Giornàli attin

AssociazioneGrika Milùme!c.f. 92018570751

www.grikamilume.com

i Spittawww.grikamilume.com/spitta Email:spitta@grikamilume.com

ALONARI 2007 Direttore responsabile: Nunzio Pacella Nùmero 1

Meletìsete ti pensèome ‘mì ce cinopu mas gràtsane!

ste’ pagine 4-5-6

Pos ènna gràtsome grika?

Poddhà kalocernà sto konkòrso atti’ Kaliglossa, ena atti’ Spitta

Pettìnta mo Griko sti’ kardìa

Ja cìo pu evò ìfsera ce èho ancòrastennù, ecràtenna ti "i notte della ta-ranta" en èhi tìpoti na meràsi mes ta-rantàe.O horèfsi tis pìzzica ìone o hò-

rimma tis harà, tis jortì, tos òrio niftocalocerinò pà st'alòni. I pìzzica i ho-rèane òli. Chècci ce màli, paddhicàr-ria ce coràssia. Pà st’alògna, ece’ staspìddia.E tarantàa ìone manehà ghinèca. E

tarantàta ehòri o’ pòno. Ta sìsima, ostravosì tu somàtu ìone fonè. Fonèavisìa. Fonè avisìa u còsmu, u ghènu,os àjo. Tu a' Pàvlu. E Tarantàta ehòrii’ manehìa. Ston Appètro. Mes ti’mèsi ambrò stìn agglisìa. Ecè’ stinagglisìa. E Tarantàta ehòri j’on a’Pàvlo.A’ Pàvlo èjene. A’ Pàvlo fìlasse.Ce ta ghèni cai cosinnèa tu tèru

pìane n’anazitìsune a’ Pàvlo. Pìane etarantàe na ghiurèfsu i’ hàri ce ìbbiet’àddho ghèno na pracalìsi on Ajon’o filàfsi attin daccamà tu afidìu,attin daccamà ‘tto sfalàngi.Ce ìbbie e màna-mu. Enònnatto

campòsse fìle ce pìane ston Appètro.Allampète. Evò e’ tin ìda mài na ta-ràfsi. Escònnato o pornò prèsta,poddhì pròppi na fsemeròsi, cepìane. I’ tòronna sàtti eghìurize, mae’ tin èmena mai ma poddhì’ harà.Ce pùru èrcato pànta ma canè pra-màzzi ja mà pedàcia. Ma evò efo-rìamo ja cìo pu ìhe na mu cuntèfsi.Ce mas mìli attes tarantàe : mbejam-mène ecimèsa, pos estravònnato, poscànnane na diavùne mes tus pàluattes sèddie, pos esìrnatto pà’ st’ ar-tàri.

kulusà sti’ pagina 3

E Tarànta, cinùrio teò

Pettinta christianì gràtzane traùdiagrika. Ta gràtzane ja ena konkorsoattin Associaziuna Kaliglossa. Gràt-zane christianì atti' Kalimera, atti’Chora, apù Martana, pu Nzuddhinu,pu Korijana, pu Sulitu, pu Nzud-dhinu.Egràtzane puru attin Athina ce

ègratze mia amerikana apù Boston:e Theonìa Diakidis, pu jennisi c'èzise ris tus dekottò chronu sti’ Rodi,sto Dodekàneso, ce arte, echi kam-possu chronu, stei stin America: tacalocèria puru sti’ Rodi. E Theonìae’ sozi llimonìsi es rìzetti ce pàssochròno ghiurìzi stin agapimeni Rodina vrìki us topu ce ta ghèni pu tin na-stìsane ce ene mia atte pronè sociedikèmma attin associaziuna «GrikaMilume!», ce mia attus fondatùru tis«I SPITTA» (Η Σπίνθα, υδρνεντινόελληνικό περιοδικό), to pronò ce ma-nechò giornali grammeno stinglòssa Grika Derentinì atti’ Màli El-lada.E Theonìa p' ôkame studi es lao-

grafia èmase o Griko milònta ce grà-fonta ma ‘mà, ja kàmpossu chrònu,jatì gapà tes traditziùne dikemma pummiàzune poddhì ma cine atti’ chò-ratti, ecì pu diaìkane tòsso’ cerònampì kavajeri i’ Rodi (ospitalieri diSan Giovanni).

Giuseppe De Pascalis

Theonìa Diakidis Mark apù Rodi

Pìnnuli ja pa’ ccacò

'Is pu skònnete pornàmai pràmata noà

ce kanni pràmata poddhà.

periòdico grico derentinòReg. Tribunale di Lecce il 16/7/2007 al n. 972

ch=aspirata χh =aspirata χ, ch=k

kulusà sti’ pagina 2

‘S tutto nnùmero:E Tarànta, cinùrio teòGiuseppe De Pascalis pag. 1 ce 3

Pettìnta mo Griko sti’ kardìapag. 1 ce 2

Aftènti-muTheonia Diakidis pag. 2

Stin jisternaPaolo Di Mitri pag. 3

Pos enna gràtsome grika?pag. 4-5

Sagre ce fereGiovanni Fazzi pag. 6

E anghèra mes’ti tàlassa!Paolo Di Mitri pag. 6

Terìmmata ce AlònimmaTheonia Diakidis pag. 7-8

Gratze ena lôSalvatore Tommasi pag. 8

E alìssiaGiuseppe De Pascalis pag. 8

Tris menhir si’ XoraCarmine Greco pag. 9

E festa u j’Antonìu ce u jà LoìciPaolo Di Mitri pag. 10-11

Krimbídia gomata 'tse kréa arníuCarlo Guarini pag. 11

O kosmo pu pratì ‘rtea st’ômbi tu ìjiuFrancesco Penza pag. 12

Mas gràtsane pag. 13

I lizza zuddinìFrancesco Chiga pag. 13

Το ναυάγιο της Σαντορίνηςτου Γιάννη ΠαOαγεωργιάδη pag. 14-15

Ο Γύρος του κόσµου µε µία λέξητου Γεωργίου Ασδέρη pag. 14

Νέα αjό την Ελλάδατου Γιάννη ΠαOαγεωργιάδη pag. 15

2To traudi “aftènti-mu” sirni e’ Kalimera

ch=aspirata χ

kulusà atti’ pronì

Emì cherestimòsto poddhì kae Theonìa èsire to pronò pre-mio m’ena traùdi pu ègratze esglòssa grika antama me tin mù-sika.Puru Giovanni Fazzi èbbike

mira sto konkòrso c’èsire to tèr-tzo prèmio sto tema atto “teà-tro”.Tuo èrkete sto pi ka 'is pu teli

na màsi to griko puru sìmmerito sòzi màsi ce puru kalà. Jatìtosso‘ jeno ègratze grika? Emì ’eto tzèrome, ma tèlome na pi-stètzome ka ’en ìmesta mane-chìmma, emì apù “GrikaMilume!”: echi tòssus àddhu kasòzune milìsi ce gràtzi grika ma‘mà.

Emì attin redaziuna

To traùdi i’ Theonia p’òsire e’ Kalimera

Ekama itto traùdi apù èna kùnto tos kava-jèro nnamurào atta koràssia tu Rudu, puìcha’na skoristùne na taràssune, jatì ìcheguèrre sta dikkà-tto mèri.

Theonia

AFTENTI-MU

Arte pu èfie o Mai ce èrkete o kalocèriO tzèno nghìzzi na pài ja ta dikà-tu mèriNìtta sellèi t’ ampàri-tu mi sèlla asimègnama tes òrrie brìglie ma perlàcea ndimène...Ce ‘o koràsi pu ‘on agapà, ‘o koràsi pu ‘o’ tèliEchi kàu t’ammàddia ce ta maddhìa limènaLùstro tu kànni m’o cirì, miùli vastà sti’chèrapàsso forà pu tu di na piì, tòsse forè tu lèi....

“Pàreme aftènti, pàreme na mìno evò ma sènaNa marètzo, esù na fài, e na stròso ce na plòsiNa stròso to kràtti mu, simà s’to dikò-ssuPàre me aftènti pàreme n’àme simà s’esèna...”

Ce o tzèno pu tin agapà ce o tzèno pu ti’ tèliti’ chèra ti’ filì ti’rispondèi ce lèi..

“ Ecì pu pào agàpi-mu, koràssia e fènutemanechò àntrepi pàne ecì, manechò paddhikària”

Ecìni to’prakalì ma dàmmia sta ammàddia.

“Ndìsemeaftènti san esèna, dòke-mu tz’àntrepo rùchaCe èna ampàri lafrò m’i krusafègna sèllaCe evò ènna sìro san esèna, san’ èna paddhikàriPàre me aftènti pàreme n’ame simà s’esèna...

kulusà atti’ pronì

Ce na vàli scupò jatì hiùnnatto apà’sto ghèno ndimèno m’a rùha spirìplèo fanerà. Ce depòi, ja devoziùna,ihe na sìri ce na pìi o nerò atto frèa,ca ìstiche ce’ stin agglisìa, gomàoofìddia.En ìone a’ cùnto, ìone jalìssia. Ce

ìone tòsso o fòo, o pòno, o pàtos puenoìamo, ti ecàni na mu diavì atto nùo na cùso o nòma Pàvlo na noistòàscima.Artena cài calocèri, ehi campòssu

hrònu, ettù stin Grecìa Salentìnacànnune mìa manifestaziùna onoma-timmèni “ Notte della taranta” : espà horìo cànnune a’ concèrto, ceclìnnune ma a’ mèa-concèrto es Lipi-gnàna, pu sianònnutte hijàtes cri-stianì na cùsune ghèno , artìsti, puèrcutte apù pà merèo na travudìsum’i’ mùsica atti’ pìzzica. O ghènopiànnete. Paddhicària ce coràssia e’pà’ vrìsconta àddho. Na diavùne i’nìfta scucetàa. Na horèfsune sènzapenzèrria ros o fsemeròsi.Ine nìfte fse harà, fse ghèja. Ine

nìfte herùmene.Pòsso custène, pòsso hrìzune tùse

manifestaziùne? En ecchidèi. Èhomedìgghio pùru emì na piàcome mìrasto ddèbeto pùbblico.Ma ti èhi na meràsi òlo tùo m’o fòo

atti’ tarànta, m’o pòno ti tarantàa. Pustèi crivimmèno a’ Pàvlo?Smìfse ticanè ce cànni amartìa.

Smìfse ticanè ce cànni àdeco. Smìfseticanè ce e' noà tìpoti plèo. Smifse ti-canè ce còtti es rìze.Sogèste ìone stasònta càddhio n’i’

fonàsu' " notte della pizzica", o, càd-dhio, "notte della pizzica pizzica".Tìspo ìhe sòsonta pì tìpoti.Soggèste.Ce a’ ta pràmata en estène probbio

ìu? Ce a’ stin emèra ‘pù sìmberi e zoìen ène depòi ìus òria, ìu scuscetàta,ìu herùmeni pos sòzi fanì? Ce a’ toghèno enoìte manehò plèppi mìa’forà? Combomèni atti’ zòi pu e’ cra-tènni cìo pu prumettèi, m’us sordupu e’ canùne j’olo to’ mina, m’a pad-dhicària ca en evrìscune na polemì-sune, soggèste ca ghiurèome nafsefortòsome i’ ràggia m’i’ pìzzica?Daccamèni attin globalizzaziùna ho-rèome. Horèome i’ pìzzica. Ho-rèome na fsevascànome o cacò.Horèome es tin “notte della taranta”.Horèome j’i’ Taranta, cinùrio Teò.Soggeste.

