COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las...

57
COLECTIVO DE VÍCTIMAS DEL TERRORISMO (COVITE) Informe sobre los efectos del terrorismo en el disfrute de los Derechos Humanos

Transcript of COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las...

Page 1: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

C

OL

EC

TIV

O D

E V

ÍCT

IMA

S D

EL

TE

RR

OR

ISM

O

(CO

VIT

E)

Info

rme

so

bre

los

efe

cto

s del

terr

orism

o e

n e

l dis

fru

te d

e

los

De

rech

os

Hu

ma

no

s

Page 2: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

C

OL

EC

TIV

O D

E V

ÍCT

IMA

S D

EL

TE

RR

OR

ISM

O

CO

VIT

E

Fundado

en

19

98

en

el P

aís

Va

sco

pa

ra c

om

ba

tir e

l te

rro

rism

o d

e E

TA m

ed

ian

te la

pa

lab

ra, el C

ole

ctiv

o d

e

Víc

tima

s del T

err

orism

o, C

OV

ITE

, e

s u

na o

rga

niz

aci

ón n

o

gu

be

rna

me

nta

l de

dic

ad

o a

la lu

cha c

on

tra

el t

err

orism

o, a

la p

reve

nci

ón d

e la

ra

dic

aliz

aci

ón v

iole

nta

y a

la d

efe

nsa

d

e lo

s d

ere

cho

s h

um

an

os.

En

tre

las

aso

cia

cio

ne

s de

víct

ima

s de E

spa

ña, C

OV

ITE

es

la ú

nic

a q

ue

ost

en

ta e

l “e

sta

tus

esp

eci

al c

on

sulti

vo”

an

te la

Org

an

iza

ció

n d

e

Na

cio

ne

s U

nid

as

(ON

U/E

CO

SO

C).

De

sarr

olla

su

act

ivid

ad

en

el á

rea

na

cio

na

l e in

tern

aci

on

al,

cen

tra

nd

o s

u la

bo

r co

mo d

efe

nso

res

de

los

de

rech

os

hu

ma

no

s en t

res

áre

as

: a

ctiv

ism

o,

diá

log

o e

inve

stig

aci

ón.

Índ

ice

1

. In

tro

du

cció

n

2. 

Efe

cto

s del t

err

orism

o e

n la

s ví

ctim

as

3. 

Efe

cto

s del t

err

orism

o e

n la

so

cie

da

d

4. 

Re

spu

est

a c

ívic

a fre

nte

al

terr

orism

o y

la r

ad

ica

liza

ció

n

vio

len

ta

5. 

Co

ncl

usi

on

es

Au

tore

s d

el i

nfo

rme

Ir

en

e M

oz

Es

ca

nd

ell,

re

spo

nsa

ble

de R

ela

cio

ne

s In

tern

aci

on

ale

s d

e C

OV

ITE

. J

os

u P

ue

lles,

vic

ep

resi

de

nte

de

CO

VIT

E.

Fer

nan

do

Alt

un

a, d

ire

ctiv

o d

e C

OV

ITE

. M

arí

a Ji

mén

ez, je

fa d

e p

ren

sa d

e C

OV

ITE

.

2

Co

nta

cto

A

pd

o. de C

orr

eo

s 3358

20

08

0 S

an

Se

ba

stiá

n,

Gip

uzk

oa

, E

spa

ña

Te

l +3

4 9

43

32

2 8

88

co

rre

o@

covi

te.o

rg –

ww

w.c

ovi

te.o

rg

Page 3: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Intr

od

uc

ció

n

Est

e

cale

nd

ario

mu

est

ra

la

fre

cue

nci

a

de

a

ten

tad

os

terr

orist

as

con

ctim

as

mo

rta

les

en E

spa

ña d

esd

e 1

96

0 h

ast

a l

a a

ctu

alid

ad.

La

gra

n m

ayo

ría d

e e

llos

fue

ron

pe

rpe

tra

do

s p

or

ETA

, q

ue e

n t

ota

l ha a

sesi

na

do a

84

6 p

ers

on

as

en

tre

19

79

y

20

10

.

3

Page 4: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Intr

od

uc

ció

n

En

oct

ub

re d

e 2

011

la b

an

da

te

rro

rist

a E

TA a

nu

nci

ó e

l “ce

se

de

finiti

vo d

e s

u a

ctiv

ida

d a

rma

da

”. P

ese

a a

qu

ella

d

ecl

ara

ció

n, la

org

an

iza

ció

n n

o s

e h

a d

isu

elto

, n

o h

a

en

tre

ga

do

las

arm

as,

sig

ue

re

cla

ma

nd

o la

pue

sta

en

libe

rta

d

de

su

s p

reso

s y

ha

de

cla

rad

o p

úb

lica

men

te s

u in

ten

ción

de

co

nve

rtirse

en

un

“a

ge

nte

po

lític

o”.

Est

as

circ

un

sta

nci

as

ha

cen

de

ETA

la ú

nic

a o

rga

niz

aci

ón

te

rro

rist

a e

xist

ente

en

E

uro

pa

Occ

ide

nta

l y le

oto

rga

el t

err

ible

ho

no

r d

e s

er

la q

ue

h

a m

an

ten

ido

su

act

ivid

ad

te

rro

rist

a d

ura

nte

el p

erí

od

o d

e

tiem

po

s la

rgo

.

El d

ía d

esp

s d

el m

en

cio

na

do

an

un

cio

re

aliz

ad

o p

or

ETA

, la

s p

ort

ad

as

de

alg

un

os

pe

rió

dic

os

esp

ole

s re

cord

ab

an

a

las

víct

ima

s d

el t

err

orism

o q

ue

hab

ían s

ido

ase

sin

ad

as

en

las

últi

ma

s d

éca

da

s. L

os

dia

rio

s m

en

cion

ab

an

su

s n

om

bre

s, p

ero

o

bvi

ab

an

las

con

secu

en

cia

s q

ue

ha

bía

n t

en

ido

su

s a

sesi

na

tos

en

su

s fa

mili

as,

qu

e d

esd

e e

l mo

me

nto

de

l crim

en

a

dq

uirie

ron

invo

lun

taria

me

nte

el t

ítu

lo d

e “

víct

ima

s d

el

terr

orism

o”.

Ta

mb

ién

qu

ed

aro

n a

l ma

rge

n lo

s h

erid

os

de

d

ive

rsa

gra

ved

ad

, cu

yo n

úm

ero

n e

s u

n e

nig

ma

pa

ra la

so

cie

da

d e

spa

ño

la. E

n c

ua

lqu

ier

caso

, lo

qu

e p

ara

un

pe

rió

dic

o u

n d

ía a

pe

na

s su

pu

so u

n t

itula

r, p

ara

cen

ten

are

s d

e

fam

ilia

se

co

nvi

rtió

en

el p

rim

er

cap

ítu

lo d

e u

na

nu

eva

vid

a

ma

rca

da

pa

ra s

iem

pre

po

r e

l se

llo d

el t

err

orism

o.

Tam

po

co s

e p

rest

ó d

em

asi

ad

a a

ten

ción

a o

tra

ve

rtie

nte

d

ire

cta

me

nte

afe

cta

da

po

r e

l te

rrorism

o:

la p

rop

ia s

oci

ed

ad

en

la

qu

e s

e p

erp

etr

a. E

n e

ste

ca

so s

us

efe

cto

s d

ina

mita

dore

s

en

los

esq

ue

ma

s m

ora

les

exi

ste

nte

s p

ue

de

n p

erp

etu

ars

e

du

ran

te d

éca

da

s si

exi

ste

n lo

s a

ge

nte

s d

isp

ue

sto

s a

ha

cerlo

s p

erd

ura

r. E

n e

l ca

so d

e E

spa

ña

, e

sta

circu

nst

an

cia

es

un

a

con

sta

nte

en

las

calle

s d

el P

aís

Va

sco

y N

ava

rra

, d

on

de

se

re

pite

n lo

s in

ten

tos

po

r ju

stifi

car

la tra

yect

oria

te

rro

rist

a d

e

ETA

, po

r e

ncu

mb

rar

com

o h

éro

es

a s

us

mie

mb

ros,

po

r d

est

err

ar

la m

em

oria

de

las

víct

ima

s y,

en

de

finiti

va, p

or

ete

rniz

ar

un

dis

curs

o b

asa

do

en

el o

dio

. To

do

ello

co

ne

cta

co

n e

l fe

me

no e

n a

ug

e d

el t

err

orism

o is

lam

ista

qu

e v

ivim

os

en

la a

ctua

lida

d y

su

inte

nto

de

imp

on

er

un

sis

tem

a d

e

valo

res

a b

ase

de

vio

len

cia

y te

rro

r.

El p

rese

nte

info

rme

se

pro

po

ne

ab

ord

ar

los

efe

cto

s d

el

terr

orism

o e

n lo

s d

ere

cho

s h

um

an

os

en

re

fere

nci

a a

do

s co

lect

ivos:

las

pro

pia

s ví

ctim

as

y la

so

cie

da

d q

ue

pa

de

ce e

l te

rro

rism

o. A

sí,

en

un

prim

er

ap

art

ad

o, tr

ata

de

en

um

era

r la

s co

nse

cue

nci

as

dire

cta

s e

n la

s p

ers

on

as

afe

cta

da

s p

ara

, a

co

ntin

ua

ció

n,

cen

tra

rse

en

su

inci

de

nci

a e

n la

mo

ral p

úb

lica

. E

n t

erc

er

luga

r, e

l tra

bajo

ab

ord

a la

re

spu

est

a c

ívic

a q

ue

est

e

Co

lect

ivo

de

Víc

tima

s d

el T

err

orism

o h

a p

ue

sto

en

fu

nci

ona

mie

nto

pa

ra h

ace

r fr

en

te a

un

fe

me

no

qu

e

am

ena

za c

on

ero

sio

na

r a

ún

s n

ue

stra

co

nvi

ven

cia

y

esq

uem

a d

e v

alo

res.

4

Page 5: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

1. E

fec

tos

ne

ga

tiv

os

de

l te

rro

ris

mo

L

os

ata

qu

es

terr

orist

as

pro

du

cen

un

imp

act

o s

ob

re la

s so

cie

da

de

s y

los

ind

ivid

uo

s q

ue

las

com

po

ne

n, d

el q

ue

se

de

riva

n e

fect

os

de

div

ers

a n

atu

rale

za. T

ale

s e

fect

os

ha

n s

ido

an

aliz

ad

os

en

pro

fun

did

ad

en

div

ers

os

est

ud

ios,

pu

dié

nd

ose

ag

rup

ar

fun

da

me

nta

lme

nte

y s

in

án

imo

de

exh

au

stiv

ida

d e

n tre

s ca

teg

orí

as:

psi

coló

gic

os,

e

con

óm

ico

s y

po

lític

os.

Lo

s e

fec

tos

ps

ico

lóg

ico

s d

el t

err

orism

o e

n la

s p

ers

on

as

qu

e lo

pa

de

cen

, p

ue

de

co

mp

ort

ar, c

om

o s

e

de

sarr

olla

rá m

ás

ad

ela

nte

, d

ive

rso

s p

rob

lem

as

de

sa

lud

m

en

tal c

om

o e

l tra

sto

rno

de

est

rés

po

stra

um

átic

o

(TE

PT

), d

ep

resi

ón

o a

bu

so d

e s

ust

an

cia

s, e

ntr

e o

tra

s a

fecc

ion

es1

.

Ah

ora

bie

n, e

l im

pa

cto

psi

coló

gic

o ta

mb

ién

se

pu

ed

e

pro

du

cir

en

el c

onju

nto

de

la s

oci

ed

ad

. C

om

o

ace

rta

da

me

nte

exp

resa

Je

ssic

a C

oh

en

2:

“Se

tra

ta d

e u

na

gu

err

a p

sic

oló

gic

a, ta

nto

ra

cio

na

l (p

or

la

pro

ba

bili

da

d q

ue

se

le

asig

na

a la

exis

ten

cia

de

l e

ve

nto

e

n c

on

cre

to)

co

mo

irr

acio

na

l (a

l so

bre

estim

ar

la

po

sib

ilid

ad

es d

e lle

ga

r a

se

r víc

tim

a)

qu

e tie

ne

po

r

obje

tivo

la

exte

nsió

n d

el m

ied

o.”

Est

o p

ue

de

lle

ga

r a

ge

ne

rar

act

itud

es

y co

nd

uct

as

fun

da

me

nta

da

s e

n e

l pre

juic

io h

aci

a u

n g

rup

o s

oci

al

de

term

ina

do

, co

mo

pu

ed

e s

er, p

or

eje

mp

lo, la

po

bla

ció

n

mu

sulm

an

a.

En

cu

an

to a

l im

pa

cto

ec

on

óm

ico

afe

cta

, a

de

s d

e a

la

s p

rop

ias

víct

ima

s a

niv

el i

nd

ivid

ua

l, a

asp

ect

os

com

o:

el p

rod

uct

o in

terio

r b

ruto

(P

IB),

el d

ese

mp

leo

, la

in

vers

ión

ext

ranje

ra o

el t

urism

o. !

A t

od

o e

llo s

e le

ha

n d

e a

ña

dir l

os

efe

cto

s p

olít

ico

s d

e la

s a

ccio

ne

s te

rro

rist

as,

da

da

su

inci

de

nci

a e

n la

op

inió

n p

úb

lica

, e

lecc

ion

es

o p

olít

ica

s g

ub

ern

am

en

tale

s, e

ntr

e o

tro

s. D

e

he

cho,

los

ate

nta

do

s te

rro

rist

as

lo q

ue

pre

ten

de

n

fun

da

me

nta

lme

nte

es

ext

en

de

r e

l te

rro

r p

ara

intim

ida

r a

un

a

po

bla

ció

n c

on

el f

in c

on

cre

to d

e a

lca

nza

r u

n o

bje

tivo

po

lític

o.

Tod

os

est

os

efe

cto

s in

cid

en

de

ma

ne

ra s

ust

an

cia

l en

el

dis

fru

te d

e lo

s d

ere

cho

s h

um

an

os

y lib

ert

ad

es

fun

da

me

nta

les,

e

n p

art

icu

lar

de

los

de

rech

os

a la

vid

a, a

la li

be

rta

d y

a la

se

gu

rid

ad

ta

nto

de

la p

ers

on

a a

niv

el i

nd

ivid

ua

l co

mo

de

l co

nju

nto

de

la s

oci

ed

ad

. P

or

lo ta

nto

, se

ha

ce n

ece

sario

un

co

nse

nso

glo

ba

l al r

esp

ect

o y

un

co

mp

rom

iso

se

rio

de

los

Est

ad

os

en

part

icu

lar

pa

ra h

ace

rle

s fr

en

te.

1.2

Efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el

terr

ori

sm

o s

ob

re l

os

d

erec

ho

s d

e la

s p

erso

nas

E

n c

oh

ere

nci

a c

on

lo a

nte

rio

r, e

s e

sen

cia

l lla

ma

r la

ate

nci

ón

so

bre

un

he

cho

fu

nd

am

en

tal q

ue

co

nd

icio

na

el b

ue

n fin

de

l co

nju

nto

de

est

e in

form

e:

No

se

pu

ed

e e

fec

tua

r u

n a

lisis

m

ínim

am

en

te r

igu

ros

o, s

in c

on

tar

co

n d

ato

s e

sta

dís

tic

os

n

i in

form

ac

ión

ob

ten

ida

de

un

pre

vio

es

tud

io c

om

ple

to

qu

e p

erm

ita o

frece

r u

n d

iag

stic

o lo

s ce

rte

ro p

osi

ble

y e

l e

sta

ble

cim

ien

to d

e in

dic

ad

ore

s q

ue

a p

art

ir d

e d

ich

o

dia

gn

óst

ico

fa

cilit

en

la m

ed

ició

n d

el i

mp

act

o d

el t

err

orism

o

sob

re la

po

bla

ción

. L

a o

bte

nci

ón

de

eso

s d

ato

s re

qu

iere

, e

ntr

e o

tros,

la c

rea

ció

n d

e u

n e

qu

ipo

mu

ltid

isci

plin

ar

qu

e

tra

baje

para

ello

co

n la

s d

eb

ida

s g

ara

ntía

s, a

do

pta

nd

o d

e

ma

nera

tra

nsv

ers

al u

n e

nfo

qu

e d

e g

én

ero

.

5

Page 6: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

Co

ncr

eta

me

nte

en

Esp

a, p

ese

a la

ap

rob

aci

ón

de

d

ive

rsa

s n

orm

as

sob

re la

ma

teria

, n

o s

e h

an c

read

o lo

s in

str

um

en

tos

mín

imo

s in

dis

pe

ns

ab

les

pa

ra h

ac

er

un

d

eb

ido

se

gu

imie

nto

y e

va

lua

ció

n q

ue

pe

rmita

me

dir

su e

fica

cia

, su

co

he

ren

cia

co

n lo

s fin

es

a lo

s q

ue

se

o

rie

nta

n y

su

co

ntr

ibu

ció

n a

un

a g

ara

ntía

efe

ctiv

a d

e lo

s d

ere

cho

s h

um

an

os

de

l co

lect

ivo

pa

ra e

l qu

e s

e

ela

bo

raro

n y

ap

rob

aro

n. P

or

ello

, su

imp

lem

en

taci

ón

g

en

era

en

mu

cha

s o

casi

on

es

un

efe

cto

co

ntr

ario

al f

in

qu

e la

s in

spiró

o d

eb

ió in

spira

r, p

rovo

can

do

en

la v

íctim

a

un

nu

evo

imp

act

o q

ue

se

vie

ne

co

no

cie

nd

o c

om

o

“vic

timiz

aci

ón

se

cun

da

ria

”. E

sta

nu

eva

fo

rma

de

vi

ctim

iza

ció

n e

jerc

ida

po

r la

s in

stitu

cio

ne

s q

ue

de

bía

n

ocu

pa

rse

de

dis

min

uir o

elim

ina

r, e

n la

me

did

a d

e lo

p

osi

ble

, lo

s e

fect

os

ad

vers

os

de

la a

cció

n te

rro

rist

a,

con

trib

uye

a in

cre

me

nta

r e

l da

ño

oca

sio

na

do

po

r e

sta

y

a p

erp

etu

ar

sus

efe

cto

s3.

Est

e d

o tie

ne

, a

de

s a

niv

el g

lob

al,

un

ca

ráct

er

div

ers

o (

no

su

pe

rio

r o

infe

rio

r) s

i se

tie

ne

n e

n c

ue

nta

las

varia

ble

s d

e g

én

ero

qu

e ta

nto

inci

de

n e

n la

vic

timiz

aci

ón

te

rro

rist

a y

un

a fo

rma

de

me

dirla

s, c

om

o a

firm

an

Po

lon

i-S

tau

din

ge

r y

Ort

ob

als

, e

s m

ira

r a

la id

en

tida

d s

exu

al d

e

las

víct

ima

s a

sesi

na

da

s p

or

org

an

iza

cio

ne

s te

rro

rist

as4

.

1.2

.1.

Pe

rsp

ec

tiv

a d

e g

én

ero

en

la

s p

olí

tic

as

y

no

rma

s c

on

ce

rnie

nte

s a

la

s v

ícti

ma

s d

el

terr

ori

sm

o5

Exi

ste

co

nse

nso

a n

ive

l cie

ntífic

o e

n to

rno

a la

imp

ort

an

cia

de

l co

no

cim

ien

to d

e la

s re

acc

ion

es

y se

cue

las

qu

e a

rra

stra

n

mu

chas

pe

rso

nas

qu

e h

an

su

frid

o u

n a

ten

tad

o te

rro

rist

a,

esp

eci

alm

en

te m

uje

res

y n

iño

s/a

s, d

ura

nte

pe

rio

do

s p

rolo

ng

ad

os

o,

incl

uso

, d

ura

nte

to

da

su

vid

a.

En

20

13 la

pro

pia

Org

an

iza

ció

n d

e la

s N

aci

on

es

Un

ida

s (O

NU

) re

con

oci

ó e

n s

u g

uía

“In

corp

ora

ció

n d

e la

pe

rsp

ect

iva

d

e g

éne

ro e

n la

lab

or

de

la O

ficin

a d

e la

s N

aci

on

es

Un

ida

s co

ntr

a la

Dro

ga

y e

l De

lito

(U

NO

DC

)” q

ue

la v

uln

era

bili

da

d d

e

ho

mbre

s y

muje

res

cua

nd

o s

e p

rod

uce

un

ata

qu

e te

rro

rist

a

en

tra

ña

cie

rta

s d

ifere

nci

as,

qu

e tie

ne

n q

ue

ve

r co

n la

si

tua

ción

de la

muje

r e

n e

l co

nte

xto

co

ncr

eto

6.

El 1

9 d

e a

bril d

e 2

01

3, la

Co

mis

ión

de

Na

cio

ne

s U

nid

as

de

P

reve

nci

ón

del D

elit

o y

Ju

stic

ia P

en

al (

CC

PC

J e

n s

us

sig

las

en

inglé

s) f

ijó p

reci

sam

en

te s

u a

ten

ció

n e

n la

se

gu

rid

ad

de

las

muje

res,

niñ

os

y n

iña

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o c

on

el f

in d

e

pro

vee

rle

s a

po

yos,

po

r co

nsi

de

rar

qu

e s

e tra

ta d

e u

n c

ole

ctiv

o

suje

to a

un

a d

oble

vu

lne

rab

ilid

ad

. E

l rie

sgo

de

re

vict

imiz

aci

ón

en

est

os

caso

s se

mu

ltip

lica

, fu

nd

am

en

talm

en

te a

nte

la

au

senci

a o

ca

ren

cia

a

niv

el i

nst

ituci

on

al d

e p

olít

ica

s q

ue

a

do

pte

n u

na

pe

rsp

ect

iva

de

ne

ro e

n e

sta

ma

teria

, y

tien

e

com

o e

fect

o u

n p

rog

resi

vo a

leja

mie

nto

de

l ho

rizo

nte

de

re

para

ció

n q

ue

co

nst

ituye

un

de

rech

o e

sen

cia

l y v

ert

eb

rad

or

de

to

do

el c

atá

log

o d

e d

ere

cho

s d

e la

s ví

ctim

as,

el c

ua

l ha

de

se

r p

len

am

en

te g

ara

ntiz

ad

o p

or

el E

sta

do

.

6

Page 7: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s P

ese

a lo

an

terio

r, e

l pa

pe

l de

ho

mb

res,

muje

res,

niñ

os

y n

iña

s fr

en

te a

la a

me

na

za te

rro

rist

a y

el a

lca

nce

de

su

vi

ctim

iza

ció

n a

niv

el g

lob

al p

erm

an

ece

n a

ún

ho

y e

n u

n

terr

en

o a

mp

liam

en

te in

exp

lora

do

. E

n e

l ca

so c

on

cre

to

de

las

muje

res,

se

de

sta

ca s

u v

alo

r e

n e

l ám

bito

de

la

pre

ven

ció

n (

com

o la

s m

uje

res

yazi

di q

ue

esc

ap

aro

n d

e

secu

est

ro p

or

pa

rte

de

l au

top

rocl

am

ad

o E

sta

do

Is

lám

ico

), p

rest

án

do

se u

na

ate

nci

ón

to

da

vía

esc

asa

a

otr

os

asp

ect

os

qu

e a

fect

an

a lo

s p

roce

sos

de

ra

dic

aliz

aci

ón

co

mo

es

el q

ue

la ll

eva

a p

asa

r d

e v

íctim

a

a v

ictim

aria

(co

mo

es

el c

aso

de

aq

ue

llas

qu

e tra

s su

frir

la a

cció

n d

e u

na

org

an

iza

ció

n te

rro

rist

a s

e c

on

vie

rte

n e

n

mie

mb

ros

act

ivo

s d

e la

mis

ma

). L

o c

iert

o e

s q

ue

n e

s d

ifíci

l de

term

ina

r, s

in n

eg

ar

po

r e

llo e

l ro

l de

la m

uje

r co

mo

pe

rpe

tra

do

ra d

e a

ten

tad

os,

si e

n to

do

s lo

s ca

sos

ha

y u

na

vo

lun

tad

lib

re o

no

. Así

ha

su

ced

ido

, p

or

eje

mp

lo, e

n e

l se

no

de

gru

po

s co

mo

Bo

ko H

ara

m, donde

las

muje

res

ha

n p

erp

etr

ad

o a

taq

ue

s te

rro

rist

as

(ge

ne

ralm

en

te, a

ten

tad

os

suic

ida

s)9.

