DI SAIT VO LUSÉRN - Dolomiti Fruits
1
D D I I S S A A I I T T V V O O L L U U S S É É R R N N APPUNTAMENTO DELLA MINORANZA CIMBRA DI LUSERNA VENERDÌ 04 AGOSTO 2017 - I. P. A CURA DELLA A. MANZONI & C. Istituto Cimbro Kulturinstitut Lusérn Tel. 0464-78.96.45 [email protected] www.lusern.it BALDA GIAN VÜR PINN KHÜA IZ GEST DI ARBAT VON KHINDAR I höar moi sbestar boda hoket nå in khindar zo stiana au un zo macha di mestìarn von haus, ombrómm si mu- cht gian z’arbata. Se bruntln, daz mòrgas vennensa nia in bege zo khemma auz von pett. Un dòpo, khönsa, est soinsa frai un böllatn rastn ombrómm da håm studjàrt daz gåntz djar. Moi sbestar gedenkhten ke biar, pan summar håm gemucht gian vür pin khüa, åndarz baz an kherar danìdar! Ja, ’z iz bar, ünsare sümmar soin gest au aftn Sbånt zo hüata di khüa, “un schaubolau azza nètt gian in pa etzan von åndarn!”. Di tang soin gest lång, ma biar håm hèrta gehatt zo tüana. Bar håm auzgemistet in stall un soin gånt zo lesa zuar ’z loap zo machanen ’z pett, dena habarse abegestrichlt, ombrómm bar beratnaz geschemp azta di laüt hettatn gesek buschìzzate khüa. Moi måmma po’, hatta gehaltet azza auzschaung hèrta a pòst. Pensàranteda drau est, iz nètt pròprio gest asó schaüla, ma di pezzarn tang soinz gest di sèllnen boda soin khent au pitt üs, ünsarne tschelln. Alóra habar gekhocht in zükkardòrtz: biavl fenndla ’z hatta vortgedjukht moi nona, ma niamat hattaz zuargestritet ombrómm daz sèll iz gest traditzióng. Asó alle tage, un asó alle abas, z’zela di khüa azta khummana saise vorlórt. I gedenkhmar di gaülar balda aparùmmana izzese vorspétet her pa Seràdje un i hån lai pensàrt ke si iz gest gevallt nidar obar di krötz ma moi sbestar, hèrta asó sichar, hatt ge- sunk “non cade foglia se mi non vo- glia” un, sovl bizese hettat gehöart, di khua iz lai zuargerift schèrtzante. Balbar soin gekheart bodrùmm ka schual, di maistra, alle di djar, hatt khött: “Bambini, qualcuno ha i pi- docchi, forse sono scesi dallo Sbånt!” Un biar, ke misèrdje habarar gehatt ploaze ma di laüs nia, ombrómm, asó apze da hatt khött moi måmma, daz saur pluat vo moinar sbestar hattze gehaltet bait, håm hèrta pensàrt ke, abe von Sbånt, håmse geprenkh di sbemmar boda soin pasàrt alle tage. Est, gian aftn pèrge z’sega di khesrar, di khüa un di khüdjrar, vor di khindar iz khent “attività didattica”. Di zaitn bèksln ma ’z iz djüst asó, un vor se i sichar pezzar. N.G. IN STILLE VÜRGÌANA VODAR ZAIT 'Z iz nò tìava nacht. Dar voll må laü- chtet obar di vaüchtn un vèrbet pitt lìacht di sait von puamen boda schauget zuar imen. Dar bege iz disar, dar iz gimécht gerade von må. Di luft iz nò da trukhan vodar nacht. 'Z gira- tschla von untargitretate grass lazzte nètt alumma in disan ånvång vo tage. Laise, ummandar nå in åndar, di stern in hümbl darglessanse. Zöbrest in etzan dar balt machtse billar, dar hübl vo sbartz vèrbetze pitt åndre varm, von tunkhl plabe finn aftaz grümma. Dar vrost vodar nacht mudltar inn in gåntz laip, ma 'z iz lai a stich boda vür vånk da gilaichege khurtz zait von grümma hümbl. 'Z heftze dar tau, allz khinnt nazz. Allz darbekht. Daz guat gismakh vo- dar earde, von grass, von roasan, von pèch, vülltar di nas. Khlummane trü- pfla bazzar machan glentzegen azpe silbar in gåntz balt, untar, obar un bobrall. A groazar vogl flattart auz vo soin èst un skuase darsrakhsto. Di nazzan tesan soin bobrall umme di, da treffande um in snabl, umme di sinkh, da haltnde hintar in ditza gi- gìana pa bèlt. Ma slipft afti durrn nazzan achln, afti khnottn boda au- varventzarn von rakh. Pezzar au- haltnse untar a vaücht, nidarsitzanse, un paitn azta dar hümbl vüllse pitt lìacht. Vo baitum 'z bazzar boda loaft khüttmar ke i pin nètt bait, di altn gi- tempfate khesarla soin nò sèmm in tellele, se sèlbart gimachtse in di zait pèrge, balt, bazzar…..