3

E Tarànta, cinùrio teò

Giuseppe De Pascalis

h =aspirata χ, ch=kStin jistèrna.

Ces’ to lustro a’to neròCes’ sti jistèrnaMes to skotinòIda o lemòssu ka mu jèla.

Evò se tèlisa ma chàriCe su fònasa: “Dela!”.Ce s’èsira mo sìkkioKondà na se filìso.

Ma ‘su pètase lafrà!Jatì icha na se sìso!

Paolo Di Mitri.

A’ Pantalèo e’ Martignana

foto Paolo Di Mitri

to sòzome càmi, ma ta gràmmataatto' alfabèto italiàno, finnònta stèit'artaràcia pos estène. Senza n'ad-dhàfsome tìpoti, matapàle, ros to sò-zome càmi.Ja òlo tùo e propòstemmu ìne tùe:

"H" j'in aspiràta. Canì tùo na sò-some fìchi òla ta gràmmata sto tò-potto.

"J" ja ta lòja sacùndu ghèjo, àjo ecc.

J'i' fonì tis "ZZ" evò èlone:Satte òla ta horìa elène "ZZ" (az-

zumpò, ammazzìti, pezzònno ecc.)na gràfsome "ZZ";Sàtte ta lòja èrcutte atto "ps" o "cs"

(psomì csìlo, ecc.),ta horìa pu lène "ZZ", sacùndu i

Hòra na gràfsune "ts" o "tz", naghiaddhèfsune;ta horìa pu lène "ss" o "fs" na gràf-

sune "fs".

Poddhés forés imís a’ ttin listaMagna Graecia íchamo diskorrét-sonta na vríkome to plo’ kkáddhiotropo ghiá na grátsome mian glossasa' ttin grika. En e’ mmaká fáciloprama, cè plo’ ppoddhí a’ kkratén-nume sto’ nnu ti to griko ghiá tusdiavommenu tetrakoscius chronuiche mínonta mia glossa manechámilimmeni cè ndè pleo grammeni.Ivó pentséo tria prámata: To alfá-

beto pu énghize n’ andiastúme ghiána grátsume grika ene to alfábetogriko cè ndè to latino, ghiái i rizes a’ttin glossa cine ine cè prita, sakundu‘nkora símmeri sózume meletisi stesepigrafíe a’ ttus Sékulu IX-XVI puvrískotte spermene sta bizantiná nni-mía tu chomatu-ma, e’ ccerto ka íusi palei-ma tin gráfane tuttin glossa.Grammena is grámmata grika ine taloghia panu stes tichografíe pu vrí-skotte stin grutta ‘pu Karpiniana c’is cine apú Sternatía. Grika ine purucina stes Inglisíe tu A’ Stefanu ‘puSulitu, tu A’ Mmavru ston Aj Nikolacè stin Inglisía tu A’ Ppetru ‘pu De-rentó.Me tu ssékulu però sto Salento pé-

sane i lutría grika-ortodossa, cè me

4

Vrìskete ‘ttù adèe ce pensèrria apàsto tema attin grafìa tu griku. Se-kundu ìdato ‘s tutton giornàli passo-sena grafi sekundu teli, ma ste’ cepame vrìskonta ena sistèma kalò jaolus emà.

Pos enna gràtsome grika?

ch=aspirata χ

Apù cè’ sti’ redaziunaGiuseppe De Pascalis

Plèppi pòse, ma plèo.Pròppi n'ancignàsome na milìsume,

ìone calò pràma va valòme canèazzippàli.Ce allòra plèppi pòse, ma ti, ma

plèon alfabèto ènna gràfsome?Enna gràfsome m'on alfabèto ita-

liàno? Enna gràfsome m'èn'alfabètofsèno?Almèno ja tùo n'i pensèfsome òli

'mìa.En ìme cèrto, ma pistèo ti, rotim-

mèni, soggèste òli ghiaddhèamo tonalfabèto italiàno.Ce alfabèto italìano vastà icosièna

gràmmata. Ja ta lòja fsèna, poddhè'forè, trèhome sta gràmmata:J K Y WX.Ja ta lòja fsèna.Artena mòtti ìmesta emì pu 'mì, sò-

zome càmi cìo pu tèlome, ce passo-sèna sòzi gràfsi pos tèli. Ma m'ogiornàli en e' to stèsso pràma.M'o giornàli enna cratèsome stennù

ti o sòzune meletìsi òli. Ce o ghènocai mèri meletà ma ta icosièna gràm-mata atto' alfabèto italiàno.Ce cìo pu mas lèi o ghèno ène ca

vrìschi dìsculo na meletìsi I Spìtta.Ja tùo enna vàlome scupò na mi cà-

mome ta pràmata ancòra plèo dì-scula.Endiàzete allòra na cratestùme,

pòsso plèo sòzome, cùcchia es cìopu e cristianì ìne masomèni na vlèf-sune mòtti piànnune na meletìsune.O giornàli spermèno fse "K" 'en

afidà ja macàta òlo tùo.Ena giornàli, epù "ch" e' vastà plèo

i' fonìttu, combònni cìno pu pài nameletìsi. Ce mu fènete, èhete stennùcìtto travùdi apù canèna hròno ampìpu ècanne, ma màli prosìmisi, "sìrtuplèon ecì"? Meh, ìu mu fènete.Ja tùo, pistèo, ti enna gràfsome, ros

h =aspirata χ, ch=k

Carlo Guarini

cini irtan allimonimmena cè ta grám-mata grika, ghiái cini pu prita tséranena grátsune itan i pateri, i papádesatse rito griko, cè cini ísone pu toakratúsane sfittú kkombu me cino p’ûcha mínonta a’ tton bizantinókosmo. I grafía tu griku modernusímmeri (i neaellinikí glossa) ene miaetimologikí grafía pu difi ta loghia sa-kundu ta léane 2'300 chronus ampí,me elementu c’ essu a’ ttin paléa sín-tesi tis glossa pu símmeri, en andiá-zotte pleo oj echun addhamménastin fonología-to sakundu torúme staparadímmata ‘ttu kau, ma pu érkottegrammeni iu to stesso:

αι = è, ει = i, οι = i, ι = i, υ = i, η = i,β = v.Me olío fantasía sózamo metagratsi

‘s grámmata grika etimológika to an-norimmeno grikosalentinó travudi“Agápison”:

Αγάπησον, άν θέλεις ν'αγαπήσης,µίαν κυατερέλλαν είκοσι χρονώς,άν έναι κοσιπέντε µήν τήν θελήσης,πές της τι έν διαβαιµµενος ο καιρός.Άν θές να πιάης το ρόδον να µυρίση,Πιά το µότταν έν' ήµισ' ανοιφτόν.Το ρόδον τόαν έν' δεσιδεράον,Μόττ' 'εν έν ανοιφτόν και

σπαµπανάον.

To sekundo prama pu pentséo eneka símmeri ‘s emá en echi pleo pod-dhús christianú pu tsérune kalá tagrámmata grika. Ghiá tuo motti grá-fome, pinnea e’ kkaló na to kámomeis latiniká grámmata, sakundu toíchamo kámonta sara t’ ártena stiSpitta-ma. To alfábeto griko sakunduto vlevo ivó e’ ttuo:

a, b, c, ch, d, ddh, e, f, g, h, i, j, k, l,m, n, o, p, r, s, t, u, v, z, ts

• Ivó évaddha ghiá tin “c sterí”prita atse "e" o "i" to “kappa (k)”(keccio cè ndè checcio) ghiá na iko-nomiso ‘nan gramma, cè prita tse"a", "o" cè "u" soggèste tin "ci latina(c)" oj matapale to „kappa“.

• Ghiá tin “c aspirata” égrafa “ch”(chari cè nde xari) sakundu to grá-fane sti glossa latina, ghiái a’ sba-jéone na to pune akúete san “k” cè

SPECIAL!

5nde san “x”.

• Ghiá ta ξ cè ψ grika pu símmeri taleme ola cè dio “ts” ivó égrafa “ts”,oj “fs, sc, ss”, cioè sakundu to choríoaputten érkete o skritturi tu gram-matu na ta gratsi kunda ta léoneessu-tu (tsomí, afsari, ecc.).

• To “sc kondò” ‘pu kàscio, kanò-scio oj sciòko to égrafa “sc”.

• To “zeta triferó” atse “fonazo” toégrafa m’ ena zeta manechó (fonazocè nde fonazzo).To tèrtso prama pu pentseo cè pu

ghiá mena echi tin pleo' mmali sima-sía, ene ti en dulei na grátsome grikamanechá, ma mbece ‘nghizi na tinmilísume tuttin glossa. I glossa zi rospu echi kanena pu tin andiázete stistrata.

Evò ‘en èmasa to griko atti’ mana,t’annòrisa atta traùddia, annamurèt-timo ats’uttin glossa ce ncìgnasa n’i’maso atto’ libbro tu Salvatore Tom-masi “katalisti o kosmo”. Ja tuografo mo kappa, ce grafo “ch” jinaspirata. E’ penseo ti ene e kàjongrafìa jo griko, sòzome puru gràtsimo C ce makà K, oppuru mo H o Xsto’ topon atto CH.Però echi quai pràmata p’ònna kra-

tìsome stennù motti pame na jad-dhètsome enan alfabeto jo griko.Evò pisteo ka t’alfabeto tu griku

enn’àne kalò jo griko, makà jin glossaitaliana o jo neogriko pu milùne stinEllàda. Sozi fanì ena prama òvvio,ma soggèste en ene makà.Mia ‘forà icha gràtsonta sti ‘lista

Magna Graecia ti pìstone ka ìo’ kalòna grattì o griko ma ta gràmmatagrika, ma ègrafa puru ka e’ sòzamopensètsi n’o kàmome arte pu togriko chànnete.Sìmmeri già in’ alii cini pu sòzune

meletìsi to griko grammèno ma tagràmmata latìna, figureomèsta possienn’àne cini pu to sòzune meletìsima ta gràmmata grika: an etèlome nakàmome quaitì na dòkome lillì zoìsto griko enna ncignàsome att’alfa-bèto latìno.Ma pleon alfabèto latìno? Addhi

lèune cino pu annorìzune oli sta cho-rìa jatì to màsane atti’ skola, cino je-

nomèno jin glossa italiàna; addhilèune na grattì sekundu gràfete toneogriko “traslitterato” ma ta gràm-mata latìna.Evò pisteo ka enna vresì enan alfa-

bèto jo griko derentinò, kalò na kamina fanùne ta loja ce ta fonèmata puguènnune atto’ lemò’ tse cinu pu mi-lùne grika derentinà, makà italiana oneogrika.Certo e’ kajo na jeddhètsome gràm-

mata pleon annorimmèna, ma pistèoka e’ kànnome amartìa piànnontakanèn gràmma “tseno” (‘en enedepoi tosso tseno sìmmeri to K) op-puru na dòkome enan addho sono ‘senan gramma o gruppo atse gràm-mata italiàna.Ja mena pa’ sono attin glossa grika

derentinì enna vriki to tòpo-tu stingrafìa. T’alfabeto enna jettì kalò jinglossa, en enna pistètsome ka nghizina straòsome tin glossa n’àmbi st’al-fabeto.Addho prama pu enna kratistì

stennù ene ka sìmmeri gràfete m’i ta-stiera tu computer, ce ‘ttù stin Italìapulìutte tastiere jin glossa italiana, ìo’kajo na jaddhètsome gràmmata puvrìskutte ‘s tutti’ tastièra.Depoi echi ena prencìbbio ka ja