No

se

pu

ed

e ig

no

rar

qu

e g

rup

os

terr

orist

as

com

o e

l a

uto

pro

cla

ma

do

Est

ad

o Isl

ám

ico

util

iza

n la

vio

len

cia

co

ntr

a la

s m

uje

res

y n

iña

s co

mo

arm

a p

ara

infu

nd

ir e

l te

rro

r, lo

cu

al i

ncl

uye

prá

ctic

as

com

o v

iola

cio

ne

s,

ma

trim

on

ios

forz

ad

os,

co

nve

rsio

ne

s fo

rza

da

s, y

la

esc

lavi

tud

se

xua

l, e

ntr

e o

tra

s. E

sta

s p

ráct

ica

s e

stá

n

aso

cia

da

s e

n m

uch

as

cultu

ras

a la

“co

sific

aci

ón

” d

e la

m

uje

r, c

on

sid

era

da

“p

rop

ied

ad

” d

el h

om

bre

. Así

, e

ste

p

ue

de

se

r o

bje

tivo

dire

cto

de

los

ata

qu

es

terr

orist

as

po

r co

nsi

de

rarle

un

co

mb

atie

nte

po

ten

cia

l o a

ctiv

o,

ind

ire

cto

po

r re

vela

rse

“in

cap

az”

de

pro

teg

er

a s

u m

uje

r d

e

la a

cció

n d

e e

sta

s o

rga

niz

aci

on

es.

En

Es

pa

ña

, la

inco

rpo

raci

ón

de

est

a p

ers

pe

ctiv

a, co

n u

n

am

plio

fu

nd

am

en

to n

orm

ativ

o a

niv

el n

aci

on

al e

in

tern

aci

on

al,

tien

e s

u r

azó

n d

e s

er

en

la e

spe

cífic

a

situ

aci

ón

so

cia

l y la

bo

ral d

e la

s m

uje

res;

cu

ya e

stru

ctu

ra

soci

al y

sis

tem

as

de

pro

tecc

ión

se

su

ste

nta

en

un

a fa

mili

a

vert

eb

rad

a p

or

la d

ed

ica

ció

n in

ten

siva

de

las

muje

res

a la

s ca

rga

s q

ue

su

ma

nte

nim

ien

to im

plic

a10. E

sta

re

alid

ad

no

e

s aje

na

a la

muje

r ví

ctim

a d

el t

err

orism

o (

ma

dre

, e

spo

sa,

com

pa

ñe

ra, h

ija o

he

rma

na

y, a

de

s, p

rofe

sio

na

l y

cuid

ad

ora

) q

ue

, e

n e

ste

co

nte

xto

, h

ab

rá d

e e

nfr

en

tar

el

imp

act

o q

ue

el a

cto

te

rro

rist

a o

casi

on

a s

ob

re u

na

e

stru

ctu

ra fa

mili

ar

qu

e d

esd

e e

nto

nce

s se

ve

rá a

ltera

da

. D

e h

ech

o, h

ay

un

co

nse

nso

a n

ive

l cie

ntífic

o e

n to

rno

a la

im

po

rta

nci

a d

el c

on

oci

mie

nto

de

las

rea

ccio

ne

s y

secu

ela

s q

ue

arr

ast

ran

mu

cha

s p

ers

on

as

qu

e h

an

su

frid

o u

n

ate

nta

do

te

rro

rist

a, e

spe

cia

lme

nte

muje

res

y n

iño

s/a

s,

du

ran

te p

erio

do

s p

rolo

ng

ad

os

o, in

clu

so, d

ura

nte

to

da

su

vi

da

.

Est

e h

a s

ido

el c

aso

en

Esp

a d

e lo

s h

om

bre

s, m

uje

res,

n

iño

s y

niñ

as

víct

ima

s d

el t

err

orism

o d

e E

TA q

ue

ha

n s

ido

in

visi

bili

zad

os,

al n

o h

ab

ers

e e

fect

ua

do

eva

lua

ció

n a

lgu

na

d

el i

mp

act

o e

n fu

nci

ón

de

l se

xo e

n d

istin

tos

ám

bito

s (v

ida

e

con

óm

ica

, so

cia

l, vi

da

civ

il, r

ole

s, e

tc.)

.

7

Page 8: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

Esa

eva

lua

ció

n d

el i

mp

act

o e

s fu

nd

am

en

tal,

po

rqu

e n

o

cab

e d

ud

a d

e q

ue

la in

visi

bili

zaci

ón fa

vore

ce la

cre

aci

ón

d

e e

spa

cio

s d

e im

pu

nid

ad

ca

da

ve

z m

ás

am

plio

s p

ara

la

s vu

lne

raci

on

es

de

de

rech

os

hu

ma

no

s.

Sin

em

ba

rgo

, e

n c

asi

me

dio

sig

lo d

e te

rro

rism

o e

n

Esp

a, n

o s

e c

ue

nta

co

n d

ato

s o

ficia

les

de

l nú

me

ro d

e

víct

ima

s d

e E

TA, m

en

os

n d

esa

gre

ga

do

s p

or

sexo

. L

as

est

ima

cio

ne

s n

o o

ficia

les

mu

est

ran

qu

e e

l ma

yor

po

rce

nta

je d

e v

íctim

as

mo

rta

les

fue

ron

, in

icia

lme

nte

, h

om

bre

s; te

nd

en

cia

qu

e fu

e c

am

bia

nd

o a

me

did

a q

ue

ib

a c

reci

en

do

en

Esp

a la

pre

sen

cia

inst

ituci

on

al d

e la

s m

uje

res.

Ha

y q

ue

te

ne

r e

n c

ue

nta

qu

e la

pro

gre

siva

in

corp

ora

ció

n d

e la

s m

uje

res

al m

erc

ad

o la

bo

ral y

la

ocu

pa

ció

n d

e p

ue

sto

s tr

ad

icio

na

lme

nte

atr

ibu

ido

s e

xclu

siva

me

nte

a lo

s h

om

bre

s, e

spe

cia

lme

nte

los

rela

cio

na

do

s co

n la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s y

Fu

erz

as

y C

ue

rpo

s d

e S

eg

urid

ad

, la

s h

an

ido

situ

an

do

en

la

prim

era

lín

ea

de

los

obje

tivo

s te

rro

rist

as1

1.

Ah

ora

bie

n, n

ue

vam

en

te, so

lo p

od

em

os

ofr

ece

r u

na

d

ifusa

est

ima

ció

n d

e v

íctim

as

dire

cta

s, s

iem

pre

y c

ua

nd

o

hu

bie

ran

fa

lleci

do

en

el a

ten

tad

o. N

ad

a s

e s

ab

e d

e

aq

ue

llas

qu

e n

o m

urie

ron

en

el a

cto

. P

or

eje

mp

lo,

de

sco

no

cem

os

cuá

nta

s p

ers

on

as

vive

n b

ajo

las

secu

ela

s d

el a

ten

tad

o s

ufr

ido

, la

s d

isca

pa

cid

ad

es

qu

e

pa

de

cen

, e

l rie

sgo

de

exc

lusi

ón

, la

s a

me

na

zas,

los

suic

idio

s lo

gra

do

s o

inte

nta

do

s, la

s m

ue

rte

s o

lesi

on

es

de

l fe

to e

n e

l ca

so d

e m

uje

res

em

ba

raza

da

s, e

tc.

Se

ca

rece

de

da

tos

pa

ra m

ed

ir la

dim

en

sió

n d

el

pro

ble

ma

en

las

víct

ima

s d

ire

cta

s y

en

las

ind

ire

cta

s,

ma

dre

s, p

ad

res,

viu

do

s, v

iud

as,

pa

reja

s se

ntim

en

tale

s q

ue

ha

n s

ufr

ido

po

r la

mu

ert

e d

e u

n s

er

qu

erid

o o

qu

e

est

án

a s

u la

do

ate

nd

ien

do

las

secu

ela

s q

ue

deja

la

sup

erv

ive

nci

a,

olv

ida

da

s d

e s

í m

ism

as.

La

rdid

a d

e la

p

rop

ia v

ida

es,

ind

iscu

tible

me

nte

, la

rdid

a d

efin

itiva

de

l b

ien

s p

reci

ad

o d

e u

n s

er

hu

ma

no

. P

ero

ta

mb

ién

es

imp

ort

an

te d

est

aca

r q

ue

, se

n s

e h

a d

em

ost

rad

o

cie

ntífic

am

en

te, a

las

he

rid

as

físi

cas

se a

ña

de

un

da

ño

p

sico

lóg

ico

qu

e m

uch

as

vece

s re

sulta

s fu

lmin

an

te

qu

e ta

les

he

rid

as.

Tam

bié

n e

stá

su

ficie

nte

me

nte

co

nst

ata

do

qu

e la

s ví

ctim

as

ind

ire

cta

s e

xpe

rim

en

tan

un

da

ño

psi

coló

gic

o

com

pa

rab

le a

l de

ést

as,

co

n la

sa

lve

da

d d

e la

s h

erid

as

físi

cas

si la

s h

ub

iera

. E

n e

l ca

so e

spe

cífic

o d

el

terr

orism

o, la

gra

ved

ad

psi

cop

ato

lóg

ica

es

ma

yor

cua

nd

o la

víc

tima

dire

cta

so

bre

vive

al a

ten

tad

o, p

ero

q

ue

da

gra

vem

en

te in

cap

aci

tad

a y

re

qu

iere

gra

nd

es

cuid

ad

os.

Est

as

últi

ma

s a

sist

en

de

ma

sia

da

s ve

ces

al

pro

gre

sivo

de

terio

ro d

el e

sta

do

de

sa

lud

de

su

se

r q

ue

rid

o h

ast

a e

l fa

tal d

ese

nla

ce. E

n to

do

s lo

s ca

sos,

el

de

no

min

ad

or

com

ún

es

qu

e lo

s se

ntim

ien

tos

de

do

lor,

imp

ote

nci

a o

ra

bia

no

ne

cesa

ria

me

nte

mejo

ran

co

n e

l tr

an

scu

rso

de

l tie

mp

o y

ah

í ra

dic

a b

ue

na

pa

rte

de

l da

ño

m

ás

fre

cue

nte

me

nte

sile

nci

ad

o.

8

Page 9: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

Se

po

drí

an

exp

on

er

tod

a u

na

mu

ltip

licid

ad

de

ca

sos,

de

la

ma

yorí

a n

i ta

n s

iqu

iera

se

ha

n h

ech

o e

co lo

s m

ed

ios

de

co

mu

nic

aci

ón

y s

e d

iluye

n e

n e

l sile

nci

o. N

o

ob

sta

nte

, a

efe

cto

s d

e e

ste

info

rme

, se

inco

rpo

ran

ta

n

solo

alg

un

os

de

los

qu

e fig

ura

n e

n la

s h

em

ero

teca

s y

qu

e s

í h

an

ob

ten

ido

, p

or

de

cirlo

de

alg

ún

mo

do

, e

l b

en

efic

io d

e la

pu

blic

ida

d.

Un

o d

e e

llos

es

el q

ue

el d

iario

El M

un

do

en

cab

ezó

de

l si

gu

ien

te m

od

o: “L

a g

en

te v

e a

l mu

ert

o, p

ero

no

lo q

ue

vi

en

e tra

s e

l ase

sin

ato

”12. E

l 8 d

e ju

nio

de

19

86

ETA

a

sesi

en

Mo

nd

rag

ón

al c

ab

o d

e la

Gu

ard

ia C

ivil

An

ton

io R

am

os.

Su

esp

osa

, C

arm

en

, e

sta

ba

e

mb

ara

zad

a y

el i

nte

nso

su

frim

ien

to d

e la

ma

dre

se

tr

asl

ad

ó a

l fe

to h

ast

a ta

l pu

nto

qu

e n

aci

ó c

on

un

a

pro

fun

da

dis

cap

aci

da

d y

en

est

os

mo

me

nto

s se

e

ncu

en

tra

inst

ituci

on

aliz

ad

o.

Su

otr

o h

ijo, A

leja

nd

ro, p

or

en

ton

ces

ten

ía 5

os

y ya

ca

si n

o r

ecu

erd

a n

ad

a d

e s

u

pa

dre

. L

o q

ue

si r

ecu

erd

a p

or

ser

un

a c

on

sta

nte

en

su

vi

da

, e

s ve

r a

su

ma

dre

aco

sta

da

en

la c

am

a, p

erd

ida

co

n s

u d

ep

resi

ón

. C

ayó

en

las

dro

ga

s, a

un

qu

e h

oy

est

á

recu

pe

rad

o. S

in e

mb

arg

o, e

l 11

de

fe

bre

ro d

e 2

00

7 s

u

ma

dre

tra

s co

me

r su

pla

to fa

vorito

(te

rne

ra e

mp

an

ad

a),

se

inye

ctó

un

a s

ob

red

osi

s d

e in

sulin

a e

n la

co

cin

a. A

hí,

el d

ía d

e s

u c

um

ple

os,

su

hijo

Ale

jan

dro

en

con

tró

su

cu

erp

o. L

a h

erm

an

a d

e C

arm

en

Ro

drí

gu

ez

de

cla

ró:

«L

a g

en

te v

e a

l m

ue

rto

, p

ero

no

ve

lo

otr

o, lo

qu

e q

ue

da

d

esp

s d

el a

se

sin

ato

, to

do

lo

qu

e h

em

os v

ivid

o, la

d

estr

ucció

n d

e la

fa

mili

a, p

oco

a p

oco

, la

s

co

nse

cu

en

cia

s q

ue

co

nlle

va

un

crim

en

co

mo

éste

pa

ra

tod

os lo

s q

ue

está

n a

lre

de

do

r. V

an

, m

ata

n a

un

ho

mb

re

de

cu

atr

o tiro

s y

al p

oco

tie

mp

o y

a n

o e

s n

oticia

mo

e

stá

la

fa

mili

.

La

inte

gra

ció

n d

e la

pe

rsp

ect

iva

de

ne

ro e

n la

a

ten

ció

n y

re

pa

raci

ón

a la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o

pe

rmiti

ría

re

cog

er

la p

erc

ep

ció

n, la

exp

erie

nci

a, e

l co

no

cim

ien

to y

los

inte

rese

s d

e la

s m

uje

res

y lo

s h

om

bre

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o p

ara

influ

ir e

n la

fo

rmu

laci

ón

de

po

lític

as,

la p

lan

ifica

ció

n y

la to

ma

de

d

eci

sio

ne

s, fo

me

nta

nd

o s

u p

art

icip

aci

ón

13.

La

intr

od

ucc

ión

de

la p

ers

pe

ctiv

a d

e g

én

ero

tie

ne

ta

mb

ién

su

imp

act

o e

n e

l re

lato

de

l da

ño

ca

usa

do

po

r e

l te

rro

rism

o, a

bre

la p

ue

rta

al c

on

oci

mie

nto

de

su

ve

rda

de

ra d

ime

nsi

ón

. N

os

cue

nta

un

a h

isto

ria

se

pu

ltad

a

bajo

la n

otic

ia q

ue

co

mp

uta

un

ate

nta

do

s, la

his

toria

d

e m

ad

res

y e

spo

sas

qu

e s

ost

ien

en

un

a fa

mili

a, co

mo

M

arí

a L

uis

a S

án

che

z O

rte

ga

qu

ien

el 1

9 d

e fe

bre

ro d

e

19

87

vo

lvía

a s

u c

asa

a s

ob

re la

s d

iez

y m

ed

ia d

e la

n

och

e d

esp

s d

e s

u jo

rna

da

de

tra

bajo

ha

bitu

al c

om

o

limp

iad

ora

, cu

an

do

la a

lca

nzó

de

lle

no

la e

xplo

sió

n d

e

un

art

efa

cto

de

co

nsi

de

rab

le p

ote

nci

a in

sta

lad

o p

or

ETA

9

Page 10: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

en

un

co

nce

sio

na

rio

de

Re

na

ult

de

Bilb

ao

. M

arí

a L

uis

a

qu

ed

ó g

rave

me

nte

he

rid

a: su

frió

la a

mp

uta

ció

n d

e

am

ba

s p

iern

as,

he

rid

as

gra

ves

en

el p

ub

is, fr

act

ura

s d

e

cost

illa

s y

gra

ves

qu

em

ad

ura

s e

n la

ca

ra q

ue

afe

cta

ba

n

a lo

s g

lob

os

ocu

lare

s. U

n c

och

e d

e la

aso

cia

ció

n d

e

ayu

da

en

ca

rre

tera

De

ten

te y

Ayu

da

(D

YA

) re

cog

ió a

la

he

rid

a y

la tra

sla

al h

osp

ital b

ilba

íno

de

Ba

surt

o,

do

nd

e, tr

as

ser

inte

rve

nid

a q

uirú

rgic

am

en

te, fa

lleci

ó

pa

sad

a la

un

a d

e m

ad

rug

ad

a d

el 1

9 d

e fe

bre

ro. M

arí

a

Lu

isa

nch

ez

Ort

eg

a te

nía

60

os.

Su

ma

rid

o, A

nto

nio

R

od

ríg

ue

z, e

sta

ba

en

ferm

o, y

sus

do

s h

ijos

en

el p

aro

. S

u tra

bajo

lim

pia

nd

o o

ficin

as

era

la ú

nic

a fu

en

te d

e

ing

reso

s d

e la

fa

mili

a. N

atu

ral d

e la

loca

lida

d v

izca

ína

de

D

ima

, e

ra li

mp

iad

ora

de

pro

fesi

ón

y tra

baja

ba

en

la z

on

a

do

nd

e s

e p

rod

ujo

el a

ten

tad

o. M

arí

a L

uis

a e

ra e

l p

roto

tipo

de

muje

r cu

ida

do

ra y

tra

baja

do

ra a

l mis

mo

tie

mp

o, p

un

tal d

el h

og

ar, la

dim

en

sió

n d

el d

o e

n e

ste

ca

so d

ifíci

lme

nte

se

pu

ed

e s

olv

en

tar

con

un

a

ind

em

niz

aci

ón

eco

mic

a.

Po

r ta

nto

s y

tan

tos

caso

s co

mo

est

e, e

s ta

n im

po

rta

nte

la

co

nsi

de

raci

ón

de

l “im

pa

cto

de

ne

ro”1

4 c

om

o

ide

ntif

ica

ció

n y

eva

lua

ció

n d

e lo

s d

ifere

nte

s re

sulta

do

s q

ue

las

dis

po

sici

on

es

no

rma

tiva

s o

las

po

lític

as

blic

as

pu

die

ran

pro

du

cir

en

las

vid

as

de

muje

res

y h

om

bre

s, d

e

form

a d

esa

gre

ga

da

. D

e m

od

o q

ue

, e

n e

l mo

me

nto

de

la

tom

a d

e d

eci

sio

ne

s, s

e c

ue

nte

co

n u

n m

ayo

r n

ive

l de

in

form

aci

ón

so

bre

la r

ea

lida

d s

oci

al d

esd

e u

na

p

ers

pe

ctiv

a d

e g

én

ero

y p

erm

ita d

ise

ña

r e

stra

teg

ias

de

ap

oyo

s e

fica

ces

a la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o y

p

rog

ram

as

sen

sib

les

a la

s d

ifere

nte

s n

ece

sid

ad

es

de

h

om

bre

s y

muje

res1

5.

Ha

y q

ue

de

sta

car, fin

alm

en

te, q

ue

no

se

tra

ta d

e

pro

po

rcio

na

r m

ás

o m

en

os

ate

nci

ón

en

fu

nci

ón

de

l se

xo

de

la v

íctim

a, si

no

ofr

ece

r la

ate

nci

ón

ad

ecu

ad

a a

ca

da

u

no

en

fu

nci

ón

de

su

dife

ren

cia

co

nfo

rme

al p

rin

cip

io d

e

igu

ald

ad

de

eq

uid

ad

; lo

qu

e v

ien

e a

tra

du

cirs

e n

o e

n d

ar

a to

do

s/a

s lo

mis

mo

, si

no

a c

ad

a u

no

/a lo

qu

e e

n ju

stic

ia

ne

cesi

ta.

10

Page 11: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

1.2

.2. E

fec

tos

ne

ga

tiv

os

de

l te

rro

ris

mo

so

bre

la

po

bla

ció

n c

ivil

El t

err

orism

o im

pa

cta

de

ma

ne

ra d

ire

cta

so

bre

el

conju

nto

de

los

de

rech

os

hu

ma

no

s, e

n e

spe

cia

l so

bre

la

vid

a, in

teg

rid

ad

pe

rso

na

l, lib

ert

ad

y s

eg

urid

ad

. L

o m

ás

com

ún

, cu

an

do

se

en

fre

nta

n la

s co

nse

cue

nci

as

de

un

a

ten

tad

o te

rro

rist

a, e

s p

on

er

el f

oco

de

ate

nci

ón

en

las

lesi

on

es

físi

cas

y, s

in d

ud

a, e

n la

rdid

a m

ás

de

finiti

va:

la d

e la

pro

pia

vid

a. S

in e

mb

arg

o, si

n p

erju

icio

de

la

gra

ved

ad

de

lo e

xpre

sad

o, to

da

vía

no

se

le e

stá

o

torg

an

do

la n

ece

saria

co

nsi

de

raci

ón

al p

rofu

nd

o

alc

an

ce q

ue

las

secu

ela

s p

síq

uic

as

pu

ed

en

te

ne

r e

n la

p

ers

on

a; b

og

an

do

en

el p

lan

o d

e lo

invi

sib

le c

om

o a

lgo

a

cce

sorio

.

Así

, la

eva

lua

ció

n d

el d

o p

sico

lóg

ico

en

las

víct

ima

s d

el t

err

orism

o s

e c

on

vie

rte

en

un

a ta

rea

prio

rita

ria

, fr

en

te

a s

u y

a in

sost

en

ible

re

leg

aci

ón

al o

lvid

o o

a u

n p

ap

el

secu

nd

ario

en

tre

el c

onju

nto

de

lesi

on

es

qu

e la

pe

rso

na

p

ue

de

pa

de

cer. L

os

do

cto

res

Mu

ño

z G

arc

ía y

Na

vas

Co

llad

o s

e r

efie

ren

a e

sta

s se

cue

las

em

oci

on

ale

s co

nse

cue

nci

a d

el a

cto

te

rro

rist

a c

om

o “

a la

e

sta

bili

za

ció

n d

el d

o p

síq

uic

o, e

s d

ecir, a

un

a

dis

cap

acid

ad

pe

rma

ne

nte

qu

e n

o r

em

ite

co

n e

l p

aso

de

l

tie

mp

o n

i co

n tra

tam

ien

to a

de

cu

ad

o. S

e tra

ta d

e u

na

a

lte

ració

n irr

eve

rsib

le e

n e

l fu

ncio

na

mie

nto

psic

oló

gic

o

ha

bitu

al o

me

no

sca

bo

de

la

sa

lud

me

nta

l.”

