บทท 6

เทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร

ปจจบนองคกรตาง ๆ ตระหนกถงความสาคญของการประยกตใชการจดการความรกบการ

บรหารองคกร ทงนหากองคกรใดมความสามารถในการจดการความรทคนในองคกรมอย ผานการ

สราง จดเกบ เผยแพร และใชความร โดยเฉพาะความรของผปฏบตงาน เชน เทคนคหรอเคลดลบ

การทางานใหประสบความสาเรจ (Know-how) หรอวธการปฏบตงานทดทสด (best practice) ถอ

เปนสนทรพยทมคายง หากมการถายทอดแบงปนใหคนอน ๆ กจะสงผลใหการทางานในองคกรม

ประสทธภาพและประสทธผล ชวยในการพฒนาธรกจ ผลตภณฑ และบรการ สงผลใหองคกร

แขงขนไดในทสด ซงความสาเรจในการจดการความรเกยวของกบปจจยหลายประการดวยกน แต

ปจจยทเปนเครองมอในการสนบสนนใหการจดการความรใหมความสะดวกรวดเรว งาย และมอง

เหนไดอยางเปนรปธรรมกคอ เทคโนโลยสารสนเทศนนเอง ดงนนในบทนจะกลาวถงเทคโนโลย

สารสนเทศกบการจดการความร

คาจากดความของเทคโนโลยสารสนเทศ

คารเตอร (Carter) (1996) ไดใหคาจากดความ “เทคโนโลยสารสนเทศ” หมายถง การใช

เทคโนโลยสมยใหมในการรวบรวม ประมวลผล จดเกบ สบคน และสอสาร ทงสารสนเทศทอย

ในรปของขอความ ตวเลข เสยง และภาพ

สถาบนวจยเพอพฒนาประเทศไทย(Thailand Development Research Institute

Foundation) (1993) ไดใหความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศวา “เทคโนโลยสารสนเทศ” คอ

เทคโนโลยทใชในการรวบรวม จดเกบ สบคน ประมวลผล นาสง และนาเสนอสารสนเทศโดย

วธการทางอเลกทรอนกส ทงสารสนเทศทอยในรปของเสยง ขอความ ขอมล รปภาพ ไดทกเวลา

และสถานท ประกอบดวยเทคโนโลยคอมพวเตอร เทคโนโลยการสอสาร และเทคโนโลยอน ๆ

ทเกยวของ

เทคโนโลยสารสนเทศ คอ เทคโนโลยทเกยวของกบการจดเกบ การประมวลผล การ

นาเสนอสารสนเทศในรปแบบตาง ๆ ประกอบดวยเทคโนโลยคอมพวเตอร เทคโนโลย

โทรคมนาคม หรอเทคโนโลยทนามาใชจดการระบบสารสนเทศ (พรชย จตตพานชย, 2545)

136

จากคาจากดความดงกลาวขางตน สามารถสรปไดวา “เทคโนโลยสารสนเทศ” คอ

เทคโนโลยทใชในการรวบรวม จดเกบ ประมวลผล สบคน และนาเสนอสารสนเทศในรปแบบ

ตาง ๆ ซงประกอบดวยเทคโนโลยคอมพวเตอร เทคโนโลยคมนาคม และเทคโนโลยอน ๆ ท

เกยวของ เทคโนโลยสารสนเทศจดเปนเครองมอสาคญสาหรบระบบสารสนเทศและการจดการ

ความร

ความสาคญของเทคโนโลยสารสนเทศ

รทช (Ritchie) มารแชล (Marshal) และ อารดเลย (Eardley) (1998) ไดกลาวถงประโยชน

ของเทคโนโลยสารสนเทศทมตอองคกรในดานตาง ๆ ดงน

1. พฒนาประสทธภาพการดาเนนงานทงในดานเวลา ดานการใชทรพยากรบคคล และ

ตนทน

2. พฒนาคณภาพของสารสนเทศทไดรบ ไดแก ความเทยงตรง ความชดเจน การ

ประหยดเวลา ฯลฯ

3. ผใชสามารถเขาถงสารสนเทศไดจากแหลงตาง ๆ ทงภายในและภายนอกองคกร

4. เพมประสทธภาพการทางานดวยการใชฐานขอมลรวมกนทงภายในและภายนอก

องคกร

5. พฒนาประสทธภาพการตดตอสอสารทงภายในและภายนอกองคกร

6. เปนเครองมอเพอพฒนาโครงสรางพนฐานของความรในองคกร ใหเปนความรทเกด

ประโยชนตอบคคล กลมบคคล องคกร เรยกวาระบบการจดการความร ซงเปนระบบสารสนเทศ

รปแบบหนงทเกยวกบการสราง การเกบรกษา และแบงปนถายทอดความรทงภายในและภายนอก

องคกร

วตถประสงคในการนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใช

องคกรตาง ๆ ทนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใช สวนใหญจะมวตถประสงค(ประภากร

แกววรรณา. 2547) ดงตอไปน

1. เพอใหสวนตาง ๆ ของหนวยงานหรอองคกร สามารถเชอมโยงแลกเปลยนขอมล

สารสนเทศ และความรระหวางกนได

2. เพอเชอมโยงแลกเปลยนขอมลสารสนเทศและความรกบหนวยงานอน ๆ ทเกยวของ

ไดสะดวก

3. เพอปรบปรงระบบการปฏบตงานโดยลดขนตอนงานทซ าซอน

137

4. เพอใหสามารถรายงานผลไดอยางรวดเรว ถกตอง และทนเหตการณ

5. เพอใหสามารถนาสารสนเทศและความรมาใชในการบรหาร จดการ การตดสนใจ

สาหรบวตถประสงคของการนาเทคโนโลยมาใชในการจดการความร (Deveport and

Prusak. 1998, ขนธฤทธ ปฐมเลก. 2547) มวตถประสงคดงน

1. การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการจดการความร เพอชวยใหการนาเอาความร

ทอยในตวบคคล หรอเอกสารรายงานตาง ๆ ในองคกร ออกมาเผยแพรใหกบพนกงานทกคนในได

ใชประโยชนอยางทวถง

2. คอมพวเตอรและเครอขายตาง ๆ ในปจจบนมตนทนตาลง จงเปนอปกรณพนฐานของ

การแลกเปลยนความร และเปดโอกาสใหมการจดการความรทตองการไดอยางมประสทธภาพ

3. เทคโนโลยสารสนเทศสามารถชนาไปยงคนทมความร และสามารถเชอมโยงคนท

ตองการแลกเปลยนความร ความคดเหนระหวางกน ในระยะไกล ๆ โดยผานอเมล กรปแวร

อนเทอรเนต และอนทราเนต เปนตน

4. เพอชวยทาใหเกดเครอขายทเชอมโยงผคน รวมทงถายทอด และแลกเปลยนความร

ความเชยวชาญได รวมทงชวยสงเสรมการเปลยนความรทฝงลกหรอซอนเรนไปเปนความความรท

ชดแจงหรอเปดเผยได

5. เพอชวยจดระบบการจดการความร ไดแก การสราง การจดเกบ ทาหมวดหม การ

แบงปนและการสงมอบความร

6. เพอชวยใหทกคนสามารถเขาถงความรไดพรอมกนจานวนมากอยางไมจากด

เทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร

การจดการความรเปนกระบวนการไมใชเทคโนโลย แตเทคโนโลยสารสนเทศกลบถก

คาดหมายวาเปนปจจยสาคญอยางหนงทชวยใหการจดการความรประสบความสาเรจ กลาวคอ

เปนเครองมอทองคกรใชในการจดการความรไดอยางมประสทธภาพ โดยชวยใหองคกรสามารถ

จดหา จดเกบ และใชความรไดอยางสะดวก รวดเรว โดยเฉพาะชวยขจดอปสรรคดานระยะทาง

และเวลาในการเผยแพรความร เทคโนโลยสารสนเทศทเกยวของและมบทบาทในการจดการความร

ประกอบดวย เทคโนโลยการจดเกบ (Storage Technology) เทคโนโลยการสอสาร

(Communication Technology) เทคโนโลยการทางานรวมกน (Collaboration Technology)

(สมชาย นาประเสรฐชย. 2550) ซงมรายละเอยดดงน

138

1. เทคโนโลยการจดเกบ (Storage Technology)

ในการจดการความร องคกรตองกาหนดสงสาคญทจะจดเกบไวเปนองคความร ควร

คานงถงโครงสรางการจดเกบความร ควรเปนระบบทสามารถคนหาและสงมอบไดอยางถกตอง

รวดเรว ทนเวลา และเหมาะสมกบความตองการ เทคโนโลยทชวยในการจดเกบ และจดการ

ความรตาง ๆ เชน ระบบดาตาแวรเฮาส (Data warehouse) ระบบดาตาไมนนง (Data mining)