mena enna kratistì motti jaddhèomet’alfabeto: ena gramma enna meleti-stì m’ena sono manechò, ena sonoenna grattì m’enan gramma mane-chò.Poddhè glosse e’ kkulusùne tutti’

leggi, sto neogriko echi poddhè ma-nère na grattì to “i”, jatì kratìsane ti’palèan etimologìa. Evò pisteo kamotti enna jaddhètsome enan alfa-beto, io’ kajo na mi’ kombòsome tapràmata ce na fanì i grafia to jalì atti’milìa.Iu tua enn’ane ja mena ta “fonda-

mènta” attin grafìa u griku:- I grafìa enn’ane kalì jin glossa, en

ene i glossa pu enn’àmbi stin grafiaatse mian addhin glossa.- Enn’ane fàcelo na gràtsome to

griko m’o computer.- Passo’ sono (fonèma) enn’àchi to

gràmma-tu, passon gramma ennameletistì m’ena sono (fonèma) ma-nechò.Sto griko ce sto dialetto romanzo

echi ena SC poddhì’ kondò pu enène makà to SC pu meletìete sta lojakundu “scèna”: kàscio, sciòko…Evò pisteo ka e’ kajo na vrìkome enasistema n’achi ena topo-tu tutto’ fo-

nèma st’alfabeto griko. Cippu tè-lome: sh, sj, cj, jc, sç, ç, š, dj… oaddha, kanì na mi kombostùme (shsozi kombostì mo s+aspirata an grà-fome H ja aspirata).Addha fonèmata pu ja mena en-

ghìzi na mi’ kombostùne ine toTS/TZ sekundu “tsalìdi”, “tse-kànno” ce DZ/Z sekundu “zoì”,“zòsi”, “fonàzo/fonàzzo”. En èneto stesso prama, enna kratistùne tse-chorimmèna.Quaisatto grafi “z” mott’ène glicèo

o sono, “zz” mott’ene tserò, evò pi-stèo ka ìo’ kkajo na gràtsome “TS”o “TZ” mott’ene tserò ce “Z”mott’ene glicèo.Motti to “ts” èrkete atto paleo griko

Ψ “ps” o Ξ “ks” ‘s kanè’ paisi tolèune “fs/ss” (Martana), o “sc”(Tsuddhino ce quai tosso puru Ka-scignana). Ion òrrio na vrìkomemian grafia pu sozi nosi uttin “dià-spora” tse ts/fs/ss/sc però forsi sò-zome puru kombòsi ta pràmata, kajona fanì to fonèma tse pa’ chorìo.Addho problèma ja mena ine ta loja

pu spiccèune ma ta S ce ta N, pu fè-nutte sia ka chànnutte, ce krivìnnuttesti’ consonante pu kulusà, ma tui enaddhi mia stòria…

Enza Guido apù Kalimera masàrise ena’ kalòn gramma milòntapuru attin grafìa, to vrìskete sti’ rub-brika “Mas gràtsane”.

Ti pistète ‘sì? Me tìnon ìsesta dak-kòrdo? Èchete addhes adèe?Meh... Ti mènete? Gràtsete in dikì-

ssa ‘ttù:spitta@grikamilume.comRedazione “i Spitta”Via Principe Umberto 2273025 Martano (LE)

ch=aspirata χFrancesco Penza

Ta gràmmatà-ssa

O kunto pai...

6

Èttase kalocèri ce m’o kalocèri èt-tase o cerò ‘ttes SAGRE.

Echi kampòssu chronu ormai kautto loo, SAGRA, o nnorìzome oliettù sto’ Salento, jatì sìmmeri 'en echipaìsi pu 'en èchi mia’ SAGRA (anzi,telèste ka manechò sti’ Kalimera i’“sagra” 'e’ tin èchome makà!).

Proi ettù, ris triànta chronus ampì,'e’ tes kànnane es sagre, 'en ichesagre, iche manechò FESTE ceFERE.

Depoi, sadìa sadìa, passo paìsièkame i’ sagra dikìttu, ce arte es olata merèi ce es olu tu’ topu vriski mia’sagra.

Passo paìsi èmase na doi lustro esena prama tìpiko ka jènete ecì, cinoka ene plèo karatterìstiko: alèe kazzi-mène e’ Martana; marukèddhe e’Cannule; scèblasti e’ Zuddhinu; insa-lata grika e’ Martignana; ce ... maran-giane, pipògna, sitàri, patàne,purpètte, alài, tsari, ce iu kulusònta.

E’ Martignana e sagra kui DELLASALSICCIA E DELL’INSALATAGRIKA. Proi ìggue manechòDELLA SALSICCIA, depòi e ProLoco èvvale sto noma in INSA-LATA GRIKA.

E “salsiccia” ene cini pu passonena pus emà sozi voràsi a’tto vuccèri;e “insalata grika” ene ena prama pufènete cinùrrio sa’ noma, ma ka enepoddhì palèo: ene e nsalata ka apùpanta èrkete janomèni ettù sta paìs-siama, ce miàzi e’ cini pu kànnunestin Grecia: pimmidoru, alèe mavre,piponèddha, piperùssi, krimbìdi, ala,alài, tsiti ce tirì treferò.

Nomèni m’i’ puccia ce m’i’ salsic-cia ene poddhì òrria ce nòstimi.

Ma proppi na ttàsune e sagre, ettùìche manechò FERE ce FESTE.

Ìsane feste panta janomène jà enaAjo o jà mia Maddònna ma pèttanepanta es ena mero tu chronu ka ìonedemèno m’o’ cerò ce m’o votìsi tuìju, ce m’es tenne pu e kristianì toakànnane mes ta koràffia. Proppi nattasi scimòna ìcha’ na voràsune ttinàce sporu, ce ola ta addha pràmata pundiàzatto sto spiti j’o’ scimòna, cekànnane e fere. Motti o scimòna pleotsichrò iche diaìkonta, e emère jè-natto pleo’ makrèe ce jùrize o lustro,iche feste ma fòkare ce lumèra (ìusòzane katsi ta scìvala pu ìcha’ kòt-sonta a’ttus àrgulu). Depòi èttaze eora pu ìchane na terìsune ce na alo-

nìsune, ce ìche fere ce feste deputàena sosi o jeno voràsi ci’ppu u ndià-zato ce na pulìsi ci’ppu ìche kà-monta.

Sìmmeri poddhè feste ce fere chà-sisa ce cine pu mìnane ‘en èchune inimportanza pu proi.

Sìmmeri ene panta festa ce pantafera. Ste’ fere ‘en echi pleo ttinà, cevriski ta stessa pràmata pu vrìskuttepasso’ petti sti’ mesi sti’ Kalimera oi triti e’ Martana.

Ce passon emèra ene festa: ‘en e’na mìnome na ttasi e festa na sò-some fai o krèa ce o glicèo, o na và-lome e skarpe te’ cinùrrie. Sìmmeriene otikanè addhò, èddhatse oli ezoì.

Ma probbio jatì e zoì pu kànnomesìmmeri ‘en ene cini pu pettìntachronus ampì, pane tosso e sagre.

E tenne ‘en ine makà cine ‘pu mia’forà; poddhè tenne chàsisa: o jeno ‘e’polemà pleo mes ta koràffia ce ‘e’pratì m’us traìnu; ‘e’ troi manechòcino pu kanni ma ta chèrriatu sto ko-rafàittu.

Pame panta fèonta kanonònta otorloci: ‘e’ mas kanùne ìkosi tèssareore stin emèra.

Ce poka utti zoì mas empònni napame votònta na vrìkome o sambato vrai mia’ sagra, kajo an ene cinùr-ria: ìu mas fènete ka guènnome a’ttizoì katimerinì ce kànnome enaprama diverso.

ch=aspirata χGiovanni Fazzi

Sagre ce fere EE aanngghhèèrraa mmeess’’ttii ttààllaassssaa!!

CCeess ’’ttii ttààllaassssaa ee aanngghhèèrraa nnaa jjaalliissttìì èèvvaallee ttoo ffeennggaarrii ‘‘mmbbrròò sstt’’aammmmààii,, CCee oo ffèènnggoo,, kkaa sstteeii ppaannuu,, kkaannoonnìì ppaassssoo kkoorrààssii kkaa ‘‘mmppìì sstt’’ aaggààppii ppààii..

OO ììjjoo ttòòrriissee iinn aanngghheerraa eess ttoo nneerròò vvoonnììssttii nnìì ffiillììssii ssttiinn ggaarrzzèèddddhhaa cciinnii nnttrrooppiiààssttii,, ccee èèssssiittssee oo lleemmòò:: rroottiiggnnààssee,, mmaa jjèèttttii pplleeoo kkaallèèddddhhaa..

OOnn ììjjoo mmaa mmiiaa vvaammppaa ttssee lluummèèrraa ii ggòòmmoossee ttssee lluussttrroo nn’’iinn ggaappììssii!! PPeellììssttii cceess ttii ttààllaassssaa ee aanngghhèèrraa.. TTrrààmmaassssee oo ììjjoo,, ccee ppììrrttee nn’’ìì vviissììssii..

KKààlleettssee oolloonn iissaa ‘‘eess ‘‘ttoo nneerròò mmeess ttii ttààllaassssaa ssbbììssttii,, oo ffooddeerròò!! OOllii ee aanngghhèèrraa mmeess ttoo lluussttrroo kkaaii:: mmààvvrriissee ccèèoonnttaa ccee ffèèoonnttaa jjèèttttii vvrrààii

MMuu cchhiiùùnnnniissee’’ss’’ttoo ppèèttttoommuu ee ttssiicchhìì:: ffaarrììssttii nnaa ddìì iittttii nniiffttaa ssccoottiinnìì!!

PPaaoolloo DDii MMiittrrii2288 mmaaggggiioo 22000077

Ispu teli na mas avisìsi na polemìsome jo Griko sozi jettì socioJennìsi e associazione “Grika milùme!”

O gruppo pu sìrni ambrò tuttogiornàli, jennimèno atti’ mailing-list“Magna Graecia”, èkame mian asso-ciazione p’ònna polemìsi ji Spitta ceja passo prama pu sosi afelàsi i’glossa grika derentinì.Ispu teli na mas avisìsi sozi jettì

sòcio, amatìste sto sito www.grikami-lume.com na màsete pose oppurugràtsete enan email is:associazione@grikamilume.como telefonètsete sto:3381135405 (Giuseppe De Pascalis)3287033947 (Paolo Di Mitri)3387360313 (Francesco Penza)

o logo jenomèno apù Alberto Giammaruco ce Paolo Di Mitri

www.grikamilume.comassociazione@grikamilume.com

Vriskomèsta tin 16 àgustu sti Via Costantini e’ Calimera stes 19.30Meletùme poesie grike ce ndalì o gruppo Encardia attin Ellàda!

Vrìskete noe ts’ utton evento sto sito www.grikamilume.com

O ijo tu kalocerìu kànni ti’tàlassalamperì ma kulùrria lìon azzura lìochlorà, ce ta koràffia ma t’astàcia ‘usitarìu fènutte krusafègna.Embìke o Tèro, skònnutte ta kà-

matà-tu ce es poddhù tòpu estàzi ocerò ja terìmmata; pùru sto Salèntoce stin Grecìa. E Puglia èchi poddhàkoràffia pu jènete kalò sitàri tzelorò‘nnorimmèno s’òli tin Italia; Sti’ Sa-lentìna ma t’alèvri tunù sitarìu kàn-nune pasta ce òrrie frise, pu e fìli-muatti’ Kalimèra mu mbièi quai tossom’i’ posta. Te’ stiàzo ma t’alài, pim-bitòru, lio ariàni, tirì, ce jènutte kan-narùte. Frise èchi kampòsse ecì sti’Grecìa, ma cìne apù Salentìna ìneplèo’ kajo.