Est

os

do

cto

res

en

su

tra

bajo

de

inve

stig

aci

ón

“E

l d

o

psic

oló

gic

o e

n la

s v

íctim

as d

el te

rro

rism

o”

sitú

an

el

orig

en

de

l da

ño

psi

coló

gic

o e

n la

am

en

aza

a la

pro

pia

vi

da

o a

la in

teg

rid

ad

psi

coló

gic

a, u

na

lesi

ón

fís

ica

gra

ve,

la p

erc

ep

ció

n d

el d

o c

om

o in

ten

cio

na

do

y la

rdid

a

vio

len

ta d

e u

n s

er

qu

erid

o. E

n e

ste

mis

mo

est

ud

io,

afir

ma

n q

ue

el d

o p

síq

uic

o n

o s

ólo

se

re

fiere

a “

las

lesio

ne

s p

síq

uic

as a

gu

da

s p

rod

ucid

as p

or

el h

ech

o

vio

len

to (

circu

nsta

ncia

s q

ue

po

drí

an

re

mitir c

on

el p

aso

d

el tie

mp

o),

sin

o q

ue

ta

mb

ién

se

vin

cu

la a

la

s s

ecu

ela

s

em

ocio

na

les q

ue

pe

rsis

ten

en

alg

un

as p

ers

on

as d

e

form

a c

rón

ica

co

mo

co

nse

cu

en

cia

de

l su

ce

so

su

frid

o y

q

ue

in

terf

iere

n n

eg

ativa

me

nte

en

su

vid

a c

otid

ian

a”.

A

de

s, d

esc

rib

en

los

tra

sto

rno

s m

en

tale

s m

ás

com

un

es

en

est

e c

ole

ctiv

o e

ntr

e o

tro

s:

-Re

acc

ion

es

an

sio

so –

de

pre

siva

s;

-Tra

sto

rno

po

r e

stré

s p

ost

rau

tico

(T

EP

T);

-De

pre

sió

n (

s a

ún

cu

an

do

est

as

pe

rso

na

s h

an

p

erd

ido

a s

ere

s q

ue

rid

os

du

ran

te lo

s a

taq

ue

s te

rro

rist

as)

;

-Ata

qu

es

de

nic

o (

qu

e in

clu

iría

n s

en

saci

on

es

inte

nsa

s d

e m

ied

o y

an

gu

stia

, a

com

pa

ña

da

s d

e

sín

tom

as

com

o ta

qu

ica

rdia

s, s

ud

ora

ció

n, n

áu

sea

s,

tem

blo

res,

etc

.)

-Ira

y a

gre

sivi

da

d

-Ab

uso

de

dro

ga

s (c

om

o e

l alc

oh

ol p

ara

tra

tar

de

h

uir u

ocu

ltar

el d

olo

r a

soci

ad

o);

11

Page 12: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s -C

on

du

cta

s e

xtre

ma

s d

e m

ied

o-e

vita

ció

n d

e to

do

a

qu

ello

re

laci

on

ad

o c

on

situ

aci

on

es

tra

um

átic

as,

p

ud

ien

do

ge

ne

raliz

ars

e a

otr

as

situ

aci

on

es

qu

e, e

n

prin

cip

io p

od

ría

n n

o e

sta

r d

ire

cta

me

nte

aso

cia

da

s co

n la

situ

aci

ón

tra

um

átic

a, lo

qu

e in

terf

erirí

a d

e

form

a s

ign

ifica

tiva

co

n e

l fu

nci

on

am

ien

to d

iario

de

la

pe

rso

na

.

Así

, se

ad

vie

rte

qu

e “

s a

llá d

e la

s r

ea

ccio

ne

s

inm

ed

iata

s, m

ale

sta

r g

en

era

liza

do

, a

isla

mie

nto

, p

érd

ida

d

e a

pe

tito

, in

so

mn

io, q

ue

tie

nd

en

a r

em

itir a

la

s p

oca

s

se

ma

na

s”

el a

ten

tad

o p

ue

de

pro

du

cir

en

las

víct

ima

s lo

s sí

nto

ma

s d

esc

rito

s d

e a

nsi

ed

ad

y d

ep

resi

ón

, “c

on

un

a

rdid

a d

e a

uto

estim

a y

un

a c

iert

a d

esco

nfia

nza

en

lo

s

recu

rso

s p

rop

ios p

ara

en

ca

uza

r la

vid

a fu

tura

”.

Ad

em

ás,

ha

y o

tro

asp

ect

o im

po

rta

nte

a te

ne

r e

n c

ue

nta

: L

os

sen

timie

nto

s d

e c

ulp

a d

el s

up

erv

ivie

nte

. M

uch

as

víct

ima

s d

esa

rro

llan

est

e tip

o d

e s

en

timie

nto

s a

pa

rtir d

e

un

a “

atr

ibu

ció

n s

esg

ad

a d

e lo

ocu

rrid

o a

lo

s e

rro

res

co

me

tid

os p

or

la v

íctim

a, d

e la

om

isió

n d

e la

s c

on

du

cta

s

ad

ecu

ad

as e

in

clu

so

de

l h

ech

o d

e s

ob

reviv

ir e

ntr

e ta

nta

de

sg

racia

”. A

me

dio

y la

rgo

pla

zo, e

sto

s se

ntim

ien

tos

se

pu

ed

en

tra

du

cir

en

cie

rto

s tr

ast

orn

os

de

co

nd

uct

a:

irrita

bili

da

d, d

ep

en

de

nci

a e

mo

cio

na

l exc

esi

va, a

ctitu

de

s vi

ctim

ista

s, p

asi

vid

ad

, te

nd

en

cia

a la

intr

ove

rsió

n,

em

bo

tam

ien

to a

fect

ivo

y d

esc

on

exi

ón

en

tre

el r

ela

to d

el

ate

nta

do

y la

viv

en

cia

em

oci

on

al,

etc

.

En

cu

an

to a

las

rep

erc

usi

on

es

a la

rgo

pla

zo d

e lo

s a

ten

tad

os

terr

orist

as,

est

e e

stu

dio

de

sta

ca d

os

varia

ble

s:

-Pro

ba

bili

da

d d

e s

er

un

pa

cie

nte

psi

qu

iátr

ico

(la

p

rob

ab

ilid

ad

de

qu

e u

na

pe

rso

na

qu

e h

a s

ufr

ido

un

a

ten

tad

o te

rro

rist

a o

su

fa

mili

ar

dire

cto

pa

de

zca

un

tr

ast

orn

o m

en

tal e

s d

e 2

a 3

ve

ces

ma

yor

qu

e e

n

la p

ob

laci

ón

ge

ne

ral);

-Niv

el d

e c

alid

ad

de

vid

a tra

s e

l ate

nta

do

, d

ep

en

die

nd

o d

e la

s d

ificu

ltad

es

de

ad

ap

taci

ón

a la

vi

da

co

tidia

na

.

Po

r lo

ta

nto

, la

eva

lua

ció

n d

e la

s le

sio

ne

s p

síq

uic

as

en

la

s ví

ctim

as

dire

cta

s e

ind

ire

cta

s su

po

ne

un

a c

ue

stió

n

qu

e, p

or

su tra

dic

ion

al i

nvi

sib

iliza

ció

n e

ntr

e lo

s e

fect

os

qu

e p

rod

uce

n lo

s a

cto

s te

rro

rist

as

en

las

pe

rso

na

s,

req

uie

re y

a u

n a

bo

rdaje

urg

en

te.

En

Esp

a, p

ese

a s

u p

rolo

ng

ad

a e

xpe

rie

nci

a e

n e

l su

frim

ien

to d

e la

lacr

a te

rro

rist

a, a

do

lece

to

da

vía

de

un

a

ad

ecu

ad

a a

tenci

ón

a la

s co

nse

cue

nci

as

psi

coló

gic

as

de

la

mis

ma

. E

stá

co

nst

ata

do

qu

e, e

ntr

e o

tro

s, la

s ví

ctim

as

de

ate

nta

do

s de

la b

an

da

te

rro

rist

a E

TA y

de

los

ate

nta

do

s d

el 1

1 d

e m

arz

o e

n M

ad

rid

pre

sen

tan

se

cue

las

psi

coló

gic

as

rela

tiva

s a

su

vid

a p

ers

on

al,

lab

ora

l y fa

mili

ar. S

in e

mb

arg

o, p

ese

al r

eco

no

cim

ien

to

de

cie

rta

s a

yud

as

blic

as

a la

ate

nci

ón

psi

coló

gic

a,

12

Page 13: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

est

a r

esu

lta m

uy

de

ficita

ria

, d

esi

gu

al y

pa

rtic

ipa

de

las

gra

ves

care

nci

as

qu

e p

rese

nta

la a

ten

ció

n a

la s

alu

d

me

nta

l en

est

e p

aís

en

co

ntr

a d

e lo

s p

ará

me

tro

s q

ue

im

po

ne

la C

on

ven

ció

n d

e la

ON

U s

ob

re lo

s D

ere

cho

s d

e

las

Pe

rso

na

s co

n D

isca

pa

cid

ad

.

La

Le

y 2

9/2

011

, d

e 2

2 d

e s

ep

tiem

bre

, d

e

Re

co

no

cim

ien

to y

Pro

tecció

n In

teg

ral a

la

s V

íctim

as d

el

Te

rro

rism

o a

sum

e la

re

alid

ad

incu

est

ion

ab

le d

e q

ue

las

víct

ima

s d

el t

err

orism

o s

on

víc

tima

s d

e v

iola

cio

ne

s d

e

de

rech

os

hu

ma

no

s y

est

a r

ea

lida

d, re

con

oci

da

en

su

P

reá

mb

ulo

, im

pre

gn

a to

do

su

art

icu

lad

o y

co

nfie

re a

la

víct

ima

un

est

atu

s n

orm

ativ

o q

ue

co

mp

ort

a o

blig

aci

on

es

jurí

dic

as

vin

cula

nte

s p

ara

el E

sta

do

.

Est

e r

eco

no

cim

ien

to s

e h

a d

e tra

du

cir

en

un

“a

po

yo

inte

gra

l” q

ue

“re

pre

se

nta

el e

sfu

erz

o c

om

pa

rtid

o d

e

rep

ara

ció

n q

ue

la

s v

íctim

as y

su

s fa

mili

as m

ere

ce

n,

insp

ira

do

po

r lo

s p

rin

cip

ios d

e m

em

oria

, d

ign

ida

d,

justicia

y v

erd

ad

” y,

en

últi

ma

inst

an

cia

, b

usc

a la

“r

ep

ara

ció

n in

teg

ral d

e la

víc

tima

”. M

em

oria

, d

ign

ida

d,

just

icia

y v

erd

ad

se

erig

en

así

en

prin

cip

ios

fun

da

me

nta

les

sob

re lo

s q

ue

se

su

ste

nta

la n

orm

a,

info

rma

nd

o s

u c

on

ten

ido

y a

plic

aci

ón

. S

in d

ud

a, to

da

a

ten

ció

n q

ue

se

pu

ed

a o

fre

cer

a u

n c

ole

ctiv

o

tra

dic

ion

alm

en

te o

lvid

ad

o a

niv

el i

nst

ituci

on

al c

om

o e

s e

l d

e v

íctim

as

de

l te

rro

rism

o, e

s u

n m

otiv

o d

e c

ele

bra

ció

n y

co

mo

ta

l ha

de

se

r re

cib

ido

. Ah

ora

bie

n, h

ay

qu

e in

sist

ir,

en

qu

e m

ás

allá

de

la a

pro

ba

ció

n d

e n

orm

as

y d

el

reco

no

cim

ien

to d

e d

ere

cho

s, h

ay

qu

e p

on

er

el f

oco

so

bre

la im

ple

me

nta

ció

n d

e la

s p

rim

era

s y

el

est

ab

leci

mie

nto

de

ca

uce

s e

fect

ivo

s p

ara

el e

jerc

icio

de

lo

s se

gu

nd

os.

1.2

.3. E

fec

tos

ne

ga

tiv

os

de

l te

rro

ris

mo

so

bre

los

m

iem

bro

s d

e l

as

Fu

erz

as

Arm

ad

as

y d

e lo

s C

ue

rpo

s

y F

ue

rza

s d

e S

eg

uri

da

d16

Lo

s m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s y

de

los

Cu

erp

os

y F

ue

rza

s d

e S

eg

urid

ad

so

n u

n o

bje

tivo

re

curr

en

te d

e

las

acc

ion

es

terr

orist

as.

Su

asu

nci

ón

co

nsc

ien

te d

el

rie

sgo

, n

o e

xim

e a

l Est

ad

o d

e s

u o

blig

aci

ón

de

pro

teg

er

a q

uie

ne

s h

a e

nco

me

nd

ad

o la

mis

ión

de

ve

lar

po

r e

l b

ien

co

n, p

or

en

cim

a d

e la

pre

serv

aci

ón

de

su

pro

pia

vi

da

e in

teg

rid

ad

pe

rso

na

l.

El t

err

orism

o e

stá

pre

sen

te e

n e

l co

nte

xto

de

los

con

flict

os

arm

ad

os,

au

nq

ue

no

est

é d

efin

ido

e

xplíc

itam

en

te, y

el d

ere

cho

inte

rna

cio

na

l hu

ma

nita

rio

o

fre

ce a

lgu

na

s cl

ave

s p

ara

ab

ord

ar

la r

esp

on

sab

ilid

ad

e

sta

tal a

est

e r

esp

ect

o: ci

viliz

aci

ón

, h

um

an

ida

d y

co

nci

en

cia

. Ad

em

ás

de

la c

láu

sula

Ma

rte

ns,

el a

rtíc

ulo

3

com

ún

a lo

s cu

atr

o C

on

ven

ios

de

Gin

eb

ra, a

rtíc

ulo

12

co

n a

los

Co

nve

nio

s I y

II, a

rtíc

ulo

8 d

el P

roto

colo

A

dic

ion

al I

o e

l art

ícu

lo 3

0 d

el C

on

ven

io III, e

ntr

e o

tro

s,

pre

vén

dis

po

sici

on

es

esp

ecí

fica

s co

nfo

rme

a lo

s re

ferid

os

crite

rio

s18.

13

Page 14: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

s a

llá d

e lo

s co

nfli

cto

s a

rma

do

s e

l de

rech

o

inte

rna

cio

na

l de

los

de

rech

os

hu

ma

no

s im

po

ne

a lo

s E

sta

do

s u

na

ob

liga

ció

n d

e p

rom

ove

r la

ob

serv

an

cia

y

resp

eto

un

ive

rsa

l de

los

de

rech

os

qu

e e

ma

na

n d

e la

d

ign

ida

d in

he

ren

te d

e la

pe

rso

na

, a

sen

tad

os

en

la C

art

a

de

las

Na

cio

ne

s U

nid

as,

en

la c

on

oci

da

co

mo

Ca

rta

In

tern

aci

on

al d

e D

ere

cho

s H

um

an

os

y, e

n e

l ám

bito

co

ncr

eto

de

la d

isca

pa

cid

ad

, la

Co

nve

nci

ón

so

bre

los

de

rech

os

de

las

pe

rso

na

s co

n d

isca

pa

cid

ad

19.

Ate

nd

ien

do

a e

sta

no

ció

n d

e p

rote

cció

n y

de

fen

sa d

e la

d

ign

ida

d h

um

an

a, se

de

sarr

olló

el c

on

cep

to d

e

“lid

era

zgo

inte

rno

” (I

nn

ere

Fh

üru

ng

), fu

nd

am

en

tad

o e

n

un

a c

on

cep

ció

n é

tica

qu

e tra

ta d

e a

rmo

niz

ar

los

de

rech

os

de

l mili

tar

com

o c

iud

ad

an

o li

bre

o “

ciu

da

da

no

d

e u

nifo

rme

” (S

taa

tsb

ürg

er

in U

nifo

rm)

con

los

de

be

res

pa

ra c

on

el s

erv

icio

qu

e h

a d

e p

rest

ar.

Así

, se

en

tien

de

qu

e s

u s

erv

icio

co

mo

mili

tare

s in

clu

ye

arr

iesg

ar

su v

ida

e in

teg

rid

ad

pe

rso

na

l, p

ero

al m

ism

o

tiem

po

tie

ne

n q

ue

po

de

r h

ace

r u

so d

e s

us

de

rech

os

y lo

s E

sta

do

s se

los

ha

n d

e g

ara

ntiz

ar, s

in d

iscr

imin

aci

ón

a

lgu

na

incl

uso

cu

an

do

de

sarr

olla

n u

na

dis

cap

aci

da

d

com

o c

on

secu

en

cia

de

l act

o te

rro

rist

a20.

De

sde

est

e e

nfo

qu

e y

su

ste

ntá

nd

ose

en

las

dim

en

sio

ne

s h

um

an

a y

mili

tar

de

se

gu

rid

ad

, se

ela

bo

ra

el p

rim

er

inst

rum

en

to m

ulti

late

ral p

ara

re

gu

lar

las

Fu

erz

as

Arm

ad

as:

el C

ód

igo

de

Co

nd

uct

a d

e la

OS

CE

so

bre

asp

ect

os

Po

lític

o-M

ilita

res

de

Se

gu

rid

ad

21. E

n é

l

se d

elim

ita c

lara

me

nte

la r

esp

on

sab

ilid

ad

de

los

Est

ad

os

de

ap

lica

r la

s d

isp

osi

cio

ne

s d

el C

ód

igo

(p

árr

.38

), s

ino

ta

mb

ién

la o

blig

aci

ón

qu

e le

s co

mp

ete

de

ve

lar

po

r q

ue

e

l pe

rso

na

l mili

tar

pu

ed

a d

isfr

uta

r y

eje

rce

r su

s d

ere

cho

s h

um

an

os

y lib

ert

ad

es

fun

da

me

nta

les

igu

al q

ue

los

de

s ci

ud

ad

an

os,

se

a c

ua

l se

a s

u c

on

dic

ión

(p

árr

..3

2).

P

or

ello

ha

n d

e fo

me

nta

r la

inte

gra

ció

n d

e s

us

Fu

erz

as

Arm

ad

as

en

la s

oci

ed

ad

civ

il co

mo

un

a im

po

rta

nte

e

xpre

sió

n d

e d

em

ocr

aci

a (

rr..2

0)

y e

sta

ble

cer

pro

ced

imie

nto

s ju

ríd

ico

s y

ad

min

istr

ativ

os

ap

rop

iad

os

pa

ra p

rote

ge

r ta

les

de

rech

os

(pá

rr.3

3),

pro

ced

imie

nto

s q

ue

ha

brá

n d

e e

sta

r p

revi

am

en

te r

eco

gid

os,

jun

to c

on

su

s d

eb

ere

s, e

n la

s le

yes

y d

ocu

me

nto

s co

rre

spo

nd

ien

tes

seg

ún

su

ord

en

am

ien

to in

tern

o (

rr..

28

).

Ad

op

tan

do

est

e m

od

elo

de

l “ci

ud

ad

an

o d

e u

nifo

rme

” e

in

spirá

nd

ose

en

el p

reci

tad

o C

ód

igo

de

Co

nd

uct

a, la

O

SC

E p

ub

licó

en

20

08

el M

an

ua

l so

bre

De

rech

os

Hu

ma

no

s y

Lib

ert

ad

es F

un

da

me

nta

les s

ob

re e

l P

ers

on

al

de

la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s22, e

l cu

al e

xpre

sam

en

te s

ala

q

ue

«la

pie

dra

an

gu

lar

de

to

do

s lo

s tr

ata

do

s in

tern

aci

on

ale

s d

e d

ere

cho

s h

um

an

os

a lo

s q

ue

est

án

o

blig

ad

os

los

Est

ad

os

de

la O

SC

se

en

cue

ntr

a e

n e

l re

con

oci

mie

nto

igu

alit

ario

y r

esp

eto

de

ta

les

de

rech

os

y lib

ert

ad

es

ina

lien

ab

les,

sin

imp

ort

ar

su s

itua

ció

n o

p

osi

ció

n e

n la

so

cie

da

d.

14

Page 15: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

Así

, d

esd

e e

l en

foq

ue

de

l ciu

da

da

no

de

un

iform

e,

ext

en

did

o e

n la

prá

ctic

a in

tern

aci

on

al y

de

nu

me

roso

s E

sta

do

s, lo

s m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s n

o

pu

ed

en

se

r d

esp

oja

do

s d

e s

us

de

rech

os

sico

s p

or

razó

n d

e s

u c

on

dic

ión

, y

en

tre

su

s co

nd

icio

ne

s se

pu

ed

e

en

con

tra

r e

l te

ne

r u

na

dis

cap

aci

da

d. E

n e

se s

en

tido

la

Asa

mb

lea

Pa

rla

me

nta

ria

de

l Co

nse

jo d

e E

uro

pa

pu

so d

e

relie

ve la

imp

ort

an

cia

de

pro

teg

er

los

de

rech

os

hu

ma

no

s d

e lo

s m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s, e

n e

l co

nte

xto

d

e u

na

po

lític

a d

e to

ma

de

co

nci

en

cia

de

los

mis

mo

s e

ntr

e lo

s p

rop

ios

mili

tare

s, d

esd

e la

asu

nci

ón

de

l co

nce

pto

de

ciu

da

da

no

s d

e u

nifo

rme

y s

ob

re la

ba

se d

el

Co

nve

nio

Eu

rop

eo

pa

ra la

Pro

tecc

ión

de

De

rech

os

Hu

ma

no

s y

Lib

ert

ad

es

Fu

nd

am

en

tale

s, la

jurisp

rud

en

cia

d

el T

rib

un

al E

uro

pe

o d

e D

ere

cho

s H

um

an

os,

las

reco

me

nd

aci

on

es

an

terio

res

de

l Co

mité

de

Min

istr

os,

las

reco

me

nd

aci

on

es

de

la A

sam

ble

a P

arla

me

nta

ria

y la

s d

el C

om

isa

rio

pa

ra lo

s D

ere

cho

s H

um

an

os

de

l Co

nse

jo

de

Eu

rop

a. S

i bie

n e

s ci

ert

o q

ue

los

de

rech

os

civi

les

y p

olít

ico

s d

el C

on

ven

io p

ue

de

n s

er

rest

rin

gid

os

po

r lo

s e

sta

do

s b

ajo

cie

rta

s co

nd

icio

ne

s; ta

les

limita

cio

ne

s n

o

pu

ed

en

se

r d

iscr

eci

on

ale

s y

de

be

n n

o s

olo

est

ar

leg

alm

en

te p

revi

sta

s, s

ino

ta

mb

ién

:

- Te

ne

r u

na

fin

alid

ad

leg

ítim

a;

- S

er

est

rict

am

en

te ju

stifi

cad

as

po

r la

s n

ece

sid

ad

es

y e

spe

cific

ida

de

s d

e la

vid

a m

ilita

r, la

d

isci

plin

a y

la fo

rma

ció

n, y

ser

pro

po

rcio

na

les

al

obje

tivo

pe

rse

gu

ido

;

- N

o a

me

na

zar

o p

on

er

en

pe

ligro

in

just

ifica

da

me

nte

la s

alu

d fís

ica

o m

en

tal d

e lo

s m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s;

- R

esp

eta

r lo

s lím

ites

est

ab

leci

do

s p

or

el p

rop

io

Tra

tad

o.