เปนตน

2. เทคโนโลยการสอสาร (Communication Technology)

เปนเทคโนโลยทชวยใหบคคลสามารถเขาถงความรตาง ๆ ไดงายขน สะดวกขน

รวมทงสามารถตดตอสอสารกบผเชยวชาญในสาขาตาง ๆ คนหาขอมลสารสนเทศและความรท

ตองการไดผานเครอขายอนเทอรเนต เอกซตราเนต หรออนทราเนต

3. เทคโนโลยสนบสนนการทางานรวมกน (Collaboration Technology)

เปนเทคโนโลยทชวยใหสามารถประสานการทางานไดอยางมประสทธภาพ ขจด

อปสรรคในเรองระยะทาง เชน กรปแวร (Groupware) การประชมระยะไกล (Video

Conferencing) เปนตน

จะเหนไดวาเทคโนโลยสารสนเทศทนามาใชในการจดการความรนน ประกอบดวย

เทคโนโลยทสามารถครอบคลมกระบวนการตาง ๆ ในการจดการความรใหไดมากทสดเทาท

เปนไปได เชน มระบบฐานขอมลและระบบการสอสารทชวยในการสรางความร คนหา

แลกเปลยน และจดเกบความร นอกจากนยงมเทคโนโลยสารสนเทศอน ๆ ทเกยวของในการ

จดการความร ดงแสดงในตารางท 6.1 ดงน

Tool category Tool

Technology Investment in information technology (IT)

Hardware technology Networks

Intranet

Software and database tools Knowledge – based systems (KBS)

Collaborative hypermedia for documentation of

discussions

Learned lessons databases

Data warehouses

Databases for classification, codification, and categorization

of information

139

Storage of e-mail threads to create a repository of best

practices

Corporate memory databases also known as knowledge

archives

Corporate yellow pages such as the Deere & Co. “People

who know” project

Employee home pages on an intranet

Collaboration tools Electronic meeting systems

Video – conferencing

GroupWare

Electronic bulletin boards

Intelligent tools Decision support tools using neural networks

Virtual reality

Genetic algorithens

Intelligent agent

Internet search engines

Knowledge mapping

ตารางท 6.1 ตวอยางเทคโนโลยทใชในการจดการความรของ Bollinger และ Smith

ทมา (สมชาย นาประเสรฐชย. 2546, หนา 4-6)

ความสมพนธระหวางเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร

แมมผกลาววาเทคโนโลยสารสนเทศไมใชการจดการความร แตไมอาจจะปฏเสธไดวา

ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศชวยทาใหการจดการความรแพรหลายและมความเปนไป

ไดมากขน โดยเฉพาะอยางยงการจดการความรสมยใหมแยกไมไดจากเทคโนโลยสารสนเทศ

ทงนเพราะเทคโนโลยสารสนเทศชวยอานวยความสะดวกในการเผยแพรความร ควบคม

ประสานงานดานความร และเปนหลกประกนวาความรทถกตองโดยใชวธการทถกตอง มรปแบบ

ทถกตองในเวลาทรวดเรวและมตนทนทเหมาะสม (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน. 2548 ) การ

จดการความรจะเกดความสาเรจไดนนจะตองผสมผสานการทางานของคน (people) กระบวนการ

(Organization processes) และเทคโนโลยสารสนเทศ (Technology) ดงรปท 6.1

140

รปท 6.1 ความสมพนธระหวางเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร

ทมา (ปรบจาก สดารตน ครฑกะ, 2550, หนา 1)

จากรปท 6.1 ความสมพนธระหวางเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความรนน

มโครงสรางพนฐานทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ สาหรบใชในการดาเนนการเกยวกบการจดการ

ความรไดอยางมประสทธภาพนน แสดงไดดงรปท 6.2

รปท 6.2 Information Technology Infrastructure

ทมา (ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2548, หนา 137)

141

บทบาทของเทคโนโลยสารสนเทศตอการจดการความร

เทคโนโลยสารสนเทศมบทบาทสาคญตอการจดการความร โดยเปนเครองมอสนบสนน

การจดการความรใหมประสทธภาพ ตวอยางของเทคโนโลยสารสนเทศทนามาใชในการจดการ

ความร เชน

1. ระบบการจดการเอกสารอเลกทรอนกส (Document and Content Management

System)

เปนระบบทมงในการจดการเอกสารอเลกทรอนกสในรปของการทางานรวมท

สนบสนนใหผใชเขาถงเอกสารทตองการ โดยผานเวบบราวเซอร จงชวยใหการจดการเอกสาร

และการไหลของงานในองคกรเปนไปอยางราบรน หากผใชไดเชอมอนทราเนตในองคกรก

สามารถนาเอกสารไปใชและสามารถจดการกบเอกสารนนไดโดยตรง เชน การเพมเนอหา การ

เรยกใชขอมล เปนตน ทาใหเปนแหลงความรในองคกรเปนอยางด( สทธศกด สลกคา.2550 )

1.1 หลกการทางานของระบบจดการเอกสารอเลกทรอนกส เรมจากการนาเอกสาร

ตาง ๆ ทอยในรปของกระดาษผานเครองสแกนเนอร เพอแปลงขอมลตวอกษร หรอรปภาพบน

แผนกระดาษ ใหอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ในรปของไฟลรปภาพ ในการใชงานสามารถ

แสดงภาพเอกสารนนขนมาอาน อาจเพมเตมรายละเอยดใหกบไฟลเหลานน อาท ขดเสนเนน ทา

เครองหมาย หรอลวดลายทเอกสารดวย ซอฟตแวรบรหารงานเอกสารแตไมสามารถแกไข

ขอความหรอเนอหาของเอกสารได (วรยา อภภทรกล. 2549)

1.2 โปรแกรมจดการเอกสารอเลกทรอนกส ซงมซอฟตแวรสาหรบจดการเอกสาร

อเลกทรอนกส (วรยา อภภทรกล. 2549) ดงน

1.2.1 KEYFILE เปนโปรแกรมทางานอยบนระบบไมโครซอฟตวนโดส

ชวยในการจดเกบอยางเปนระเบยบ สามารถสงขอมลไปตามจดตาง ๆ ของเครอขายได และมการ

ปองกนขอมลความลบได

1.2.2 Thai OCR (Optical Character Recognition) เปนโปรแกรมแปลง

ภาพเอกสารใหเปนตวอกษรทใชกบภาษาไทยไดเปนบรษทแรกของโลก สามารถแปลงภาพ

เอกสารในรปแบบตาง ๆ เปนตวอกษรภาษาไทยไดอยางถกตอง 30 – 100 เปอรเซนต

1.3 การนาระบบการจดการเอกสารอเลกทรอนกสมาใชงาน ประโยชนของ

เทคโนโลยภาพลกษณทแปลงเอกสารจากเอกสารมาอยในรปเอกสารภาพลกษณทสามารถนาไป

เกบไวในแฟมคอมพวเตอร และสามารถทจะทาการคนหาและนามาใชงานไดอยางสะดวกรวดเรว

ยงสามารถเคลอนยายบนเครอขายคอมพวเตอรในสานกงาน ชวยลดปรมาณการใชงานกระดาษ

สามารถชวยสรางระบบควบคมการทางานในสานกงาน ซงเปนหลกการของการสรางระบบ

สานกงานอตโนมต (วรยา อภภทรกล. 2549, สทธศกด สลกคา.2550 )

142

2. กรปแวร (Groupware) คอ โปรแกรมทสนบสนนการทางานเปนกลมหรอทมและ

มกเปนเครองมอในการประสานงานระหวางการทางานททาใหผใชหลายคนสามารถใชสารสนเทศ

รวมกนกบผอนและทางานรวมกนในหลาย ๆ โครงการ โดยมผลตภณฑทแตกตางกน โปรแกรม

การจดการการตดตอบนเครอขายสาเรจรปและไปรษณยอเลกทรอนกสไปจนถงโปรแกรมการใช

เอกสารรวมกน กรปแวรจงจดไดวาเปนโปรแกรมแหงความรวมมอ ทชวยใหทมและกลมทางาน

รวมกนอยางใกลชด แมวาจะอยกนคนละสถานท โดยมวตถประสงครวมกน ในการทาใหงานท

ไดรบมอบหมายประสบความสาเรจ นอกจากนกรปแวรยงเปนเครองมอในเกบรวบรวม และ

บารงรกษาความร และความเชยวชาญขององคกร เพอมาแบงปนกบทกคน และทาใหเกดการ

จดการความร ซงเปนเครองมอสาคญของความรวมมอภายในองคกร โดยใชโปรแกรมสาเรจรป

กรปแวร (Groupware Packages) ในการจดระเบยบ จดการ และแบงปนแบบฟอรมตาง ๆ ของ

สารสนเทศ ทสรางโดยบคคลหรอทมงานในองคกร เพอชวยในการสรางฐานความร (Knowledge

Base) หรอหนวยความจาขององคกร (Organizational Memory) (กรปแวรสาหรบความรวมมอ

องคกร. 2550)