O sitàri (Triticum spp) ce o krisàri,ìne e pronè kiànte pu o àntrepo fì-tetze (piantato) chijàde chrònus ampìce stin istòria ìone ta pleo ndiastikàfàita ‘u kòsmu.

Sti’ palèa Grecìa ce palèa Romikuntèane ti o Triptòlemos ìone opronòs àntrepo pu e Dèmetra, teà isghi, tu dòke to’spòro ce t’àlatro ce‘on èmase na latrètzi ce na spìri. Ioneankòra pedàci pòan e Dèmetra‘ffrùntetze to’ Triptòlemo. Ton agà-pise ce to’nàstise san dikò-tti pedì ceton èmase n’àne kalòs artèos àn-trepo pu noà dìgghio ce straò. Tu

dòke pùru èna kàrro petanò tze kru-sàfi ce ton èmbìetze na pài votòntana màsi to jèno na spiri. Rìspu liu chrònus ampì pu en ìche

màkine san àrtena, e christianì la-trèane to chòma m’o zuguàri vudìoce spèrnane; eterìzane m’o trapàni;m’a ttinà, ampària ce vùja, alonìzaneto sitàri. E màna-mu, stin ìsula ti’Rodi mòtti ìone koràsi ce ìbbie quai-tòssonna ma t’adèrfia-ti na kàmuneto dikò-tto tèrimma, mu kùntetze testradiziùne ce nomàtise traùddia pukantalùsane mòtti e jinèke terìzane,pu miàzune cinò ti’ Grecìa Salen-tìna:

“Itèla na tzèro pu ste ce terìzi?na s’arìso ‘nan orrio makkalùriNa sunghìsi tes ìdrote pu rìtti.

***Me’ st’astàcia tu sitàri dèla!tìspo e’ mas torì tsèru ‘a stèria ce o feggàri cè è lèu’ ttìpo cìni ecì”G. Aprile

Poddhè atte’ tradiziùne palèe sìm-meri ta pedìa e’ tes ennorìzunemakà. E màli e’te’ mattènnune stapedìa-to. E zoì ìone ena polèmima ja‘us màlu-ma. E’ Cìtto cerò e chri-stianì pìane sta terìmmata mòtti ta si-tàrria ìsane pleraà (maturo), ceterìzane mòtti èttaze to atzemèrosice o kàddho encìgnaze na kantalìsi,ros to vrài. Kài famìja èkanne to tè-rimma, però cìni pu ìchane poddhàkoràffia vàddhane pùru àntrepu napolemìsune. I àntrepi, satti ekòttaneto sitàri, kànnane jèrmita, ta dèn-nane m’o stèsso sitàri ce t’afìnnanecimèsa. Apù ‘mpì diaènnane e jermi-tèri ta sianònnane ce kànnane ma-nòkula. Ikosi manòkula kànnunesèddho. Ta seddhònane an èvreche,an ìche ìjio t’artònnane na fristùnerìspu ta gualùsane (trasportare) simàst’alòni to pastrikò(pulito) ce kàn-nane o pignùna. Ja n’alonìsune, evàd-dhane ttinà mes’t’alòni ma mìa pètrademèni ampì ce girèonta ti’ ssìrnanepànu sto sitàri frikulèonta t’astàcia.Iche ton àntrepo pu endiàzeto kai-tòsso n’angirèi m’i’furkàta t’astàciarispu to sitàri ìone alonimmèno c’èr-kato kalò n’anemistì. Appu guàd-dhane t’àchero pachèo att’alòni,skònnane ma ta chèria oi m’o aftiàri

to sitàri smimmèno mes asère ceàchero lettò ce to fìnnane n’ anemi-stì; e asère epetùsane m’on ànemo, okarpò èmene pànu st’alòni. Però è’to sòzane anemìsi an den èkannepoddhìn ànemo. Depòi to sitàri alo-nimmèno ce nemimmèno to kosci-nìzane ce guàddhane tin èra. Mes ta kàmata tu Tèru ce Alonarìu,

cìni pu polemùsane to’ kàmpoepìane sti misciamèra st’òrrio ascìois valanèa ce ecì kàu etròane ce refri-skèane ‘a spiri. Ta fàita ìone fasùjiamaremèna, làchana, krimbìdi atto’cìpo, tzomì, tirì, alèe ce droserò nerò.Ecì e jinèke milùsane ce kiakkia-rèane, ce ta koràssia jelònta charù-mena pensèane to panìri j’in jortinìnemèra, o kapukanàle (pothèri stinRodi), pu èrkete mòtti spiccèune tatermmata. Lia astàcia tu sitarìu e’takòttane, t’afìnnane sto koràfi na tasianòsune ta koràssia . Ma ùtta ‘stàciaplèttane òrrie fòrme san attèni, kar-dìa ce bàmbola. Ta dènnane m’onnèma kuluràto ce depòi ta pèrnanesto spìti-tto na ta kremàsune stotìcho ja òlo to chròno. Ione mia tra-diziùna palèa Grèka pu èrkete sto piti’, st’astàcia ène klimmèni e dìnamija to jènnima tu sitarìu, pu kratèn-nete io(vivo) sto spìti ce fèrni vloìasta spèrmata sto chròno pu enn’àrti.

Tero

Fengo, fengàri,vlètsemu o sitàrivlètsemùto kalòkalòka vò su diomia kuddhùra m'on agguò.

Narduccio GrecoMartignano

Fengàrimu, fengàrikanòsciomu o linarina mi' mo fane e vrùkulice mancu e pecuràri.

AnonimoCalimera

7

Terìmmata ce Alònimmach=aspirata χ

Theonia Diakidis

Triptòlemos me Dèmetra ce Persefòni

8Addhi tradiziùna ìone, mòtti

espìcce to tèrimma, pànu sto ampi-sinò manùkolo oli e àntrepi evàd-dhane ta trapània-to, to ena apàst’àddho, ce gonatimmèni elèane ènaprakàlimma j’o kalò’ sitàri ce j’i’ plen-

tèra pu èdoke e ghi. Pròi na piàkuneta trapània ampì, ena christianò usèritte nerò apà stì ciofàli ce pùrupànu sta trapània ja vlòima na kàmipoddhì nerò j’o’chròno pu enn’àrti,ja ta spèrmata.O kapukanàle t’òkanne e patrùna tu

spitìu es’òlu cìnu pu polemìsane staterìmmata ce pùru j’o dikò-tti jèno.Kànnane jortì m’i’mùsika ce chò-rima, poddhì’ krasì ce poddhì’marìo. Ma ènghize na marètzunequaitì jenomèno m’o alèvri tu sitarìuja timì sti ghi ; makkarrùna, tzomìatasitarègna, pìttule, ce glicèata sa’ tteskarteddhàte m’o mèli apànu. Pùru là-

chana poddhà ce attus àrgulu frùttafrìska.Sti’mitologìa is palèa Grecia, e Dè-

metra ìone e màna tis ghi ce tu sita-rìu, però o teò Apòllona ìone cìnopu fìlasse ta koràffia ce tus àrgulu, ìumòtti espìcce to tèrimma kànnaneèna karistò(ingrazio) cinù, tu charì-zane sitàri maremmèno ce ma frùtta‘cèssu. Proppi atton Apollòna, kàn-nane iu j’o’ teòn Ijio. Però dòput’alònimma zimònane to pronòtzomì “thàrgalos”, ma to cinùrrioalèvri, ce to dìane ja timì is Dèmetra.Sti’palèa Romi pu ìche tin jortì Ce-rialia, to jèno èkanne kèccia tzomìapùru ja timì ti’ Cères (Dèmetra). Stopaìsi tì’màna-mu kànnune ankòraìtto tzomì, àrtena m’o’ stavrò apànu(stavròtsomo), to fìnnune ti’ nnìttasimà sti funtàna ce o christianò pu tovrìski ène o fortunàto, jatì enna kàmikalà spèrmata to’ chròno p’òrkete…

“Kalà pràmata èkame, kalà lòja èspimènace sìmmeri cherèstu; kùndu èspire,

terìzi”.

Aprile traud.313

I Alìthia Mia vvradìa me to fengari enan àndra èrketo an dinozzìa: pos ecatèvenne zonària zonària, posso tu fèneteman ghineca magni, ma chamme, manachì, me ta maddìacatevammena. “Pis iste calì jineca?” tis aròtie. « I Alìthia» ip’ecini. “Ce jatì stèkite manachì se tundin àcharonozzìa?”. I jinèca eplàtezze ce ipe. “Echi ìcosi sècula tièfiga se tundes ozzìe: prita oli m’egapussa ce oli eplatèg-gai me tin glossa tin dikimmu, tote o àthropo itonàthropo , o logo ito llogo … arte oli thèlusi to Zzema!”

(apù “La «Glossa» di Bova”, Giovanni Andrea Grupi)

E AlìssiaEna vràdi m’o fèngo, enas àndra èrcato apò to mea-gonì:sàtti eccatèvenne, mes tus precipìziu, tòsso ìde ambrò,ecimèsa, mia mmàli ghinèca, manehìtti ce ma maddhìalimmèna. “Tis ìse, calin ghinèca?” Is ròdise. « E Alìssia», ìpe cìni. “ce jatì estèi manehìssu es tùtto mea-gonì ìuagricò?” E ghinèca mìlise ce ìpe: « èhi ìcosi sèculu ti èffiaes tùtta mala-gonìa: prìta òli m’agapùsane ce òli milùsanemin glòssa ti dichìmmu, tòa o àntropo ìone àntropo, olòo ìone lòo… àrte òli dulèune to Fsèma.

(metàfrasi apù Giuseppe De Pascalis)

Grico Derentinò ce Grico Calavrò: E AlìssiaEs tutto' chècci' tòpo telòme na dìfsume pòsso emmiàzutte e dìo glòse grìche attin Italìa: salentìna ce calabrèsa.Cànnome òlo tùo mus cùntu tu Esòpu. Tunìs forà eghiaddhèfsamo "E Alìssia".

Gratze ena lô…

Gratze ena lô ce gràtzeto tarteo,ka ènn’o kratèso sa krìsima vloimmènoja ta pedìa, na mi to chasu’ pleon’on ditzu’ sa krusàfi mes to jeno.

Gratze ena lô ce gràtzeto makrèo,ce vale otikanèn atti zoì,cippu pelò ce cino ka jaddhèo,cippu mirìzzi, cino ka vromì.

Gratze ena lô ce gràtzeto glicèo,na mu kumbìsi ecèssu sti kardia,na mu stannosi a dàmmia dopu kleoce na me jiri a’ peso sti fatìa.

Gratze ena lô ce gràtze o pleo palèo,o pronò lô ka fònase o Teòce o kosmo tûrte ambrò pus pa’ merèoo choma, e anghèra, a ‘stèria ce o nerò.

M’ola itta loja kame ena scinì,dèsema kundu dennu’ ta fortìa,olu na mas sianòsi isi fonìce na mas kami mali ghetonìa.