Así

, lo

s m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s d

eb

en

se

r in

form

ad

os

y g

oza

r d

e lo

s d

ere

cho

s ci

vile

s y

po

lític

os

qu

e le

s co

rre

spo

nd

en

co

mo

ciu

da

da

no

s: d

ere

cho

a la

vi

da

(te

nie

nd

o e

n c

ue

nta

los

pe

ligro

s in

he

ren

tes

a la

p

rofe

sió

n m

ilita

r); d

ere

cho

a la

pro

tecc

ión

co

ntr

a la

to

rtu

ra y

tra

tos

o p

en

as

inh

um

an

os

o d

eg

rad

an

tes;

p

roh

ibic

ión

de

la d

iscr

imin

aci

ón

; e

tc. A

ello

s se

ha

n d

e

ad

ir, p

or

el m

ism

o m

otiv

o, lo

s d

ere

cho

s e

con

óm

ico

s,

soci

ale

s y

cultu

rale

s23. P

or

lo ta

nto

, a

los

mili

tare

s q

ue

h

an

ad

qu

irid

o u

na

dis

cap

aci

da

d v

íctim

as,

en

tre

otr

as

am

en

aza

s, d

el t

err

orism

o, su

s fa

mili

as

y la

s fa

mili

as

de

a

qu

ello

s q

ue

ha

n p

erd

ido

la v

ida

po

r e

sta

s ca

usa

s,

pa

rtic

ipa

n d

el e

sta

tuto

jurí

dic

o p

rop

io q

ue

se

ha

ido

co

nso

lida

nd

o p

rog

resi

vam

en

te p

ara

las

víct

ima

s e

n

ge

ne

ral e

n e

l con

text

o in

tern

aci

on

al.

En

co

nse

cue

nci

a, so

n m

uch

os

los

Est

ad

os

qu

e h

an

in

teg

rad

o e

sto

s co

nce

pto

s e

n s

u o

rde

na

mie

nto

inte

rno

a

fin d

e o

fre

cer

un

tra

to a

su

s m

ilita

res

con

dis

cap

aci

da

d

de

sde

un

en

foq

ue

de

de

rech

os

hu

ma

no

s. D

e h

ech

o,

seg

ún

la O

SC

E c

on

ced

er

cie

rto

s d

ere

cho

s so

cia

les

y e

con

óm

ico

s a

l pe

rso

na

l de

las

Fu

erz

as

Arm

ad

as

qu

e

15

Page 16: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

difi

era

n d

e lo

s co

nce

did

os

a o

tro

s e

mp

lea

do

s p

úb

lico

s o

ci

vile

s tie

ne

su

fu

nd

am

en

to e

n e

l he

cho

de

qu

e la

p

rofe

sió

n m

ilita

r e

stá

suje

ta a

rie

sgo

s y

de

ma

nd

as

esp

ecí

fico

s q

ue

tie

ne

n u

n im

pa

cto

en

la s

alu

d y

se

gu

rid

ad

de

los

mili

tare

s.

Po

r lo

ta

nto

, se

est

á h

aci

en

do

re

fere

nci

a a

la n

oci

ón

de

re

pa

raci

ón

po

r e

l ma

yor

rie

sgo

o v

uln

era

ció

n e

fect

iva

de

su

s d

ere

cho

s h

um

an

os

ese

nci

ale

s a

l se

rvic

io d

el

Est

ad

o24. A

de

s, a

seg

ura

nd

o q

ue

los

mili

tare

s d

isfr

ute

n d

e u

na

am

plia

ga

ma

de

de

rech

os

soci

ale

s, s

e

con

trib

uye

a fo

me

nta

r u

na

ima

ge

n p

úb

lica

po

sitiv

a d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s e

n la

so

cie

da

d, co

mo

un

em

ple

ad

or

resp

on

sab

le q

ue

cu

mp

le c

on

su

de

be

r le

ga

l y m

ora

l de

cu

ida

do

pa

ra c

on

su

pe

rso

na

l.

En

Es

pa

ña

, tra

nsf

orm

aci

ón

de

las

Fu

erz

as

Arm

ad

as

op

era

da

en

las

últi

ma

s d

éca

da

s h

a o

fre

cid

o u

n e

jem

plo

d

e e

volu

ció

n y

mo

de

rniz

aci

ón

qu

e, u

nid

os

a la

en

tre

ga

y

pro

fesi

on

alid

ad

de

los

mili

tare

s q

ue

las

inte

gra

n, h

a d

ad

o

com

o r

esu

ltad

o u

n im

po

rta

nte

re

con

oci

mie

nto

in

tern

aci

on

al d

e n

ue

stro

pa

ís e

n e

l ám

bito

glo

ba

l. S

in

em

ba

rgo

, a

las

víct

ima

s d

el t

err

orism

o m

ilita

res

o

mie

mb

ros

de

las

fue

rza

s y

cue

rpo

s d

e s

eg

urid

ad

no

se

le

s p

rop

orc

ion

a u

na

ate

nci

ón

blic

a e

spe

cífic

a

con

form

e a

los

est

án

da

res

inte

rna

cio

na

les.

Su

s in

tere

ses

y n

ece

sid

ad

es

se d

iluye

n e

n s

iste

ma

s g

en

era

les

de

asi

ste

nci

a s

oci

o-s

an

itaria

qu

e n

o e

stá

n

pre

pa

rad

os

pa

ra r

eco

no

cer

y a

ten

de

r su

esp

eci

ficid

ad

, fa

vore

cie

nd

o la

do

ble

vic

timiz

aci

ón

(vic

tim

iza

ció

n

se

cu

nd

aria

). C

om

o v

íctim

as

de

l te

rro

rism

o, le

s so

n

ap

lica

ble

s la

s d

isp

osi

cio

ne

s d

e la

Le

y 2

9/2

011

, p

ero

se

ría

re

com

en

da

ble

pro

vee

r fig

ura

s in

stitu

cio

na

les

esp

ecí

fica

s q

ue

pro

teja

n s

us

de

rech

os

hu

ma

no

s (p

or

eje

mp

lo, u

na

se

cció

n e

spe

cífic

a d

el D

efe

nso

r d

el

Pu

eb

lo),

dis

po

ne

r d

e u

na

ate

nci

ón

so

cio

-sa

nita

ria

e

spe

cífic

a y

pro

scrib

ir la

ap

lica

ció

n g

en

era

liza

da

de

cr

iterio

s re

strict

ivo

s e

n a

spe

cto

s se

nsi

ble

s e

n

con

tra

dic

ció

n c

on

el p

rin

cip

io p

ro h

om

ine

, e

ntr

e o

tra

s cu

est

ion

es.

El d

erec

ho

co

mp

arad

o (

Ca

na

, R

ein

o U

nid

o, E

EU

U,

Ale

ma

nia

, e

tc.)

ofr

ece

n e

jem

plo

s d

e b

ue

na

s p

ráct

ica

s q

ue

se

ría

de

sea

ble

to

ma

r e

n c

on

sid

era

ció

n a

la h

ora

de

re

nd

ir u

n trib

uto

de

ho

no

r y

reco

no

cim

ien

to a

est

e

cole

ctiv

o ta

n fu

ert

em

en

te c

ast

iga

do

po

r e

l te

rro

rism

o d

e

ETA

en

nu

est

ro p

aís

. E

ntr

e e

sta

s p

ráct

ica

s se

de

sta

ca la

e

xist

en

cia

de

un

De

fen

so

r d

el P

ue

blo

es

pe

cíf

ico

, co

mo

en

el c

aso

de

Ca

na

, q

ue

ve

le p

or

el e

fect

ivo

cu

mp

limie

nto

de

su

s d

ere

cho

s.

16

Page 17: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

2. D

ific

ult

ad

es

y b

ue

na

s p

rác

tic

as

en

Es

pa

ña

En

est

e a

pa

rta

do

se

co

nte

mp

lan

alg

un

as

bu

en

as

prá

ctic

as,

en

ten

did

as

com

o e

xpe

rie

nci

as

qu

e h

an

a

rroja

do

re

sulta

do

s p

osi

tivo

s o

de

mo

stra

nd

o s

u e

fica

cia

y

util

ida

d e

n c

ua

nto

a m

eca

nis

mo

s d

e e

limin

aci

ón

o

dis

min

uci

ón

de

los

efe

cto

s n

eg

ativ

os

de

l te

rro

rism

o

sob

re lo

s d

ere

cho

s h

um

an

os.

Igu

alm

en

te, se

de

scrib

en

alg

un

as

de

las

difi

culta

de

s o

b

arr

era

s d

ete

cta

da

s a

est

os

efe

cto

s, ta

nto

en

el e

jerc

icio

d

e e

sos

de

rech

os

com

o e

n la

de

tecc

ión

y tra

nsf

ere

nci

a

de

dic

ha

s b

ue

na

s p

ráct

ica

s.

Sin

án

imo

de

exh

au

stiv

ida

d, se

ha

ag

rup

ad

o la

in

form

aci

ón

en

los

sig

uie

nte

s a

pa

rta

do

s te

tico

s:

-Acc

eso

a la

just

icia

;

-Im

pu

nid

ad

: C

rím

en

es

no

re

sue

ltos

y d

ificu

ltad

es

pa

ra a

cce

de

r a

los

arc

hiv

os

jud

icia

les;

-R

ela

ció

n d

e la

Ad

min

istr

aci

ón

co

n la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o.

2.1

. Ac

ce

so

a la

jus

tic

ia

El e

fect

ivo

acc

eso

a la

just

icia

co

nst

ituye

un

de

rech

o

ese

nci

al p

ara

qu

e la

víc

tima

pu

ed

a e

jerc

itar

sus

de

rech

os

y o

bte

ne

r re

pa

raci

ón

en

el a

mp

lio s

en

tido

de

la

pa

lab

ra.

● N

orm

ati

va

es

pe

cíf

ica

Dif

icu

lta

de

s

No

exi

ste

un

a n

orm

ativ

a e

spe

cífic

a p

ara

la v

íctim

a d

el

terr

orism

o a

niv

el i

nte

rna

cio

na

l.

Ad

em

ás,

pe

se a

qu

e E

spa

ña

ha

su

frid

o la

lacr

a te

rro

rist

a

de

sde

los

os

50

, la

dis

po

sici

ón

de

no

rma

s e

spe

cífic

as

ha

sid

o m

uy

tard

ía. L

a m

ás

rele

van

te a

efe

cto

s d

e

acc

eso

a la

Ju

stic

ia, a

de

s d

e la

me

nci

on

ad

a L

ey

29

/20

11 e

s la

Le

y 4

/20

15

, d

e 2

7 d

e a

bril,

de

l Est

atu

to d

e

la v

íctim

a d

el d

elit

o. S

in e

mb

arg

o, su

exc

esi

va

ge

ne

ralid

ad

imp

lica

qu

e la

s n

ece

sid

ad

es

esp

ecí

fica

s d

e

los

dife

ren

tes

tipo

s d

e v

íctim

as

exc

ed

en

a lo

dis

pu

est

o

en

su

s p

rece

pto

s25.

● A

sis

ten

cia

jurí

dic

a:

Un

re

curs

o fu

nd

am

en

tal p

ara

eje

rce

r e

ste

de

rech

o p

or

pa

rte

de

las

víct

ima

s e

s d

isp

on

er

de

una

ad

ecu

ad

a a

sist

en

cia

jurí

dic

a.

Bu

en

a p

rác

tic

a:

Se

pre

vé e

l re

curs

o a

la a

sist

en

cia

ju

ríd

ica

gra

tuita

(a

rt.4

8 d

e la

Le

y 2

9/2

011

).

Dif

icu

lta

d:

No

se

ga

ran

tiza

la a

de

cua

ció

n d

e d

ich

a

asi

ste

nci

a; ya

qu

e, e

ntr

e o

tra

s im

po

rta

nte

s cu

est

ion

es,

n

o s

e c

ap

aci

ta d

e m

an

era

esp

ecí

fica

a lo

s o

pe

rad

ore

s ju

ríd

ico

s p

ara

tra

tar

con

est

e tip

o d

e v

íctim

as.

17

Page 18: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

● P

roc

es

o ju

dic

ial d

ise

ña

do

pa

ra n

o r

ev

icti

miz

ar

El p

roce

so h

a d

e d

ise

ña

r p

ara

no

re

vict

imiz

ar

a la

p

ers

on

a, lo

cu

al i

mp

lica

, n

ue

vam

en

te, ca

pa

cita

ció

n d

e

los

fun

cio

na

rio

s p

ara

tra

tar

con

un

a v

íctim

a

psi

coló

gic

am

en

te a

fect

ad

a; re

du

cir

o e

limin

ar

trá

mite

s b

uro

crá

tico

s; e

tc.

Bu

en

a p

rác

tic

a:

Est

e p

rin

cip

io s

e r

eco

ge

en

el a

rt.4

9 d

e

la r

efe

rid

a L

ey

29

/20

11 c

om

o “

mín

ima

lesi

vid

ad e

n la

p

art

icip

aci

ón

en

el p

roce

so”.

Dif

icu

lta

d:

No

se

pro

vee

n m

eca

nis

mo

s e

fect

ivo

s p

ara

g

ara

ntiz

arlo

.

● O

bte

nc

ión

de

la in

form

ac

ión

Bu

en

a p

rác

tic

a:

Cre

aci

ón

de

un

a O

ficin

a d

e

Info

rma

ció

n y

Asi

ste

nci

a a

las

Víc

tima

s d

el T

err

orism

o d

e

la A

ud

ien

cia

Na

cio

na

l (a

rt.5

1 L

ey

29

/20

11),

me

dia

nte

la

qu

e s

e h

a d

e g

ara

ntiz

ar

el d

ere

cho

de

ob

ten

ció

n d

e

info

rma

ció

n e

spe

cia

liza

da

(a

rt.5

0 L

ey

29

/20

11).

Dif

icu

lta

d:

Su

bu

en

fu

nci

on

am

ien

to a

ctu

al n

o e

stá

g

ara

ntiz

ad

o e

n e

l tie

mp

o, d

ad

o q

ue

no

exi

ste

n

me

can

ism

os

de

ga

ran

tía

co

mo

es

la e

xig

en

cia

de

fo

rma

ció

n e

spe

cífic

a y

pro

ba

da

ca

lida

d h

um

an

a a

la

ho

ra d

e la

se

lecc

ión

(q

ue

de

be

ría

re

girse

po

r la

s n

orm

as

qu

e r

ige

n lo

s co

ncu

rso

s p

úb

lico

s d

e a

cue

rdo

co

n lo

s p

rin

cip

ios

de

rito

, ca

pa

cid

ad

y e

spe

cia

liza

ció

n),

así

co

mo

un

co

ntr

ol o

mo

nito

reo

co

ntin

ua

do

de

la a

ctu

aci

ón

d

el p

ers

on

al c

on

la e

fect

iva

pa

rtic

ipa

ció

n d

e la

s e

ntid

ad

es

rep

rese

nta

tiva

s d

e la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o

en

to

do

s e

sto

s p

roce

sos

(fo

rma

ció

n, se

lecc

ión

y c

on

tro

l).

● A

ctu

ac

ión

de

las

víc

tim

as

an

te lo

s T

rib

un

ale

s

Inte

rna

cio

na

les

Dif

icu

lta

d:

Lo

s e

nto

rno

s d

e lo

s p

ers

eg

uid

ore

s, d

e lo

s a

sesi

no

s, d

e q

uie

ne

s lo

s a

len

taro

n p

olít

ica

me

nte

, u

tiliz

an

in

ge

nte

s ca

ntid

ad

es

de

din

ero

y d

e r

ecu

rso

s h

um

an

os

en

leg

itim

ar

y b

orr

ar

las

tra

zas

blic

as

de

un

pa

sad

o

infa

me

, lo

qu

e le

s p

erm

ite in

vert

ir ta

mb

ién

en

las

act

ua

cio

ne

s q

ue

est

ime

n o

po

rtu

na

s a

nte

el T

rib

un

ale

s In

tern

aci

on

ale

s26. S

in e

mb

arg

o, e

sta

no

es

la s

itua

ció

n

de

los

cole

ctiv

os

de

víc

tima

s d

el t

err

orism

o, q

ue

no

d

isp

on

en

de

recu

rso

s n

i de

un

mín

imo

ap

oyo

eco

mic

o

a tra

vés

de

su

s e

ntid

ad

es

rep

rese

nta

tiva

s p

ara

est

e fin

e

n c

on

cre

to: fa

cilit

ar

el e

jerc

icio

de

l de

rech

o h

um

an

o d

e

acc

eso

a la

just

icia

.

2.2

. Im

pu

nid

ad

: C

rím

en

es

no

re

su

elt

os

y d

ific

ult

ad

es

p

ara

acce

der

a lo

s ar

chiv

os

jud

icia

les

Íntim

am

en

te r

ela

cio

na

do

co

n lo

an

terio

r e

stá

la

imp

un

ida

d, u

n fe

me

no

qu

e a

fect

a la

de

bid

a p

rote

cció

n

de

la v

ida

, in

tegrid

ad

pe

rso

na

l y e

fect

ivo

acc

eso

a la

ju

stic

ia d

e la

s p

ers

on

as

po

r p

art

e d

el E

sta

do

.

● L

uc

ha

co

ntr

a la

imp

un

ida

d:

Bu

en

a p

rác

tic

a:

En

20

15

se

pu

so e

n m

arc

ha

la F

un

da

ció

n C

en

tro

pa

ra la

M

em

oria

de

las

Víc

tima

s d

el T

err

orism

o (

FC

MV

T)

pre

vist

a e

n la

Le

y 2

9/2

011

, d

e 2

2 d

e s

ep

tiem

bre

, d

e

Re

con

oci

mie

nto

y P

rote

cció

n In

teg

ral d

e la

s V

íctim

as

de

l Te

rro

rism

o.

18

Page 19: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

Dif

icu

lta

de

s:

-Crí

me

ne

s s

in r

es

olv

er:

No

se

dis

po

ne

da

tos

de

un

in

ge

nte

me

ro d

e e

xpe

die

nte

s ju

dic

iale

s re

lativ

os

a

ate

nta

do

s p

erp

etr

ad

os

po

r la

ba

nd

a te

rro

rist

a E

TA

(ase

sin

ato

s co

nsu

ma

do

s, a

sesi

na

tos

fru

stra

do

s,

secu

est

ros,

de

ten

cio

ne

s ile

ga

les,

ext

ors

ion

es,

a

me

na

zas,

etc

.) q

ue

no

se

inve

stig

aro

n o

no

re

solv

iero

n

jud

icia

lme

nte

, cu

an

do

ha

bía

pru

eb

as,

ind

icio

s y,

en

o

casi

on

es,

ha

sta

co

nfe

sio

ne

s fir

ma

da

s q

ue

hu

bie

ran

fa

cilit

ad

o s

u r

eso

luci

ón

y, p

ese

a e

llo, n

o fu

ero

n

con

sid

era

da

s o

te

nid

as

en

cu

en

ta. M

uch

as

de

est

as

cau

sas,

si n

o s

e m

an

tien

en

viv

as

po

r e

l esf

ue

rzo

ím

pro

bo

de

alg

un

os

fam

ilia

res,

se

ha

n a

rch

iva

do

o, e

n e

l p

eo

r d

e lo

s ca

sos,

exp

urg

ad

o, b

ajo

el p

ara

gu

as

de

un

a

imp

un

ida

d in

asu

mib

le e

n e

l co

nte

xto

de

un

Est

ad

o

de

mo

crá

tico

y d

e d

ere

cho

.

Po

r lo

an

terio

r, n

o h

ay

da

tos

ni c

ifra

s o

ficia

les

ni

de

finiti

vas

en

to

rno

a lo

s a

ten

tad

os

pe

rpe

tra

do

s p

or

ETA

y

n m

en

os

de

aq

ue

llos

cuyo

re

sulta

do

no

pro

dujo

la

mu

ert

e d

e la

víc

tima

en

el a

cto

, a

un

qu

e ta

l de

sen

lace

se

p

rod

uje

ra d

esp

s a

co

nse

cue

nci

a d

e la

s h

erid

as

o le

a

bo

cara

a u

na

vid

a c

on

lesi

on

es

irre

vers

ible

s.

Pe

se a

ello

, e

sta

re

alid

ad

no

co

nst

ituye

s q

ue

la

pu

nta

de

l ice

be

rg, d

e o

tra

, si

ca

be

, a

ún

s g

rave

e

ign

ora

da

: g

est

ion

es

inco

mp

ren

sib

les

de

los

exp

ed

ien

tes,

n

eg

lige

nci

as

flag

ran

tes,

olv

ido

s in

ace

pta

ble

s,

au

tom

atis

mo

s, h

áb

itos

bu

rocr

átic

os

inh

um

an

os

y, e

ntr

e

mu

cho

s o

tro

s a

spe

cto

s, e

n d

efin

itiva

mu

y p

oca

o n

ula

co

nsi

de

raci

ón

ha

cia

las

pe

rso

na

s a

las

qu

e s

e le

ha

arr

eb

ata

do

su

vid

a, in

teg

rid

ad

fís

ica

o m

en

tal y

su

lib

ert

ad

. E

l alc

an

ce

y c

on

se

cu

en

cia

s d

e e

sto

s a

cto

s u

o

mis

ion

es a

ún

no

se

han

med

ido

y s

u a

bo

rdaj

e, q

ue

se

de

be

ría

ha

be

r c

on

ve

rtid

o e

n u

na

pri

ori

da

d

na

cio

na

l, p

erm

an

ec

e t

od

av

ía h

oy

sile

nc

iad

o e

n

de

trim

en

to d

e la

ve

rda

d y

la ju

sti

cia

, im

po

sib

ilita

nd

o

ab

so

luta

me

nte

to

do

inte

nto

se

rio

de

re

pa

rac

ión

27.

A m

od

o d

e e

jem

plo

, e

ntr

e lo

s m

uch

os

qu

e s

e p

od

ría

n

tra

er

al p

rese

nte

info

rme

, se

en

cue

ntr

a e

l ca

so d

e

Vic

en

te I

rust

a A

ltam

ira

, u

n jo

ven

de

26

os

al q

ue

ETA

a

sesi

en

Ib

arr

uri (

Viz

caya

) e

l 7 d

e fe

bre

ro d

e 1

97

9 y

q

ue

ta

n s

olo

un m

es

de

spu

és

fue

arc

hiv

ad

o p

or

el

Juzg

ad

o d

e In

stru

cció

n n

úm

ero

1 d

e G

ue

rnic

a (

au

nq

ue

p

or

ley

la c

om

pe

ten

cia

era

de

la A

ud

ien

cia

Na

cio

na

l). E

s d

eci

r, e

l Ju

zga

do

dic

tó e

l so

bre

seim

ien

to p

rovi

sio

na

l un

m

es

de

spu

és

de

l ase

sin

ato

sin

ad

vert

ir a

la A

ud

ien

cia

N

aci

on

al.