2.1 สวนประกอบของกรปแวร กรปแวรประกอบดวยสวนประกอบตาง ๆ

(กรปแวร. 2550) ดงนคอ

2.1.1 ระบบขาวสาร เชน อเมล (e-mail) เปรยบเสมอนหวใจของกรปแวร

เนองจากสามารถใชเปนทแจงขาวและใชในการสอสารโตตอบระหวางสมาชกในกลม

อเมลสามารถเชอมโยงไปยงขอมลทเกยวของได เชน สรางการเชอมโยงไปยงอนทราเนตหรอ

ฐานขอมลได

2.1.2 การแลกเปลยนเอกสารและระบบการจดการเอกสาร

2.1.3 ระบบปฏทนกลม (Group calendaring and scheduling)

2.1.4 ระบบจดการทางานของกลม (Task management)

2.1.5 ระบบจดเกบทอยและหมายเลขตดตอของกลม (Address Book)

2.1.6 ระบบประชมทางขอความ ทางภาพ และเสยง

2.1.7 ระบบการสงขาวสารและเอกสารไปยงบคคลทเกยวของตามลาดบงาน

(Workflow)

2.2 ประโยชนของกรปแวร ซงกรปแวรมประโยชนในดานตาง ๆ(กรปแวร. 2550:

1) ดงนคอ

2.2.1 จดตารางเวลาการนดหมายประชมระหวางกลม

2.2.2 จดสรรทรพยากรตาง ๆ ในกลม

2.2.3 อานวยความสะดวกในการสอสารระหวางคนในกลม เชน E-mail ,

Address Book

143

2.2.4 การรกษาความปลอดภยของเอกสาร เชน การใสรหสลบ (password)

ทรกนเฉพาะคนในกลมทางาน

2.2.5 สรางกระดานขาวสารอเลกทรอนกส หรอจดหมายขาวอเลกทรอนกส

เพอเผยแพรใหกบสมาชกกลม

2.2.6 การแจกจายหรอแลกเปลยนแฟมขอมล

2.3 ตวอยางของกรปแวร โปรแกรมคอมพวเตอรทชวยใหบคลากรในองคกร

สามารถดาเนนกจกรรมตาง ๆ รวมกนไดอยางมประสทธภาพ (กรปแวร. 2550 ) ตวอยางเชน

2.3.1 Lotus Notes

เปรยบเสมอนเปนตนกาเนดของกรปแวร เพราะเปนโปรแกรมท

สามารถประยกตใชกบกจกรรมการจดการความรไดหลายกจกรรม

อานวยความสะดวกในการเกบ และจดการกบขอมลตวอกษร

และรปภาพจานวนมาก ๆ

ม Computer Bulletin Board ทสนบสนน ทสนบสนนการ

แลกเปลยนเรยนร

มระบบจดระเบยบการหารอสนทนาระหวางทมงานเพอเพม

ประสทธภาพการทางานเปนกลม

อานวยความสะดวกในการจดการกบเอกสาร (work – flow

automation)