Salvatore Tommasi

9

Si’ Xora to javommèno sèkulo ixetris menhir: ena ambrò sa spìtia a’ttes“Tòmene” si’ via E. Perrone, enaambrò so koràfi “A’ Lia” si’ stratapalèa pu perni i’ Tsuddìnu, ce addonena ivrìskato ambrò so spiti, icì puìstigghe i uccerìa “A’ Rokko”. Oli cetri xamèni. Tuo ene na’ prama pumas prikèni poddì ti’ kardìa, jatìkundu tsèrome, i menhir ine monu-mènti pu vrìskotte manexà ‘ttù issemà si’ Puglia ce is kuà’ addu topua’ttin Euròpa, (Francia nordocciden-tale, Bretagna, Cornovaglia, Kòrsika,Gran Bretagna), ce ine preistòrici,stèone ‘ttu apù xìje xronu proti pirina jennitì o Xristò, ce forsi puru plo’poddì. Cino pu ìstigghe ambrò sin uccerìa

“A’ Rokko” mas to riferèi o studiòsoGiuseppe Palumbo son artìkulo “In-ventario delle Pietrefitte Salentine”,Firenze 1955, piammèno a’tti’ “Rivi-sta di Scienze Preistoriche”, vol X,fasc. I – IV. O Palumbo lei ka si’ Xora ìxe mia

“Pietrafitta” ka tota, motte cinoègrafe, isa’ già xamèni. Ivrìskato –mas lei – ambrò si’ porta Filìa, apa’si’ strata stramuràle pu sìmmeri an-nomatìzete “Via Roma”. Ce ambelì-sane tutto’ menhir na kàmone largojatì ‘cì, so stesso’ topo, ìxane na fab-brikètsone na spiti cinùrgio, ce tuso“litàri” ìdie fastìdio. Ma però o stessoPalumbo, già so giurnàli “La voce delSalento”, Lecce, 5 Luglio 1913, sonartìkulo “Per i nostri monumentimegalitici” ixe ponta ka tota, so’

1913, o menhir ton ìxane già ambe-jammèna. Ja tuo imì pistèome, purusekùndu cino pu lèone i plon vekki,ka o fatto jètti son ancignàsi tu sè-kulo, motte ìsane sìndeko o “GiorgioOrlandi”, ka ankòra sìmmeri oli kra-

tènnone apa’ is mia’ kiànta atse xera,ce en itsèro pròpria jatì. Ka ixe nan addo menhir ciurtèa si’

palèa strata pu perni i’ Tsuddìno tolei panta o Giuseppe Palumbo (rife-rèonta ka ton ixe torìsonta o KòsimoDe Giorgi), ma en itsèri na mas pi’ tifine èkame tuso litari, puru ka totaèkame poddès ricerke. Ivrìskatoambrò so koràfi “A’ Lia”, icì pu istrata allarghèete na sprì. Sekùndutes ricèrke pu exo kamomèna ivò, fè-nete ka ton èklase o proprietàrio atsèna’ koràfi pu stei de koste son “A’Lia”, jatì tu ìdie fastìdio na javìki m’otraìno. Tuso proprietàrio ìsane apùTsuddìnu, ce mu ìpane puru tonòma-tu. Tsèrome, panta atse pos-son lèone i plon vèkki, ka o perìodoìsane mia settantìna xronu ampì. Ivò

triànta xronu ampì, proti ppiri na ja-vìki i motopàla na spianètsi ti’ strata,fotogràfetsa ti’ tripi ici’ pu ìstigghevalomèno, ce tui ene i manexì testi-muniànza pu èxome atsè tutto men-hir. Ja ton ùrtimo menhir pu annomà-

tisa, oli i plon vekki si’ Xora èxonestennù ka ivrìskato pròpria ambrò sospiti a’ttes “Tòmene”, larga tessarapente metru a’tto tixo. I màna-mu,pu exi kuattrovintidìo xronu ton existennù, ma puru addi pu ine plongiòveni. Fènete ka ton ambelìsaneciumèsa motte apù ‘cì, dopu tinguerra, skàtsane na’ kanàli atsè skoloka èperne ta nnerà apù via Lecce sarato “Frea Paccio”, pu vrìskete ankòrasìmmeri son inkròcio amèsa sin viaE.Perrone ce via Placerà. Ma jatì tostruscètsane? Jatì o kanàli jàvennepròpria apù ci’, ce puru tuso menhirìdie fastìdio itu mu ìpane). Ce poi fè-nete ka kòtsane to menhir is blokkuce tus vàlane apa’ so kanàli n’o ascio-pàsone, (olo to kanàli ìsane ascio-pammèno me pezzòttu atsè leccìsu).Tuo succèdetse na sprì proti piri to1950, jatì citto’ xrono mbike ja sìn-deko nan àntrepo poddì kalò ce ak-kòrto ja ta pràmata palèa, poddìistruìto, o Wilson Moskettini. Sarapente etse xronu ampì ivlèxato apaso’ tixo a’ttes “Tomene” ankòra ostavrò ka sin xristianì èpoka vàlaneapa’ so menhir, pu kùete “Osanna”.Tuso stavrò vrìskete àrtena so ko-mùna a’tti’ Xora, c’èssu son uffìciotèkniko. Atse tuo kratènno ivò miafotografìa.

x=aspirata χi konsonànte dopu to ’ ene makrèa

Carmine Greco

Tris menhir si’ XoraIstorìa

Ittù ivrìskato ena a' tus menhir

o stavrò osannafoto Carmine Greco

foto Carmine Greco

10

Milònta mo fìlommu Luigi Saba-tino, èmasa ka e iortì u j’Antonìuìone cini pu vàddhane u' lampiùnunammènu mes ste strae. En ìone 'u jaLoìci. Kànnane us lampiùnu, i fòkarace puru ì kukkàgna. Depòi appu èt-tazze in emèra u ja Loìci kànnaneàddhi festa mu' lampiùnu ka en ìchakaònta , iatì proi vàddhane a cirìa pucèssu na kàmune lùstro ma kulùrria. Ti lampiùni? Kànnane astèria, tor-

lògi, nave, o fèngo, us areoplanu , espaddhe kàmposse piramide kecciu-lìddhe; ma e pleo' male kànnatto tinave ce t'astèria. Tispo a' ta pedàcia ìche sòrdu na

voràsi a kalàmmia, o chartì jù lam-piùnu ce ènghizze na pame votòntana vrìkome cino ka ma' ndiàzzato: " ìchamo na vrìkome o chartì ce a ka-

làmmia, ce o lèvri tse sitàri smim-mèno mo' mèli, n'io lio pleonkoddharùso. A kalàmmia ta sòz-zamo piài a' tes padùle pus sti Roka,mbrò sta nerà, ecì pu zìune tossamala pikùia ce fiùru tse nerò; ecì pulèune ka èchun o spiti e Nerèidi. Evò pìstonne ka ise jnèke ecì ce ka

su guènnun mbrò an esù diaì mbròsto nero a te padule! Es iche , evò pi-stèo, jatì pleon' ambrò echi ena topomes stì tàlassa ka kùi "Jannàra", ka stiNapuli èrkete sto pì, masciàra. O DeFerraris (Galatèo) mas t'ogratse toaka ipe ka e chora pu Nardò (ka e la-tìni fonasan Neretum" jatì ecì echipoddhì nerò ka guènni pu kau stochoma ce to kanni kalò), ione gomàotse Nerèidi. O jèno pistei ka èchi mes ta kalàm-

mia e Nerèidi. Su chorèune mbròdopu en diammèni in imisinìfta, cesu kannun' na chasi ì' ciofàli jà panta! Tuo lèane puru i Griki ka ttàsane

stì' Roka poddhì ceròn ampì. M'upe ena archeologo pu Luppìu,

ka kau sto chòma a' tin Roka ìvrichepoddhà pràmata tu Micenèu. M'ùpeka e Micenèi stèane ettù sto 1600,proppi o Kristò. Tui ene e nòa ka mas èrchete pu sti

Roka! Milùme tse kalàmmia. A kòttamo, depòi pìamo na kà-

mome ena bagno stì tàlassa ce depòi

pìamo na vrìkome kammìa tsichì kalìka ma ta fòrtonne panu sti tranèllace mas t' àperne sti Kalimèra.

Na vrìkome e sordi vàddhamos'èna piattìno mia akunèddha u anAntonìu ce pìamo,. spiti jà spiti, najuretsòme kammìa lira o kanè' sòrdomes ste strae ma ta pòddia junnà cemus kazzu kondù ma gònata oli li-vromèna pùrgula tse tufo, ka toa estrae isan àspe, deje asfaltàe kammiaforà mbièttane emèna jati ìmone oplèo’ kècci, ce cini pleo’ mali ntro-piàzzato lio na pane spiti spiti na ju-rètsu’ sordu; ìche kammìa ka e’ masèddie tìpoti, ce mas ele:" tu j’Anto-nìu? Amo ‘pu ttu ka en èchi tipo! San'Antòni de le cerase ete quistu, no?"Iu mu lèane. Dopu ka ìchamo vorà-sonta e "kartaoleata"( o chartì o klèt-tamo essuma) ncignùsamo nakàmome u lampiùnu.. Pìamo mes kammìan avlì plèo mali:

toa poddhà pedàcia gapùsane na kà-mune us aroplànu, iatì nkora kùattokammià forà, iatì ìche nkora i guerra. Dènnamo mo _sfìgomma_ a ka-

làmmia scimmèna kundu pu ndiàz-zatto ce kànnamo ci' pu telùsamo.Pàsso stràa èkanne i jortìtti ce pokkaion’ mia dècina pedìa tse 'nea dekachronò, ros 'ta dekapènte. M'upe oLoìci tu Sabatìnu:" Dènnamo pànuste’ llàmmie nnema pleo fermo ce depoi ci panu dènnamo u lampiùnu.Vàddhamo kandìle ces' stu lampiùnuce o lùstro fènato òrrio ces sto chartìtse tossa kulùrria. Depòi ìchamo na kàmome i fòkara,

ce ènghizze na vrìkome ta tsìla cepìamo votònta ‘stu fùrnu ka kànnano tsomì ce mas dìane kanè tsilo o lìllì

fortì o fiddhòkkula tserà, ma vàd-dhamo tse pàsso’ prama a’ ta koràf-fia, puru skòrpiu. E fòkara nàttatoste2 dòdeka ce ola ta pedàcia fonàz-zane ce tsumpèane mbrò sti’ lumèra.Ces sta mmàddia ìchamo e’ vàmpe a’ti fòkara appu plònnamo sto grattàice mènamo na ‘tàsi presta o pornòna pame mapàle mbro sti fòkara.Depòi, kundu tsemèronne pìamo fè-onta na dume an e fòkara ìche sbi-stònta o dèje. An ìchè ankora lio’lumèra oli mì pedàcia, tsumpèamo ifòkara senza na kastùmesta, panu stevampe na dìtsome in afèlimma. An ìone già sbimmèni tsumpèamo

panu sti fòkara ni sbìsome ( pornòpresta vastùsamo e skarpe, ma tesguaddhramo kundu èjerne o ijo) cefonàzzamo kanen’ lòo, ka en rikor-dèo . Depoi ncignùsamo e discussiùne na

pume pea straa ìche kàmonta ‘ì pleo’kàjo fòkara.