Ést dar hümbl iz khennt hoatar, di sunn trükhant au di bèlt bodase vüllt pitt huamase varm, khlång, guatz gismakh. Azta iz, azpesa khön, a seal, da ünsar von lusérnar machtse darkhennen ka Tria in via Belenzani 19 in Palazzo Thun von 7 finn atz 14 von snitt (ago- sto) 2017. Rodolfo Nicolussi Moz “Di arbat von baké iz hèrta mearar a bèlt offe: soine laüt, plètz un zaitn soin hèrta mearar gekhennt in di bèlt; vor ünsar Provìntz ditza macht darkhennen in ünsar turismo in Bele- slånt.” Ditza hattz khött dar Michele Dallapiccola, provìntzassesór, in Ve- san atz 9 von ludjo in di manife- statzióng “Latte in Festa”, geböllt vodar Provìntz un von APT vodar Valsugåna un Alpe Cimbra. Di sèlln zboa tang soin gest bichte vor di Ve- sandar bodase soin bokhénnt vil laüt un hatt gètt liacht dar milch un alln in åndarn prodotti von khesarn. ’Z håmda nèt gemenglt okasióng zo tüana un zo provàra zo macha in ba- kå: ma hatt ågeheft in aldar vrüa zo mèlcha di khüa un zo arbata di milch khostante baz ma hatt gemacht; dena soinda gest vil okasióng zo macha èrbatla vor di khindarn, zo provàra zo macha di kanédln un zo nütza di lestn prodotti cosmetici gemacht pittar milch. Lusérn o izta gest: dar Andrea Mu hatt aukontàrt di altn stòrdje vo Lusérn, machante höarn ünsar zung un izta khennt augerich- tet a tritt nå in staige von per, fin in di khesar vo Kostalta. Di Vesandar håm offegetånt in bege vor åndre viar finesettimana afti pèrng von Trenti- no: dena, di “Latte in Festa” iz defàtti khennt gemacht attn Bondù, in Val di Non un a San Martino vo Castrozza. Da lest okasióng zo partecipàra un zo khenna gerècht di bèlt vodar milch bart soin auz pa setembre in Val Di Rabbi boma mage khennen bia ma mage nützan di milch afti Terme o. “Di mission vo disar manifestatzióng iz schupfan di turìstn un di laüt vo- dar provìntz zo nütza mearar ünsar milch un di åndarn guatn prodókte von khesarn, boda di vichar èzzan alle tage lai roasan, vrisches grass un trinkhan daz guat bazzar. Dizta helft o zo macha khennen da sber arbat von baké boda alle di mòrgan ma- chan lem di draihundart khesarn vo- dar Provìntz machante milch, khes un smaltz.” Giada von Galèn DI BOTÉGLA STIAN LENTE Haltn offe a botége in a khlumma lånt vo pèrge iz sichar eppaz boda nètt alle bölln tüan un ma vorsteat dèstar umbrómm: ma arbatet biane auz pa djar, furse lai a par bochan in summar, un machan rivan au in lånt allz daz sèll boda servìrt iz sichar ma- laméntar, übarhaupt pan bintar. Ma a lånt steat lente azta soin soine bo- téng, zoa azta di laüt bodase nètt mang mövarn – di altn daz earst von alln – mochanse nètt preokupàrn zo mocha gian ummar pittar korìara lai zo provédra. Vor ditza, di Provìntz vo Tria hatt gemacht a ledje, di Legge Olivi afti geschèft, boda khütt ke di boténg von pèrge un di multiservizi azpe dar sèll von Pön mochan khemmen geschützt un augehaltet. Di Provìntz bart auzgem zboa mildjü euro atz djar vor di schiar 200 boténg un geschèft bodada soin in Trentino. “Di ledje vodar Provìntz vo Tria, boda hatt sa a par djar – khütta dar Vitze- vorsìtzar vodar Provìntz vo Tria Ales- sandro Olivi - vor mi iz a ledje boda hatt vornaügart allz: asó khinta ne- méar zuargètt - asó azpe ’z khint, lai stianante nå ber ’z izta sterchar - toaln earde zo macha au, da un sèmm, groaze marketzentrum boda drauvrèzzan un gem nicht bidrùmm, ma