มประสทธภาพสงในการจดการกบขอมลทมการเปลยนแปลงอย

เสมอ โดยจะจดการสาเนาขอมลทเปลยนแปลงไปเกบไวท เครองแมขาย (server) ทเกยวของทก

ตวใหโดยอตโนมต

2.3.2 Microsoft Exchange and Microsoft Outlook

Microsoft Outlook ทมลกษณะเปนกรปแวร จะตองม

Microsoft Exchange Server ตดตงเพอใหบรการอย

ใชระบบแฟมขอมลทมแนวคดเหมอนกบผลตภณฑอน ๆ ของ

Microsoft ทาใหเกดความสะดวกในการจดการกบเอกสารทอยใน Microsoft Office Suite

อานวยความสะดวกในการแลกเปลยนไฟล สามารถทาใหไฟลท

อยทเครองคอมพวเตอรใด ๆ ในกลมเปนไฟลสาธารณะ หรอสามารถกาหนดขอบเขตและสทธใน

การเขาถงไฟลได

อานวยความสะดวกในการจดการรบสงอเมล กาหนดนดหมาย

และบนทกทอยและหมายเลขตดตอไดสะดวก

144

2.3.3 NetMeeting

เปนกรปแวรทใชในการประชมผานอนเทอรเนต

ระหวางประชม สมาชกทอยตางสถานทกนจะสามารถใชเอกสาร

และซอฟตแวรตาง ๆ รวมกนได

มกระดาน Whiteboard และ Clipboard ทใชรวมกนได

3. บลอก (Blog) ปจจบนเทคโนโลยเรมกาลงกาวสยคใหมทมการเปลยนแปลง

เคลอนไหวอยตลอดเวลา บลอกกเปนเทคโนโลยหนงทเกดจากการพฒนาการของเวบ บลอก

หรอเวบบลอก เปนเวบไซตสาหรบเขยนบนทกเลาเรองราวประจาวน เพอสอสารความรสกนกคด

มมมอง ประสบการณ ความร และขาวสาร ในเรองทผเขยนทานหนง ๆ สนใจโดยเฉพาะ เปน

การบนทกทสามารถเปดหรอปด จากดกลมบคคลใหมสวนรวมในการบนทกทผเขยนเขยนขนได

บลอกเปนบนทกทมผรบผดชอบ มเจาของชดเจน ผอานสามารถแสดงความคดเหนมสวนรวมได

จดเดนของบลอก คอ ความเปนชมชน กลมคนทมความสนใจรวมกน การนาบลอกมาใชในการ

จดการความร โดยนามาเปนเครองมอใหบคคลเลาเรองราวด ๆ (Story telling) ความสาเรจ ความ

ภาคภมใจในงาน ปญหา อปสรรค แนวทางแกไข และเปดโอกาสใหเพอไดแลกเปลยนเรยนร

แบงปน เนอหาในบลอกสวนมากจะเปนขอคดเหนและความรสกของเจาของบลอกมากกวา และ

เปนแหลงชมชนออนไลนทเจาของบลอกสามารถตดตอเชอมความสมพนธกบเจาของบลอกอน ๆ

สรางมตรภาพทดบนโลกอนเทอรเนต

3.1 ความสาคญของบลอก บลอกนบเปนเครองมอทสาคญในการจดการความร ทงน

เพราะบลอกใชสาหรบการถายทอดเรองราว โดยทผถายทอดไดถายทอดความคดผานตวหนงสอ

โดยการเขยน ซงการเขยนหรอการบนทกจะเปนสงทชวยในการจดจาการทางานของเรา ชวยใน

การกลนกรองความคดของเราไดในการเขยนบลอกจงเปนแนวทางการนาเอาเทคโนโลย

สารสนเทศมาชวยในการแบงปนความร

3.2 ลกษณะสาคญของบลอก บลอก หรอเวบบลอก มลกษณะทสาคญ( จนทวรรณ

นอยวน. 2548) ดงนคอ

3.2.1 มการปรบปรงเนอหาอยางสมาเสมอ ขอมลจะถกจดไวอยางเปนระเบยบ

คอรายการลาสดจะถกแสดงไวดานบนสดของเวบเพจ แลวไลลาดบยอนหลงตามวนเวลาการเขยน

ไปเรอย ๆ

3.2.2 บลอกมกจะมการลงคไปหาบลอกอนทผเขยนสนใจหรอไดเสนอความ

คดเหนโยงตอจากขอเขยนทเขาอางถง ซงนบเปนแหลงรวมลงคทเจาของบลอกนน ๆ ใชเปนฐาน

เพอเสรมตอความรเปนประจา

145

3.2.3 บนทกทเขยนไวในบลอกมกจะมการแยกแยะออกเปนกลม ๆตามหวขอ

หลก ๆ ทผเขยนสรางขน เพอชวยอานวยความสะดวกใหแกผอานทสนใจในบนทกทม

ความสมพนธกนในใจความหลก

3.2.4 ลกษณะเดนของบลอกคอ เมอผอานไดรบความรตาง ๆ จากผเขยนบลอก

แลว ผอานมกจะมการเสนอความคดเหนตาง ๆ เพมเตม เพอเปนการตอยอดความรระหวางกลม

ผอานกบผเขยนบลอก

3.2.5 บลอกแตละบลอกจะมวตถประสงคทชดเจน เชนบลอกทเกยวกบการ

จดการความร บลอกดานการพฒนาการเรยนรของเดกปฐมวย บลอกดานการทาธรกจอคอมเมรส

เปนตน ตวอยางเชน บลอกแบบชมชนของ GotoKnow.org ซงวตถประสงคคอ เปนแหลงรวม

บลอกของ”ชมชนแนวปฏบต”(Community of Practice) หรอกลมคนทมความร ประสบการณ

และความสนใจในเรองทเกยวของกนเขาไวดวยกน เพอการจดการความรของสงคมไทยในบรบท

ตาง ๆ

ระบบบลอก Gotoknow.org เปนหนงในเทคโนโลยเพอสนบสนนการจดการความรทเนน

การบนทกเรองเลาแหงความสาเรจและเนนการจดการเรองเลาเหลานตามกระบวนการจดการ

ความร คอระบบคอมพวเตอรแบบหนงททางานผานเครอขายอนเทอรเนต ทสถาบนสงเสรมการ

จดการความรเพอสงคม ไดสนบสนนใหทมนกวจยจากคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยสงขลา

นครนทรพฒนาระบบบลอกดงกลาวขน

Gotoknow.org เปนเวบไซตทใหบรการระบบบลอกเพอการจดการความรสาหรบปจเจก

ชนและชมชนนกปฏบตของประเทศไทย และมบทบาทในการเปนขมความรรวมของไทย อกทง

ยงเปนทรวบรวมผเชยวชาญชาวไทยในดานตาง ๆ ทมารวมตวกนเพอถายทอดความรและ

ประสบการณลงในบลอก สมดงชออยางเปนทางการของ Gotoknow.orgคอ “The Gateway of

Thailand Online Knowledge Management” ซงสถาบนสงเสรมการจดการความรเพอสงคม ได

สนบสนนการพฒนาระบบบลอกขนเพอใชเปนเทคโนโลยเพอการจดการความรฝงลก(Knowledge

Management Solution) ความสามารถขนพนฐานของบลอกในเชงสวนบคคลคอเปนเหมอนสมด

บนทกหรอไดอารของแตละบคคลทเนนการ ” ให ” ทานทเปนความรแกบคคลอน ๆ ผาน

อนเทอรเนต โดยการบนทกเปนตวหนงสอ รปภาพ หรอไฟลขอมลตาง ๆ ทใชแสดงความคดเหน

ความร ประสบการณและเทคนคการทางาน อนนามาซงผลงานแหงความสาเรจตาง ๆ ทละเลกท

ละนอย โดยนาเสนอหนงหรอสองประเดนตอบนทก (จนทวรรณ นอยวน และ ธวชชย ปยะวฒน,

2548)

146

รปท6.3 Gotoknow.org บลอกเพอการจดการความรสาหรบชมชนนกปฏบตของประเทศไทย

ทมา ( จนทวรรณ นอยวน. 2548: 29)

ความสามารถทเดนชดของระบบบลอก Gotoknow.org ในแงชมชนคอ การสรางและ

บรหาร ”ชมชนบลอก” การจดการความรไมวาในบรบทใดกตาม จะประสบความสาเรจไดตอง

เรมดวยกลมคนกลมเลก ๆ ทมความสนใจเรองใดเรองหนงรวมกน มการปฏสมพนธกนเปนระยะ

มความเชอถอซงกนและกน มความพรอมทจะใหและพรอมทจะรบอยางจรงใจ และมความรสก

รวมเปนหนงเดยวกบกลม และเรยกกลมคนเหลานวา “ชมชนนกปฏบต” (Community of Practice

: CoP)(จนทวรรณ นอยวน และ ธวชชย ปยะวฒน, 2548 )

3.3 การประยกตใชงานบลอก บลอกนบเปนเครองมอทมความสาคญสาหรบการ

จดการความร ซงสามารถประยกตใชในกจกรรมตาง ๆ (วจารณ พานช. 2549 , วไลลกษณ อย

สาราญ 2549 , วรยทธ สมปาสก. 2549) ดงน

3.3.1 บลอกเปนไดทงตวฐานขอมล(Database) โดยเฉพาะอยางยงเปนฐานขอมล

ของความรฝงลกหรอความรซอนเรน(Tacit Knowledge) หลาย ๆ คนใชบลอกเปนเหมอนสมด

บนทกความรและประสบการณในการทางาน การเขยน ความรทไดจากการทางาน บนทกไว

เหมอนสมดบนทกความร ซงประสบการณสวนน ถาผทไมเคยทางานในหนาทนนมากอนอาจ

ตองใชเวลาในการศกษานาน แตถามบนทกประสบการณจากการทางานกจะทาใหงานนนเปนเรอง

ทงายขน เพราะสามารถศกษาจากบนทกเกา ๆ ได

147

3.3.2 เปนเครองมอรวบรวมความร ทงความรของบคคล กลมบคคล และของ

องคกร ขนกบวธการจดการบนทกบลอกนน ๆ เชนผบรหารองคกรอาจนาเสนอ”วสยทศนความร”

ของตนลงในบลอก และมขอตกลงวาใหสมาชกทกคนในองคกรเขาไปอาน ตความนาไปสการ

ปฏบตเอง เมอปฏบตอยางไร ไดผลอยางไร เกดการเรยนรอยางไร แลวใหแตละคนเขยนบนทก

ลงในบลอกของแตละคน กจะเกดการแลกเปลยนเรยนรภายในองคกร ทาใหองคกรสามารถ

รวบรวมความรปฏบตไวได

3.3.3 บนทกประสบการณ ความรทไดจากการทางาน เขยนทกวน หรอบอย ๆ ใน

บลอก ทาใหสามารถตดตามไดงาย การทบลอกมขอมลเกยวกบระยะเวลา เพอบอกเกยวกบเรองท

เขยนทาใหสามารถตดตามการดาเนนงานในรอบปสามารถทาไดงาย เพราะมบนทกชวยเตอน

ความจา รวมทงชวยใหเหนปญหาและอปสรรคในรอบปทผานมาดวย

3.3.4 ใชในการบนทกรายงานการประชม อบรม สมมนา การทบคลากรเขารวม

ประชมสมมนา เมอกลบมาทหนวยงานแลว ผเขารวมประชมสมมนาบนทกผานบลอก โดยอาจ

เขยนเปนลกษณะการทบทวนกจกรรมหรองาน (After action review : AAR)

3.3.5 ใชเปนเครองมอในการพดคยสอสาร บลอกมสวนใหแสดงความคดเหนใน

เรองของผเลา แลกเปลยนความคดเหนระหวางกนได จงเปนชองทางในการตดตอสอสารระหวาง

กน

3.3.6 เปนสถานท (เสมอน) หรอชมชน(เสมอน)ในการแลกเปลยนเรยนร จะพบ

กบกลยาณมตรหรอมตรแท ทมความหลากหลายจากตางสาขาอาชพ ตางหนวยงานหรอตางสงกด

แตทกคนลวนมใจทจะแลกเปลยนเรยนร ซงความหลากหลายของเนอหา วธการคด รปแบบการ

นาเสนอ เปนวตถดบอยางดสาหรบนกจดการความร ทจะนาไปประยกตใชในการทางานและการ

ดาเนนชวต

3.3.7 ใชเปนเครองมอในการสรางเครอขายความรวมมอของคนทางาน ทาใหเกด

สงคม และเครอขายขนในทกเรองและทกกลมคน

3.3.8 ใชเปนเครองมอทมความสาคญ ในกระบวนการจดการความร ทงนเพราะ

เปนชองทางในการสอสารความร ความคด ความรสก ทเกดขนและฝงอยในตวคนใหออกมาส

สาธารณะ โดยธรรมชาตเมอเราไดพฒนากจะเกดการขยายผล หรอซมผานไปยงเพอนรวมงาน

ทมงาน องคกร (สงคมใกลตว) ไมมากกนอย

148

4. เวบบอรด (WebBoard) คอ โปรแกรมททาหนาทในลกษณะเปนกระดาน

สนทนา เปนกระดานแจงขาวสารขอมล และแลกเปลยนความคดเหนกน โดยใชรปแบบการ

แสดงผลเฮชทเอมแอล (html) ทนยมใชในเวลดไวดเวบ เวบบอรด อนญาตใหผเยยมชมเวบไซต

และผพฒนาเวบไซต สามารถตงหวขอกระทเพอประกาศขาวสาร แลกเปลยนความคดเหนกได

สามารถแยกหวขอ ตาง ๆ ออกเปนกระท ๆ มการโตตอบกนในการสนทนาในหวขอเดยวกน

(Webboard คออะไร. 2550 ) กลาวไดวา เวบบอรด คอ พฒนาการรปแบบใหมของระบบการ

สนทนา ซงเวบบอรดมขอดของการใชงาน ดงน

4.1 เปนชองทางในการตดตอ ประกาศขาวสาร ขอมล และแลกเปลยนความ

คดเหนกนได

4.2 ทาใหเกดสงคมในการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนกนระหวางกลมผ

เยยมชม

4.3 ผพฒนาโฮมเพจสามารถใชเปนชองทางในการประกาศขาวใหม ๆ แลกเปลยน

ความคดเหนกบผอนได

5. อนเทอรเนตและอนทราเนต อนเทอรเนตเปนระบบเครอขายของเครอขาย

คอมพวเตอรขนาดใหญทเชอมโยงคอมพวเตอรทวทกมมโลกเขาดวยกน ภายใตมาตรฐานการ

เชอมโยงเดยวกน คอ TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) ทาใหผทใช

เครอขายคอมพวเตอรสามารถตดตอสอสาร แลกเปลยนขอมลขาวสาร และใชบรการตาง ๆ บน

เครอขายได

5.1 บรการบนอนเทอรเนต ซงบรการบนอนเทอรเนตสามารถแบงออกไดเปน 2

กลม (จฑารตน ศราวณะวงศ. 2540 ) คอ

5.1.1 บรการดานการสอสารและแลกเปลยนไฟลขอมล มบรการตาง ๆ ดงน

5.1.1.1 จดหมายอเลกทรอนกส (electronic mail : e – mail) คอ

จดหมายหรอขอความทสงถงกนผานทางเครอขายคอมพวเตอร

5.1.1.2 การเขาใชเครองจากระยะไกล (telnet) เปนโปรแกรมประยกต

สาหรบเขาใชเครองทตออยกบระบบอนเทอรเนตจากระยะไกล

5.1.1.3 การขนถายไฟล (file transfer protocol : ftp) ชวยใหผใช

สามารถถายโอนขอมลจากเครอขายทเปดใหบรการสาธารณะ ใหผใชภายนอกถายโอนขอมลตาง ๆ

5.1.1.4 กระดานขาว (usenet) เปนทรวมของกลมขาว (newsgroup)

ซงเปนกลมทแลกเปลยนความคดเหนในเรองตาง ๆ โดยใหบรการขาวสารในรปของกระดานขาว

(bulletin board)

149

5.1.1.5 การพดคยออนไลน (talk) ผใชสามารถพดคยตอบโตกบผใช

คนอน ๆ ทตอเขาสอนเทอรเนตในเวลาเดยวกน โดยการพมพขอมความผานทางแปนพมพเสมอน

กบการพดคยกนตามปกต

5.1.2 บรการคนขอมล ซงมบรการคนหาขอมลทมอยในอนเทอรเนต ดงนคอ

5.1.2.1 อารซ (Archie) เปนระบบคนหาแฟมขอมล ชวยผใชททราบ

ชอแฟมขอมล แตไมทราบวาจะหาไดจากทใด

5.1.2.2 WAIS (Wide Area Information Service) เปนบรการคนหา

ขอมลโดยการคนหาจากเนอหาขอมลแทนการคนหาตามชอของแฟมขอมล

5.1.2.3 โกเฟอร (Gopher) ชวยใหสามารถคนหาขอมลโดยผานระบบ

เมนตามลาดบชน ซงผใชสามารถคนหาเรองทตองการตามหวขอตาง ๆ ทจดแบงไว และมหวขอ

ยอยใหเลอกลกลงไปเรอย ๆ จนกวาจะพบเรองทตองการ

5.1.2.4 เวโรนกา (Veronica) เปนระบบชวยการคนหาขอมลดวยคาท

ตองการ (Keyword)

5.1.2.5 บรการรายชอเมล (Mailing list) เปนระบบฐานขอมลทเกบท

อยไปรษณยอเลกทรอนกสของกลมคนทมความสนใจในเรองเดยวกน

5.1.2.6 เวลดไวดเวบ (World Wide Web) เปนบรการคนหาและ

แสดงขอมลทใชหลกการของไฮเปอรเทกซ (hypertext) เชอมโยงไปยงเอกสารหรอขอมลอน ๆ

ไดโดยตรงในลกษณะของมลตมเดย

จากบรการตาง ๆ บนอนเทอรเนต สามารถทจะนามาประยกตใช มบทบาท

และเปนเครองมอทสาคญในการจดการความร ทงนเพราะอนเทอรเนตเปนแหลงความรทใหญ

ทสดในโลก โปรแกรมคนหาชวยในการคนหาขอมลและความรทตองการจากอนเทอรเนตไดอยาง

รวดเรว โดยเฉพาะอยางยงการคนหาจากคาสาคญในฐานขอมลความรตาง ๆ นอกจากน

อนเทอรเนตยงเปนเทคโนโลยทเชอมคนทวโลกเขาดวยกน ทาใหกระบวนการแลกเปลยนความร

(Knowledge transfer) ทาไดด งาย และรวดเรว และชวยในการกระจายความรใหกลมเปาหมายท

กวางขวางมากขน ชวยลดปญหาและขอจากดในเรองระยะทางและเวลา อกทงเทคโนโลยยงชวย

การนาเสนอสามารถเลอกไดหลายรปแบบ เชน ตวอกษร รปภาพ ภาพเคลอนไหว เปนตน ซง

ชวยใหการเรยนรทาไดงายยงขน (สมชาย นาประเสรฐชย. 2546)

5.2 อนทราเนต (Intranet) อนทราเนต คอ เครอขายทใชในการตดตอสอสาร

ภายในองคกร ทนาเทคโนโลยอนเทอรเนตมาประยกตใชงาน โดยมวตถประสงคเพอเผยแพร

ขอมล สารสนเทศ และความรตาง ๆ ในองคกร เปนเครอขายตดตอสอสารระหวางผใชในองคกร

โดยมระบบรกษาความปลอดภย (firewall) ปองกนมใหบคคลภายนอกเขามาใชขอมล/สารสนเทศ

ภายในองคกร (อระมณ ธรรมสระ. 2543 )

150

5.2.1 องคประกอบของอนทราเนต คลายคลงกบอนเทอรเนตเปนอยางมาก

เนองจากมการนาเทคโนโลยอนเทอรเนตมาใชงาน (วาสนา สขกระสานต. 2540 : 8-31,8-32)

