De MagiaMathematicaIordani Brvni Nolani

AB C D E

F

GH

IK

LM

NO

PQRSTV

XY

Zy

fw

qע

צ

שA

B C D EF

GH

IK

LM

NO

PQRSTV

XY

Zy

fw

qע

צ

ש

AB C D E

F

GH

IK

LM

NO

PQRSTV

XY

Zy

fw

qע

צ

ש

I fogli -v del codice de Mosca (=M) contengono un altrotrattato magico anepigrafo, che per la massima parte resulta di ex-cerpta dal Tritemio, da Agrippa e dal Pseudo-Alberto Magno. Noiben volentieri avremmo del tutto trascurata questa parte cosi com-pilata, limitandoci a riprodurre solo i primi paragrafi e quanto altroavesse carattere personale del Bruno (e che sia proprio lui il com-pilatore, lo dimostra anche la citazione del De umbris idearum a p., seq. e il riscontro di p. , seq. con De Magia p. , seq.); ma abbiamo dovuto dare ampia notizia anche del resto,per mettere il lettore in grado di giudicare delle relazioni che hal’intero trattato con quel capitolo del De Mafia che vi si riferisce(cf. sopra a p. , . , 6 seq.; e Lutoslawski l. c. p. e ).Ne diamo perciò una specie di collazione con le opere dalle qualiil Bruno attinge; ma siccome egli non riproduce letteralmente, edestrae solo quanto gli sembra di fondamentale importanza (v. , seq.), la nostra collazione vale solo a dare una idea generale delmodo come la materia è trattata e distribuita. In genere possiamodire che sono tralasciate le considerazioni più o meno ampie, cheoccorrono nelle fonti, e ne sono estratti semplicemente nomi, qua-lità e attribuzioni degli spiriti e sim. – Della Steganographia del Tri-temio adoperiamo l’edizione del (Francofurti, Ex offina typo-graphica Mathiae Beckeri, Sumptibus Ioannis Berneri); della Occul-ta Philosophia di Agrippa quella del (Parisiis ex offina IacobiDupuys), dove sono anche gli Elementa magica di Pietro di Abano;dello Pseudo-Alberto Magno finalmente non abiamo potuto vede-re se non il volume Albertus Magnus De Secretis Mulierum Item deVirtutibus Herbarum Lapidam et Animalium. Amstelodami. ApudIoannem Ianssonium. Ao , volume che contiene anche il DeSecretis Naturae M. Scoti e due altri trattatelli, l’uno anepigrafo edanonimo sulle ore (p. -), ed un altro intitolato Eiusdem Al-berti Magni DeMirabilibus mundi (p. -), che sono entrambiadoperati dal Bruno e noi citiamo con la semplice indicazione dellapagina.

PrimvsTractatvs

I.

InfluitDeus in angelos, angeli incorpora cælestia, cælestia in ele-

menta, elementa in mixta, mixta insensus, sensus in animum, animus inanimal. Ascendit animal per animumad sensus, per sensus in mixta, permixta in elementa, per elementa incælos, per hos in dæmones seu ange-los, per istos in Deum seu in divinasoperationes.

II.

Sic Dei vel a Deo est descensusper mundum ad animal, anima-

lis vero est ascensus per mundum adDeum; Deus est in cacumine scalæ,

cabalisticus Iacob in radice et funda-mento illius; gradus mediarum crea-turarum iuxta suos numeros altitudi-nem scalæ constituunt, per quos vir-tutes operatrices superiores descen-dunt ad inferiora et infernæ conscen-dunt ad superna; quia ascensus et de-scensus per exitum et ingressum dua-rum portarum Cancri et Capricorni(quarum alteraDeorumdicitur, alterahominum) designati sunt ab antiquisprofundæ philosophiæ authoribus

III.

Sapientia triceps, a qua triplicicapite triplicem latratum emit-

tens Cerberus, ad Hecates tricipitis

custodiam designatus, repellit obscu-ros et ignorantiæ cæcitatis affectos,et tantummodo admittit in Elysioscampos, qui per metaphysicam a ca-cumine scalæ descendentes per ma-thematicorum gradus ad physicumfundamentum.

IV.

Physicum fundamentum suntduo activa elementa, terra et

ignis, quæ altrinsecus posita gradusscalæ naturæ ad naturalium consti-tutionem formant et complexionesua stabiliunt; quorum quidem vir-tutes, potentiæ, operationes et actusper elementa physica suo sunt nobis

explicata loco.