süachan zo pezzra di geschèft bo- dada sa soin in di stattn. Ditza iz khent getånt zo halta au di geschèft von lentar vodar Provìntz pròpio nètt z’soina azpe alle di åndarn, azpe ’z iz ume di groazan stattn vodar ebene boda dar groaz marketzentrum zia- geten nå allz un leart di lentar un di teldar. Biar håm gesüacht azta in anìaglaz khlumma lånt un dèllant dar statt saida eppaz bichte un vornaügart baztada sa iz, ena zo leara di lentar von soin geschèft. Da Zimbar Hoachebene hatt sa gemacht a guata arbat, zornìrante nètt zo lazza aumachan, in an earde azpe disa, an groazan marketzentrum, bo- da sichar hebat geschedeget, ma untarstützante baztada sa iz. Avt CONCORSO PER IDEE FINALIZZATO ALLA PRODUZIONE DI UN CORTOMETRAGGIO IN LINGUA CIMBRA CHE RAPPRESENTI UN “SOGGETTO FORTE DI IDENTIFICAZIONE DEI CIMBRI” Dar Kulturinsititut macht bizzan ke di djungen boda bölln mang schraim an prodjèkt vor an khurtzan video (10/12 minutn) boda zoaget daz peste von zimbarn un vodar zimbar kultùr. A komisióng bart zornìrn da peste arbat boda bart mochan rivan in Kulturinstitut daz spetarste vor an vraita 25 von snit. Berda bill nemmen toal mocht schraim in Kulturinstitut. Zo bizzazan mearar makma årüavan in 0464 789645. DI MILCH VON PÈRGE Foto Apt Alpe Cimbra
Transcript of DI SAIT VO LUSÉRN - Dolomiti Fruits
DDII SSAAIITT VVOO LLUUSSÉÉRRNN APPUNTAMENTO DELLA MINORANZA CIMBRA DI LUSERNA
VENERDÌ 04 AGOSTO 2017 - I. P. A CURA DELLA A. MANZONI & C.
Istituto CimbroKulturinstitut LusérnTel. [email protected]
BALDA GIAN VÜR PINN KHÜA IZGEST DI ARBAT VON KHINDAR
I höar moi sbestar boda hoket nå inkhindar zo stiana au un zo macha dimestìarn von haus, ombrómm si mu-cht gian z’arbata. Se bruntln, dazmòrgas vennensa nia in bege zokhemma auz von pett. Un dòpo,khönsa, est soinsa frai un böllatnrastn ombrómm da håm studjàrt dazgåntz djar. Moi sbestar gedenkhtenke biar, pan summar håm gemuchtgian vür pin khüa, åndarz baz ankherar danìdar!Ja, ’z iz bar, ünsare sümmar soin gestau aftn Sbånt zo hüata di khüa, “unschaubolau azza nètt gian in paetzan von åndarn!”. Di tang soin gestlång, ma biar håm hèrta gehatt zo
tüana. Bar håm auzgemistet in stallun soin gånt zo lesa zuar ’z loap zomachanen ’z pett, dena habarseabegestrichlt, ombrómm bar beratnazgeschemp azta di laüt hettatn gesekbuschìzzate khüa. Moi måmma po’,hatta gehaltet azza auzschaung hèrtaa pòst.Pensàranteda drau est, iz nètt pròpriogest asó schaüla, ma di pezzarn tangsoinz gest di sèllnen boda soin khentau pitt üs, ünsarne tschelln. Alórahabar gekhocht in zükkardòrtz: biavlfenndla ’z hatta vortgedjukht moinona, ma niamat hattaz zuargestritetombrómm daz sèll iz gest traditzióng.Asó alle tage, un asó alle abas, z’zeladi khüa azta khummana saisevorlórt. I gedenkhmar di gaülar baldaaparùmmana izzese vorspétet her paSeràdje un i hån lai pensàrt ke si izgest gevallt nidar obar di krötz mamoi sbestar, hèrta asó sichar, hatt ge-sunk “non cade foglia se mi non vo-glia” un, sovl bizese hettat gehöart, dikhua iz lai zuargerift schèrtzante.Balbar soin gekheart bodrùmm kaschual, di maistra, alle di djar, hattkhött: “Bambini, qualcuno ha i pi-docchi, forse sono scesi dallo Sbånt!”Un biar, ke misèrdje habarar gehattploaze ma di laüs nia, ombrómm, asóapze da hatt khött moi måmma, dazsaur pluat vo moinar sbestar hattzegehaltet bait, håm hèrta pensàrt ke,abe von Sbånt, håmse geprenkh disbemmar boda soin pasàrt alle tage.Est, gian aftn pèrge z’sega di khesrar,di khüa un di khüdjrar, vor di khindariz khent “attività didattica”. Di zaitnbèksln ma ’z iz djüst asó, un vor se isichar pezzar. N.G.