โดยอนทราเนตทดควรประกอบดวย

5.2.1.1 การใชโปรโตคอล (Transmission Control Protocol/Internet

Protocol : TCP/IP) เปนโปรโตคอลสาหรบตดตอสอสารภายในเครอขาย

5.2.1.2 ใชระบบ เวลดไวดเวบ (World Wide Web) และโปรแกรม

บราวเซอรในการคนหาและแสดงขอมลขาวสารในรปแบบสอประสม อาจมระบบนวสกรปส เพอ

ใชในการแลกเปลยนความคดเหนและความรของบคลากร

5.2.1.3 มระบบไฟรวอลล (Firewall) ในกรณทมการเชอมตอระบบ

อนทราเนตเขากบระบบอนเทอรเนต ซงเปนระบบปองกนอนตรายจากผไมหวงด โดยระบบไฟร

วอลลจะชวยกลนกรองใหผทตดตอเขามาใชงานไดเฉพาะบรการและพนทในสวนทอนญาตไว

เทานน

5.2.2 การประยกตใชอนทราเนต องคกรไดนาอนทราเนตมาประยกตในการ

ดาเนนงานหรอกจกรรมตาง ๆ (อระมณ ธรรมสระ. 2543 ) ดงนคอ

5.2.2.1 สอผสม (multimedia) บคลากรสามารถสอสารถงกนโดยผาน

เครอขายในรปแบบของเนอหา ขอความ เสยง และภาพเคลอนไหว

5.2.2.2 สนบสนนความรวมมอ (collaboration) บคลากรสามารถ

ทางานรวมกนในโครงการเดยวกนดวยการใชงานรวมกบคอมพวเตอรอน ๆ หรอการมสวนรวมใน

กระบวนการทางาน

5.2.2.3 เวทแสดงความคดเหน (forums) การสรางสรรคกระดานขาว

เปนการยอมรบฟงความคดเหนของผใชในการใหคาแนะนา คาตชม ฯลฯ อนเปนการสงเสรมให

เกดความรวมมอในองคกรมากขน

5.2.2.4 การเขาถงขอมลระยะไกล (remote access) บคลากรสามารถ

สอสารหรอทางานรวมกนผานเครอขาย

5.2.2.5 การเขาถงสารสนเทศโดยตรง (direct access) อนทราเนตท

ไดรบการออกแบบอยางด จะทาใหผใชสามารถเขาถงสารสนเทศทตองการไดโดยเสร

5.2.2.6 เวบแคสตง (webcasting) เปนเทคโนโลยทสามารถกระจาย

ขอมลไปยงหนวยงานตาง ๆ ภายในองคกร โดยขอมลจะสงถงผรบตลอดเวลาไมวาผรบจะเปด

เครองรบหรอไมกตาม

5.2.2.7 เวรคโฟล (workflow) เปนกระบวนการทางานททาให

พนกงานสามารถทางานรวมกนได

151

สรปไดวาการสอสารภายในองคกรนบเปนปจจยแหงความสาเรจทสาคญอยางหนง

ซงมพลงขบเคลอนใหเกดความรวมมอทวทงองคกร ซงระบบอนทราเนตถกนามาใชเพอเชอมโยง

องคกรทกภาคสวนเขาดวยกน เพอประสทธภาพในการดาเนนงาน การพฒนาบคลากร และ

เชอมโยงความร ความใกลชด เปนเครองมอสาคญททาใหการจดการความรไปไดงายและรวดเรว

ยงขน

การประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศในกระบวนการจดการความร

เทคโนโลยสารสนเทศไดกลายเปนเครองมอทใชในการจดการความรไดอยางม

ประสทธภาพ โดยชวยใหองคกรสามารถจดหา จดเกบ กระจาย และใชความรไดงาย สะดวก

รวดเรว ขจดอปสรรคดานระยะทางและเวลาในการเผยแพรความร อาท ชวยในการสรางคลง

ความร ซงสามารถจดเกบและคนคนความรไดอยางมประสทธภาพจากสถานทใด ๆ หรอในเวลา

ใดกได ชวยอานวยความสะดวกในการตดตอสอสารเพอแลกเปลยน เรยนรผานเครองมอตาง ๆ

จากการศกษาบรษทในยโรปและอเมรกาพบวาประสบความสาเรจในการสงผานความรภายใน

องคกรและประสบความสาเรจในการสรางความรใหมอยางมาก ทงนเพราะการนาเทคโนโลยมา

ใชเปนเครองมอในการจดการความรนนเอง (จฑารตน ศราวณะวงศ. 2547 )

ปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศทนามาประยกตใชในการจดการความรมความหลากหลาย

และไดรบการพฒนามากขนตามพฒนาการและความกาวหนาทางเทคโนโลย อาท อนเทอรเนต

อนทราเนต เทคโนโลยเวบ เทคโนโลยในการสบคนหรอคนคน เทคโนโลยทสนบสนนการ

ทางานแบบรวมมอ เวบทาหรอศนยรวมของเวบ (Portal) และเทคโนโลยอน ๆ อยางไรกตาม

เนองจากกระบวนการการจดการความรไมไดมเพยงกระบวนการเดยว หากแตมหลายกระบวนการ

จงตองอาศยเทคโนโลยสารสนเทศหลายประเภท เพอใหเหมาะสมกบกระบวนการจดการความร

ในแตละกระบวนการ ดงตวอยางเครองมอทางเทคโนโลยสารสนเทศสาหรบการจดการความรแต

ละกระบวนการในตารางท 6.2

152

ขนตอนในกระบวนการ ประเภทของเครองมอ การใชงานเครองมอ

จดการความร เทคโนโลยสารสนเทศ

1. การคนหา ความร Idea generating tools เพอชวยสรางความคดใหม ๆ

2. การสรางและ Data mining tools, OLAP เพอชวยสกดเอาความคดใหม ๆ

แสวงหาความร Tools แนวโนมตาง ๆ รวมถงพฤตกรรม

ของลกคา

Conceptual mapping tools เพอชวยคนหาขอมลและสราง

ความรใหม ๆ ขนมาจากหลกการ

ทเหมอนกน

Intelligent agents เพอชวยเกบรวบรวมขอมลตาง ๆ

3. การจดความร

ใหเปนระบบ

Document management

Systems

เพอชวยกลนกรองและจดลาดบ

ขอมล

4. การประมวลและ Case – based reasoning เพอจดขอมลใหเปนระบบ

กลนกรองความร Visual maps ชวยแปลความรและประสบการณ

Metadata repositories ตาง ๆ เพอนาไปจดเกบไวในฐาน

Data/Knowledge bases ความร

Directories

5.การเขาถงความร E-mail เพอใชสอสารความรตาง ๆ

Workflow software ทาใหขอมลสามารถเขาถงไดงาย

Data warehouse/Data

mart

เพอชวยในการตดสนใจและการ

แกปญหาตาง ๆ

Intranet, Web

Search and retrieval technologies

6. การแลกเปลยน

แบงปนความร

Collaboration tools

Audio/Video conferencing

tools

ชวยเชอมโยงบคลากรภายใน

องคกรทอยตางสถานทเขาไวดวยกน

เพอแลกเปลยนความร

7. การเรยนร Meeting support software

Intranet/Extranet

Computer aided training

สงเสรมใหเกดการปฏสมพนธและ

การทางานทเกอกลกน

สนบสนนและอานวยความสะดวก

สาหรบการเรยนร

ตารางท 6.2 ตวอยางเทคโนโลยสารสนเทศสาหรบการจดการความร

ทมา : (บญด บญญากจ และคนอน ๆ, 2547, หนา 156.)

153

ระบบการจดการความร (Knowledge Management System : KMS)

ดวยความสามารถของเทคโนโลยสารสนเทศทนามาใชในการจดการความร ทาใหเกดการ

พฒนาระบบการจดการความร (Knowledge Management System : KMS) ทชวยใหการจดการ

ความรมความงายและสะดวกมากขน ปจจบนมระบบการจดการความรสาเรจรปในเชงพาณชยทง

ระบบทใชกบองคกรทวไป หรอสาหรบงานใดงานหนง เชน ระบบการจดการความรสาหรบการ

เรยนการสอน การบรหารงานวจย หรองานอตสาหกรรม เปนตน นอกจากน ระบบการจดการ

ความรยงจาแนกเปนระบบทประยกตใชกบกจกรรมการจดการความรเฉพาะดาน เชน ใชในการ

รวบรวมและจดเกบความร หรอเปนระบบทเปนการสอสารความร เปนตน และระบบทสามารถ

ประยกตใชกบกจกรรมการจดการความรไดหลายกจกรรม หรอทเรยกวา การรวมกลมบรการ

(จฑารตน ศราวณะวงศ. 2547 )

ความสาเรจในการจดการความร สวนหนงมาจากการทองคกรตองมระบบการจดการ

ความร ซงเปนระบบสนบสนนโครงสรางพนฐาน (infrastructure) สาหรบองคกรในการ

ดาเนนการเกยวกบการจดการความรไดอยางมประสทธภาพ (Savary, 1999)

คาจากดความของระบบการจดการความร

Quaddus และ Xu (2004) ไดอธบายความหมายของระบบการจดการความร

(Knowledge Management System) ไววา ระบบการจดการความรจดเปนระบบสารสนเทศระบบ

หนงทสนบสนนการสราง (generation) การเกบรกษา (preservation) และการแบงปนถายทอด

(Sharing) ความรทงภายในและภายนอกองคกร ดงนนระบบการจดการความรจงประกอบดวย

เทคโนโลยทนามาประยกตใชในการจดการความรหลายประเภทดวยกน

องคประกอบของระบบการจดการความร

การใชงานระบบการจดการความรนน ประกอบดวยองคประกอบหลายอยางดวยกน

(จฑารตน ศราวณะวงศ. 2547 ) ซงมองคประกอบตาง ๆ ดงน

1. โครงสรางพนฐาน ประกอบดวย ระบบคอมพวเตอร ไดแก ฮารดแวรและซอฟตแวร

รวมถงกระบวนการสอน การอบรม และการแนะนา เพอใหผใชสามารถใชงานระบบการจดการ

ความรไดอยางมประสทธภาพ

154

2. เนอหาหรอองคความร ถอเปนสนทรพยขององคกร ซงความรในระบบการจดการ

ความรควรประกอบดวย (Chait. 1999 อางถงใน จฑารตน ศราวณะวงศ. 2547) )