V.

Inpræsentiarumergo proponun-tur in hac disciplina pro primæ

partis complemento, quæ supranatu-rali innititur potentiæ contemplatio,fides, cultus, ritus et puritas ad pu-ra; pro secundæ partis complemen-to tempus et tempora, ordo, assequu-tio concordiæ ad concordiam, litis adlitem, impedimentorum evasio, tem-pestiva exequutio; pro tertiæ partiscomplemento applicatio activorumpassivis, affabre apparatorum affabreapparatis: quorum omnium rationemin subsequentibus per trium tracta-

tuum discursus elucidabimus. Quo-rumprimus estde cultu vel ad cultum;secundus estdeobservantia et tempo-rum dispensatione, item figurarum,numerorum, sigillorum, characterumet annulorum ratione; tertius de re-rum qualitate, ratione, applicatione,proprietate et ordine.

VI.

Triplici ergo existente huius fa-cultatis nervo, qui cum sit com-

pletus et perfectus, potentissimus estad omnia ligamenta et ad omnemsolutionem confirmandam efficacis-simus, pro quo dixisse intelligitur sa-pientissimus inter Hebræos Cabalista

‘funiculus triplex difficile rumpitur’.Primum ergo funiculum invocatio-nem appellamus et animi ad supernasvirtutes directionem; ex nobis enimimpotentes, sicut artifices, non nisimutuata materia a rebus naturalibus,et impetrata efficacia et virtute a re-bus supernaturalibus, quippiam effi-cere poterimus unquam. Primum er-go fundamentum universæ unionis,qua virtutibus superioribus aut copu-lamur aut ipsas nobis copulamus, estfides ac credulitas, quamnonmodo innobis operantibus vigere oportet, sedetiam in recipientibus; adeoque eiu-smodi conditio est necessaria, ut si-ne ipsa nihil unquam valeat effectua-ri a quacunque virtute, nisi ea per vio-

lentiam sit efficax aut per impeditamnaturam.

VII.

Signum eius quod dicitur est,quod animi dominantur corpo-

ribus, iique sunt fenestræ quibus inanimalia se ingeruntplurimaacciden-tia. Patet enimmutatis animis corporaalterari in effectu iræ, indignationis,invidiæ, melancholiæ et similium;unde idem Cabalista ‘spiritus’ inquit‘tristis exiccat ossa’ etc. Idem iudiciumest in aliis corporibus affectibus exanimo, qui si … existat, obicem ponitet ianuamoccludit, ne vel proficuævelnoxiæ irrepant, tum in ipsum tum in

ipsius corpus, impressiones. Signumquoque est in efficacissimo Dei filio,de quo dicitur quod ‘propter incredu-litatem’ eorum in patria nulla poteratefficere miracula, nec non sæpissimevidemus secundum fidem eorum inaliquos operando sanitati restituisse.Neque enim credibile est nec creden-dum proponitur, quod omnes prætercredentes etiam sanitati restituerit.

VIII.

Fides igitur et credulitas in ope-rante vigeat oportet cum spe

consequendæ rei negotiique patran-di, eandemque curare debet ut exci-tet in eo, in quem bona conferre sta-

tuit; timorem, vel v… vel terroremvel arte procuret in eum, in quemmala et adversa intorquere decreve-rit. Tales enim affectus animum af-ficiendo quasi dispositam materiam… forma quam introducere percupit,exponunt.

De triplici fide

IX.

Est autem triplex, ad superna vi-delicet, a quibus sperandus est

influxus et favor, et in quorum no-mine et authoritate fiant universa; admedia, utpote ad ministeriales pote-states, quæ in omnibus, si rite inspi-ciantur et tractentur, supernis ottem-

perant virtutibus; ad inferna, utpo-te ad operabilia, de quibus non estdesperandum.

X.

Modus atque forma tractandi cumomnibus potestatibus non est ar-

duus, sed licet apud plurimos huiusartis indagatores intueri, ut apud Al-bertum qui generales hac de re cano-nes instituit atque breves. Verum ta-men quod arduum dicimus esse, estnominum advocandorum noticiamhabere pro diversis negotiis atque di-versis effectibus diversorum; quæqui-dem nomina multæ industriæ viro etin hac arte felicissimo, Trithemio ab-

bati, fuere revelata, et nos redegimusin hoc compendium ea quæ in suaSteganographia dispersa proposuit il-le.

