PROGRAMMA

Joseph Haydn (1732-1809):Strijkkwartet in g, opus 20 nr. 3, Hob. III: 331. Allegro con spirito2. Menuet. Allegret3. Poco adagio4. Finale. Allegro di molto

Antonin Dvorák (1841-1904):Strijkkwartet nr. 14 in As, opus 1051. Adagio ma non troppo - Allegro appassionato. 2. Molto vivace: Scherzo 3. Lento e molto cantabile4. Allegro non tanto

Arnold Schönberg (1874-1951):Strijkkwartet nr. 1 in d, opus 7

HAYDN, DVORAK, SCHONBERG

UITVOERDERS

Tetzlaff Quartett

Christian Tetzlaff | vioolElisabeth Kufferath | vioolHanna Weinmeister | altvioolTanja Tetzlaff | cello

zA | 16.10.10 | 20:00

TETzLAFF qUARTETT

Aandacht!Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

2

HaydnFranz Joseph Haydn was een pionier die meer dan wie ook van zijn tijdge-noten bijdroeg tot de ontwikkeling van genres als de symfonie (hij schreef er meer dan honderd) en het strijkkwartet (hij schreef er achtenzestig). Hij is met recht de geestelijke vader van het klassieke strijkkwartet, de man die dit genre niet - zoals beweerd - uitvond, maar wel volwassen maakte.De combinatie van twee violen, altviool en cello was vóór hem al toegepast door Italiaanse componisten als Tartini, Pugnani en Sammartini. Maar hun galante divertimenti waren eerder een soort suites, met een eerste viool die duidelijk de baas speelde over de rest van het gezelschap. De hoofse en ele-gante toon was bedoeld om de adel plezier te verschaffen.Haydns vroegste kwartetten zijn nog helemaal in die stijl geschreven. Als ka-pelmeester aan het hof van de vorsten Esterházy leverde hij gewoon wat zijn broodheren hem vroegen. Maar de toon werd serieuzer naarmate hij ouder werd. Haydn ontdekte het strijkkwartet als ideaal middel van expressie: al in zijn opusnummers 9 en 17 was de elegantie geen doel meer, maar middel. De thematiek kreeg meer diepgang en werd verder uitgewerkt. Toch bleef de eerste viool nog domineren, zodat Tomasini, de concertmeester van de Ester-házy’s, virtuoos kon schitteren. Met de zes ‘zonnekwartetten’ die in 1774 als opus 20 verschenen, is het klas-sieke strijkkwartet pas echt geboren. Haydn zet hier eens en voor altijd de stap wég van het divertimento. Als meest opvallende kenmerk van deze reeks kwartetten wordt vaak aangehaald dat Haydn in een aantal ervan kiest voor een fuga als finale, maar in feite was de integratie van het contrapunt in de kamermuziek in de Weense muziek in de jaren 1770 helemaal geen uitzonder-lijke zaak. Veel belangrijker is de behandeling van de muzikale materie. Geen enkele maat is nog vrijblijvend, elk motief wordt verwerkt en herkauwd op een wijze die volop verwijst naar de latere reeks grote kwartetten uit de jaren 1780. Voor het eerst hebben we te maken met volwaardige vierdelige kwar-tetten. Bovendien zijn alle vier de instrumenten even belangrijk geworden in het muzikale vertoog, de schrijfwijze wordt polyfoon, de klank wordt voller en rijker en er is meer contrapunt en thematische ontwikkeling.

DvorákAntonin Dvorák hield zich gedurende zijn hele componistenloopbaan bezig met de genres van de symfonie en van het strijkkwartet. Het veertiende strijk-kwartet was het laatste kwartet dat hij voltooide, ook al werd het vóór het dertiende kwartet gepubliceerd. Hij werkte er aan bij zijn terugkomst in Praag

HAYDN, DVORÁK, SCHÖNBERG

TOELICHTING

FRAnk PAUWELS

3TOELICHTING

in 1895, na een bezoek aan de Verenigde Staten, waar hij al begonnen was met de compositie. Dit strijkkwartet is zowat het laatste abstracte werk van Dvorák. nadien wijdde hij zich volledig aan programmamuziek, met name aan symfonische gedichten en opera’s.De meeste kamermuziekliefhebbers kennen vooral Dvoráks ‘American quar-tet’ (nr. 12) en zijn zich niet bewust van de waarde van de vijf laatste strijk-kwartetten van Dvorák, het fijnste wat de 19de eeuw heeft voortgebracht op dat gebied ná Schubert. net als Schubert, die hij mateloos bewonderde, wist Dvorák niet alleen aan de oppervlakte te charmeren, met dat zangerige en vloeiende, maar reveleert hij op een dieper niveau zijn inventiviteit op het ge-bied van motievenspel, details allerhande, ritmes. Dvoráks ‘nr. 14’ is een intens romantisch werk, rijk aan texturen en harmonieën. De muziek slingert door-heen lyrische episodes naar momenten van tedere contemplatie tot fragmen-ten die wilde, energische Slavische dansen imiteren.