Tosse forè kànnamo matsàe jà ispu ìche n'àchi o dìgghio na pi ka estràdatu iche kàmonta i fòkara pleo’màli o us pleo’ òrriu lampiùnu. Ce iu, èttazze, dopu mian’ addo-

màa, o a’ Loìci.Vàddhamo mapàle itta lampiùna

ka ìchan’ mìnonta a’ tin iortì u a’ An-tòniu, cini ka en ìchan nastònta , cekànnamo jortì puru u maro a’ Loìci,ka ìone mo muson’ àspro àspro, stistatua a’ tin aklisìa mali!. Ma o àiopleo mea ìone o a’ Ntòni. En ene toaka cèane puru e ràpi mes sta koràf-fia? E kukkàgna i kànnamo ston an An-

tòni ce jadhhèamo o palo pleon’ at-silò ka sòzzamo.

Jin jalìssia i kukkàgna i kànnane apedàcia pleo’ malùddhia, anzi isan apaddhicàrria , jatì e kukkàgna ìone

ch=aspirata χPaolo Di Mitri

E festa u j’Antonìu ce u jà Loìci

foto Paolo Di Mitri

foto Paolo Di Mitri

11pràma tse malu. Panu kremànnanemia o diu pètse tirì, lio salciccia, enafiasko tse krasì o ena litro tse rosòjoka èkanne essu e màlimma, ce ka-nèna kilo pasta vorammèni ka semàmas fènato pleo’ kalì pi’ cini ka e mà-namma èkanne èssuma. . Oli e kukkàgna i alifònnane tse sa-

pùmi jenomèno min amùrga a t’ alài;Passon famìja èkanne sapùtni mo’

resètto a t'alàitti ce mo’ liparò a tesìtse. Passo’ squadra tse tèssara o pente

paddhicàrria èkanne o kajo na ttasipanu sti’ kukkàgna. Nènnane tri o tèssara panu sto pad-

dhicària pleo’ liparò ka ìche na kra-tèsi t'àddha panu ste plàettu , ce opleo lafrò,o cino ka ìone pleo kecciu-lìddhi, valònnato na nèi pleo panuna ttàsi pòsso’ fidèatto mbrò sto tirìce o krasì mavro marvasìa! Ma iche o sapùni ka t’okanne na

pèsi kau. Ola ta koràssia kanonùsanece milùsane jò padhrikàri pleo’ tseafèli o puru cino pleon òrrio. Piànnane kuraggio ce o lèane kanè

prama, ce cina cherèatto ce kànnanepleo kajo na tàsune panu ce na dìt-sune cippu tsèrane na kàmune! Isan dimèna m’ ena mai àspro,

kazzu kondù ce senza skarpe, na kra-testùn kàjo panu sti’ kukkàgna. Epoddhè fore cino ka este panu ce nana ka ste ce èttazze a pràmata kalà kaìche panu stì kukkàgna, en ìsosepleo’ na kratestì ce èpette kau ce pèjaola ta paddhikàrria pu kau ka o kra-tènnane. E squadra ka èttazze na piài a prà-

mata kalà pu panu sti’ kukkàgna, tamèrazze cinu ma cinu o pìane nafane nomèna ce na pìune olo okrasì,; mia forà quai tòsso. Isi festa mi’ fòkara ìone demèni

min iortì u a’ Jànni, ka ìone e iortì ukalocèri, in emerà pleo mali a tochròno! I nifta proppi na tsemeròsiin emèra u a’ Janni a koràssia atti’ ka-limera klànnane ces s'ena piàttogomào nerò, en’ agguò ce o’ fìnnanekau sto fengo ce sto pào ti 'nifta.

St’ avri,sòzzan’ tseri ti tènni iche nakami o paddhikàri ka ichan na rmà-sune, kanonònta i forma ka ìche pià-onta itt'agguò! A koràssia jurèanevisìa u a’ Janni, iatì cino ene o ajo tukumpari.

Krimbídia gomata 'tse kréa arníuRezetta ghià tèssarus christianù

Echi momentu sti zoí pu ikaní 'narúscio oj mia mirodía na su produ-cetsi akone sto mialó. Motte i chronidiavénnone c' atseni i esperiéntsa,pinnéa en' ório n' arrikordettí a' ttesghiurnáe motte ísone minció c' ichei mana, o tata, i nanna icí prónti nasu kuntétsune te stórie atse prita.Ghiá mena mia ene túi: I stória a' ttakrimbídia gomata. O pappo-mu ipo-lema sa “guardia tabacchi” sto ka-steddhi 'pu Choriana, c' icí istéane olimmía cino me tin ghineka cè tapedía-to. Motte íchane surdu n' afo-rásune 'na spri kréa, ele i nanna-mutu pappu n' aggui si' llámmia n' árce-rosi ta krimbídia. O pappo-muéguenne c' ercéronne ta krimbídiam'o kkutali. 'Iu, passi fforá pu pen-tséo sta krimbídia gomata, kanena tamaréi oj mirizo tin mirodía, e' nnapensétso ston pappo-mu. Ittú káusas dío tin rezetta.

Ottó krimbídia aspra, mala cè friska(ena kilo) * 500gr. kréa ‘tse arnaci * 1agguó mmalo* mia kíkkara tsomíngrattáo * mia fóffula petrusélinokommeno * ena sprirí ttumo (timo)kommeno * ála * piperi mavro * enapiperussi prikó frisko oj 'na kutalacipurvuleddha * ena kilo petate * diokutaghiáe kunserva atsé pimbitoro *dio kíkkare krasín aspro * mia kikka-reddha 'tse kafé alái «extra vergine»

Na piákete ta krimbídia, kasèrneté-ta kalá cè kámeté-ta dio singhe akáusa' stavró, icí pu iguénni i riza. Is miakatsarola, na termánete neró meolíon ala cè satte to neró vrazi, am-belísete ic' essu ta krimbídia ghiápente minutu n' ággui to prikó. N'agguáleté-ta a' tto neró, c' afíketé-tana tsichránune 'na spri. Depói, arce-róseté-ta m' ena macheri oj m' enakutali, cè kótsete olo cío pu 'gguálatoapú c' essu 'ss minciá kómmata.Arte, na válete to kréa iss'ena

ppiatto koppúo antama me t' agguó,me to tsomí, to petrusélino, to tumo,'na sprin ala cè poddhí ppiperi mavroalemmeno frisko, tin purvuleddha ojto piperussi kommeno cè ta krimbí-dia kommena minciá, cè zimósetekalá na ghiettu' smimmena sa zumariola ta prámata. Na gomósete takrimbidia m' utto smimma c' akkum-bóseté-ta sfittá sfittá is mia tajeddhaipú prita íchato válonta 'na nnemaalái. Stiásete ártena sti stessa tajeddhates petate kasarmene cè kommene i'sskulite, ti kkunserva 'tse pimbitorosmimmeni me 'na mmiulaci nnerótermuddhi, 'na kkikkareddha alái c'enan addho sprin ala cè piperi, cè oloto kréa pu ímine.Na válete tin tajeddha sto furno

termó is 160° ghiá ímisin ori cè,motte ta krimbidia ine ímisa maro-mena, antsuddhiste-ta me to krasí cèválete apanu plo' ppoddhí tsomíngrattáo cè an andiázete 'nan addhosprin ala. Afiste-ta sto furno ghiá ad-dhus saranta, pettinta minutu is160°, sara na piákune ta krimbidia'nan ório kuluri cè n' âne ghieno-mene i petáe, cè dulétseté-ta termúd-dhia me poddhí ppetrusélenokommeno apanu, m'o tsomí frisko a'tto furno, 'na verdíni ssalata c' enanório krasaci mavro salentinó.

ch=aspirata χCarlo Guarini

Cucìna

mìliso grika! www.grikamilume.com

12

Emì pu gapùme in glossa grikastèome kanonònta panta sto levànto,na vrìkome e’ rize pu ìchamo ‘llimo-nìsonta o mas krivìsane. Fèto ‘vò èndesa na siro ta mmàd-

dia-mu sto punènto, tàrassa min ghi-nèka-mu p’ûtele na sianòsi noe jamia’ tèsi ce pratìsamo allampède sto“Camìno de Santiago”. Iu kui estràta pu kànnune i pellegrìni na ttà-sune e’ Santiàgo de Compostela, stinGalìtsia (Ispanìa). Mia’ forà, poddhùs sìkulus ampì,

àntrepi taràssane apùss olo to’kosmo kristianò (cino kattòliko) nasìrune allampède ‘rtea ‘sto nnimaatton apòstolo Giàkomo. O pellegrìno p’ôttaze ‘cì dopu iche

pratìsonta poddhès emère, ‘mbràt-sonne on àjo pu kaìzi apà’ stonnìma-tu ce ìbbie stin àgra ti’ tàlassakulusònta t’ômbi tu ìjiu, sto’ topo to’pleo sto punènto pu annorìzane toa,depoi dopu iche kàtsonta ta rùcha-tuta palea, ndìnnato ats’ àntrepo cinùr-rio, èbbianne mia kunkìja ce pratòntajùrize èssu-tu. Mo’ cerò utto pellegrinàggio pìrte

chasònta ce alìi pìane ‘cì motti opàpa Leòne XIII sto 1884 àmbietselèonta ka ‘cì rifiskèune jalìssia tastèata t’a’ Giàkomu. Apù toa mata-pàle torìstisa pellegrìni na pratìsunesti’ palèa strata pu perni sto Santiàgo,na kàmune to “Camino”. To fenò-meno vàntsetse pleo poddhì dopujètti e “Giornata Mondiale della Gio-ventù” ‘cì ‘Santiago sto 1989 ce dopuo guvèrno attin Galìtsia ce attin Ispa-nìa ddunèttisan atto’ kalò p’ûsoz’ erticinòs attus pellegrinu. Kàmane pub-blicità, stiàsane kalà ti’ strata ce anìt-sane “albergues” ja na ospitètsunegratis us peregrìnu. C’ìus ì’ pantapleo poddhì sìmmeri cini pu torìuttena pratìsune atta Pirenèi risa sto San-tiago de Compostela. Tis kanni pleopi’ 700 kilòmetru, tis pleon alìi stràtancignònta apù pleo kùkkia; addhipane jatì pistèune poddhì ce addhitosso na kàmu’ lio’ trèkking. Emì kàmamo akatodèka kilòmetru

ce taràssamo apù Sàrria tin ikosien-nèa aprilìu. Ttammeni ‘cì, màsamo ti

èrkete sto pì “albergue”: mia malikàmbara pu plòsamo oli ‘mia meìkosi kristianù, àntrepu ce jinèke, miakucìna pu passosèna ìsoze marètsicippu ìtele ce mia banka na kaìsomeoli nomèni. Ecì annorìsamo kanè’pellegrìno ji’ pronì’ forà: mia jinekaattin Germanìa pu iche pratìsontamanechì-tti già pleo’ pi’ pentekòsciukilòmetru ce diu italiani pu san emàste’ ce taràssane ‘pu ‘cì. Tusi italiani pìane jatì ena atse cinu