XI.

Iuxta igitur igitur quatuor mun-di cardines quatuor ille cognovit

principes, quorum ad Septentrionemdominatur Armadiel etc. Sequitur adAustrum habitans magnus princepsCaspiel etc. Sequitur ad OrientemCarnaziel etc. AdOccidentem estAn-chiadiel, qui etc.De aliis principibus lo-corum. Est et ad Septentrionem ma-gnus princeps Demoriel etc. De duci-bus determinatum locum non habenti-

bus. Præter hos principes et duces, quicertis locis orbis visibiliter deputan-tur, sunt quidam instabiles, quosMagidicunt sicut muscas in ære volare, si-ne ordine; habitatione et restrictione,et ideo ubicunque advocari possunt,quorum primus est Garadiel etc. Se-cunduspostGaradielemestBuriel etc.Tertius princeps vocatur Hydriel etc.Quartus est princeps qui vocatur Syr-rhichiel etc.Quintus princeps estEvo-miel seu Evoviel etc. Sextus princepsIcosiel etc. De verbo naturæ, de cere-moniis seu tempore agentis, characteri-bus et notis divinis. Decernit hic homotriginta spiritus, quorum singuli suntin officio præsidentes etc.

XII.

De anima mundi et mundanorumiuxta priscorummagiam. Cælum

et mundum esse animatum, insuperet cælestia quæ videntur corpora, no-bilissimis poetis et sapientissimis phi-losophis est concessum, et quod uni-cus spiritus universalis est universæmachinæ insitus, unamens infusa peripsius artus universam molem exagi-tat, ut dicit Pythagoras. Si quippe hæcinferiora mixta et partialia animamhabent atque vitam, cur non ipsumuniversum, a quo ista tanquam f…quoddam producuntur, corpus no-bilius et magis principale, quam sitplanta, arbor? Cur enim terram etaquam negemus vivere, quæ ex se

innumerabiles plantas et animantesgenerant, vivificant, nutriunt et au-gent? Quomodo a non viventibus vi-ta? Quomodo producet animam vi-ventem non vivens? Et dicit Theo-phrastus non censendum esse phi-losophum, qui dubitet cælestia cor-pora vivere et animata esse, anima-ta inquam anima rationali, ut ad per-petuum ordinem inter se conspirentcertisque rationibus opera sua pro-ducant. Sit ergo in terra ratio terre-norum, in luna lunarium, in sole so-larium, et hanc animam non abiec-ti corporis animæ similem, sed in-telligentem esse et cum corpore suounum ex Diis efficere, quæ multo me-liores habeat actuum suorum ratio-

nes, quam nos nostrorum corporum;et convenit ut perfectius corpus per-fectiori anima informetur. Hinc mo-tus ille perfectissimus, regulatissimus,ordinatissimus, non vagus ac vicissimpervagans, electissimam tenens viamad optimum finem, ubi mens perfectanon variat consilium et cum corpori-bus aliis vel⟨ut⟩unummonochordumconstituit et universalem harmoniamper Apollinis lyram decantatam.

Nomina vero quæ fingunt cæle-stium animarum, quarum aliæ suntcognoscentes, aliæ vivificantes, sunthuiusmodi iuxta Orphicam et prisco-rum theologiam; unde in nona sphæ-ra virtus cognoscitiva estBacchusCri-bronius, vivificationis Musa Callio-

pes, in coelo stellato sunt Picioniuset Urania, in cælo Saturni Amphietesetc.

XIII.

De nominibus animarum signo-rum. Signa duodecim per ordi-

nem habent hæc animarum nomina,ut apud Manilium constat; est enimin corde Arietis Pallas particularis etc.Proinde sunt nomina septem mun-di gubernatorum satis vulgata a Sa-turno usque ad Lunam. Sunt proin-de alia istorum nomina a Magis etCabalistis assignata, ut primo plane-tæ presidens dicatur Zapkiel etc. Iux-ta alios Saturno præst Oriphiel, Io-

vi Zachariel, Marti Zamæl, Soli Mi-chiel, Veneri Anæl etc., quorum vi-cissitudines notavit Trithemius abbasin suo tractatu et considerando tem-pus dominii ipsorum et planetarumet spirituum. In temporibus aliis qui-bus dominabantur conditiones tem-porum futurorum aliquis quasi certahabere poterit. Nomina præsidentiumsignis . Præsides signorum perordinem sunt:Malchidæl etc.Nominapræsidentium mansionibus lunæ perordinem. Geniel, Enediel etc. Nominaquatuor præsidentiumquatuor ventis etquatuor mundi partibus. Sunt Michælsuper ventum orientalem etc.Nominapræsidentium quatuor elementis bono-rum. Assignantur æri Cherub etc.No-

mina præsidum malorum principum.Principes vero potentissimi malorumspirituum in quatuor mundi partibussunt: Uricus rex Orientis etc.