La

inve

stig

aci

ón

no

se

re

act

ivó

jam

ás

y,

lam

en

tab

lem

en

te, co

mo

se

ha

ind

ica

do

, e

ste

ca

so

con

stitu

ye ta

n s

olo

un

o d

e lo

s ta

nto

s q

ue

se

fu

ero

n

rep

rod

uci

en

do

en

los

os

inm

ed

iata

me

nte

po

ste

rio

res

a

la a

mn

istía

de

19

77

y h

ast

a b

ien

en

tra

da

la d

éca

da

de

lo

s 9

0, lle

ga

nd

o in

clu

so a

to

car

la p

ue

rta

de

l sig

lo X

XI2

8.

s a

llá a

ún

de

los

pre

oc

up

an

tes

da

tos

in

co

rpo

rad

os

en

la r

efe

rid

a in

ve

sti

ga

ció

n, e

stá

n lo

s

qu

e se

po

drí

an d

eno

min

ar lo

s “o

lvid

ad

os d

e lo

s

olv

idad

os

”, a

qu

ello

s q

ue

po

r u

na

u o

tra

ra

zón

ni t

an

s

iqu

iera

lle

ga

ron

a c

on

tab

iliza

rse

po

r tr

ata

rse

de

a

se

sin

ato

s f

rus

tra

do

s q

ue

“s

olo

” p

rod

uje

ron

gra

ve

s

19

Page 20: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

les

ion

es

o d

isc

ap

ac

ida

de

s, a

qu

ello

s c

uy

as

mu

ert

es

c

om

o c

on

se

cu

en

cia

de

l ac

to n

o s

e p

rod

uje

ron

en

el

mo

me

nto

de

l mis

mo

sin

o p

os

teri

orm

en

te, l

os

qu

e n

o

fig

ura

n e

n n

ing

ún

sit

io p

orq

ue

fu

ero

n e

xp

urg

ad

os

, lo

s q

ue

na

die

sa

be

nd

e e

stá

n, e

tc.

-Ba

rre

ras

pa

ra a

cc

ed

er

a lo

s a

rch

ivo

s ju

dic

iale

s:

La

falta

de

pro

toco

los

qu

e fa

cilit

en

y g

ara

ntic

en

el a

cce

so a

lo

s a

rch

ivo

s p

or

pa

rte

de

las

víct

ima

s o

su

s e

ntid

ad

es

rep

rese

nta

tiva

s, la

exc

esi

va b

uro

cra

tiza

ció

n, lo

s e

xpu

rgo

s m

asi

vos

y lo

s e

xtra

vío

s d

e e

xpe

die

nte

s, e

ntr

e

otr

as

gra

ves

cue

stio

ne

s, im

pid

en

ob

ten

er

info

rma

ció

n

sufic

ien

te, ve

rific

ad

a y

ord

en

ad

a s

ob

re e

l an

tes

y e

l d

esp

s d

e c

ad

a a

ten

tad

o te

rro

rist

a, a

lgo

qu

e tie

ne

un

fu

ert

e im

pa

cto

no

so

lo s

ob

re lo

s d

ere

cho

s a

la v

erd

ad

y

a la

just

icia

de

la v

íctim

a d

el t

err

orism

o, si

no

ta

mb

ién

so

bre

la m

em

oria

his

tórica

esp

ola

29.

-Ob

stá

cu

los

en

ma

teri

a d

e c

ola

bo

rac

ión

in

tern

ac

ion

al:

so

licit

ud

es

de

ex

tra

dic

ión

/re

sp

ue

sta

a

las

so

licit

ud

es

(in

cid

en

cia

de

l “re

lato

” y

de

la

pe

rce

pc

ión

inte

rna

cio

na

l)

Do

s d

e lo

s p

ilare

s so

bre

los

qu

e s

e a

sie

nta

la

coo

pe

raci

ón

jurí

dic

a e

n m

ate

ria

pe

na

l en

tre

los

est

ad

os

eu

rop

eo

s so

n, e

n e

l co

nte

xto

de

l Co

nse

jo d

e E

uro

pa

, e

l C

on

ven

io E

uro

pe

o d

e E

xtra

dic

ión

de

19

57

y C

on

ven

io

Eu

rop

eo

de

Asi

ste

nci

a J

ud

icia

l en

Ma

teria

Pe

na

l de

1

95

9. A

est

o s

e le

ad

en

tre

s p

roto

colo

s a

dic

ion

ale

s p

ost

erio

res

y, e

n e

l ca

so c

on

cre

to d

e E

spa

ña

, la

su

scrip

ció

n d

e m

últi

ple

s tr

ata

do

s b

ilate

rale

s d

e

ext

rad

ició

n (

alg

un

os

de

los

cua

les

son

ta

mb

ién

tra

tad

os

de

asi

ste

nci

a ju

dic

ial m

utu

a e

n m

ate

ria

pe

na

l).

Pa

rale

lam

en

te,

en

el á

mb

ito d

e la

Un

ión

Eu

rop

ea

, se

fu

e

de

sarr

olla

nd

o la

Ord

en

eu

rop

ea

de

de

ten

ció

n c

om

o

inst

rum

en

to s

ust

en

tad

o s

ob

re e

l prin

cip

io d

e

reco

no

cim

ien

to m

utu

o, co

n e

l fin

de

su

stitu

ir lo

s p

roce

dim

ien

tos

de

ext

rad

ició

n e

ntr

e lo

s e

sta

do

s m

iem

bro

s30.

Pe

se a

lo a

nte

rio

r, B

élg

ica

ne

la e

xtra

dic

ión

de

eta

rra

d

ete

nid

a e

n G

an

te, M

arí

a N

ativ

ida

d J

áu

reg

ui E

spin

a, p

or

ten

er

"du

da

s" d

e q

ue

Esp

a r

esp

ete

los

de

rech

os

hu

ma

no

s; p

or

lo q

ue

tra

s e

l trá

mite

co

rre

spo

nd

ien

te, fu

e

pu

est

a e

n li

be

rta

d d

e m

an

era

"in

me

dia

ta”3

1. E

sta

no

ticia

m

ue

stra

el t

rab

ajo

am

plio

y c

on

tinu

ad

o q

ue

se

efe

ctú

a

de

sde

el e

nto

rno

eta

rra

y s

us

sim

pa

tiza

nte

s p

ara

in

sta

ura

r a

niv

el i

nte

rna

cio

na

l un

re

lato

fa

vora

ble

a s

us

pre

ten

sio

ne

s.

2.3

. Re

lac

ión

en

tre

la A

dm

inis

tra

ció

n c

on

las

v

ícti

ma

s d

el t

err

ori

sm

o

En

Esp

a, se

n e

l pre

ám

bu

lo d

e la

Le

y 2

9/2

011

, la

re

fere

nci

a é

tica d

e la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o p

ara

n

ue

stro

sis

tem

a d

em

ocr

átic

o e

n la

de

fen

sa d

e la

lib

ert

ad

y

de

l Est

ad

o d

e D

ere

cho

fre

nte

a la

am

en

aza

te

rro

rist

a,

ge

ne

ra u

na

ob

liga

ció

n p

or

pa

rte

de

los

po

de

res

blic

os

de

ga

ran

tiza

r u

n tra

to r

esp

etu

oso

co

n s

us

de

rech

os

y q

ue

ase

gu

re la

tu

tela

efe

ctiv

a d

e s

u d

ign

ida

d. L

a L

ey

ha

ce r

efe

ren

cia

a u

n e

spe

cia

l re

con

oci

mie

nto

a lo

s 2

0

Page 21: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s C

ue

rpo

s y

Fu

erz

as

de

Se

gu

rid

ad

de

l Est

ad

o y

a la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s d

e E

spa

ña

po

r la

efic

aci

a s

iem

pre

d

em

ost

rad

a e

n la

luch

a c

on

tra

la a

me

na

za te

rro

rist

a y

p

orq

ue

, la

me

nta

ble

me

nte

, so

n la

s q

ue

ha

n a

po

rta

do

el

ma

yor

me

ro d

e v

íctim

as

mo

rta

les

y d

e h

erid

os

tan

to

en

los

ata

qu

es

terr

orist

as

com

etid

os

en

te

rrito

rio

n

aci

on

al c

om

o e

n lo

s p

erp

etr

ad

os

po

r e

l te

rro

rism

o

inte

rna

cio

na

l. E

sto

imp

lica

esp

eci

alm

en

te a

las

Ad

min

istr

aci

on

es

blic

as

de

las

qu

e ta

les

cue

rpo

s d

ep

en

de

n y

qu

e e

jerc

en

co

mp

ete

nci

as

sob

re m

ate

ria

s e

spe

cífic

as

resp

ect

o d

e q

uie

ne

s fa

lleci

ero

n, q

uie

ne

s su

frie

ron

lesi

on

es

en

su

inte

grid

ad

fís

ica

y m

en

tal,

las

fam

ilia

s d

e to

do

s e

llos,

etc

.

● Im

plic

ac

ión

de

las

dif

ere

nte

s A

dm

inis

tra

cio

ne

s y

tr

ato

hu

ma

no

El t

err

orism

o h

a s

ido

ca

usa

y d

ese

nca

de

na

nte

de

m

últi

ple

s d

isca

pa

cid

ad

es

(fís

ica

s y

psí

qu

ica

s) e

ntr

e la

s ví

ctim

as

dire

cta

s e

ind

ire

cta

s. P

or

lo t

an

to, l

a a

ten

ció

n

a la

s v

ícti

ma

s, a

de

s d

e s

us

ten

tars

e e

n s

u

no

rma

tiv

a e

sp

ec

ífic

a, h

a d

e e

fec

tua

rse

de

sd

e u

n

en

foq

ue

de

de

rec

ho

s h

um

an

os

qu

e t

en

ga

en

cu

en

ta

su

sin

gu

lari

da

d c

om

o p

ers

on

as

y a

tie

nd

a a

su

s

cir

cu

ns

tan

cia

s c

on

cre

tas

. E

l tra

to h

um

an

o e

n e

ste

p

roce

so e

s fu

nd

am

en

tal y

co

nst

ituye

un

a d

e la

s re

cla

ma

cio

ne

s m

ás

imp

ort

an

tes

po

r p

art

e d

e e

ste

co

lect

ivo

.

Dif

icu

lta

de

s:

-Au

se

nc

ia d

e d

ato

s:

El p

rob

lem

a d

e la

au

sen

cia

de

d

ato

s q

ue

afe

cta

al á

mb

ito ju

dic

ial e

s p

len

am

en

te

tra

sla

da

ble

al á

mb

ito a

dm

inis

tra

tivo

, a

fect

an

do

, e

ntr

e

otr

os

a im

po

rta

nte

s a

spe

cto

s, a

l dis

o e

im

ple

me

nta

ció

n d

e lo

s p

rog

ram

as

de

ate

nci

ón

. L

a

au

sen

cia

de

un

os

da

tos

est

ad

ístic

os

com

ple

tos

y rig

uro

sos

acr

eci

en

ta la

do

ble

vic

timiz

aci

ón

e im

pid

e

con

oce

r e

n té

rmin

os

po

rce

ntu

ale

s la

s n

ece

sid

ad

es

rea

les

de

las

víct

ima

s, e

l éxi

to o

no

de

las

act

ivid

ad

es

lleva

da

s a

ca

bo

, la

na

tura

leza

de

los

crite

rio

s se

gu

ido

s e

n la

s d

ive

rsa

s re

solu

cio

ne

s, e

tc. E

n d

efin

itiva

, la

a

use

nci

a d

e d

ato

s so

bre

el n

úm

ero

exa

cto

de

víc

tima

s d

el t

err

orism

o y

el e

sta

do

en

qu

e s

e e

ncu

en

tra

n, d

ificu

lta

e, in

clu

so, im

pid

e h

ace

r re

alid

ad

la p

rete

nsi

ón

de

re

pa

raci

ón

inte

gra

l de

sde

un

en

foq

ue

de

de

rech

os

hu

ma

no

s.

-Pla

zos

re

str

icti

vo

s:

La

Dis

po

sici

ón

tra

nsi

toria

se

gu

nd

a

de

l R

ea

l De

cre

to 6

71

/20

13

, d

e 6

de

se

ptie

mb

re, p

or

el

qu

e s

e a

pru

eb

a e

l Re

gla

me

nto

de

la L

ey

29

/20

11, d

e 2

2

de

se

ptie

mb

re, d

e R

eco

no

cim

ien

to y

Pro

tecc

ión

In

teg

ral

a la

s V

íctim

as

de

l Te

rro

rism

o, e

sta

ble

ce e

l pla

zo d

e u

n

o p

ara

so

licita

r re

sarc

imie

nto

s p

or

da

ño

s d

eriva

do

s d

e

acc

ion

es

terr

orist

as

qu

e h

ub

iera

n te

nid

o lu

ga

r d

esd

e e

l 1

de

en

ero

de

19

60

. P

or

lo ta

nto

, se

cie

rre

la p

ue

rta

a

pe

rso

na

s q

ue

, p

or

de

sco

no

cim

ien

to d

e s

us

de

rech

os

o

po

r e

nco

ntr

ars

e g

rave

me

nte

afe

cta

da

s p

or

los

efe

cto

s d

el a

ten

tad

o y

de

la d

ob

le v

ictim

iza

ció

n, n

o h

aya

n

po

did

o e

fect

ua

r la

s co

rre

spo

nd

ien

tes

solic

itud

es

en

tie

mp

o y

fo

rma

.

-Fa

lta

de

ca

pa

cit

ac

ión

de

l pe

rso

na

l de

la

ad

min

istr

ac

ión

y t

rato

hu

ma

no

.

2

1

Page 22: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

3. R

ec

om

en

da

cio

ne

s a

niv

el n

ac

ion

al e

inte

rna

cio

na

l

● R

ec

om

en

da

cio

ne

s p

ara

mej

ora

r la

ga

ran

tía

de

los

d

ere

ch

os

hu

ma

no

s e

n e

l ám

bit

o ju

dic

ial

1-R

ec

op

ilac

ión

y a

lisis

de

los

da

tos

ob

ten

ido

s d

e

los

ex

pe

die

nte

s g

es

tio

na

do

s p

or

la D

ire

cc

ión

G

en

era

l de

Ap

oy

o a

Víc

tim

as

de

l Te

rro

ris

mo

(c

oo

rdin

án

do

se c

on

las

Ad

min

istr

aci

on

es

qu

e p

ud

iera

n

con

tar

con

info

rma

ció

n a

l re

spe

cto

):

-Id

en

tific

aci

ón

de

sde

un

a p

ers

pe

ctiv

a d

e g

én

ero

y

cóm

pu

to r

ea

l de

to

da

s la

s ví

ctim

as,

fa

lleci

da

s,

lesi

on

ad

as,

am

en

aza

da

s y

sus

fam

ilia

res.

-Re

cop

ilaci

ón

y a

lisis

, e

ntr

e o

tro

s, d

el n

úm

ero

d

e s

olic

itud

es

efe

ctu

ad

as,

na

tura

leza

de

las

mis

ma

s, r

eso

luci

on

es

exp

resa

s o

pre

sun

tas,

así

co

mo

to

da

act

ua

ció

n q

ue

pe

rmita

co

mp

rob

ar

la

resp

ue

sta

ad

min

istr

ativ

a d

ad

a e

n to

do

s y

cad

a u

no

d

e lo

s ca

sos.

2-

Se

lec

ció

n y

co

ntr

ol d

e la

ac

tua

ció

n a

dm

inis

tra

tiv

a

me

dia

nte

me

ca

nis

mo

s d

e s

eg

uim

ien

to y

ev

alu

ac

ión

c

on

tin

ua

do

s q

ue

cu

en

ten

co

n la

pa

rtic

ipa

ció

n d

e la

s

en

tid

ad

es

re

pre

se

nta

tiv

as

de

las

víc

tim

as

de

l te

rro

ris

mo

.

3. F

orm

ac

ión

es

pe

cia

liza

da

pa

ra ó

rga

no

s c

on

c

om

pe

ten

cia

s e

n a

ten

ció

n a

las

víc

tim

as

de

l te

rro

ris

mo

y p

rom

oc

ión

de

la f

orm

ac

ión

de

to

do

s lo

s

op

era

do

res

jurí

dic

os

, co

nta

nd

o c

on

la p

art

icip

ac

ión

de

las

en

tid

ad

es

re

pre

se

nta

tiv

as

de

las

víc

tim

as

de

l te

rro

ris

mo

.

4-

Ela

bo

rac

ión

de

un

Pro

toc

olo

de

ac

tua

ció

n p

ara

p

rom

ov

er

el e

fec

tiv

o a

cc

es

o a

la ju

sti

cia

de

las

v

ícti

ma

s d

el t

err

ori

sm

o, si

gu

ien

do

los

crite

rio

s d

e la

s co

nve

nci

on

es

inte

rna

cio

na

les

pro

tect

ora

s d

e

po

bla

cio

ne

s vu

lne

rab

les

y lo

s p

ará

me

tro

s e

sta

ble

cid

os

en

las

Re

gla

s d

e B

rasi

lia. E

sto

imp

lica

el d

esa

rro

llo d

e la

fig

ura

de

l ag

en

te f

ac

ilit

ad

or

com

o m

ed

ida

de

ap

oyo

en

e

l eje

rcic

io d

el d

ere

cho

de

acc

eso

a la

just

icia

y

me

can

ism

o d

e e

limin

aci

ón

de

las

ba

rre

ras

de

acu

erd

o

con

el p

árr

afo

65

de

dic

ha

s R

eg

las3

2.

5-

No

rma

tiv

a e

sp

ec

ial:

Ela

bo

rac

ión

un

Es

tatu

to

es

pe

cíf

ico

pa

ra la

s v

ícti

ma

s d

el t

err

ori

sm

o

Tra

s e

l co

rre

spo

nd

ien

te e

stu

dio

de

la s

itua

ció

n e

n lo

s té

rmin

os

exp

ue

sto

s, s

erí

a c

on

ven

ien

te e

lab

ora

r u

n

Est

atu

to p

rop

io q

ue

se

ad

ecú

e a

su

esp

eci

ficid

ad

en

un

co

nte

xto

co

mo

Esp

a e

n e

l qu

e la

act

ivid

ad

te

rro

rist

a

ha

sid

o ta

n in

ten

sa y

pro

lon

ga

da

en

el t

iem

po

, lo

qu

e h

a

deja

do

un

en

orm

e v

olu

me

n d

e v

íctim

as

qu

e a

rra

stra

n

secu

ela

s cu

yo a

lca

nce

n n

o s

e h

a m

ed

ido

co

n e

l pa

so

de

los

os.

6-

Cre

ac

ión

de

un

Ob

se

rva

tori

o d

e V

ícti

ma

s d

el

Terr

ori

sm

o e

n e

l se

no

de

l Co

ns

ejo

Ge

ne

ral d

el P

od

er

Ju

dic

ial q

ue

, en

tre

otr

as

co

mp

ete

nc

ias

, ela

bo

re

info

rme

s a

nu

ale

s e

sp

ec

ífic

os

so

bre

es

ta m

ate

ria

.

22

Page 23: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s 7

- R

ea

liza

ció

n d

e la

pre

vis

ión

pre

su

pu

es

tari

a p

ara

p

rom

ov

er

la f

ina

nc

iac

ión

de

pro

ye

cto

s q

ue

te

ng

an

p

or

ob

jeto

la g

ara

ntí

a y

efe

cti

vid

ad

de

l de

rec

ho

de

a

cc

es

o a

la ju

sti

cia

de

las

víct

ima

s d

el t

err

orism

o.

8-

Ofi

cin

a d

e In

form

ac

ión

y A

sis

ten

cia

a la

s V

ícti

ma

s

del

Ter

rori

smo

de

la A

ud

ien

cia

Nac

ion

al

- S

e p

reci

sa q

ue

est

a O

ficin

a s

ea

ind

ep

en

die

nte

de

l G

ob

iern

o/M

inis

terio

co

rre

spo

nd

ien

te e

n c

ad

a m

om

en

to.

- D

esa

rro

llo d

e la

s fu

nci

on

es

de

la O

ficin

a, d

e m

od

o q

ue

se

pu

ed

an

ob

ten

er

da

tos

est

ad

ístic

os,

acc

ed

er

dire

cta

me

nte

a la

info

rma

ció

n p

en

iten

cia

ria

y a

l p

roce

dim

ien

to, e

tc. P

ara

ello

es

pre

ciso

do

tar

a e

ste

o

rga

nis

mo

de

me

dio

s (h

um

an

os

y m

ate

ria

les)

pa

ra e

vita

r la

s d

ificu

ltad

es

de

scrita

s e

n e

l cu

erp

o d

e e

ste

info

rme

.

- C

rea

ció

n d

e u

n e

qu

ipo

mu

ltid

isci

plin

ar

(ju

rist

as,

a

rch

ive

ros,

his

toria

do

res,

cnic

os

info

rmá

tico

s, e

tc.)

, fu

nci

on

an

do

bajo

un

os

pa

rám

etr

os

sim

ilare

s a

los

de

las

de

las

com

isio

ne

s d

e la

ve

rda

d, p

ero

aju

sta

do

al

esp

ecí

fico

co

nte

xto

esp

ol.

De

est

e m

od

o, e

ntr

e o

tro

s a

spe

cto

s im

po

rta

nte

s, s

e p

od

ría

cre

ar

un

a b

ase

de

da

tos

pa

ra a

lma

cen

ar, o

rga

niz

ar

y a

na

liza

r la

info

rma

ció

n

ob

ten

ida

. S

olo

de

est

e m

od

o y

do

tan

do

a la

co

mis

ión

de

lo

s m

ed

ios

op

ort

un

os

y su

ficie

nte

s p

ara

ello

, se

po

drí

a

efe

ctu

ar

un

a e

stim

aci

ón

pre

cisa

de

l nú

me

ro d

e v

íctim

as,

a

sí c

om

o e

stu

dio

s e

inve

stig

aci

on

es

qu

e a

na

lice

n e

l im

pa

cto

de

lo o

curr

ido

de

sde

un

en

foq

ue

de

de

rech

os

hu

ma

no

s, a

cerc

án

do

se a

las

víct

ima

s y

favo

reci

en

do

u

na

co

nci

en

cia

na

cio

na

l ace

rca

de

l pa

sad

o. A

de

s, a

p

art

ir d

e la

s re

com

en

da

cio

ne

s in

corp

ora

da

s e

n lo

s

info

rme

s d

e la

co

mis

ión

, se

po

drí

an

ab

ord

ar

con

ci

ert

aso

lve

nci

a la

s re

form

as

op

ort

un

as

a n

ive

l le

gis

lativ

o,

el d

ise

ño

e im

ple

me

nta

ció

n d

e p

rog

ram

as

de

re

pa

raci

ón

p

ara

las

víct

ima

s, la

co

ncl

usi

ón

de

lo in

con

clu

so, e

tc.

- C

on

figu

raci

ón

de

un

cu

erp

o d

e a

ge

nte

s fa

cilit

ad

ore

s q

ue

, e

n la

lín

ea d

e lo

exp

ue

sto

, se

co

nst

ituya

n e

n

refe

ren

cia

pe

rso

na

liza

da

e in

div

idu

aliz

ad

a d

e la

víc

tima

e

n e

l co

nte

xto

de

l pro

ceso

, p

ara

lo c

ua

l re

cib

irá

n

form

aci

ón

esp

eci

aliz

ad

a. A

tra

vés

de

est

e m

eca

nis

mo

se

d

esa

rro

llarí

a la

fu

nci

ón

de

aco

mp

am

ien

to p

ers

on

al d

el

fun

cio

na

rio

de

la O

ficin

a a

la v

íctim

a d

el t

err

orism

o.