ìche kàmonta tàmma motti e jinèka-tu ‘ste c’èchanne to pedì-tto sto jen-nìsi. Dakkè ta pràmata pìrtane kalàcino tàrasse mon nunno tu pedìu cestèane ‘cì, m’enan askòn Invicta, liarùcha ce tìpoti addho, manku ‘na’ k-way na sciopastùne atto nerò. To pornò taràssamo oli, allampède

o mi’ bicikletta, na pratìsome ja 23kilòmetra kulusònta ta cìtrina simàd-dia pu dìttune ti’ strata. Èvreche ce

ddunettimòsto ti en ìone tosso ‘fà-celo to pratìsi mon askò ste’ plàe‘cessu sta dasi, akà ‘sto nerò, ‘mmèsta pilà ce ta lisàrria. Ttammèni stoPortomarìn mes anke pu ponùsaneatti’ fatìa mbìkamo cè’ sto pronòn al-bèrgue na rifiskettùme ce meràsamoti’ kàmbara m’ena kristianò addo-vìnta chronò pu ìggue Bernàrd, pel-legrìno jalìssio, pu iche pratìsontamanechò-ttu già chijettakòsciu kilò-metru allampède attim Bretanìa, vrì-skonta retìro ‘stus kumèntu cepatèonta ti’ tsìchra ecì pu en ìchendèn albèrgues ndè’ simàddia ndè‘na barra na refiskètsi. T’ôkanne nastiastì mo’ Teò ce na pari e’ Santiagomia’ lista tse prakalìmmata pu ichesianòsonta atto chorìo-tu ce sto pra-tìsi. Ius ene ‘cì, ‘ffruntèi christianù ce

plonni o troi antàma, kui ta telìm-mata, ta pensèrria ce ta pràmata pu

ndèsane sto pratìsi, kuntèi ta dikàssu,depoi to pornò tus afìnni ce to’ lei“Bon Camino” na taràssi manechò-ssu ce àremo an enn’us affruntètsimapale ce tìnon enna vrìki sti’ kàm-baran atto cinùrrio albèrgue. “Ca-mìno is not hotel, camìno isalbèrgue” elle o Bernard proppi naplosi. Pratìsamo ìus aka’ ston ijo o sto

nerò, tronta tsomàcia mo “jamònserrano” (prosciutto), pùrpu ce em-panàda, mia sorta tse pìtta derentinì.Ste’ pente mere ‘nèkamo apà’ sto

Monte de Gozo, apùtte’ torìete San-tiago, ce katèkamo antama ma diuàddhus ìtajanu pu ìchamo annorì-sonta, ena “boy scout” pettìntachronò pu ìche chàsonta tria pedìace già iche stasònta ‘cì àddhes forèc’ena fìlo-tu pu ìtele na jurètsi miachari jo pedì-ttu pente chronò pu‘nkora e’ fidète na milisi. Ttammeni mbrò ‘stin aglisìa pu fi-

làssi to nnìma atton àjo, cino pu jurechari jo pedì-ttu ncìgnase na klàtsi,stasimòsto lio ce depoi mbìkamoatto “pòrtico de la gloria” ce pìrtamona mbratsòsome on ajo sekùndukànnune oli i pellegrìni pu ttàzune ‘cìce kùsamo ti’ “lutrìa tu pellegrìnu”. Spìccetse ìu to pratìsi ce ìrte o cerò

na pensètsome e’ cippu jaìkamo:òrria ta meri ce olo to chlorò puìdamo, e aglisìe ce ta chorìa, peròmas piàcetse pleo poddhì to jeno puannorìsamo: turìstus ìche sto Ca-mìno, ma cherestimòsto na vrìkomepuru kampòssus pellegrìnu, pu va-stùsane quaitì ston askò-tto pu vàriple’ pi ta rùcha.

O kosmo pu pratì ‘rtea st’ômbi tu ìjiuch=aspirata χ

i konsonànte dopu to ’ ene makrèa

Francesco Penza

ena pellegrino mbratsònni on ajo

13

GlossarioSianònnome ‘ttù kau loja area ce neo-logìsmu pu vrìskutte ‘s tutto nnùmero.

ikonomìzo, v.tr., economizzarefonèma, s.n., ciascuno dei suoni arti-colati di una linguametagràfo, v.tr., trascriverennimìo (mnimìo), s.n., monumentoparàdimma, s.n., esempiotropo(s), s.m., modo

Ime Enza Guido a pu stin Kali-mera, "professoressa" tze litteratura,in pensiuna; milò o griko pu dopujennisi, ce ékama no màsume ta pe-dacia jà trianta chronu, senza na moiuretzi kanena "preside".To ékama jatì jà emena ione ena

prama mea na norisi ì glossa-mma,na dìtzome o s'addhò, cino pu tzé-rome , ce na kratesome itti rikketza.là diu forè ime vuta, ce ime mele-

timmena to giornali "I Spitta". Imepoddhì cherùmeni tze tuo, jatì pen-seo ka o griko sozi milistì ce gratzi, iuto jeno to meletà.Isela na so doko ena consijo. Pod-

dhì jeno e to noà jatì en echi ì "tradu-zione italiana" jatì e tin vaddhete? lamena pai kalà iu, ma es poddhù epiacei jatì e noune tipo.lurétzato kammia idea jà ta loja

grika grammena kajo; evò sa stagrafo kundu ta sòtzune gratzi cenoisi kajo.Kòkkalo - Kécci - Màddhfa -Chartì

(makà, Xartì jatì meletune cs) -

Tzomì, Fonàzome. I Jà sc è kajo :Kàscio - Kanòscio - Scìoko.

Distinti SalutiEnza Guido

Cherestimòsto n’àchome to gramma dikò-ssu, o konsìjo-su jin grafìa plùssiane in di-skussiuna.Ji’ “traduzione italiana” enna su pò ka

emì telìsamo na gràtsome manechà grikaderentinà jatì poddhì christianì milùne cegràfune ‘tse griko, ma tispo grafi grika. Aniche panta mia traduzione, oli (puru cinika tserune to griko) meletùsane ti tradu-zione.A’ tèlome na kutulìsome to jeno, soggeste

usi “provocazione” sozi felàsi. Soggeste kacini pu tsèrune ‘na spirìn griko nkònnuttellio na noìsune, mbece na meletìsune to ita-liano.Tui teli n’àne e pronì “zona franca”

grika, pu e glossa sozi pratisi lio sentsa nakaisi stin glossa italiana.M’olo tuo, echi tinò sti’ redaziuna p’ùtele

na kami mia traduzione, addhi e’ tèlune, isetseri min enn’àggui kammia noa...

Carissimi Amici,ho appreso che nelvostro giornale pubblicate un profilodi Ernesto Aprile che ci ha lasciatinelle settimane passate. Vi sarò gratoassieme a tutti i soci del Circolo diCultura Greca Apodiafazzi, se vor-rete inviarci una copia per la nostrabiblioteca.Ernesto Aprile, è stato as-sieme alla nostra Associazione , neglianni passati in un importante conve-gno ad Atene e in quella occasione epoi nel prosequio dei nostri continuirapporti abbiamo potuto constatarela sua passione e il suo attaccamentoalla lingua e alla culura Italo-Greca.(Non parlava solo alle balene,ma parlava anche al cuore dei "Gre-canici"). La sua scomparsa rappre-senta una perdita non solo per la"Grecia Salentina"ma anche per ilpatrimonio linguistico culturale deiGreci di Calabria.

Carmelo Giuseppe Nucera Presidente Circolo "Apodiafazzi"

Mas gràtsane

I lizza zuddinì

Manechitti stei i lizza sto corafi tuPavlu, mesa is mia fsecla, me enaporai. Vastà addominta hronò ceettu 'rtea ssemà en echi adde se-cùndu cini. Ti lene "Quercus suber"ce "Quercia sughera", teli cama cechoma limeno. Sosi zisi sto Porto-gallo, sti Spagna, stin Africa, sti To-scana, sto Lazio, sti Sardegna ce stiSicilia. Pos ene ca vrìskete sto Zud-dinu? E' to fseri tispo. O Pavlo tinvastà òria ce tin gotanizi panta; echicharà motta tu jurène na torìsune tilìzza-ttu. Motta javènnete apu Zud-dinu, amatiste na torìsete i' lizza tuPavlu, ca sa' cordonni i' cardia.

ch=aspirata χFrancesco Chiga

Foto Francesco Chiga

vìsisò-mma avoràzonta topo ja pubblicità sti Spitta!Contribuisci al progetto del giornale in griko acquistando

spazio pubblicitario su “i Spitta” per la tua azienda!info: spitta@grikamilume.com

Το ναυάγιο του « Sea Diamond » στηΣαντορίνη τις παραµονές του Πάσχαέφερε στο φως τις ελλείψειςπροετοιµασίας σε τέτοιου είδουςδυστυχήµατα και ιδίως τις ζηµίες πουεπακολουθούν και που δεν είναι αµέσωςεντυπωσιακές.Ετσι όλοι, τα µµε, ο κόσµος, οι αρχές

..., καταγίνονται µε την ρύπανση από τοπετρέλαιο που είναι αµέσως φανερή καιπου αµέσως µπορεί να αντιµετωπιστεί.Στη ρύπανση αυτή αναφέρονται οιαρχές για να δείξουν ότι αντιµετωπίζουνάµεσα τον κίνδυνο.Λίγοι όµως επισηµαίνουν την

ρύπανση που δεν φαίνεται και που δρα« υποχθόνια » εις βάρος τουπεριβάλλοντος.Τα 1500 άτοµα που βρίσκονταν στο

πλοίο είχαν όλα τουλάχιστον από ένακαλλυντικό.Στο πλοίο απάνω υπήρχαν ακόµη

πολλά χηµικά προϊόντα: εντοµοκτόνα,λιπαντικά, χρώµατα, χλωρίνη και άλλαπολλά τα οποία θα συµβάλλουν, αν καισε µικρό ποσοστό, στην ολική καιυπέρογκη ποσότητα ρυπαντικών πουδιοχετεύονται στην θάλασσα.Μέρος της ρύπανσης αυτής έχει ήδη

γίνει φανερή. Μέρος της θα εµφανιστείσε άλλα σηµεία της θάλασσας και τωνακτών που δεν µπορούν ναπροσδιοριστούν. Τα κύµατα, ταρεύµατα, οι άνεµοι, τα ψάρια θα τηνµεταφέρουν κανείς δεν ξέρει πού.Οι αρχές λένε ότι όλοι οι επιβάτες

σώθηκαν και µάλιστα ότι ούτε ένας δενβράχηκε. Αγνοείται πάντως η τύχη δύοΓάλλων τουριστών, του κυρίου Αλένκαι της κόρης του, για τους οποίους οιλίγοι που ενδιαφέρονται δίνουνπληροφορίες για τυχόν θρίλερ. Άλλοιλένε ότι οι υπεύθυνοι του πλοίου τουςκλείδωσαν, από απροσεξία, στηνκαµπίνα τους ή στο κατάστρωµα, καιάλλοι ότι οι δύο δεν είχαν καν ανέβει

στο κρουαζιερόπλοιο. Άλλοι ακόµηαναφέρουν ότι η σύζυγος του κυρίουΑλέν, η οποία, όπως λέει, σώθηκεκολυµπώντας, και ο γιος της έφυγαναµέσως από την Ελλάδα πριν ακόµηαρχίσουν οι έρευνες για τους δύοαγνοούµενους. Μια άλλη φήµη λέει ότιη κυρία Αλέν είχε µια τσάντακοσµήµατα φεύγοντας από την Αθήνα.Το ροµπότ που εξερεύνησε το

ναυάγιο δεν βρήκε κανένα ίχνος τωνδύο αγνοουµένων.Θρίλερ δεν λέγαµε;Πολλά είναι ακόµη τα αναπάντητα,

µέχρι σήµερα, ερωτήµατα σχετικά µετις αιτίες της πρόσκρουσης του πλοίουστον ύφαλο, και τον ρόλο που έπαιξανο πλοίαρχος, το πλήρωµα, ηιδιοκτήτρια εταιρεία, οι λεµβούχοι, τολιµεναρχείο µετά από την αποβίβασητων επιβατών και µέχρι τονκαταποντισµό του πλοίου.Οι τοπικές αρχές, οι τουριστικοί