XIV.

Nomina sex principum malefico-rum. Vetusti Græcorum Theolo-

gi nominant Acteum etc. Nomina an-gelorum dierum et primo die Solis. An-geli diei Solis primi sunt tres, Michæl,Dardiel, Huratapel. Nomina angelo-rum diei Lunæ. Tres angeli primi Ga-briel, Michæl, Samæl etc. Nomina an-gelorumdieMartis. Tres sunt primi Sa-mæl etc. Nomina angelorum ad diemMercurii. Tres primi sunt Raphæl etc.

Nomina angelorum diei Iovis. Primitres sunt Sachiel etc. Nomina angelo-rumdiei Veneris. Primi tres suntAnæl.Nomina angelorum diei Saturni. Primitres sunt Cassiel etc. Nomina angelo-rum malorum principum dierum. An-gelusmalus princeps diei Solis estMa-chen, diei Lunæ Shamain etc.Nominaangelorum veris. Sunt Caracassa, Co-re etc.Nomina angelorumæstatis. SuntGargatel etc. Nomina angelorum au-tumni. Sunt Tarquam, Gualbarel etc.Nomina angelorum hiemis. Sunt Ama-bæl etc. Nomina angelorum horarumdiei. Incipiendo a die dominico an-gelus primæ horæ est Michæl. No-mina elementorum, quæ etiam ange-li seu Dii appellantur. Elementa diver-

sis anni temporibus diversa sortiun-tur nomina. Hinc terra in vere appel-latur Amadai, in æstate Festatui etc.Nomina angelorum qui dicuntur ho-ræ dierum respondentes suis horarumangelis. Prima hora dicitur Yayn. Depositivis quibusdam nominibus. Præ-ter data nomina sunt quædam, quæex rebus omnibus desumuntur, qui-bus proprium angelum ipsis præfec-tum nominamus; unde stellarum ani-mas non temere appellabimus Saba-tiel, Veneriel etc.

XIV.

De aliis nominibus dæmonum, quæad malos homines videntur per-

tinere. Ita Aremnia est dæmon cultusDamascenis (Remnia simulacrumidoli Damasceni) etc. Scimus etiamMembroth, Chodorlaomor, Balah,Amalech fuisse reges, qui modo suocacodæmones appellantur.

XV.

De divinis nominibus. Sunt nomi-na divina eminentissimæ virtu-

tis, quæ in proposito oportet nonignorare; horum quædam pertinentad hierarchias ternas, quarum singu-læ tribus distribuuntur ordinibus, quiCuretes appellantur etc. Primum ho-rum nominum est Eheie etc. Secun-dum nomen est Iod etc. Primo nomi-

ni respondet numeratio Ceter; secun-do numeratioHochma idest sapientiaetc. Primum influit in Seraphim quosHebræi vocant Haiod Hecatosch etc.

XVI.

De characteribus et sigillis. Ange-lorum nominibus characteres et

sigillos addere solent, quæ sunt litte-ræ quædam et scripturæ ignoratæ, sa-cræ Diis, quas hieroglyphicas appel-lant etc. Quod quidem characterumgenus pendebat ab arbitrio et illius in-stituentis authoritate, qui talium acce-perat consecrandorum potestatem.

XVII.

Demodoalliciendi tambonos quammalos angelos. Boni dæmones di-

versimode alliciuntur, nullis tamenvinculis, sed sacris obtestationibus, utapud Apuleium, per cælestia sideraetc.

XVIII.

De vinculis. Vincula quibus alli-gantur spiritus et obtestantur vel

exterminantur sunt triplicia etc.

XIX.

De dispositione oracula susciperevolentium. Qui ad oracula peten-

da proficiscitur etc.

XX.

Huc accedunt virtutes abstinen-tiæ, castitatis etc.