IN STILLE VÜRGÌANAVODAR ZAIT
'Z iz nò tìava nacht. Dar voll må laü-chtet obar di vaüchtn un vèrbet pittlìacht di sait von puamen bodaschauget zuar imen. Dar bege iz disar,dar iz gimécht gerade von må. Di luftiz nò da trukhan vodar nacht. 'Z gira-tschla von untargitretate grass lazztenètt alumma in disan ånvång vo tage.Laise, ummandar nå in åndar, distern in hümbl darglessanse. Zöbrestin etzan dar balt machtse billar, darhübl vo sbartz vèrbetze pitt åndre
varm, von tunkhl plabe finn aftazgrümma. Dar vrost vodar nachtmudltar inn in gåntz laip, ma 'z iz laia stich boda vür vånk da gilaichegekhurtz zait von grümma hümbl.'Z heftze dar tau, allz khinnt nazz.Allz darbekht. Daz guat gismakh vo-dar earde, von grass, von roasan, vonpèch, vülltar di nas. Khlummane trü-pfla bazzar machan glentzegen azpesilbar in gåntz balt, untar, obar unbobrall. A groazar vogl flattart auz vosoin èst un skuase darsrakhsto. Dinazzan tesan soin bobrall umme di,da treffande um in snabl, umme disinkh, da haltnde hintar in ditza gi-gìana pa bèlt. Ma slipft afti durrnnazzan achln, afti khnottn boda au-varventzarn von rakh. Pezzar au-
haltnse untar a vaücht, nidarsitzanse,un paitn azta dar hümbl vüllse pittlìacht.Vo baitum 'z bazzar boda loaftkhüttmar ke i pin nètt bait, di altn gi-tempfate khesarla soin nò sèmm intellele, se sèlbart gimachtse in di zaitpèrge, balt, bazzar…..Ést dar hümbl izkhennt hoatar, di sunn trükhant audi bèlt bodase vüllt pitt huamasevarm, khlång, guatz gismakh.Azta iz, azpesa khön, a seal, da ünsarvon lusérnar machtse darkhennenka Tria in via Belenzani 19 in PalazzoThun von 7 finn atz 14 von snitt (ago-sto) 2017.