- S

e s

ug

iere

ta

mb

ién

ext

en

de

r e

l mo

de

lo d

e a

ten

ció

n d

e

est

a O

ficin

a, b

asa

do

en

la h

um

an

ida

d d

el t

rato

, a

l co

nju

nto

de

las

ad

min

istr

aci

on

es

blic

as

a tra

vés

de

la

sele

cció

n y

cu

alif

ica

ció

n d

e s

u p

ers

on

al,

con

form

e a

las

pro

pu

est

as

efe

ctu

ad

as

en

est

e in

form

e; si

n p

erju

icio

de

lo

s p

erio

do

s d

e fo

rma

ció

n q

ue

ha

brá

de

pa

sar

el

pe

rso

na

l qu

e a

tien

da

a e

ste

co

lect

ivo

.

9-

Es

tab

lec

imie

nto

de

me

ca

nis

mo

s d

e c

ola

bo

rac

ión

y

co

ord

ina

ció

n e

ntr

e la

s A

dm

inis

tra

cio

ne

s

imp

lica

da

s e

n la

as

iste

nc

ia a

la v

ícti

ma

10

- E

sta

ble

cim

ien

to d

e m

ed

ida

s p

ara

fo

rta

lec

er

la

co

lab

ora

ció

n in

tern

ac

ion

al

Prin

cip

alm

en

te, se

re

qu

iere

la r

evi

sió

n d

e la

ap

lica

ció

n y

cu

mp

limie

nto

de

los

tra

tad

os

susc

rito

s e

n m

ate

ria

de

e

xtra

dic

ión

, a

fin

de

efe

ctu

ar

un

dia

gn

óst

ico

de

l p

rob

lem

a e

n m

ate

ria

de

incu

mp

limie

nto

s.

23

Page 24: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

● R

ec

om

en

da

cio

ne

s p

ara

mej

ora

r la

ga

ran

tía

de

los

d

ere

ch

os

hu

ma

no

s e

n e

l ám

bit

o a

dm

inis

tra

tiv

o

1-R

ec

op

ilac

ión

y a

lisis

de

da

tos

En

los

mis

mo

s té

rmin

os

ind

ica

do

s p

ara

el á

mb

ito ju

dic

ial

se tra

ta d

e b

usc

ar, p

rin

cip

alm

en

te, la

id

en

tifi

ca

ció

n y

c

óm

pu

to r

ea

l de

to

da

s la

s v

ícti

ma

s, f

alle

cid

as

, le

sio

na

da

s, a

me

na

zad

as

y s

us

fa

mili

are

s. C

on

ello

se

p

rete

nd

e c

on

oce

r y

mira

r a

los

qu

e, se

n la

ley,

no

se

q

uie

re o

lvid

ar, lo

s q

ue

pe

rdie

ron

la v

ida

, su

frie

ron

h

erid

as

físi

cas

o p

sico

lóg

ica

s o

vie

ron

sa

crifi

cad

a s

u

libe

rta

d c

om

o c

on

secu

en

cia

de

l fa

na

tism

o te

rro

rist

a.

En

est

os

mo

me

nto

s, c

om

o s

e h

a v

isto

, n

o h

ay

da

tos

com

ple

tos

y d

esa

gre

ga

do

s q

ue

pe

rmita

n c

on

tar

con

un

mp

uto

exa

cto

de

fa

lleci

do

s, h

erid

os,

am

en

aza

do

s y,

e

n e

sto

s d

os

últi

mo

s ca

sos,

evo

luci

ón

de

su

est

ad

o d

e

salu

d. P

or

lo ta

nto

, n

o s

e c

ue

nta

to

da

vía

co

n u

na

ba

se

qu

e p

erm

ita d

ise

ña

r a

ctu

aci

on

es

ad

ecu

ad

as

a la

s n

ece

sid

ad

es

con

cre

tas

de

las

pe

rso

na

s.

De

est

e m

od

o, e

ntr

e o

tra

s cu

est

ion

es,

se

po

drí

a e

fect

ua

r u

na

prim

era

ap

roxi

ma

ció

n r

ea

l a la

s ci

fra

s d

e v

íctim

as

en

to

rno

a lo

s a

ten

tad

os

pe

rpe

tra

do

s, a

pa

rtir d

e u

na

in

form

aci

ón

ve

rific

ad

a y

ord

en

ad

a q

ue

tie

ne

un

fu

ert

e

imp

act

o s

ob

re la

re

pa

raci

ón

a la

s ví

ctim

as,

su

de

rech

o a

la

ve

rda

d y

la c

on

stru

cció

n d

el r

ela

to d

e lo

ocu

rrid

o.

Pa

ra e

sta

lab

or

será

ta

mb

ién

fu

nd

am

en

tal l

a

coo

rdin

aci

ón

en

tre

Ad

min

istr

aci

on

es.

2-

Co

ord

ina

ció

n e

ntr

e A

dm

inis

tra

cio

ne

s

3-

Re

so

lve

r la

de

sig

ua

lda

d t

err

ito

ria

l

El a

cce

so a

los

recu

rso

s e

s m

uy

dife

ren

te d

ep

en

die

nd

o

de

l te

rrito

rio

de

re

sid

en

cia

de

la v

íctim

a, lo

qu

e g

en

era

ve

rda

de

ras

situ

aci

on

es

dis

crim

ina

toria

s. A

est

o h

ay

qu

e

ad

ir e

l de

sig

ua

l gra

do

de

co

nci

en

cia

ció

n a

lo la

rgo

de

l te

rrito

rio

na

cio

na

l.

4-

Re

co

pila

r, s

eg

uir

y d

es

arr

olla

r ej

em

plo

s d

e

bu

en

as

prá

cti

ca

s c

om

o:

La

“G

uía

ge

ne

ral d

e b

ue

na

s

prá

cti

ca

s e

n e

l tra

to c

on

víc

tim

as

de

l te

rro

ris

mo

qu

e

ev

ite

la v

icti

miz

ac

ión

se

cu

nd

ari

a”

en

el c

on

tex

to d

el

Pa

ís V

as

co

33.

Est

ab

lece

qu

é d

eb

erí

a in

clu

irs

e d

e f

orm

a

ind

isp

en

sa

ble

en

un

a G

uía

o P

roto

co

lo d

e b

ue

na

s

prá

cti

ca

s p

ara

los

pro

fes

ion

ale

s y

/o v

olu

nta

rio

s q

ue

tr

ata

n c

on

las

víc

tim

as

de

l te

rro

ris

mo

y r

ea

liza

un

a

pro

pu

est

a g

en

era

l, si

mp

lific

ad

a y

ab

iert

a d

e g

uía

de

b

ue

na

s p

ráct

ica

s q

ue

fo

me

nte

el t

rato

em

tico

, in

div

idu

aliz

ad

o, p

ers

on

aliz

ad

o y

no

dis

crim

ina

torio

, q

ue

a

yud

e e

n e

l pro

ceso

de

re

pa

raci

ón

y r

ecu

pe

raci

ón

vi

ctim

al,

dirig

ida

a a

ge

nte

s p

úb

lico

s y

priva

do

s. E

sta

p

rop

ue

sta

se

cen

tra

en

:

24

Page 25: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

1. D

ere

cho

s d

e la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o

2. P

roce

sos

de

vic

timiz

aci

ón

y r

ecu

pe

raci

ón

3. R

esp

ue

sta

s d

e lo

s a

ge

nte

s p

úb

lico

s y

priva

do

s a

d

ich

os

pro

ceso

s:

-Ob

liga

cio

ne

s g

en

era

les

de

las

inst

ituci

on

es

y a

ge

nte

s so

cia

les

a d

ich

os

pro

ceso

s

-Ob

liga

cio

ne

s d

e lo

s se

rvic

ios

esp

ecí

fico

s d

e

ate

nci

ón

a la

s ví

ctim

as

-Ad

min

istr

aci

ón

de

just

icia

-Se

rvic

ios

de

sa

lud

fís

ica

y m

en

tal

-Ed

uca

ció

n

-Tra

bajo

y S

eg

urid

ad

So

cia

l

-Viv

ien

da

y S

erv

icio

s S

oci

ale

s

-Co

leg

ios

Pro

fesi

on

ale

s y

Aso

cia

cio

ne

s P

rofe

sio

na

les

-Me

dio

s d

e c

om

un

ica

ció

n

-In

sta

nci

as

relig

iosa

s y

esp

iritu

ale

s

-In

stitu

cio

ne

s lo

cale

s

-So

cie

da

d e

n g

en

era

l

5-

Fo

rma

ció

n d

el p

ers

on

al d

e la

Ad

min

istr

ac

ión

qu

e

ten

ga

co

nta

cto

co

n la

s v

ícti

ma

s d

el t

err

ori

sm

o.

El f

om

en

to d

e la

esp

eci

aliz

aci

ón

y c

om

pe

ten

cia

s d

el

pe

rso

na

l de

las

dife

ren

tes

Ad

min

istr

aci

on

es

qu

e, ta

l y

com

o s

e h

a v

isto

, tie

ne

n c

on

tact

o c

on

las

víct

ima

s e

s e

sen

cia

l pa

ra a

bo

rda

r d

e m

an

era

efic

az

cad

a s

itua

ció

n

esp

ecí

fica

, co

n h

um

an

ida

d y

em

pa

tía

.

Po

r lo

ta

nto

, e

s fu

nd

am

en

tal q

ue

, co

nta

nd

o c

on

la

pa

rtic

ipa

ció

n d

e la

s e

ntid

ad

es

rep

rese

nta

tiva

s d

e la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o, se

pro

mu

eva

la fo

rma

ció

n

con

tinu

ad

a, a

sí c

om

o la

esp

eci

aliz

aci

ón

y e

l se

gu

imie

nto

d

e la

ca

pa

cita

ció

n. E

sto

imp

lica

pro

gra

ma

s d

e

sen

sib

iliza

ció

n p

ara

to

do

el p

ers

on

al,

incl

uye

nd

o a

l so

cio

-sa

nita

rio

(cu

yos

juic

ios

y p

erc

ep

cio

ne

s p

ue

de

n

pe

rju

dic

ar

gra

vem

en

te la

re

cup

era

ció

n d

e la

víc

tima

).

6-

Cre

ac

ión

de

se

nd

as

se

cc

ion

es

en

el D

efe

ns

or

de

l P

ue

blo

pa

ra lo

s m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s y

p

ara

los

mie

mb

ros

de

las

Fu

erz

as

y d

e lo

s C

ue

rpo

s y

F

ue

rza

s d

e S

eg

uri

da

d

Así

se

po

drí

a v

ela

r p

or

el c

um

plim

ien

to d

e lo

s d

ere

cho

s d

e la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o d

e e

sto

s co

lect

ivo

s d

esd

e

un

en

foq

ue

esp

ecí

fico

.

7-

Cre

ac

ión

en

el m

arc

o d

e la

co

rre

sp

on

die

nte

E

str

ate

gia

de

un

me

ca

nis

mo

de

co

ntr

ol q

ue

ac

túe

de

m

an

era

co

nti

nu

ad

a y

de

ofi

cio

co

n e

l fin

de

ha

ce

r u

n

ad

ec

ua

do

mo

nit

ore

o d

e la

imp

lem

en

tac

ión

de

la L

ey

2

9/2

011

.

Est

e m

eca

nis

mo

ha

brá

de

te

ne

r ca

pa

cid

ad

pa

ra r

eca

ba

r la

info

rma

ció

n c

itad

a, e

lab

ora

r e

stu

dio

s, e

fect

ua

r re

com

en

da

cio

ne

s y

pro

mo

ver

las

bu

en

as

prá

ctic

as

me

dia

nte

el r

eco

no

cim

ien

to a

las

pe

rso

na

s, in

stitu

cio

ne

s o

en

tida

de

s m

ás

de

sta

cad

as

a e

sto

s e

fect

os.

Asi

mis

mo

, h

ab

rá d

e e

sta

r fa

culta

do

pa

ra fa

cilit

ar

y m

ejo

rar

la

coo

rdin

aci

ón

en

tre

inst

ituci

on

es,

así

co

mo

pa

ra a

bo

rda

r 25

Page 26: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s

las

inic

iativ

as

orie

nta

da

s a

la c

on

secu

ció

n d

e lo

s fin

es

exp

resa

do

s e

n la

Le

y.

8. M

ejo

ra d

el s

iste

ma

de

ay

ud

as

, pre

sta

cio

ne

s y

c

on

de

co

rac

ion

es

.

Es

imp

ort

an

te q

ue

la r

ep

ara

ció

n, m

ora

l o m

ate

ria

l, n

o

cue

nte

co

n p

lazo

s re

strict

ivo

s y

se a

just

e a

crite

rio

s co

mp

ren

sivo

s d

e lo

s p

roce

sos

de

vic

timiz

aci

ón

.

● R

ec

om

en

da

cio

ne

s c

om

un

es

al á

mb

ito

jud

icia

l y

ad

min

istr

ati

vo

1. E

lab

ora

ció

n d

e u

na

no

rma

tiv

a e

sp

ec

ífic

a p

ara

las

v

ícti

ma

s d

el t

err

ori

sm

o a

niv

el i

nte

rna

cio

na

l.

2. F

om

en

to d

e la

co

ord

ina

ció

n y

efi

ca

cia

de

los

p

od

ere

s p

úb

lico

s:

Ela

bo

rac

ión

de

un

a E

str

ate

gia

N

ac

ion

al p

ara

la r

ep

ara

ció

n in

teg

ral d

e la

s v

ícti

ma

s

de

l te

rro

ris

mo

y la

err

ad

ica

ció

n d

e la

s a

cc

ion

es

te

rro

ris

tas

.

La

Est

rate

gia

Na

cio

na

l co

nst

ituiría

un

inst

rum

en

to

vert

eb

rad

or

de

la a

ctu

aci

ón

de

los

po

de

res

blic

os,

p

on

ien

do

en

ma

rch

a d

e fo

rma

co

ord

ina

da

los

me

dio

s m

ate

ria

les

y h

um

an

os

pa

ra a

cab

ar

est

a la

cra

y c

on

trib

uir

al c

am

bio

de

l mo

de

lo c

ultu

ral,

de

act

itud

es

y va

lore

s q

ue

co

nst

ituye

n e

l ca

ldo

de

cu

ltivo

pa

ra s

u p

rolif

era

ció

n.

Ha

brí

a d

e s

er

un

do

cum

en

to e

n e

l qu

e s

e e

sta

ble

cie

ran

d

e m

an

era

cla

ra y

pre

cisa

los

obje

tivo

s p

ara

el p

erio

do

co

rre

spo

nd

ien

te y

las

me

did

as

a im

ple

me

nta

r p

ara

da

r u

na

re

spu

est

a a

de

cua

da

a c

ort

o, m

ed

io o

larg

o p

lazo

.

3. A

ten

ció

n p

sic

oló

gic

a e

sp

ec

ífic

a y

ad

ec

ua

da

Pa

ra e

fect

ua

r u

na

eva

lua

ció

n d

e la

s se

cue

las

sufr

ida

s p

or

la v

íctim

a d

el t

err

orism

o s

e p

reci

sa u

na

ate

nci

ón

so

cio

-sa

nita

ria

dis

ad

a p

ara

ate

nd

er

la e

spe

cific

ida

d d

e

la p

ers

on

a, p

rop

orc

ion

ad

a p

or

eq

uip

os

mu

ltid

isci

plin

are

s d

e p

rofe

sio

na

les

form

ad

os

pa

ra a

ten

de

r a

est

e c

ole

ctiv

o.

Asi

mis

mo

, e

sta

ate

nci

ón

esp

eci

aliz

ad

a h

ab

rá d

e

con

tem

pla

r ta

mb

ién

la e

spe

cific

ida

d q

ue

re

qu

iere

la

ate

nci

ón

a la

s ví

ctim

as

de

l te

rro

rism

o m

iem

bro

s d

e la

s F

ue

rza

s A

rma

da

s y

de

las

Fu

erz

as

y C

ue

rpo

s d

e

Se

gu

rid

ad

.

Ha

y q

ue

te

ne

r p

rese

nte

qu

e e

l tra

um

a s

ufr

ido

re

pe

rcu

te

en

la v

ida

pe

rso

na

l, fa

mili

ar

y so

cio

lab

ora

l.

4. I

nte

gra

ció

n d

e la

pe

rsp

ec

tiv

a d

e g

én

ero

ta

nto

en

la

ate

nc

ión

y r

ep

ara

ció

n a

las

víc

tim

as

de

l te

rro

ris

mo

, c

om

o e

n la

pre

ve

nc

ión

de

la r

ad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

Se

re

qu

iere

la id

en

tific

aci

ón

y e

valu

aci

ón

de

los

dife

ren

tes

resu

ltad

os

qu

e la

s d

isp

osi

cio

ne

s n

orm

ativ

as

o

las

po

lític

as

blic

as

pu

die

ran

pro

du

cir

en

las

vid

as

de

m

uje

res

y h

om

bre

s, d

e fo

rma

de

sag

reg

ad

a.

Ad

em

ás,

sin

pe

rju

icio

de

su

pa

pe

l act

ivo

en

la

pe

rpe

tra

ció

n d

e a

ccio

ne

s te

rro

rist

as,

ha

y e

vid

en

cia

s su

ficie

nte

s p

ara

co

nsi

de

rar

a la

s m

uje

res

com

o d

iqu

e d

e

con

ten

ció

n a

los

pro

ceso

s d

e r

ad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

y

he

rra

mie

nta

útil

pa

ra c

om

ba

tir e

l ext

rem

ism

o ta

nto

en

su

s co

mu

nid

ad

es

com

o a

niv

el g

lob

al.

5. D

ife

ren

cia

r lo

s t

érm

ino

s a

sis

ten

cia

y a

yu

da

e

co

mic

a

26

Page 27: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s 5

. Dif

ere

nc

iar

los

rmin

os

as

iste

nc

ia y

ay

ud

a

ec

on

óm

ica

En

Esp

a s

e h

a d

esa

rro

llad

o s

olo

est

e ú

ltim

o.

6. M

ed

ida

s d

e p

rote

cc

ión

de

la in

tim

ida

d

Se

ha

n d

e e

sta

ble

cer

me

can

ism

os

de

pro

tecc

ión

de

las

víct

ima

s y

sus

fam

ilia

res

fre

nte

a la

act

ua

ció

n d

e lo

s m

ed

ios

de

co

mu

nic

aci

ón

. L

a m

ism

a p

ub

licid

ad

qu

e

bu

sca

el t

err

orist

a c

on

su

s a

ctu

aci

on

es,

pro

du

ce u

n

da

ño

ad

icio

na

l a la

víc

tima

dire

cta

o in

dire

cta

de

las

mis

ma

s.

27

Page 28: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s R

efer

enci

as

1. M

AX

MA

N, D

., “

Liv

ing w

ith terr

or, n

ot Liv

ing in

Terr

or:

The Im

pact

of C

hro

nic

Terr

orism

on Isr

aeli

Soci

ety

”, T

err

orism

Rese

arc

h

Initi

ativ

eV

ol 5

, N

o 5

-6 (

2011

):

http://w

ww

.terr

orism

analy

sts.

com

/pt/in

dex.

php/p

ot/art

icle

/vie

w/li

ving-

with

-terr

or/

htm

l

2. C

OH

EN

, J.

, “E

fect

os

Soci

ale

s del T

err

orism

o. C

risi

s de

Refu

gia

dos

y A

rgum

enta

ciones

Err

óneas”

, IE

EE

, D

ocu

mento

O

pin

ión, 11

2/2

015, 16 d

e o

ctubre

de 2

015, p.3

.

3. M

OZ

ES

CA

ND

ELL, I., Los d

ere

chos d

e las v

íctim

as d

el

terr

orism

o e

n e

l ám

bito inte

rnacio

nal,

ed.

Dyk

inso

n, M

adrid, 2012,

pp.1

7, 18, 35 y

36.

4. P

OLO

NI-

STA

UD

ING

ER

, l.;

OR

TO

BA

LS

, C

.D., T

err

orism

and

Vio

lent

Conflic

s, W

om

ens

Agency

, Leaders

hip

and R

esp

onse

s,

ed.S

pringer, 2

013.

5. La in

form

aci

ón d

e e

ste a

part

ado s

e h

a o

bte

nid

o d

e: M

OZ

E

SC

AN

DE

LL, I., P

onenci

a p

rese

nta

da e

n la

V

II J

orn

adas

"Día

de la

M

uje

r V

íctim

a d

el T

err

orism

o",

org

aniz

adas

por

la A

soci

aci

ón

Cuerp

os

y F

uerz

as

de S

eguridad d

el E

stado V

íctim

as

del T

err

orism

o

(AC

FS

EV

T),

patr

oci

nadas

por

el M

inis

terio d

el I

nte

rior

y la

F

undaci

ón d

e V

íctim

as

del T

err

orism

o y

cele

bra

das

el 1

6 y

17 d

e

oct

ubre

de 2

014 e

n B

urg

os.

6. U

NIT

ED

NA

TIO

NS

, “G

ender

main

str

eam

ing in the w

ork

of

UN

OD

C”,

Guid

ance

note

for

UN

OD

C s

taff,

New

York

, Ju

ne 2

013,

pp.6

2-6

7.

7.V

id.

págin

a w

eb U

NO

DC

: http://w

ww

.unodc.

org

/lpo-b

razi

l/es/

crim

e/in

dex.

htm

l

8. C

HO

WD

HU

RY

FIN

K, N

., B

AR

AK

AT,

R., S

HE

TR

ET,

L., T

he

role

s of w

om

en

in t

err

orism

, co

nfli

ct a

nd v

iole

nt ext

rem

ism

, Less

ons

for

the

Unite

d N

atio

ns

and in

tern

atio

na

l act

ors

, C

ente

r on G

lobal

Counte

rterr

orism

Coopera

tion,

Gosh

en (

US

A),

april,

2013, pp. 1-2

.

9. P

OW

ELL, C

., “

Wom

en a

nd T

err

orism

: V

ictim

s, P

erp

etr

ato

rs, and

Pro

ble

m S

olv

ers

”, C

ounci

l on F

ore

ing R

ela

tions,

Marc

h 2

2, 2016:

htt

p:/

/blo

gs.

cfr.org

/wom

en-a

round-t

he-w

orld

/2016/0

3/2

2/w

om

en

-and-t

err

orism

-vic

tims-

perp

etr

ato

rs-a

nd-p

roble

m-s

olv

ers

/

10. C

ON

SE

JO E

CO

MIC

O Y

SO

CIA

L (C

ES

), T

erc

er

Info

rme

sobre

la R

ealid

ad S

oci

ola

bora

l Esp

añola

, co

l. In

form

es,

01/2

011

, ed. C

onse

jo E

conóm

ico y

Soci

al,

Madrid,

enero

de 2

012,

pp

.23 y

24.

11.

PO

LO

NI-

STA

UD

ING

ER

, l.;

OR

TO

BA

LS

, C

.D.,

Terr

orism

and

Vio

lent

Conflic

s, W

om

ens A

gency,

Leaders

hip

and R

esp

onses,

ed.S

pringer, 2

013.

12. E

l MU

ND

O, Lo

s cr

ímenes

de E

TA,

public

ado p

or

Pedro

Sim

ón e

l 31 d

e m

arz

o d

e 2

014 e

n:

http://w

ww

.elm

und

o.e

s/esp

ana/

2014/0

3/3

1/5

338b

3b8e2704ed14e8b4577.h

tml

13. U

NIT

ED

NA

TIO

NS

, “W

om

en,

Peace a

nd S

ecurity

”, S

tudy

subm

itted b

y th

e S

ecr

eta

ry-G

enera

l purs

uant

to S

ecu

rity

Counci

l re

solu

tion 1

325 (

2000),

New

York

, 2002,

p.4

.