XXI.

De differentiis cultuum et oratio-num. In sacrificiis qui volebant

se ipsos expiare, ut dictum est, ut proexigentia se ipsos puros offerrent etc.

XXII.

De consecrationibus. Acceduntconsecrationes quædam, quæ

ex duobus principiis efficaciam sor-tiuntur, virtute videlicet personæconsecrantis etc.

XXIII.

Quædam de Tempore. Pro quibu-sdam non vulgaribus actionibus

temporum non est prætermittendaratio; est enim religio etc.

XXIV.

De reliquis religiosis observationi-bus. Requir … in omnibus … ad

Deum etc. Ad hæc conferunt aptatiolocis, temporis etc.

SecvndvsTractatvs

XXV.

Praeter ea quae dicta sunt, ani-madvertendum est omnia nu-

mero quodam atque mensura tem-porum, locorum et rerum tractanda-rum esse examinanda. Tempus enimpraeest temporalibus rebus et conti-net eas, quemadmodum a superiori-bus corporibus inferiora continentur;qua de re tempus esse in primo caeloexistimaverunt antiqui. Ideo animad-vertendum generaliter, quod effectusioviales sub Iove, saturnales sub Sa-turno, martiales sub Marte, iisque be-ne dispositis et in caelo faeliciter si-tuatis sunt intentandi, sine quorumobservantia nulli alii apparatus, nul-lae voces, nulli cultus quippiam vale-

re possunt; perinde enim fiet ac si quitempore non suo segetem spargant,non animadvertentes diversis semini-bus diversa tempora deberi, quod si-cut est inuno, ita est inomnibus.Quidenim? Nonne etiam religiones qua-sdam videmus cultus… es atque di-versos certis atque diversis tempori-bus destinare? Temporum enim mul-tiplex est diversitas. Quisque enimplanetarum habet secula sua, annossuos, aetates suas, lunationes et dieset horas; ita ut pro rebus perpetuiset multum duraturis dominia magna-rum revolutionum, pro non tam diu-turnis dominia minorum, pro minusillustribusdominia revolutionumdie-rum, pro vulgaribus autem et ad par-

ticulares personas attinentibus hora-rum dominia sunt advertenda, quaeter in die naturali contingere possunt.Dehis veronobis inpraesentiarumesthabenda ratio, quoniam effectus, quiad mutationes legum, principatuumet eorum quae a generalibus causiseveniunt, temere et incassum a nobisintentarentur.

De dominio horarum

Animadvertendum est igiturquamlibet diem quantumcun-

que prolixam vel brevem, sicut etquamlibet noctem quantumcunqueprolixam et brevem, in aequalesdividi partes, quae dicuntur horae,quae ideo inaequales horae appellan-

tur, quia secundum augumentum etdecrementum dierum atque noctiummaiores redduntur atque minores, etnon sunt veluti horologiorum horaeaequales, quae semel in anno vixquesemel sunt . Sed omissis aequa-libus horis, inaequales sunt nobisanimadvertendae, quarum singulaecontinent gradus signorum, itaut sex signa, quae in quavis die con-tingunt percurrere horizontem, planetales horas contineant, quarumprima sumitur ab oriente sole usquead peractam duodecimam illius dieipartem, quae ad eum planetam per-tinet, qui talem diem denominat, cuisuccedit alter planeta secundum or-dinem orbium; Veneri enim succedit

Mercurius, Mercurio Luna, LunaeSaturnus, Saturno Iovis, Iovi Mars,Marti Sol, Soli Venus etc.

Caelestium observantia

Etiamsi quandoque virtus natu-ralis proportione physica com-

posita agat, opportuna tamen caele-stium observatione multo magis etmaiora praestat, tanquam etc. (Agrip-pa p. ) –. In quibus mansioni-bus latentmulta secreta sapientiae an-tiquorum ad operanda mirabilia suborbe lunae, quorum singulis sua attri-buebant simulacra et imagines et si-gnacula et praesidentes; quorumunusmodus est apud Teucrum Babyloni-cum, et nos attulimus eos fidelissime

ad memoriae praxim applicando exlibro De umbris idearum.

De virtutibus et operabilibusin dictis mansionibus

Prima mansio eligitur ad itineraet discordiam etc.1

1V. le pagine 256-260 di Agrippa, capitolo che il Bruno ha sdoppiato staccandodalle descrizioni astronomiche delle mansioni gli effetti loro sulle umane vicende.