Schönberg Weinig periodes zijn vanuit cultureel opzicht zo boeiend als Wenen in het fin de siècle. De ongekende culturele bloei werd echter gevolgd door een totale politieke, militaire en economische ineenstorting tijdens de Eerste Wereldoor-log. Wenen was natuurlijk een muziekstad bij uitstek. Het was de stad van de vrolijke walsen en operettes van Johann Strauss en Franz Lehár. Het massale bezoek aan opera, bal, danszaal of concertgebouw is zonder voorgaande… en zonder nagaande. In de beroemde kaffeehäuser ontmoetten schrijvers, schilders, psychologen, filosofen en muzen elkaar. In één stad bevinden zich uiteenlopende markante figuren als Gustav klimt, Adolf Loos, Gustav Mahler, Sigmund Freud, Arthur Schnitzler, Ludwig Boltzmann, Otto Wagner, Arnold Schönberg, Ludwig Wittgenstein, Oskar kokoschka, Alexander von zemlinsky, Theodor Hertzl, Egon Schiele, Stefan zweig en… Adolf Hitler.

Schönberg werd in een joods gezin in Wenen geboren. Tegen de tijd dat hij vijfentwintig was had hij alle opera’s van Wagner al meer dan twintig keer gezien en hoewel hij in zijn eerste composities blijk gaf van grote bewonde-ring voor Brahms’ klassieke discipline, ging de invloed van Wagner al gauw domineren. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk in het weelderige strijkkwintet ‘Verklärte nacht’ (1899) en het grandioze koorwerk ‘Gurrelieder’ (1900/3). Met de partituur van laatstgenoemd werk onder de arm dong hij naar een rol als leraar in Berlijn waar hij op advies van Richard Strauss een baan kreeg aan het Stern Conservatorium. Maar waar bijvoorbeeld Strauss en Pfitzner verder borduurden op de harmonische erfenis van Wagner, scheen het Schönberg duidelijk dat Wagner de chromatiek geheel had uitgeput en daarmee het hele conventionele tonale vocabularium, zonder dat Wagner een nieuwe weg

Arnold Schönberg

5

aangewezen had. Schönberg was zoals menige fin de siècle tijdgenoot geob-sedeerd door de grote vraag: hoe is het mogelijk om een nieuwe manier te vinden om een innerlijke – subjectieve en abstracte - visie uit te drukken?Tussen 1900 en 1910 sloeg hij dan ook een nieuwe weg in en ontwikkelde hij een stijl die geleidelijk wegvoerde van het overdadige, dat het symbolisme be-heerste naar een meer economische, maar ook meer persoonlijke uitingsvorm van het expressionisme. Al zijn muziek uit die periode getuigt van een rauwe, gepassioneerde emotionaliteit die soms zijn eigen moeilijke persoonlijke leven weerspiegelt en die in ieder geval duidelijk maakt dat zijn later verworven imago van dorre, gevoelloze intellectueel niet klopt.zijn eerste strijkkwartet (1905) baadt nog in de Jugendstilsfeer. Met het tweede strijkkwartet (1907) kwam hij dicht in de buurt van een muziek zonder duidelijk aanwijsbare toonsoort en met de ‘Drei Stücke’ uit 1909 zorgde hij tenslotte voor een doorbraak door de tonaliteit achter zich te laten.

TOELICHTING

6

Tetzlaff Quartet

Het Tetzlaff quartett verwierf al vlug de reputatie een van ‘s werelds meest fascinerende kamermuziekensembles te zijn.Christian en Tanja Tetzlaff ontmoetten Hanna Weinmeister en Elisabeth kufferath in 1994 op het kamermuziekfestival in St. Gallen. Daar beslisten ze, op basis van hun grote gemeenschappelijke voorliefde voor het strijkkwart-et, een strijkkwartet op te richten. Vanaf hun debuut in 1996 kregen ze de loftrompet toegezwaaid. De concerten in onder meer de Berliner Festwochen en het Schleswig-Holstein Musik Festival, vonden grote weerklank. Sindsdien geven de musici in deze formatie concerten zo vaak als hun beschikbaarheid het toelaat.