2.1 สารสนเทศเกยวกบตวบคลากรผปฏบตงาน ไดแก ขอมลเกยวกบความสามารถ

ของบคลากรทชวยในการปรบปรงพฒนางานขององคกรใหดขน เพอเชอมโยงไปยงคนทตองการ

ทกษะและความรเพม

2.2 สารสนเทศเกยวกบลกคาหรอผใชบรการ เพอสนบสนนการใหบรการลกคา

ขององคกร

2.3 สารสนเทศเกยวกบหลกการวธการ (methodologies)

2.4 สารสนเทศเกยวกบวธการปฏบต (practices)

3. ปจจยทมผลตอการใชระบบการจดการความร เนองจากความสาเรจของระบบการ

จดการความรอยทจานวนของผใชงานระบบ ดงนนปจจยทผลกดน และกระตนใหมการใชงาน

ระบบการจดการความร ไดแก วฒนธรรมองคกร การสนบสนนจากผบรหาร ประโยชนทแตละ

คนจะไดรบ และภาพลกษณของการจดการความร

สถาปตยกรรมของระบบการจดการความร

(Knowledge Management System Architecture)

เพอใหมความเขาใจในการทางานของระบบการจดการความร จงตองทาความเขาใจกบ

สถาปตยกรรมของระบบ การจดการความรทมการประยกตใชในองคกรตาง ๆ มหลากหลาย

แตกตางกนไปในแตละองคกร แมระบบการจดการความรจะถกพฒนาขนหลากหลายรปแบบ แต

สวนใหญกยงมปญหาในการนามาปฏบตและยากตอการทาความเขาใจ โดยเฉพาะคนทไมใชนก

เทคโนโลย ดงนน Chua (2004 อางถงใน จฑารตน ศราวณะวงศ. 2547) จงไดพฒนารปแบบ

ของสถาปตยกรรมระบบการจดการความรทใชเทคโนโลยในการสราง แบงปน และจดเกบความร

เพอการใชงาน ชวยใหผปฏบตงานทไมใชนกเทคโนโลย และประสบปญหาในการเลอกใช

เทคโนโลยทมหลากหลายประเภท แตตองการใชเทคโนโลยเพอเปนเครองมอในการจดการความร

ไดอยางมประสทธภาพ ซงสถาปตยกรรมของระบบการจดการความร แบงออกเปน 3 ระดบ คอ

บรการโครงสรางพนฐาน (Infrastructure Services) บรการความร (Knowledge Service) บรการ

ประสานผใชกบแหลงความรหรอแหลงสารสนเทศ(Presentation Service) ดงแสดงในรปท 6.4

155

รปท 6.4 สถาปตยกรรมของระบบการจดการความร

ทมา (จฑารตน ศราวณะวงศ. 2547, หนา 5)

จากรปท 6.4 สถาปตยกรรมของระบบการจดการความร ซงแบงเปน 3 ระดบ ซง

บรการในแตละระดบมการประยกตใชเทคโนโลยทแตกตางกนออกไป (จฑารตน ศราวณะวงศ.

2547) ดงนคอ

1. บรการโครงสรางพนฐาน หมายถง เทคโนโลยพนฐานทจาเปนในการประยกตใชกบ

การจดการความร ซงม 2 ประเภท คอ เทคโนโลยสาหรบการจดเกบ (Storage) และเทคโนโลย

สาหรบการสอสาร (Communication)

1.1 เทคโนโลยสนบสนนการจดเกบความร หรอทเรยกวา คลงความร (Knowledge

repository) เกยวของกบการจดเกบตวเนอหาความร (content) และโครงสราง (structure) ซงเปน

สวนทอธบายรายละเอยดแตละหนวย แบบแผนของดรรชน และการทความรแตละหนวยจะ

สามารถเชอมโยงกบความรอน ๆ โดยทวไปคลงความรมกเกบขอมลและเอกสาร แตในปจจบน

คลงความรไดรบการออกแบบใหมความสามารถในการจดการสารสนเทศทเปนกราฟก เสยง ภาพ

เคลอนไว และเอกสารมลตมเดย กลาวสรป คลงความรเปนการใชเทคโนโลยเพอการสราง

(Creation) และใชความรซ า (reuse) ซงประเภทของความร ไดแก

1.1.1 คลงขอมล (Data warehouse) เปนเทคโนโลยทใชในการรวบรวมขอมล

จานวนมากจากแหลงตาง ๆ ภายในองคกร และชวยในการวเคราะหขอมล

1.1.2 Knowledge Server เปนเทคโนโลยทใชในการสรางเนอหา การอางถง

และเชอมโยงเอกสารแตละชน มการจดระบบความรโดยการจดกลม ทาดรรชนเขาถง และสราง

เมทาดาตา (Metadata) โดยผใชสามารถเรยกใชผานเวบบราวเซอร (web browser) เพอให

ผปฏบตงานสามารถเขาถงไดอยางรวดเรวแมนยา

156

1.2 เทคโนโลยทสนบสนนการสอสาร ประกอบดวยเทคโนโลย 3 ประเภท คอ

1.2.1 เทคโนโลยในการสอสารระหวางพนกงาน เปนเทคโนโลยในการรบสง

แฟมขอมล อเมลล เชน การใชโปรแกรม Outlook ในองคกรตาง ๆ เพอการสอสารผานอเมลล

1.2.2 เทคโนโลยสนบสนนความรวมมอระหวางพนกงาน เปนการใช

เทคโนโลยในการชวยใหพนกงานสามารถพดคย โตตอบ หรอแลกเปลยนความคดเหนกน ทงใน

ขณะเดยวกน และตางเวลากน เชน NetMeeting เปนระบบทสนบสนนการประชม การพดคย

และการแบงปนถายทอดความรระหวางพนกงานในองคกร

1.2.3 เทคโนโลยการจดการการทางานของบคลากร เปนระบบสนบสนนให

พนกงานสามารถจดการและควบคมกระบวนการทางานผานระบบออนไลน

แนวโนมของเทคโนโลยการสอสาร เนนการพฒนาใหมความสามารถในการ

สรางการเขารวมในกระบวนการทางสงคม ซงความสามารถดานสอผสมเปนสงทสนบสนนการ

สงผานของเนอหาประเภทเสยง ภาพนง และภาพเคลอนไหว และการมสวนรวมในกระบวนการ

ทางสงคม จงเปนการสนบสนนการมปฏสมพนธแบบเผชญหนา ซงเปนการออกแบบเทคโนโลย

ทสนบสนนการแบงปนความร

2. การบรการความร หมายถง การประยกตใชเทคโนโลยเพอการสนบสนนการใหบรการ

ความร ซงเปนเปาหมายหลกของการจดการความร ซงม 3 ดาน ไดแก กระบวนการสรางความร

ใหม การสงเสรมการไหลเวยนของความรระหวางสมาชกในองคกร และการอานวยความสะดวก

ในการเขาถงความรทถกเกบไว (Martin. 2000) ดงนนการประยกตใชเทคโนโลยเพอสนบสนนการ

ใหบรการความร จงประกอบดวยเทคโนโลยตาง ๆ ดงน

2.1 การสรางความร (Knowledge creation) โดยความรถกสรางผานวธการ 3

รปแบบ ไดแก

2.1.1 การใชประโยชนจากความรเดม (exploitation) เปนกระบวนการในการ

กลนกรองความรทมอยเดม เพอนาไปสการสรางความรใหมทดและมประสทธภาพมากขนกวาเดม

2.1.2 การสารวจความร (exploration) เกยวของกบการสรางความรผานการ

คนพบและทดลอง ตวอยางเชน ระบบ Powersim ของบรษท Boeing ซงเปนระบบทชวยในการ

เปลยนผานจากกระบวนการผลตแบบเกา คอ ผลตเพอจดเกบในคลงสนคา (make – to – stock)

ไปสกระบวนการผลตแบบใหม คอ ผลตเมอมความตองการผลตภณฑนน ๆ (just – in – time)