TertivsTractatvs

XXVI.

In applicatione activorum et pas-sivorum considerandae sunt pri-

mo elementorum proprietates et na-turae, considerando inquam ut puraet ut composita, ut corruptibilia ma-gis atque minus, ut quae in omnibusomnia faciunt, ut quaeper artempuri-ficantur et ad simplicitatem reducun-tur, ut quae in diversas species con-ficiendas componuntur, ut quae pu-ra optime possunt impura utcunquecomposita per innumeros gradus, in-numerabilia praestant, certis quippeordinibus certae producunturspecies,per ipsa omnes ligationes, solutio-nes, transmutationes, praedictiones,conciliationes bonorum et extermi-

niamalorum.Eorumcognitio et saga-citas circa eadem [est] fundamentumest universae magiae.

De ignis potentia,nec non terrae, aquae et aëris

I.

Ignis activissimus omnium om-nia penetrat etc. (Agrippa, p. 7).

II.

Compositorum genera conside-randa sunt quomodo in quatuor

sint distributa supposita etc. (p. ) –

III.

Considerandum ordine quodamelementa ista ad caelos referri,

sicut etc. (p. ).

IV.

Considerandae sunt virtutes,quae ab elementis proximis

dependent etc. (p. ).

V.

Considerandae sunt pro viribusvirtutes illae, quae ad aliquod

elementorum vix referri possunt, utpellere venenum, attrahere ferrum,evacuare cholerametc.; et virtutes illasquae cum minima materia plurimumpossunt, quae ideo se protestantur etc.

(p. ). Nec est propositi nostri con-siderare unde et quomodo illae virtu-tes occultae infundantur; neque enimprobamus quae fabulantur multi destellarum radiis, de ideis et de rationi-bus animae mundi obloquuntur; suf-ficit scire quomododiversaespecies etdiversa eiusdem speciei individua di-versis apparatibus et dispositionibusdiversos recipiant influxus.

VI.

Considerandum est quemadmo-dumrerumvirtutes investigari et

experiri solent atque possunt etc.

VII.

Considerandum est de lite etamicitia rerum etc. (p. ) –

Item quaedam insunt toti substan-tiae, quaedam certis subiectisqueparticulis et membris etc. (p. )

VIII.

Considerandum est in rebus in-ferioribus, quibus superioribus

subsint et exponantur; diversae enimdiversis subsunt, ut diversa corporummembra diversa exercitia, diversi mo-res stellas atque signa respiciant di-versa. Et inductione a peritis astrono-mis est suscipiendum, qui usus, quaeartes, quae particulae, qui spiritus,qui sapores, qui lapides, quae plantae,

quae animalia quibus planetis atquesignis pertineant. Similiter de genera-tionibus atque provinciis, regnis atquepopulis.

IX.

Consideranda signacula et cha-racteres rerum naturalium; fer-

tur etc. (p. ).

X.

Considerandum de rebus natu-ralibus, quibus caelestium cor-

porum et omnino superiorum om-nium virtutes et influxus valentiusallicere atque attrahere etc. (p. )– Non enim sufficit res in faculta-

te atque potentia habere virtutes ali-quas, sed requiritur ut illae delitescantper aliquod corpus et accidens, sicutcontusione in grano sinapis excitaturacuitas latens etc.

XI.

Consideranda utilitas et oppor-tunitas, quae est in commixtio-

nibus rerum naturalium etc. (p. ).

XII.

Considerandum est omnia sub-lunaria caelesti quodam modo

esse supra lunam etc. (p. -) –

XIII.

Respiciendum est ad ea, quae fa-cere dicuntur ad ligandum in

amorem, odium etc. (p. ) – De ve-neficiis multa videmus prodire atquemiranda, similiter de suffitibus seusuffumigationibus etc. (p. ).

XIV.

Advertendum est etiam pro ge-nerali suffituum consideratione

quodquaedamreferuntur adSolemetSolaria etc. (p. ) –

XXVII.