14. C

UE

RV

O D

E L

A C

ALLE

, M

., “

El I

nfo

rme d

e im

pact

o d

género

en

el M

inis

terio d

e D

efe

nsa

”, e

n la

obra

cole

ctiv

a G

énero

, C

onflic

tos

Arm

ados y

Seguridad.

La a

sesorí

a d

e g

énero

en o

pera

cio

nes,

ed.

Univ

ers

idad d

e G

ranada,

Gra

nada,

2012,

pp.

307-3

11.

15. U

NIT

ED

NA

TIO

NS

, “G

ender

main

str

eam

ing in t

he w

ork

of

UN

OD

C”,

Guid

ance

note

for

UN

OD

C s

taff,

New

York

, Ju

ne 2

013,

pp.6

2-6

7.

16. La in

form

aci

ón d

e e

ste a

part

ado s

e h

a o

bte

nid

o d

e: M

OZ

E

SC

AN

DE

LL, I., “O

blig

aci

ón y

resp

onsa

bili

dad e

stata

l de p

rote

ger

los

dere

chos

hum

anos

de lo

s m

iem

bro

s de la

s F

uerz

as

Arm

adas.

El

dere

cho d

e r

epara

ción”,

en la

obra

cole

ctiv

a A

punte

s y

reflexio

nes

sobre

dis

cap

acid

ad m

ilita

r, A

cta

s d

el IV

Sem

inario I

nte

rnacio

nal

sobre

Dis

cap

acid

ad M

ilita

r, e

d.

Univ

ers

idad d

e G

ranada,

Gra

nada,

2014, pp.7

3-9

6.

17. E

n e

ste s

entid

o v

id.

Clá

usu

la M

art

ens,

que a

pare

ce,

de u

n

modo u

otr

o, en d

ivers

os

trata

dos

que r

egula

n lo

s co

nfli

ctos

arm

ados.

28

Page 29: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n la

s v

ícti

ma

s 18. E

l “dere

cho d

e G

inebra

”, tal y

com

o h

oy

se c

onoce

lo

com

ponen: I C

onve

nio

para

aliv

iar

la s

uert

e q

ue c

orr

en lo

s heridos

y lo

s en

ferm

os

de la

s fu

erz

as

arm

ad

as

en c

am

paña (

1949);

II

Conve

nio

para

aliv

iar

la s

uert

e q

ue

corr

en lo

s heridos,

los

enfe

rmos

y lo

s n

áufr

agos

de la

s fu

erz

as

arm

adas

en e

l mar

(1949);

III

Conve

nio

rela

tivo a

l tra

to d

ebid

o a

los

prisi

onero

s de g

uerr

a (

1949);

IV

Co

nve

nio

rela

tivo a

la p

rote

cció

n d

ebid

a a

las

pers

onas

civi

les

en

tiem

po d

e g

uerr

a (

1949),

art

ículo

3 c

om

ún a

los

cuatr

o C

onve

nio

s y

tres

Pro

toco

los

Adic

ionale

s.

19. C

onve

nci

ón d

e la

ON

U s

obre

los

dere

chos

de la

s pers

onas

con

dis

cap

aci

dad (

2006).

20. E

ste p

roce

so d

e r

efle

xión s

e in

ició

con la

sanci

ón e

n 1

949 d

e la

C

onst

ituci

ón d

e la

Repúblic

a A

lem

ana. A

est

e r

esp

ect

o s

on

inte

resa

nte

s lo

s si

guie

nte

s docu

mento

s:

-Bund

esw

ehr, Innere

Führu

ng.

Selb

stve

rstä

ndnis

und

Führu

ngsk

ultu

r der

Bundesw

ehr, B

undesm

inis

terium

der

Vert

eid

igung P

ress

e u

nd I

nfo

rmatio

nss

tab

, B

erlin

, Ja

nuar

2010:

ww

w.b

undesw

ehr.de

-Fre

iherr

zu

Guttenberg

, K

arl-T

heodor, «

Die

Idee

vom

Sta

ats

bürg

er

in U

nifo

rm»,

Lehre

n a

us

dem

20.J

uli

1944, R

ede d

es

Bunde

smin

iste

rs d

er

Vert

eid

igung,

anlä

ßic

h d

er

Vera

nst

altu

ng

der

Konra

d-A

denauer-

Stif

tung, 20.J

uli

1944: V

erm

äch

tnis

und

Zuku

nftsa

uftra

g, am

6.J

uli

2010 im

Gra

nd H

ote

l Esp

lanade, B

erlin

.

-ZD

v 10/1

, In

nere

Führu

ng, ve

rsio

n e

spañola

, R

egla

mento

Conju

nto

apro

bado p

or

el M

inis

tro F

edera

l de D

efe

nsa

, en B

onn e

l 28 d

e

enero

de 2

008.

21. E

l Códig

o d

e C

onduct

a d

e la

OS

CE

sobre

asp

ect

os

Polít

ico-

Mili

tare

s de S

eguridad s

e a

pro

bó e

n la

91ª

Sesi

ón P

lenaria d

el

Com

ité E

speci

al d

el F

oro

de la

CS

CE

de C

oopera

ción e

n m

ate

ria

de S

eguridad c

ele

bra

da e

n B

udapest

el 3

de d

icie

mbre

de 1

994 y

entr

ó e

n v

igor

el 1

de e

nero

de 1

99

5, D

OC

.FS

C/1

/95. S

egún s

u

párr

..3

9, la

s dis

posi

ciones

que c

ontie

ne s

on p

olít

icam

ente

vi

ncu

lante

s.

22.

Vid

. Leig

h,

Ian

y B

orn

, H

ans

(2008),

Manual sobre

Dere

chos

Hum

anos y

Lib

ert

ades F

undam

enta

les s

obre

el P

ers

onal de las

Fuerz

as A

rmadas,

Vars

ovi

a,

vers

ión e

spañola

, O

SC

E/O

DH

IR.

23. V

id. C

ounci

l of

Euro

pe,

Parlia

menta

ry A

ssem

bly

, R

eco

mm

endatio

n 1

742 (

2006),

Hum

an r

ights

of

mem

bers

of

the

arm

ed forc

es:

http:/

/ass

em

bly

.coe.in

t

Tam

bié

n e

s in

tere

sante

la ju

risp

rudenci

a d

e la

Cort

e E

uro

pea d

e

Dere

chos

Hum

ano

s so

bre

est

a m

ate

rial,

com

o p

or

eje

mplo

: C

ase

of

Engel a

nd o

thers

v. T

he

Neth

erlands,

Str

asb

ourg

, 8 J

une 1

976:

http://h

udoc.

ech

r.co

e.in

t

24.

Vid

. sobre

esta

mate

ria

, E

uro

pean O

rganis

ation o

f M

ilita

ry

Asso

cia

tions (

EU

RO

MIL

), F

inal R

ep

ort

on t

he 6

th I

nte

rnational

Sem

inar:

Health a

nd S

afe

ty f

or

Mili

tary

Pers

onnel in

Euro

pean

Forc

es: T

he Im

port

ance o

f S

ocia

l D

ialo

gue,

8-1

0 N

ovem

ber

2002,

Vaerlose/C

op

enhagen.

25. A

LB

A F

IGU

ER

O,

M.C

., “

La o

ficin

a d

e a

sis

tencia

e info

rmació

n a

la

s v

íctim

as d

el te

rrorism

o d

e la A

udie

ncia

Nacio

nal. L

uces y

som

bra

s d

e la a

sis

tencia

a la v

íctim

a d

el te

rrorism

o e

n e

l seno d

e la

Adm

inis

tració

n d

e J

usticia

”, R

evis

ta L

a L

ey P

enal, n

º 111,

novie

mbre

-dic

iem

bre

2014,

edic

ión e

lectr

ónic

a:

http

://lale

yp

enal.la

ley.

es, p

p.

26-4

9.

26. F.

CA

LD

ER

ÍN,

J.,

c.,

“Aguje

ros

del s

iste

ma"

”,

capít

ulo

de

Carlos

Fern

ández

de C

asa

deva

nte

, o

p.c

it. p

p.

323-3

41.

27. F.

CA

LD

ER

ÍN,

J., A

guje

ros d

el sis

tem

a:

Más d

e 3

00 a

sesin

ato

s

de E

TA

sin

resolv

er,

Pró

logo d

e M

aite

Pagaza

urt

undúa,

ed.

Ikusa

ger, V

itoria-G

ast

eiz

, 2015,

pp.

9-1

1.

28. Ib

id.

29. Ib

id.

30. G

AR

CÍA

MO

RE

NO

, J.

M.,

“A

lgunas

consi

dera

ciones

sobre

la

aplic

aci

ón e

n E

spaña d

el C

onve

nio

Euro

peo d

e E

xtra

dic

ión”,

R

evi

sta d

e J

urisp

rudenci

a,

núm

ero

2,

el 1

5 d

e a

bril d

e 2

013.

2

9

Page 30: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

1. L

os

efe

cto

s n

eg

ati

vo

s d

el t

err

ori

sm

o e

n e

l dis

fru

te

de

los

de

rec

ho

s h

um

an

os

y li

be

rta

de

s f

un

da

me

nta

les

31.

EU

RO

PA

PR

ES

S, “B

élg

ica n

eg

ó la

ext

radic

ión d

e u

na e

tarr

a p

or

"duda

s" d

e q

ue E

spaña r

esp

ete

los

DD

HH

”, B

ruse

las,

20 N

ovi

em

bre

de 2

013, dis

ponib

le e

n:

http://w

ww

.euro

papre

ss.e

s/naci

ona

l/notic

ia-b

elg

ica-n

ego-

ext

rad

icio

n-jaure

gui-dudas-

esp

ana-r

esp

ete

-ddhh-e

tarr

as-

dete

nid

os-

201311

201311

50.h

tml

32. X

IV C

um

bre

Judic

ial I

bero

am

erica

na, R

egla

s de A

cceso a

la

Justicia

de las P

ers

onas e

n C

ondic

ión d

e V

uln

era

bili

dad,

apro

badas

en e

l mes

de m

arz

o d

e 2

008.

33. D

E L

A C

UE

STA

AR

ZA

ME

ND

I, J

.L. (D

ir.),

VA

RO

NA

MA

RT

ÍNE

Z,

G. (A

uto

ra),

EC

HE

BU

A O

DR

IOZ

OLA

, E

., M

AY

OR

DO

MO

R

OD

RIG

O, V

. (I

nve

stig

adore

s), G

uía

genera

l de b

uenas

prá

ctic

as

en e

l tra

to c

on v

íctim

as

del t

err

orism

o q

ue e

vite

la v

ictim

izaci

ón

secu

ndaria, In

stitu

to V

asc

o d

e C

rim

inolo

gía

, G

obie

rno V

asc

o, 2015.

30

Page 31: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.

Lo

s e

fec

tos

del

te

rro

ris

mo

en

la s

oc

ied

ad

De

spu

és

de

los

ata

qu

es

terr

orist

as

en

Min

ne

sota

, N

ue

va

Yo

rk

y N

ue

va

Jers

ey

de

se

ptie

mb

re

de

2

01

6,

el

pre

sid

en

te

de

lo

s E

sta

do

s U

nid

os,

B

ara

k O

ba

ma

, se

d

irig

ió a

lo

s ci

ud

ad

an

os

de

su

Na

ció

n e

mp

lazá

nd

ole

s “a

n

o

sucu

mb

ir

al

mie

do

a

nte

la

a

me

na

za

terr

orist

a”.

D

ecl

ara

cio

ne

s p

are

cid

as

o e

n e

l mis

mo

se

ntid

o h

an

sid

o

pro

nu

ncia

da

s p

or

los

dif

ere

nte

s lí

de

res

de

la

s d

em

ocr

aci

as

occ

ide

nta

les,

o

bje

tivo

s d

e

la

vio

len

cia

te

rro

rist

a is

lám

ica

.

¿R

ea

lme

nte

sa

be

mo

s lo

q

ue

q

uie

ren

d

eci

r e

sto

s d

irig

en

tes

po

lític

os

al r

efe

rirs

e e

n e

sto

s té

rmin

os

sob

re e

l e

fect

o

de

la

vi

ole

nci

a

terr

orist

a

en

la

s so

cie

da

de

s o

ccid

en

tale

s?

“Su

cum

bir

a

l m

ied

o”,

a

en

un

cia

do

, p

od

ría

e

nte

nd

ers

e

com

o

un

si

nta

gm

a

fin

alis

ta

y d

esc

rip

tivo

de

lo

s e

fect

os

de

la

vio

len

cia

te

rro

rist

a e

n l

a

ciu

da

da

nía

en

ge

ne

ral.

No

s p

rod

uce

o p

rod

uci

ría

mie

do

, y

sucu

mb

ir

al

mie

do

d

e

la

vio

len

cia

te

rro

rist

a

¿q

p

rod

uce

? ¿

So

mo

s co

nsc

ien

tes

de

lo

qu

e n

os

est

am

os

jug

an

do

al s

ucu

mb

ir a

ese

mie

do

?

! Po

r d

esg

raci

a,

en

e

l P

aís

V

asc

o

y e

n

Na

varr

a,

en

E

spa

ña

, h

em

os

sid

o

test

igo

s y

víct

ima

s d

ire

cta

s d

el

últi

mo

re

du

cto

d

e

vio

len

cia

te

rro

rist

a

qu

e

pe

rma

ne

cía

a

ctiv

o e

n l

a E

uro

pa

de

la

s d

em

ocr

aci

as

libe

rale

s, c

on

g

én

esi

s,

de

sarr

ollo

e

im

pla

nta

ció

n

ma

rca

da

me

nte

e

uro

pe

a y

occ

ide

nta

l. M

arc

ad

am

en

te o

rig

ina

ria

s d

e l

a

pro

pia

cu

ltura

po

lític

a e

uro

pe

a.

La

org

an

iza

ció

n t

err

orist

a

ETA

go

lpe

ó d

esd

e 1

96

8 h

ast

a 2

011

co

n s

u v

iole

nci

a

terr

orist

a la

so

cie

da

d e

spa

ño

la e

n g

en

era

l, co

n e

spe

cia

l!

én

fasi

s e

n l

a s

oci

ed

ad

va

sca

en

pa

rtic

ula

r. H

an

sid

o 4

3

os

de

vio

len

cia

in

inte

rru

mp

ida

, sa

lvo

un

pa

r d

e a

ño

s d

e e

stra

tég

ico

y t

ram

po

so p

erio

do

de

tre

gu

a.

So

mo

s, p

or

ello

, lo

s m

iem

bro

s d

e

est

a

soci

ed

ad

e

spa

ño

la

y p

rin

cip

alm

en

te v

asc

a a

ge

nte

s cu

alif

ica

do

s p

ara

exp

on

er

los

pe

rnic

ioso

s re

sulta

do

s y

efe

cto

s q

ue

la

util

iza

ció

n

sist

em

átic

a y

pro

lon

ga

da

en

el

tiem

po

de

la

vio

len

cia

te

rro

rist

a p

ue

de

te

ne

r e

n u

na

so

cie

da

d.

La

mo

ral.

Fu

nci

on

es y

ca

rac

terí

sti

ca

s L

a im

pla

nta

ció

n d

e lo

s si

ste

ma

s d

em

ocr

átic

os

en

Eu

rop

a

–q

ue

se

in

icia

a c

om

ien

zos

de

l si

glo

XIX

tra

s la

s o

las

revo

luci

on

aria

s d

e E

sta

do

s U

nid

os

y F

ran

cia–

su

pu

so,

en

el f

on

do

, u

n c

am

bio

en

el s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les

de

la

so

cie

da

d.

s a

llá d

e l

a d

efin

ició

n c

an

ón

ica

de

m

ora

l a

po

rta

da p

or

nu

est

ro d

icci

on

ario

, p

lan

tea

mo

s e

n

est

e in

form

e u

na

se

rie

de

ob

serv

aci

on

es

qu

e a

ve

ces

se

sue

len

pa

sar

po

r a

lto.

La

m

ora

lida

d

o

un

si

ste

ma

d

e

valo

res

mo

rale

s e

s in

he

ren

te a

cu

alq

uie

r so

cie

da

d,

po

r m

uy

pe

qu

a q

ue

se

a.

No

ha

exi

stid

o n

ing

un

a c

om

un

ida

d h

um

an

a q

ue

no

h

aya

po

seíd

o t

al

sist

em

a d

e v

alo

res

mo

rale

s o

se

ha

ya

con

du

cid

o

sin

e

sta

r so

me

tido

a

u

no

d

e

ello

s.

Su

co

mp

lejid

ad

pu

ed

e s

er

s o

me

no

s e

xte

nsa

e i

nte

nsa

, p

ero

no

ine

xist

en

te.

31

Page 32: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.

Lo

s e

fec

tos

del

te

rro

ris

mo

en

la s

oc

ied

ad

De

sde

la

co

nfo

rma

ció

n d

e l

as

de

mo

cra

cia

s lib

era

les

en

E

uro

pa

y s

u d

esa

rro

llo a

lo la

rgo

de

los

sig

los

XIX

y X

X,

ha

id

o a

com

pa

ña

da

de

un

a p

au

latin

a t

ran

sfo

rma

ció

n d

e

nu

est

ro

sist

em

a

de

va

lore

s m

ora

les.

L

a

inst

au

raci

ón

le

giti

ma

do

ra

de

la

lib

ert

ad

, la

ig

ua

lda

d,

la

pro

pie

da

d

priva

da

, la

fra

tern

ida

d (

ah

ora

co

nve

rtid

a e

n s

olid

arid

ad

),

el

est

ad

o

de

d

ere

cho

, e

tc.,

com

o

pila

res

de

e

sas

de

mo

cra

cia

s e

uro

pe

as

ha

ve

nid

o

pre

ced

ida

d

e

las

corr

esp

on

die

nte

s co

nfo

rma

cio

ne

s d

e

un

as

no

rma

s,

pre

cep

tos

o c

ost

um

bre

s m

ora

les

en

la

psi

qu

e s

oci

al,

en

to

do

s y

cad

a u

no

de

no

sotr

os.

Alg

un

as

de

e

sta

s n

orm

as

o

pre

cep

tos

ha

n

sid

o

ne

cesa

ria

s q

ue

se

e

xplic

iten

e

n

los

div

ers

os

cód

igo

s ci

vile

s, p

en

ale

s o

co

me

rcia

les,

p

ero

la in

me

nsa

y m

ayo

r p

art

e d

e c

orp

us

mo

ral

de

un

a s

oci

ed

ad

es

táci

to y

se

tr

an

smite

po

r a

sim

ilaci

ón

de

la

s co

nd

uct

as

ob

serv

ab

les.

A

qu

ella

s m

ayo

rita

ria

me

nte

ace

pta

da

s p

or

los

mie

mb

ros

de

e

sa

soci

ed

ad

so

n

con

serv

ad

as

y se

a

seg

ura

su

va

lide

z co

n l

a c

on

tinu

a r

ep

etic

ión

d

e l

as

mis

ma

s. S

e

con

vie

rte

n

en

“s

ale

s m

ora

les”

. É

sta

s se

ña

les

son

se

ña

les

fue

rte

s, c

lara

s, p

reci

sas

y co

nci

sas

pu

es

se t

rata

d

e e

vid

en

cia

r lo

qu

e s

e p

erm

ite o

est

á b

ien

y lo

qu

e n

o.

Otr

as

de

la

s ca

ract

erí

stic

as

de

la

mo

ral

es

qu

e l

o q

ue

h

em

os

de

no

min

ad

o “

señ

ale

s m

ora

les”

pu

ed

en

pa

rece

r a

p

rim

era

vis

ta y

bajo

un

a i

nte

rpre

taci

ón

est

átic

a d

e m

ora

l co

mo

lim

itaci

on

es

o r

eco

rte

s a

la li

be

rta

d.

Pe

ro la

mo

ral

no

n

ace

d

e

la

ne

cesi

da

d

de

lib

ert

ad

, si

no

d

e

la

ne

cesi

da

d d

e c

on

vivi

r e

n p

az

y o

rde

na

da

me

nte

.

!

La

s se

ña

les

mo

rale

s n

o

ne

cesi

tan

p

roh

ibir

de

fo

rma

e

xpre

sa,

sin

o

qu

e

sim

ple

me

nte

re

gu

lan

co

nd

uct

as

soci

ale

s e

n b

usc

a d

e u

n o

rde

n.

Pu

ed

e e

xist

ir e

l o

rde

n

sin

lib

ert

ad

(d

icta

du

ras)

, p

ero

e

so

no

im

plic

a

qu

e

el

ord

en

im

pid

a l

a l

ibe

rta

d,

es

s, e

l ca

mp

o d

on

de

se

e

xpre

sa la

lib

ert

ad

es

el o

rde

n m

ora

l. E

se s

iste

ma

mo

ral

sirv

e p

ara

da

r ce

rtid

um

bre

, se

gu

rid

ad

y p

revi

sib

ilid

ad

a

las

rela

cio

ne

s so

cia

les.

C

nta

m

ás

cert

idu

mb

re,

seg

urid

ad

y

pre

visi

bili

da

d

ha

ya

de

g

en

era

r u

n

mejo

r si

ste

ma

, se

s d

ifíci

l re

em

pla

zarlo

o

va

ria

rlo

. U

n

sist

em

a a

sí n

o im

plic

a d

ire

cta

me

nte

qu

e e

l m

ism

o t

en

ga

q

ue

se

r co

mp

lejo

. L

a a

ntr

op

olo

gía

ha

de

mo

stra

do

ju

sto

lo

co

ntr

ario

: cu

án

to m

ás

sen

cillo

es

un

sis

tem

a m

ora

l, m

ejo

res

resu

ltad

os

ap

ort

ará

.

Po

r e

so r

esu

lta im

po

sib

le q

ue

en

un

a m

ism

a c

om

un

ida

d

o

soci

ed

ad

p

ue

da

n

coe

xist

ir

un

si

ste

ma

d

e

valo

res

mo

rale

s co

mp

leta

me

nte

d

ifere

nte

s o

a

nta

nic

os

sin

q

ue

fin

alm

en

te

ap

are

zca

e

l co

nfli

cto

so

cia

l. P

ue

de

n

lleg

ar

a e

xist

ir s

iste

ma

s m

ora

les

lige

ram

en

te d

ifere

nte

s só

lo

bajo

la

si

tua

ció

n

de

se

gre

ga

ció

n

soci

al

de

su

s m

iem

bro

s. L

a h

isto

ria

, la

an

tro

po

log

ía y

la s

oci

olo

gía

así

lo

d

em

ue

stra

n,

pe

ro

tam

bié

n

no

s e

nse

ña

n

qu

e,

fina

lme

nte

, e

sas

com

un

ida

de

s co

n

sist

em

as

mo

rale

s d

ifere

nte

s o

se

se

pa

ran

o s

e c

on

vie

rte

n a

la

ma

yorita

ria

o

de

sap

are

cen

.

32

Page 33: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.

Lo

s e

fec

tos

del

te

rro

ris

mo

en

la s

oc

ied

ad

La

mo

ral

sirv

e a

de

s p

ara

afia

nza

r la

id

en

tida

d d

el

gru

po

, d

e l

a c

om

un

ida

d,

de

la

so

cie

da

d o

so

cie

da

de

s q

ue

la

co

mp

art

en

. S

e p

ue

de

ase

gu

rar

qu

e e

l m

un

do

de

la

s d

em

ocr

aci

as

occ

ide

nta

les

com

pa

rte

u

n

mis

mo

o

p

are

cid

o

sist

em

a

de

va

lore

s m

ora

les.