2.1.3 การประมวลและการเขารหสความร(codification) เปนกระบวนการใน

การเชอมโยงความรทอยในตวคน (tacit knowledge) ใหอยในรปแบบทใชงานงาย โดยแปลงให

อยในรปแบบตาง ๆ เชน สตร คมอ หรอเอกสาร โดยมวตถประสงคเพออานวยความสะดวกใน

การเขาถงของคนอน ๆ ตวอยางเชน ระบบ infinos system เปนระบบทมการนามาใชใน

157

รานอาหารและภตตาคารตาง ๆ มความสามารถในการจบประมวลความรทมอยในตวผเชยวชาญ

ดานการทาอาหาร เชน สตร และเคลดลบการปรงอาหารใหอยในรปทใชงาย

2.2 การแบงปนความร (Knowledge sharing) การสงผานความรเกยวของกบการ

ไหลเวยนของความรจากคนหรอกลมคนไปยงคนอน ๆ ในองคกร เพอวตถประสงคในการ

แบงปนความร ซงเปนเปาหมายทสาคญของการจดการความร การประยกตใชเทคโนโลยเพอการ

แบงปนความร เรมแรกเปนการใชเครองมอการวเคราะหเครอขายสงคม ตวอยางเชน ระบบทม

ความสามารถในการสรางแผนทความร (knowledge map) ทชโยงไปยงผเชยวชาญ (expert) ใน

องคกร เพออานวยความสะดวกในการเปนชองทางใหคนในองคกรสามารถเขามาแลกเปลยน

เรยนรกบผเชยวชาญนน ๆ ระยะตอมาไดพฒนาเครองมอทเนนความรวมมอของคนในกลม

(Collaboration tools) เพอใหบคลากรในองคกรนดหมายพบปะ เปนแหลงความร และ

แลกเปลยนแฟมขอมลระหวางกน

2.3 การใชความรซา (Knowledge reuse) กระบวนการของการใชความรซงม 4

ขนตอน คอ การจบความร (capturing knowledge) การจดทาความรสาเรจรป (packaging

knowledge) การแพรกระจายความร (distributing knowledge) และการใชความร (using

knowledge) เทคโนโลยทใชในการพฒนากระบวนการเพอใหเกดการใชความรม 2 ประเภท คอ

2.3.1 การจดการเนอหา (Content management) การจดการเนอหาเปนการ

จดทาโครงสราง เพอทจะสรางและดาเนนการกบเนอหาทมความหลากหลายและมรปแบบ

แตกตางกนทงขอความ ภาพนง และภาพเคลอนไหว โดยเปนระบบทสนบสนนใหเนอหาถกจด

กลมและทาดรรชนเพอสะดวกในการคนคน

2.3.2 การทาแผนทความคด (Concept mapping) เปนการเชอมโยงแนวคด

หลาย ๆ แนวคดทเกยวของกน มประโยชนในแงของการเชอมโยงขามสาขาวชา สวน

วตถประสงคของการใชเทคโนโลยสารสนเทศ กคอเพอเพมความสามารถในการคนคน

ตอบสนองความตองการของผใช จงมการพฒนาระบบเมทาดาทา (Metadata) ซงเปนการสราง

ขอมลของขอมล มประโยชนในการอธบายตวเอกสารทสามารถใชในการสรางชดของขอมลท

สอดคลองกบความตองการของผใช เมทาดาทาเปนระบบทมความสาคญในการวเคราะหและจด

หมเอกสารบนเวบ ทงนเพราะชดของขอมลบางตวแสดงแกนของเนอหาสาระในเอกสาร ทาให

ผใชสามารถเขาถงความรไดตรงกบความตองการ

3. บรการประสานผใชกบแหลงความรหรอแหลงสารสนเทศ (Presentation Services)

หมายถง การประยกตใชเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพในการปฏสมพนธระหวางผใชกบแหลง

ความรหรอแหลงสารสนเทศ ซงม 2 ประเภท คอ

158

3.1 บรการทแสดงความเปนสวนบคคลของผใชแตละคน (Personalisation) เปนการ

สรางระบบทเหมาะสมกบความตองการทเฉพาะเจาะจงของผใชแตละคน โดยเกยวของกบการ

รวบรวมสารสนเทศของผใชและจดสงเนอหาและบรการทเหมาะสมใหผใชตามความตองการ

เฉพาะบคคล (Bonett. 2001) ซงมองคประกอบ 3 สวน คอ ประวตของผใช (user profile)

ซงมขอมลสวนบคคลทแสดงความสนใจและความตองการตวเนอหาสาระ (Content) และบรบทท

เกยวของกบการนาความรไปใชประโยชน (business context) ซงจะใชเปนหลกเกณฑทจะใชใน

การตดสนใจ เชอมโยงระหวางผใชกบเนอหา

3.2 ระบบทชวยการมองเหน (Visualisation) เปนระบบทชวยใหผใชเขาใจ

สารสนเทศและความรทเหมาะสมดขน โดยการสบคนผานระบบหวเรอง (subject heading) และ

เครองมออน ๆ ทอานวยความสะดวกในการเชอมโยงเอกสารและขอความทมความสมพนธ

เกยวของกน ตวอยางเชน โปรแกรมการคนหา (Searchengine) บนอนเทอรเนต ไดแก Google

Yahoo และ Excite เปนตน

จากเนอหาดงกลาวขางตน จะเหนไดวาระบบการจดการความร (Knowledge Management

System : KMS) เปนระบบทชวยใหการจดการความรมความงายและสะดวกขน รวมทงในปจจบน

มการพฒนาระบบการจดการความรทสามารถประยกตกบกจกรรมการจดการความรไดหลาย

กจกรรม หรอทเรยกวาเปนการรวมกลมบรการ ซงเปนการผลตซอฟตแวรทตองการสราง

ผลตภณฑทใหบรการแบบ ณ จดเดยว (one stop service) เพอแกปญหาผใชทตองการใชหลาย

ผลตภณฑ ตวอยางเชน Knowledge Manager ของบรษท Microsoft ทสนบสนนการทางาน

หลายอยาง เชน การจดการเนอหา การสบคน และการจดสงสารสนเทศทผานการกรองแลว

ระบบ Lotus Domino ของบรษท IBM และ Lotus เปนระบบทสนบสนนความรวมมอ การ

คนหาความร และการทาแผนทความร เปนตน

นอกจากนปจจบนยงมการออกแบบระบบการจดการความรสาหรบประยกตใชสาหรบงาน

เฉพาะดาน ซงมหลายระบบดวยกน ตวอยางเชน Wiki Technology ซงเปนโปรแกรมทพฒนา ขน

เพอสนบสนนความรวมมอในการเรยนการสอนระหวางผสอนกบผเรยนผานเวบและ

KNOWVATION เปนระบบการจดการความรสาหรบงานวจยและพฒนา เปนตน

159

บทสรป

ปจจบนการจดการความรมความสาคญมความจาเปนอยางยงสาหรบองคกร ชมชนทองถน

และสงคม และสงหนงทตองยอมรบกคอ เทคโนโลยเปนทางออกในการแกปญหาหรออปสรรค

ในการจดการความรทเหนผลอยางรวดเรว ทงนเพราะเทคโนโลยเปนเครองมอในการสนบสนน

การดาเนนการจดการความรไดอยางมประสทธภาพ ชวยลดอปสรรคดานระยะทาง และมระบบ

การทางานเปนกลม รวมทงเทคโนโลยยงสามารถชวยในการจดเกบ ดแลปรบปรงสารสนเทศและ

ความรตาง ๆ(Knowledge storage and maintenance) นบไดวาเทคโนโลย เปนเครองมอสนบสนน

และเพมประสทธภาพกระบวนการจดการความร หากแตความสาเรจของการจดการความรไมไดมา

จากเทคโนโลยเพยงอยางเดยว สงทยากของการจดการความร คอ การเปลยนพฤตกรรมของคน

และอปสรรคทสาคญทสดในการสงผานความรเปนเรองของวฒนธรรมองคกร ทงนเพราะหลกการ

ของการถายทอดความรเปนเรองของวฒนธรรม แตขอจากดของเทคโนโลย คอ ไมสามารถสราง

ความสมพนธแบบเผชญหนา ซงเปนสงจาเปนตอการสรางวฒนธรรมใหเกดการแบงปนความร

เทคโนโลยไมสามารถมาแทนทความสมพนธทางสงคมของมนษย ซงเปนสงทจาเปนททาใหเกด

การสรางปฏสมพนธระหวางคนเพอสรางความร จะเหนไดวา ความสาเรจในการจดการความรเปน

เรองของใจ แตเทคโนโลยเปนเพยงเครองมอททาใหการจดการความรงายขนเทานน อยางไรกตาม

ในการนาเทคโนโลยมาเปนเครองมอในการจดการความรกมประโยชนในแงความรวดเรวและ

สะดวกในการใชงาน สงสาคญขององคกรทนาเทคโนโลยมาใชตองมความเขาใจและสามารถ

ประยกตใชเทคโนโลยใหเหมาะสมกบกจกรรมการจดการความรของแตละองคกร