Aliud genus suffituum. Referun-tur praeterea ad Saturnum radi-

ces omnes odoriferae, ut costi et her-bae thuris etc. De fumigiis signo-rum. Habent signa suos suffitusproprios, ut Aries myrrham etc. Sep-tem electi suffitus atque potentissi-mi pro septem planetis. Recipit Her-mes suffitum potentissimum etc. (p.) XV Collyriorum et unctionum etphiltrorum (p. seq.) – De alliga-tionibus et suspensionibus. XVI Ma-gis non contemnuntur alligationes etcollo suspensiones etc. (p. ). XVIIAd colores, in quibus etiam est suaobservantia atque virtus etc. (p. ).XVIII Universaliter respiciendum estad lumen et tenebras etc. (p. ) –

XVIII.

De Annulis.

XIX.

Annulorum quasdam leges noncontemnit magica superstitio

etc. (p. ).

XXIX. XX.

Observandum fascinationis artifi-cium etc. (p. ).

Alberti generalis doctrina

I.

Omissis ipsis quae faciunt ad pra-xis aenigmata, colligenda sunt

ex principe Alberto quae praecipue

ac magis in hac scientia probantur,cuiusmodi sunt plura; quorum pri-mum quod haec scientia est bona,authoritate philosophi volentis om-nem scientiam esse de genere bono-rum; quod si quae propter eam suntiustae querelae, ipsae non a scientiaproficiscuntur etc. (cf. Albert. p. seq.)

II.

Circa modum operandi, ut ipsedicit, bonus effectus bonum re-

spiciat, malus vero malum planetam,hoc est horas atque dies eorum (p.).

III.

De septem electis herbis septemplanetarum influentiam haben-

tibus etc. Quarum prima est Saturni,qui Asphodelus dicitur (p. ).

IV.

De lapidum virtutibus. Quorumprimus est magnes etc. (p. ) –

V.

De animalium virtutibus, quarumquasdam quasi per augmentum

adducit etc. (p. )

VI.

De temporibus et planetarum etastrorumdominio, de quibus su-

pra.

VII.

De effectibus ad quosque plane-tarum pertinentibus. Dicit enim

esse sub Saturno vitam etc. (p. ).

VIII.

Quod ea quae videntur in charac-teribus, incantationibus, venefi-

ciis et sermonibus et multa valde vi-lia, quaepenitus videntur impossibilianec sufficientem habent causam, nonpropterea contemnentur (p. ).

IX.

Quod in animis hominum est vir-tus immutandi res etc. (p. )

– Ex quibus est manifestum, quodnon omnes qui huius artis theoriamcallent atque rationem habent, usumcommode habere possint, qualis esseapud idiotas et stultos consuevit, quisuae virtutis et efficaciaeminorem autnullam habent rationem.

X.

Quod observandae sunt horae etc.(p. seq.)

XI.

Quod artificium characterum esthabens efficaciam a mente quae

grandi desiderio affectat etc. (p. ).

XII.

Quodsciendumestde rebus, quodper earum species atque formas

omnes inclinent ad se ipsas etc. (p.).

XIII.

Quod dictum est de appulsu et in-clinatione omnis similis ad simi-

le etc. (p. ).

XIV.

Quod omnis res est plena mirabi-litate etc. (p. ).

XV.

Quod non est credendum pu-ro astrologo totammirabilitatem

ad caelum referenti etc. (p. ).

XVI.

Quod mirabilitas secundum di-versos modos exire potest a re-

bus, et per virtutes caelestes etc. (p.).

XVII.

Quod notandum est de rebuscuiusnam sint qualitatis et di-

spositionis et proprietatis etc. (p.).

Haec sunt quae universam ma-giae rationem continent, quae homi-ni prudenti atque sensato sola suf-ficiunt, nec placuit attulisse exemplaet caetera particularia, in quibus aliioccupantur, quandoquidem illa nonhabenti harum rerum rationem ni-hil deservire possunt et frustra ten-tantur. Porro haec ipsa intelligenti etin eorum consideratione profundan-ti, non solum talia et eadem, sed et si-milia et maiora et maxima sunt per-via. Si quis ergo existimet nos com-pletam artem non attulisse, et om-

nia quae ex aliorum studiis ad com-plementum scientiae, solum super-vacaneis praetermissis, non aggregas-se, sciat illud esse defectum sui iudi-cii et mentis imbecillitatem, quia adhaec et alia percipienda minus a cae-lo factus est idoneus. Quod si qui li-bros maiores inscripsisse videntur, ip-sumestquia extranea et ad remminusfacientia plurimum miscuere, fortas-se ut artem minus perviam facerent,quod nos fecisse potuimus.

Finis