BIO

Tetzlaff Quartett

7NIEUWS

Muziekcentrum De Bijloke Gent zoekt vrijwilligersMuziekcentrum De Bijloke Gent zoekt enthousiaste vrijwilligers voor ticket-controle, zaalbegeleiding, vestiaire, verkoop, bar of promotie. Wij zoeken zowel vrijwilligers voor overdag als ‘s avonds. In ruil bieden wij een correcte vrijwilligersvergoeding of gratis concerttickets. Bezorg je gegevens aan Sop-hie Cocquyt via sophie.cocquyt@debijloke.be

Nieuwe openingsuren De Bijloke Bistro BY COEUR D’ARTICHAUTDe Bijloke Bistro biedt een schitterende bistrokeuken aan democratische prijzen, met een prachtig uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bij-lokesite. Vanaf dit seizoen kan u er nog vaker terecht voor culinaire verwenne-rijen. Voortaan is De Bijloke Bistro open van maandag tot en met woensdag van 12 tot 18 uur en op donderdag en vrijdag van 12 tot 22 uur. Bovendien kan u er op concertdagen van twee uur voor tot twee uur na de voorstelling genieten van een heerlijk diner.

TurquazeIn de film ‘Turquaze’ van de Gentse regisseur kadir Balci speelt Muziekcen-trum De Bijloke Gent een opgemerkte rol. Een aantal scènes werd gefilmd in De Bijloke. De muziek van de film ‘Turquaze’ werd gecomponeerd door Bert Ostyn, zanger en auteur/componist van de Belgische band Absynthe Min-ded. Het was Muziekcentrum De Bijloke Gent die regisseur en componist met elkaar in contact bracht. ‘Turquaze’ is Berts eerste filmscore. Voor ‘Turquaze’ componeerde hij zowel klassieke muziek (een strijkkwartet gespeeld door Spiegel String quartet) als wereldmuziek en popsongs. ‘Turquaze’ speelt nu in de Gentse filmzalen.

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke GentJ. kluyskensstraat 2, 9000 Gent

Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00t. 09 269 92 92

e. tickets@debijloke.bew. www.debijloke.be

ColofonTekst programmaboekje | Frank Pauwels

Coördinatie programmaboekje | Sophie CocquytVerantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens

© Muziekcentrum De Bijloke Gent

8 BiNNENKORT

zO | 17.10.10 15:00

B’RockVijf jaar barokorkest B’Rock

WO | 20.10.10 20:00 | Jazz

Dave Holland Quintet

zA | 23.10.10 20:00 | East of Eden mix

(in De Centrale)

Brooklyn Rider, Kayhan Kalhor (kemanche)Silent City

zO | 24.10.10 16:00 | De Bijloke Jong

DeFilharmonie, Peter Billoen (dirigent), Dimitri Leue (acteur)kidconcert: Het zwanenmeer (6+)

zO | 24.10.10 17:00 | Docenten in concert

Gents SaxcollectiefGoddaer, Legley, Bach, Jones, Reich

WO | 27.10.10 20:00 | East of Eden

Ustad S. Dagar & zonen (zang)noord-Indiase drupad

DO | 28.10.10 20:00 | Symfonisch 1+

Ronald Brautigam (pianoforte)Beethoven, Agsteribbe

zA | 30.10.10 20:00 | Symfonisch 3

Brussels Philharmonic, Michel Tabachnik (dirigent), Christiane Oelze (sopraan)Strauss, Brahms

WO | 03.11.10 20:00 | Jazz Mix (in Vooruit)

John Scofield Trio

zO | 07.11.10 11:00

Florian Heyerick, Ex Tempore

Graupner: kantata!

WO | 10.11.10 20:00 | Jazz

Brussels Jazz Orchestra Bert Joris (trompet, composities)

VR | 12.11.10 20:00 | Musica Antiqua 2

Ensemble Zefiro, Alfredo Bernardini (muzikale leiding)

Il barbiere di Siviglia

zA | 13.11.10 20:00 | East of Eden Mix

(in De Centrale)

Ablaye Cissoko (zang & kora)Senegalese koratradities

zA | 13.11.10 20:00 | Symfonisch 2

Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo Kim (dirigent), Ronald Van Spaendonck (klarinet)Mozart, Schumann

zA | 20.11.10 20:00 | Musica Antiqua 1

Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (dirigent)Magnificat

(uitverkocht)

DO | 25.11.10 20:00 | Miry

Kryptos Kwartet, Ronald Brautigam (piano) Schumann, Beethoven

VR | 26.11.10 20:00 | Voix Gras +

VocaalLAB, Romain Bischoff (regie & dirigent)Traumgesichter

zO | 28.11.10 15:00 | Symfonisch 3

Brussels Philharmonic, Christian Vásquez (dirigent), Berta Rojas (gitaar)Mendelssohn, Rodrigo, Tsjaikovski