φορείς και οι κρατικοί υπεύθυνοι γενικάθέλησαν να καθησυχάσουν τουςξενοδόχους, τους τουρίστες, τουςκατοίκους και όλους όσοι καταγίνονταιµε τον τουρισµό. Προσπάθησαν έτσινα διαφυλάξουν τα συµφέροντα όλων.Είναι φυσικό και λογικό. Αν πληγεί ο

τουρισµός του νησιού όλα καταρρέουν.Πολλοί είναι εκείνοι που αντιδρούν

στην θριαµβολογία του υπουργείουλέγοντας:-Οι εφοπλιστές µόνο το κέρδος

κοιτάνε.-Το κράτος βρέθηκε τελείως

απροετοίµαστο. Ευτυχώς που ήταν εκείοι βάρκες για να σώσουν τον κόσµο.-Είµαστε έτοιµοι για να

αντιµετωπίσουµε την αύξησηκυκλοφορίας των σούπερ τάνκερ ότανθα λειτουργήσει ο αγωγός πουκαταλήγει στην Αλεξανδρούπολη; Έναατύχηµα στο Αιγαίο θα προκαλέσειπολύ µεγάλη καταστροφή.Αξιωµατικός του Εµπορικού

Ναυτικού κάνει λόγο για «ολέθριες

η ΣjίνθαΥδρεντινό Ελληνικό jεριοδικό

www.grikamilume.com/spitta Email:spitta@grikamilume.com

Γιά διαφηµίσεις σεαυτή την εφηµερίδα

επικοινωνήσετε µαζί µαςµέσω email στο:

spitta@grikamilume.com

ΙΟΥΛΙΟΣ 2007 ∆ιευθυντής Nunzio Pacella Τεύχος 1

Το ναυάγιο της Σαντορίνης

εφηµερίδα του συλλόγου

Grika Milume!www.grikamilume.com

Γιάννης Παπαγεωργιάδης

περιβαλλοντικές συνέπειες και γιαπλοία-πολυκατοικίες που µεταφέρουντόνους µε τοξικά».Πράγµατι τα µοντέρνα

κρουαζιερόπλοια µε κάθε άλλο παράµε πλοίο µοιάζουν. Όταν τα βλέπειςαραγµένα στο λιµάνι νοµίζεις ότι µιανέα πολυκατοικία φύτρωσε το βράδυστο νερό. Είναι πολύ εντυπωσιακό.Από χρόνια τώρα ο κόσµος

στρυµώγνεται στα κρουαζιερόπλοια γιανα κάνει «παραδεισιακές διακοπές».Αξίζει τον κόπο να δει κανείς τηναποβίβαση των επιβατών σε κάθελιµάνι, τον γύρο που κάνουν, τοενδιαφέρον που δίνουν στα “κάλλη”του τόπου, και την ξανά επιβίβασή τουςγια αναχώρηση προς “νέους κόσµους”.Αξίζει επίσης τον κόπο να πάει να δει

κανείς το φιλµ “Nuovo mondo(Golden door)” του EmanueleCrialese, και να συγκρίνει τηνκατάσταση των Ιταλών µεταναστών πουστις αρχές του 1900 έφευγαν από τηνΣικελία µε το πλοίο για πάνε στηνΑµερική.

Ίδρυση του συλλόγου “Grika milume!”

Μια οµάδα εθελοντών που αγαπούντην ελληνική γλώσσα του Σαλέντοίδρυσε τον πνευµατικό σύλλογο "Grikamilume!" που αποσκοπεί να χρηµατο-δοτήσει την έκδοση στα γρίκα του πε-ριοδικού “η Σπίνθα” και να προωθήσειδιάφορες άλλες εκδηλώσεις που απο-βλέπουν στην διατήρηση και αναζωο-γόνηση των γρίκων του Ότραντο. Όσοιεπιθυµούν να γίνουν µέλη του συλλόγουή να βοηθήσουν µε οποιονδήποτετρόπο µπορούν να αποταθούν στην πα-ρακάτω διεύθυνση:

Associazione "Grika milume!"Via Principe Umberto 2273025 MARTANO (ITALY) associazione@grikamilume.comtel. + (00) 32 67877964 (Γιάννης Παπαγεωργιάδης)

Η εjοχή των jυρκαγιών∆ιαβάζουµε στα ΝΕΑ Online(www.tanea.gr) της 18ης Ιουλίου2007:Σε πύρινο κλοιό βρέθηκαν χθες µέσασε ελάχιστες ώρες δεκάδες περιοχέςσε όλη την Ελλάδα. Σε αρκετέςπεριπτώσεις οι κάτοικοι καταγγέλλουνεµπρησµούς. Στην Αρχαία Κόρινθοένας πυροσβέστης υπέστη σοβαράεγκαύµατα, ενώ εκατοντάδες οδηγοίεγκλωβίστηκαν στα Ι.Χ. τους στηνΕθνική Οδό Αθηνών- Κορίνθου µετις φλόγες να τους πλησιάζουναπειλητικά. Για δεύτερη µέρα χθες 100 φωτιέςξέσπασαν στα όρια ή και εντόςκατοικηµένων περιοχών µέσα σε 15ώρες.

Ισχυροί άνεµοι και αύριο

Μέχρι και τα 7 Μπωφόρ θαµπορέσουν να πιάσουν οι βοριάδεςαύριο 19 Ιουλίου µε αποτέλεσµα ναδηµιουργήσουν επικίνδυνες συνθήκεςγια την εξάπλωση των πυρκαγιών.Η Θερµοκρασία ίσως φτάσει και τους42 βαθµούς.Στο δελτίο ειδήσεών της η ΕΡΤ, τοβράδυ της 18ης Ιουλίου, ανέφερε τανούµερα των έως τώρα καµένωνεκτάσεων στην Πάρνηθα που έδωσεστη δηµοσιότητα ο υπουργόςΠΕΧΩ∆Ε Γιώργος Σουφλιάς. « Από τα 300.000 στρέµµατα τουορεινού όγκου της σε Αττική καιΒοιωτία κάηκαν τα 56 χιλιάδες.Σύµφωνα µε τον κύριο Σουφλιά τηνερχόµενη εβδοµάδα κηρύσσεταιαναδασωτέα όλη η καµένη έκταση,ενώ κατατέθηκε σχέδιο Προεδρικού∆ιατάγµατος για τριπλασιασµό τουΕθνικού ∆ρυµού ». (Ert.gr)

Σεισµός στη ΘεσσαλονίκηΗ Καθηµερινή (www.kathimerini.gr)στην τελευταία της ενηµέρωση στις23.21 της 18ης Ιουλίου γράφει:« ΣΕΙΣΜΙΚΗ δόνηση µεγέθους 4,7βαθµών της κλίµακας Ρίχτερσηµειώθηκε στις 22.09 µε επίκεντρο,σύµφωνα µε το ΙνστιτούτοΓεωφυσικής του ΑΠΘ, 15 χιλιόµετρανοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης, κοντάστο Καλοχώρι. »

Πειραιάς- Γλυφάδα µε καραβάκιΑπό ΤΑ ΝΕΑ της 18ης Ιουλίουδιαβάζουµε κάτι που αφορά τοµέλλον. Πρόκειται για ένα σχέδιο πουεπανέρχεται ύστερα από πολλάχρόνια.Οι δήµαρχοι Γλυφάδας και Πειραιάανακοίνωσαν την δηµιουργίαθαλάσσιας συγκοινωνίας που θασυνδέσει τις δύο περιοχές.Πειραιάς- Γλυφάδα µε καραβάκι καιαντίστροφα ήταν µια ιδέα πουκυκλοφορούσε από τότε που ήµουνπαιδί. Και τότε η παραλιακήλεωφόρος δεν ήταν τόσοµποτιλιαρισµένη όσο είναι σήµερα.Στην δεκαετιά του 90 η ιδέα παραλίγο να γίνει πραγµατικότητα.Ας ελπίσουµε ότι η λεωφόροςΠοσειδώνος θα ελευθερωθεί κάπωςκαι ότι οι πολίτες θα « κάνουν τηνµετακίνησή τους απολαυστική καιευχάριστη» όπως ανέφερε ο

δήµαρχος Πειραιά ΠαναγιώτηςΦασούλας. Periódiko griko derentinó attinAssociazione “Grika Milume!”Υδρεντινό Ελληνικό jεριόδικο τουσυλλόγου “Grika Milume!”.

Direttore responsabile: Nunzio Pacella

Redaziuna:Georgios S. Asderis, Giuseppe DePascalis, Theonia Diakidis, Paolo DiMitri, Giovanni Fazzi, CarmineGreco, Carlo Guarini, Georgia Papa-dopoulou, Iannis Papageorgiadis,Yianna Patakidou, Francesco Penza,Luigi Tommasi.

Ndegrazièome:Francesco Chiga, Alberto Giamma-ruco, Salvatore Tommasi

Gratzetèmma ‘ttù:Redazione “i Spitta”Via Principe Umberto, 2273025 Martano (LE)Fax: (+39) 178 2735076spitta@grikamilume.com

Νέα αjό την ΕλλάδαΓιάννης Παπαγεωργιάδης

η Σjίνθα 15

Ο Γύρος του κόσµουµε µία λέξη

Γεώργιος Σ. Ασδέρης

Άλλα ήθελα να γράψω καί τελικάάλλα γράφω. Ο φίλος ΚάρλοΓκουαρίνι µου έδωσε τήν αφορµή µέτήν συνταγή του “κρεµµύδια γεµιστάµε κρέας αρνιού”(Krimbidia gomatatse krea arniu) να γράψω δύο λόγιαγιά ένα συστατικό της συνταγής, τοpetrusélino. Το γνωστό Μαϊντανό.

Από αρχαιοτάτων χρόνων στάελληνικά λέγεται Πετροσέλινον τοΜακεδονικόν.

Τό πρώτο συνθετικό Πετροσέλινονπερνώντας στήν Ιταλική χερσόνησοέγινε Πετροσέλινο, Πετροσέµιλο,Περτοσέµολο, Περτζέµολο,Περζζέµολο, Πρεζζέµολο καί στήνΧαλκιδική γραφή: Prezzemolo. ΣταΑγγλικά, Parsley, στα Γαλλικά ,Persil,στα Ισπανικά, Perejil, στα Ρουµανικά,Patrunjel, στα Γερµανικά, Petersilie,στα Ολλανδικά, Peterselie, σταΣουηδικά & στα Φινλανδικά, Persilja,στα ∆ανικά, & στα Νορβηγικά,Persille, στα Πολωνικά, Pietrsuszka,στα Τσεχικά, Petrzel, στάΣερβοκροατικά, Persun, σταΟυγγρικά, Petrezselyem, σταΙνδονησιακά, Peeterseli, στάΕσπεράντο, Petroselo, στα Ρωσσικά,Petrushka, στα Ιουδαϊκά, Petruschke,στα Ιαπωνικά, Paseri.

Τό δεύτερο συνθετικό Μακεδονικόνέδωσε στά Αραβικά τό,Maqdounis,στα Τουρκικά Magdanosή Maydanos καί µε αντιδάνειο σταΕλληνικά Μαϊντανός. Στα Σουαχίλιέγινε(mboga kama majani) Σε πολλέςπεριoχές τής Ελλάδος ακόµη σήµεραχρησιµοποιείται τό όνοµαΠετροσέλινο.

Ετσι κάναµε σχεδόν τόν γύρο τούκόσµου ,Ευρώπη, Αφρική, Ασία µεµία πανάρχαια ελληνική λέξη.

η Σjίνθα16