Rodolfo Nicolussi Moz
“Di arbat von baké iz hèrta mearar abèlt offe: soine laüt, plètz un zaitnsoin hèrta mearar gekhennt in di bèlt;vor ünsar Provìntz ditza machtdarkhennen in ünsar turismo in Bele-slånt.” Ditza hattz khött dar MicheleDallapiccola, provìntzassesór, in Ve-san atz 9 von ludjo in di manife-statzióng “Latte in Festa”, gebölltvodar Provìntz un von APT vodarValsugåna un Alpe Cimbra. Di sèllnzboa tang soin gest bichte vor di Ve-sandar bodase soin bokhénnt vil laütun hatt gètt liacht dar milch un allnin åndarn prodotti von khesarn.’Z håmda nèt gemenglt okasióng zotüana un zo provàra zo macha in ba-kå: ma hatt ågeheft in aldar vrüa zomèlcha di khüa un zo arbata di milchkhostante baz ma hatt gemacht; denasoinda gest vil okasióng zo machaèrbatla vor di khindarn, zo provàra zomacha di kanédln un zo nütza di
lestn prodotti cosmetici gemachtpittar milch. Lusérn o izta gest: darAndrea Mu hatt aukontàrt di altnstòrdje vo Lusérn, machante höarnünsar zung un izta khennt augerich-tet a tritt nå in staige von per, fin indi khesar vo Kostalta. Di Vesandarhåm offegetånt in bege vor åndre viarfinesettimana afti pèrng von Trenti-no: dena, di “Latte in Festa” iz defàttikhennt gemacht attn Bondù, in Val diNon un a San Martino vo Castrozza.Da lest okasióng zo partecipàra un zokhenna gerècht di bèlt vodar milchbart soin auz pa setembre in Val DiRabbi boma mage khennen bia mamage nützan di milch afti Terme o.“Di mission vo disar manifestatzióngiz schupfan di turìstn un di laüt vo-dar provìntz zo nütza mearar ünsarmilch un di åndarn guatn prodóktevon khesarn, boda di vichar èzzanalle tage lai roasan, vrisches grass untrinkhan daz guat bazzar. Dizta helfto zo macha khennen da sber arbatvon baké boda alle di mòrgan ma-chan lem di draihundart khesarn vo-dar Provìntz machante milch, khesun smaltz.”
Giada von Galèn
DI BOTÉGLA STIANLENTE
Haltn offe a botége in a khlummalånt vo pèrge iz sichar eppaz bodanètt alle bölln tüan un ma vorsteatdèstar umbrómm: ma arbatet bianeauz pa djar, furse lai a par bochan insummar, un machan rivan au in låntallz daz sèll boda servìrt iz sichar ma-laméntar, übarhaupt pan bintar. Ma alånt steat lente azta soin soine bo-téng, zoa azta di laüt bodase nèttmang mövarn – di altn daz earst vonalln – mochanse nètt preokupàrn zomocha gian ummar pittar korìara laizo provédra. Vor ditza, di Provìntz voTria hatt gemacht a ledje, di LeggeOlivi afti geschèft, boda khütt ke diboténg von pèrge un di multiserviziazpe dar sèll von Pön mochankhemmen geschützt un augehaltet.Di Provìntz bart auzgem zboa mildjü
euro atz djar vor di schiar 200 boténgun geschèft bodada soin in Trentino.“Di ledje vodar Provìntz vo Tria, bodahatt sa a par djar – khütta dar Vitze-vorsìtzar vodar Provìntz vo Tria Ales-sandro Olivi - vor mi iz a ledje bodahatt vornaügart allz: asó khinta ne-méar zuargètt - asó azpe ’z khint, laistianante nå ber ’z izta sterchar -toaln earde zo macha au, da unsèmm, groaze marketzentrum bodadrauvrèzzan un gem nicht bidrùmm,ma süachan zo pezzra di geschèft bo-dada sa soin in di stattn. Ditza izkhent getånt zo halta au di geschèftvon lentar vodar Provìntz pròpio nèttz’soina azpe alle di åndarn, azpe ’z izume di groazan stattn vodar ebeneboda dar groaz marketzentrum zia-geten nå allz un leart di lentar un diteldar. Biar håm gesüacht azta inanìaglaz khlumma lånt un dèllantdar statt saida eppaz bichte unvornaügart baztada sa iz, ena zo learadi lentar von soin geschèft. DaZimbar Hoachebene hatt sa gemachta guata arbat, zornìrante nètt zolazza aumachan, in an earde azpedisa, an groazan marketzentrum, bo-da sichar hebat geschedeget, mauntarstützante baztada sa iz. Avt
CONCORSO PER IDEE FINALIZZATO ALLA PRODUZIONE DI UN CORTOMETRAGGIO IN LINGUA CIMBRACHE RAPPRESENTI UN “SOGGETTO FORTE DI IDENTIFICAZIONE DEI CIMBRI”
Dar Kulturinsititut macht bizzan ke di djungen boda bölln mang schraim an prodjèkt vor an khurtzan video (10/12 minutn) boda zoaget daz peste vonzimbarn un vodar zimbar kultùr. A komisióng bart zornìrn da peste arbat boda bart mochan rivan in Kulturinstitut daz spetarste vor an vraita 25 von snit.Berda bill nemmen toal mocht schraim in Kulturinstitut. Zo bizzazan mearar makma årüavan in 0464 789645.
DI MILCH VON PÈRGEFoto Apt Alpe Cimbra
