armente interessantepor mostrar a importNncia os escritos %e"itima ores opo er po%;tico através a %iteratura, com o uso a Cr<nica do

%mperador Clarimundo para recontar as ori"ens amonarquia portu"uesa0 A %e"itima./o po%;tica tam!ém 4cac%ara nos re%atos cron;sticos, como a Cr<nica de A$onso

&enri=ues , e Guarte @a%v/o, que mantinCa o prop5sito aGinastia e Avis em se apresentar como uma inastiapre estina a, com reis e%eitos por Geus ou sa%va ores, taiscomo A#onso +enriques, cujos #eitos G0 Se!asti/o procurouimitar0-utro aspecto importante a o!ra é a a!or a"em o romance

A 3emanda do Santo Graal na %on"a ura./o e seu re%evantepape% ao apresentar mo e%os e comportamento i eais Psocie a e portu"uesa va%oriza os a a e Mé ia PMo erna0

- estu o e Me"iani aponta que o tema o messianismo em7ortu"a% e o se!astianismo vem cCaman o a aten./o osCistoria ores, com vDrias pu!%ica.3es atuais no Erasi%0 -se!astianismo, cujas ori"ens #oram pesquisa as pe%a autora,

Page 201: Mirabilia 4

8/15/2019 Mirabilia 4

http://slidepdf.com/reader/full/mirabilia-4 201/201

po e ser pesquisa o so! vDrios aspectos0 Se quisermoscontinuar a nos apro#un ar no assunto, outras o!ras #orampu!%ica as recentemente, como o %ivro e Jaque%ine +erman,

;o Reino do 3ese ado (*ia as etras, KXX ) e o e Hves

Marie Eércé, O Rei Oculto (US*, L ) cita os tam!ém porMe"iani como importantes para o seu estu o0

a Universi a e Fe era% F%uminense (UFF) através oa!orat5rio e 1stu os Me ievais e !éricos < Scriptorium

#oram esenvo%vi os tra!a%Cos so!re o pape% o messianismona %e"itima./o po%;tica a Ginastia e Avis, re%acionan o oprimeiro monarca portu"u9s A#onso +enriques ao primeiroso!erano a Ginastia e Avis, G0 Jo/o 0 1stes estu osapro#un am as pesquisas so!re a Cr<nica de , e autoriaatri!u; a a Fern/o opes e so!re a Cr<nica de 3* )o:o % , omesmo autor, contri!uin o tam!ém para a compreens/o as