L

as

dife

ren

cia

s e

xist

en

tes

o so

n m

ínim

as

o so

n d

e g

rad

o,

pe

ro ca

si

nu

nca

de

cla

se.

Prá

ctic

am

en

te,

cua

lqu

ier

cosa

qu

e a

un

fr

an

cés

le p

ue

da

pa

rece

r in

mo

ral,

es

casi

se

gu

ro q

ue

se

lo

pu

ed

a p

are

cer

a u

n it

alia

no

, a

lem

án

, in

glé

s o

esp

ol.

Est

os

do

s ra

sgo

s ca

ract

erí

stic

os

de

la

m

ora

l, la

s “s

ale

s m

ora

les”

fu

ert

es

y su

“s

al

de

id

en

tida

d”

fue

rte

, cr

ea

la

dife

ren

cia

de

gru

po

o c

om

un

ida

d y

ale

rta

so

bre

la

in

com

pa

tibili

da

d d

e c

on

vivi

r co

n l

os

de

“la

otr

a

mo

ral”.

Un

dig

o d

e c

on

du

cta

co

n (

“se

ña

les

mo

rale

s fu

ert

es”

) e

s p

rob

ab

lem

en

te l

a m

ejo

r se

ña

de

id

en

tida

d

de

cu

alq

uie

r so

cie

da

d.

La

m

ulti

cultu

ralid

ad

p

od

ría

en

ten

de

rse

y d

ars

e,

de

he

cho

se

da

, la

mu

ltim

ora

lida

d

es

imp

osi

ble

, e

s u

na

ap

orí

a e

n s

i mis

ma

.

La

mo

ral

tien

e a

de

s u

na

cu

alid

ad

esp

ecí

fica

qu

e n

os

pu

ed

e p

are

cer

ala

rma

nte

, p

ero

qu

e f

orm

a p

art

e d

e s

u

pro

pia

na

tura

leza

: p

ara

qu

e f

un

cio

ne

ha

de

im

po

ne

rse

o

si s

e q

uie

re,

tien

de

a i

mp

on

ers

e d

e m

an

era

co

act

iva

o

coa

ccio

na

do

ra,

bie

n

me

dia

nte

sa

nci

ón

p

or

ley,

b

ien

m

ed

ian

te

rech

azo

so

cia

l. A

qu

ella

s co

nd

uct

as

qu

e

se

ap

art

an

d

e

las

no

rma

s m

ora

les

son

re

crim

ina

da

s so

cia

lme

nte

, te

rmin

an

do

p

or

de

sap

are

cer

o

en

la

m

arg

ina

lida

d.

Es

la

fun

ció

n

de

cu

alq

uie

r có

dig

o

y la

m

ora

l es

un

o m

ás.

!

Si n

o c

on

sig

ue

imp

on

ers

e p

or

alg

un

o d

e e

sto

s m

ed

ios,

e

nto

nce

s la

mo

ral s

e v

ue

lve

ge

ne

rad

ora

de

vio

len

cia

p

ara

se

r im

pu

est

a. P

or

ello

ha

de

se

r a

sum

ida

, a

cep

tad

a

y cu

mp

lida

sin

exc

ep

ció

n: n

o e

xist

e la

po

sib

ilid

ad

de

lib

re

ele

cció

n d

e lo

s p

rece

pto

s m

ora

les

a lo

s q

ue

un

o s

e

aco

ge

. S

on

los

qu

e s

on

. P

od

ría

n v

aria

r co

n e

l tie

mp

o y

d

e h

ech

o lo

ha

cen

, p

ero

en

ton

ces

será

otr

o s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les,

no

el e

xist

en

te.

He

ah

í u

na

de

la

s cl

ave

s d

e l

a m

ora

l. U

n s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les

se h

a d

e im

po

ne

r a

to

do

s lo

s m

iem

bro

s d

e

un

a

soci

ed

ad

, p

orq

ue

lo

así

tie

ne

se

ntid

o

y fu

nci

on

a.

El

pe

nsa

mie

nto

es

libre

y p

ue

de

lle

ga

r a

se

r h

ast

a i

nm

ora

l, p

ero

la

s a

ccio

ne

s si

em

pre

se

va

n a

ve

r m

ed

iatiz

ad

as

po

r la

mo

ral.

La

mo

ral

son

la

s n

orm

as

o

pre

cep

tos

qu

e l

os

de

s e

spe

ran

qu

e y

o c

um

pla

y q

ue

yo

e

spe

ro

qu

e

los

de

s lo

h

ag

an

ta

mb

ién

. E

n

de

finiti

va,

la m

ora

l e

s lo

qu

e l

a s

oci

ed

ad

y c

ad

a u

no

de

n

oso

tro

s h

ace

p

ara

n

o

ser

tach

ad

a

o

tach

ad

os

de

in

mo

rale

s,

y e

s irre

leva

nte

lo

q

ue

ca

da

u

no

d

e

los

mie

mb

ros

de

esa

so

cie

da

d p

ien

sa o

cre

a s

ob

re e

so.

33

Page 34: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.

Lo

s e

fec

tos

del

te

rro

ris

mo

en

la s

oc

ied

ad

Mo

ral y

vio

len

cia

H

oy

las

de

mo

cra

cia

s o

ccid

en

tale

s, d

esd

e E

uro

pa

ha

sta

E

sta

do

s U

nid

os,

est

án

sie

nd

o s

om

etid

as

a l

a v

iole

nci

a

terr

orist

a is

lám

ica

. P

or

su o

rig

en

y p

roce

de

nci

a r

elig

iosa

, d

ich

a

vio

len

cia

te

rro

rist

a

est

á

carg

ad

a

de

u

n

po

ten

te

sist

em

a m

ora

l. L

as

bo

mb

as

qu

e e

xplo

tan

, la

s b

ala

s q

ue

se

dis

pa

ran

, só

lo c

on

tien

en

me

tra

lla.

La

ve

rda

de

ra c

arg

a

din

am

itad

ora

y

pe

ligro

sa e

stá

en

su

in

terio

r: v

ien

en

ca

rga

da

s co

n u

n s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les

dife

ren

te,

an

tag

ón

ico

, in

com

pa

tible

al

qu

e s

ust

en

ta e

sas

mis

ma

s d

em

ocr

aci

as.

Pa

ra q

ue

un

sis

tem

a s

oci

al,

ya s

ea

po

lític

o,

eco

mic

o o

so

cia

l, p

ue

da

leg

itim

ars

e y

eje

cuta

rse

de

be

se

r a

cep

tad

o

po

r la

ma

yorí

a d

e l

a p

ob

laci

ón

. P

ara

qu

e u

na

po

bla

ció

n

ace

pte

y a

sum

a e

se n

ue

vo s

iste

ma

de

be

ha

cerlo

su

yo,

com

o p

rop

io.

Si

el

sist

em

a d

ad

o e

s m

uy

dife

ren

te a

l e

xist

en

te,

será

sie

mp

re p

orq

ue

el

sist

em

a m

ora

l q

ue

le

a

com

pa

ña

es

tam

bié

n m

uy

dife

ren

te a

l q

ue

se

pre

ten

de

su

stitu

ir, e

n t

od

o o

en

pa

rte

, ch

oca

nd

o c

on

la

fu

nci

ón

(c

ert

idu

mb

re,

seg

urid

ad

, p

revi

sib

ilid

ad

) q

ue

de

l si

ste

ma

e

spe

ra e

l re

sto

de

la s

oci

ed

ad

.

En

la

s so

cie

da

de

s a

bie

rta

s y

com

ple

jas

com

o

las

nu

est

ras

se

tole

ran

fo

rma

s d

e

sist

em

as

mo

rale

s p

arc

ialm

en

te d

ifere

nte

s, s

iem

pre

qu

e s

ea

n m

ino

rita

ria

s y/

o e

sté

n c

on

ten

ida

s o

se

gre

ga

da

s. C

om

o e

jem

plo

, la

s re

ligio

ne

s ju

día

s y

cris

tian

as

y o

tra

s d

e c

ará

cte

r m

uy

min

orita

rio

. !

El i

sla

mis

mo

, co

mo

re

ligió

n,

tam

bié

n h

a e

sta

do

pre

sen

te

en

e

sta

s so

cie

da

de

s a

bie

rta

s y

com

ple

jas

de

la

s d

em

ocr

aci

as

occ

ide

nta

les,

ta

mb

ién

d

e

form

a

mu

y co

nte

nid

a y

lim

itad

a,

pe

ro lo

qu

e s

e p

rete

nd

e a

ho

ra e

s la

e

xpa

nsi

ón

de

un

a i

nte

rpre

taci

ón

hip

ero

rto

do

xa y

pu

rist

a

de

la

mis

ma

, fu

nd

am

en

talis

ta,

con

dic

ión

qu

e e

xig

e u

n

cam

bio

, ta

mb

ién

fu

nd

am

en

talis

ta,

de

l sis

tem

a d

e v

alo

res

mo

rale

s d

e l

a s

oci

ed

ad

en

la

qu

e s

e p

rete

nd

e e

xpa

nd

ir.

Se

ría

un

a im

po

sib

ilid

ad

ab

solu

ta p

rete

nd

er

lo p

rim

ero

sin

h

ab

er

con

seg

uid

o l

o s

eg

un

do

, p

ue

s a

na

die

esc

ap

a q

ue

d

ich

a

inte

rpre

taci

ón

fu

nd

am

en

talis

ta

de

l is

lam

e

s u

na

co

mp

leta

co

smo

visi

ón

to

talit

aria

de

la

so

cie

da

d.

Y d

ad

o

qu

e la

po

bla

ció

n d

e e

sa s

oci

ed

ad

no

ace

pta

rá u

n c

am

bio

d

e

valo

res

mora

les

de

m

an

era

p

ací

fica

, n

i se

p

ue

de

im

po

ne

r m

ed

ian

te e

l p

od

er

coe

rciti

vo y

co

act

ivo

de

la

s le

yes,

a

l n

o

est

ar

sus

inst

ituci

on

es

leg

itim

ad

ora

s co

ntr

ola

da

s p

or

los

resp

on

sab

les

de

dic

ha

pre

ten

sió

n,

se

ha

ce n

ece

saria

la im

po

sici

ón

de

la

mis

ma

po

r m

ed

io d

e

la v

iole

nci

a.

34

Page 35: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

mo

ral c

om

o v

íctim

a d

el t

err

orism

o

La

mo

ral

co

mo

víc

tim

a p

rim

ari

a d

e l

a

vio

len

cia

te

rro

ris

ta

Cu

an

do

Cla

use

witz

de

fine

en

su

tra

tad

o D

e la

Gu

err

a lo

s e

lem

en

tos

qu

e i

nte

gra

n l

a m

ism

a,

ha

ce m

en

ció

n a

tre

s e

lem

en

tos:

la

pa

sió

n,

la e

stra

teg

ia y

la

po

lític

a.

Cu

an

do

se

re

curr

e a

Cla

use

witz

pa

ra c

itarle

, co

n f

recu

en

cia

lo

se h

ace

me

nci

ón

a s

u c

éle

bre

ase

rto

“la

gu

err

a e

s la

co

ntin

ua

ció

n d

e l

a p

olít

ica

po

r o

tro

s m

ed

ios”

, te

nd

ien

do

a

olv

ida

r lo

s o

tro

s d

os

ele

me

nto

s cl

ave

s d

e l

a m

ism

a,

la

pa

sió

n

(od

io,

en

em

ista

d)

y la

e

stra

teg

ia

(tá

ctic

as

y p

rob

ab

ilid

ad

es)

. L

as

tre

s so

n n

ece

saria

s p

ara

co

nse

gu

ir

lo q

ue

Cla

use

witz

co

nsi

de

ra q

ue

es

el f

in d

e u

na

gu

err

a:

“Un

act

o d

e f

ue

rza

qu

e s

e l

leva

a c

ab

o p

ara

ob

liga

r a

l a

dve

rsa

rio

a a

cata

r n

ue

stra

vo

lun

tad

”.

Ah

ora

, e

l e

ne

mig

o d

e l

as

de

mo

cra

cia

s o

ccid

en

tale

s e

s u

n

en

em

igo

q

ue

co

nju

ga

a

la

p

erf

ecc

ión

e

sto

s tr

es

ele

me

nto

s p

ara

imp

on

ern

os

su v

olu

nta

d.

Po

see

el o

dio

y

en

em

ista

d

sufic

ien

te

(so

mo

s lo

s in

fiele

s),

util

iza

la

e

stra

teg

ia a

de

cua

da

(la

vio

len

cia

te

rro

rist

a)

y la

co

nju

ga

co

n u

na

po

lític

a d

e r

ed

en

ció

n.

La

est

rate

gia

te

rro

rist

a

ad

op

tad

a

con

tra

E

uro

pa

h

ace

in

via

ble

la

in

terv

en

ció

n

mili

tar

con

tra

ella

util

iza

nd

o l

os

me

dio

s co

nve

nci

on

ale

s co

n l

os

qu

e c

ue

nta

un

Est

ad

o.

La

gu

err

a a

sí e

nte

nd

ida

e

s d

e p

erf

il b

ajo

, e

n i

nte

nsi

da

d y

me

dio

s, a

ba

rata

nd

o

cost

es

y h

aci

en

do

in

útil

es

los

arm

am

en

tos

pe

sad

os

con

lo

s q

ue

se

nu

tre

n lo

s ejé

rcito

s d

e lo

s g

ran

de

s E

sta

do

s.

Lo

s e

fect

os

de

e

ste

m

od

o

de

g

ue

rra

so

n

fáci

lme

nte

a

pre

cia

ble

s: s

esg

o d

e v

ida

s h

um

an

as,

da

ño

s m

ate

ria

les,

a

gita

ció

n

y d

ese

sta

bili

zaci

ón

so

cia

l, p

ero

n

o

son

su

s o

bje

tivo

s fin

ale

s. D

etr

ás

de

ca

da

ate

nta

do

te

rro

rist

a s

e

en

cue

ntr

a

la

pe

rtu

rba

do

ra

pre

ten

sió

n

de

d

ob

leg

ar

nu

est

ro s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les.

Cu

an

do

se

ate

nta

e

na

rbo

lan

do

la

ba

nd

era

de

un

a r

elig

ión

, in

elu

dib

lem

en

te

va u

nid

a a

su

s va

lore

s m

ora

les.

Ate

nta

n p

orq

ue

de

sde

su

mo

ralid

ad

so

mo

s in

mo

rale

s y

la i

nm

ora

lida

d h

ay

qu

e

err

ad

ica

rla

. E

l m

ied

o q

ue

me

nci

on

ab

a B

ara

ck O

ba

ma

h

ace

el

rest

o:

el

sucu

mb

ir a

l m

ied

o d

e l

a m

ue

rte

, d

e s

er

el

sig

uie

nte

, n

os

ha

ce r

en

un

cia

r, a

l m

en

os,

a p

art

e d

e

nu

est

ros

valo

res

mo

rale

s, e

sos

qu

e n

os

ind

ica

n c

óm

o

con

du

cirn

os,

qu

e s

on

la

ba

se d

e n

ue

stra

co

nvi

ven

cia

p

ací

fica

y o

rde

na

da

en

lib

ert

ad

e ig

ua

lda

d.

La

de

serc

ión

pa

ula

tina

de

nu

est

ros

valo

res

con

lleva

la

p

erc

ep

ció

n d

ifere

nte

de

la r

ea

lida

d,

de

ta

l ma

ne

ra q

ue

lo

qu

e v

eía

mo

s in

mo

ral

se d

isfr

aza

de

pre

juic

io (

relig

ioso

, so

cia

l, é

tnic

o),

se

no

s h

ace

ve

r a

lgo

qu

e s

e c

on

oce

ma

l p

or

nu

est

ra ig

no

ran

cia

mo

ral y

qu

e d

eb

em

os

de

de

pu

rar

de

n

ue

stro

si

ste

ma

d

e

valo

res

mo

rale

s.

La

m

ala

co

nci

en

cia

a

com

od

atic

ia

y ca

pita

lista

d

e

alg

un

os

en

o

ccid

en

te

y la

p

rete

nsi

ón

d

e

ha

cers

e

pe

rdo

na

r p

or

pre

sun

tos

exc

eso

s p

asa

do

s h

ace

el r

est

o.

35

Page 36: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.

Lo

s e

fec

tos

del

te

rro

ris

mo

en

la s

oc

ied

ad

Ca

da

vic

toria

mo

ral

de

l “o

tro

” d

esp

laza

un

va

lor

mo

ral

fue

ra d

el s

iste

ma

. L

o h

ace

mo

s p

rop

io,

lo in

terio

riza

mo

s y

com

en

zam

os

a v

er

com

o “

no

rma

l” (

com

o m

ora

l) l

o q

ue

a

nte

s co

nsi

de

ráb

am

os

“an

orm

al” (

inm

ora

l),

y c

om

o l

a

mo

ral

es,

co

mo

ya

se

h

a

ap

un

tad

o,

lo

qu

e

ha

ce

la

soci

ed

ad

, n

os

pre

pa

ram

os

sile

nci

osa

me

nte

pa

ra a

sim

ilar

cua

lqu

ier

otr

a

mu

taci

ón

m

ora

l. U

na

ve

z in

icia

do

e

l p

roce

so,

ést

e e

s a

ltam

en

te i

rre

vers

ible

y c

ua

nd

o u

na

so

cie

da

d h

a c

am

bia

do

o m

uta

do

a u

n s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les

dife

ren

tes,

lo

gic

o e

s q

ue

le

co

rre

spo

nd

a u

n

cam

bio

de

sis

tem

a p

olít

ico

dife

ren

te,

aco

rde

a e

sa n

ue

va

mo

ral.

No

e

sta

mo

s lib

ran

do

u

na

b

ata

lla

relig

iosa

, e

sta

mo

s lib

ran

do

un

a b

ata

lla m

ora

l. M

ora

lida

d y

re

ligió

n,

au

nq

ue

va

n s

iem

pre

un

ida

s, n

o s

on

lo

mis

mo

. L

as

relig

ion

es

pu

ed

en

est

ar

blin

da

da

s co

mo

de

rech

o f

un

da

me

nta

l en

el

ord

en

am

ien

to j

urí

dic

o d

e n

ue

stra

s d

em

ocr

aci

as

po

rqu

e

nu

est

ro s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les

tien

e u

na

id

ea

mu

y co

ncr

eta

de

re

ligió

n q

ue

no

tie

ne

qu

e c

oin

cid

ir c

on

la

id

ea

qu

e t

en

ga

otr

a c

ultu

ra p

olít

ica

de

lo q

ue

es

relig

ión

. Y

si s

e in

ten

ta in

tro

du

cir

com

o d

ere

cho

fu

nd

am

en

tal a

lgo

q

ue

no

es

relig

ión

, si

no

, m

ora

lida

d,

en

ton

ces

nu

est

ras

de

mo

cra

cia

s tie

ne

n

un

g

ran

p

rob

lem

a

ep

iste

mo

lóg

ico

q

ue

ha

brá

qu

e r

eso

lve

r: d

efin

ir c

lara

me

nte

qu

é e

s y

qu

é

no

es

relig

ión

.

La

mo

ral

co

mo

víc

tim

a e

n e

l c

on

tex

to

va

sc

o

Nu

est

ro C

ole

ctiv

o d

e V

íctim

as

de

l Te

rro

rism

o (

CO

VIT

E),

o

rig

ina

rio

de

l Pa

ís V

asc

o,

ha

sid

o t

est

igo

du

ran

te t

od

a la

h

isto

ria

de

l te

rro

r d

e l

a b

an

da

te

rro

rist

a E

TA d

el

pro

ceso

d

eg

en

era

tivo

de

lo

s va

lore

s m

ora

les

de

un

a s

oci

ed

ad

co

mo

la

va

sca

. L

a e

stra

teg

ia t

err

orist

a u

tiliz

ad

a p

or

la

ba

nd

a

terr

orist

a

ETA

se

h

izo

e

xte

nsi

ble

a

to

do

s lo

s se

cto

res

de

la

so

cie

da

d q

ue

no

co

mp

art

ían

su

s te

sis

na

cio

na

lista

s d

e in

de

pe

nd

en

cia

te

rrito

ria

l y p

olít

ica

. C

ad

a

ate

nta

do

te

rro

ris

ta

qu

e

se

sg

ab

a

un

a

vid

a

iba

aco

mp

ad

a d

el

corr

esp

on

die

nte

act

o d

e j

ust

ifica

ció

n,

no

lo p

olít

ica

, si

no

ta

mb

ién

so

cia

l, m

ed

ian

te e

l q

ue

se

a

cu

sa

ba

a

la

v

ícti

ma

d

e

rep

res

or

po

lic

ial,

d

e

cola

bo

raci

on

ista

, d

ela

tor,

tra

ido

r o

d

ifam

ad

or

blic

o.

Est

a s

en

ten

cia

so

cia

l q

ue

aco

mp

ab

a c

ad

a a

sesi

na

to

era

u

n

me

nsa

je

dire

cto

a

l re

sto

d

e

la

soci

ed

ad

: si

a

com

pa

ña

s,

mu

est

ras

de

sola

ció

n,

con

sue

lo

o

ap

oyo

m

ora

l a

la

s ví

ctim

as,

ta

mb

ién

se

rás

en

em

igo

y p

od

rás

form

ar

pa

rte

de

los

obje

tivo

s d

e la

vio

len

cia

te

rro

rist

a.

El

resu

ltad

o

fue

q

ue

la

co

ba

rdía

y

el

mie

do

se

in

sta

ura

ron

e

n

la

soci

ed

ad

. L

as

víct

ima

s q

ue

da

ron

a

ba

nd

on

ad

as

y u

n

sect

or

de

la

so

cie

da

d

mo

stra

ba

co

mp

ren

sió

n,

cua

nd

o n

o c

om

plic

ida

d,

po

r lo

s te

rro

rist

as,

a

lo

s q

ue

ve

ían

co

mo

lu

cha

do

r le

gítim

o e

n u

na

gu

err

a

leg

ítim

a e

n la

qu

e la

s ví

ctim

as

era

n b

aja

s in

evi

tab

les.

La

re

nu

nci

a a

un

os

valo

res

y la

mu

taci

ón

po

r o

tro

s te

rmin

an

e

rosi

on

an

do

la r

ea

lida

d d

e la

so

cie

da

d.

36

Page 37: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.

Lo

s e

fec

tos

del

te

rro

ris

mo

en

la s

oc

ied

ad

La

re

nu

nci

a a

un

os

valo

res

y la

mu

taci

ón

po

r o

tro

s h

an

te

rmin

ad

o e

rosi

on

an

do

la r

ea

lida

d d

e la

so

cie

da

d.

Ho

y la

so

cie

da

d a

sum

e c

om

o n

orm

al

las

ma

nife

sta

cio

ne

s d

e

exa

lta

ció

n

de

lo

s te

rro

rist

as

en

a

cto

s fe

stiv

os

u

ho

me

naje

s, e

nm

asc

ara

do

s co

mo

un

a n

ue

va p

erv

ers

ión

d

el

eje

rcic

io

de

la

lib

ert

ad

d

e

exp

resi

ón

. To

do

e

llo,

ad

em

ás,

co

n l

a c

om

plic

ida

d g

ub

ern

am

en

tal

de

sde

la

s in

stitu

cio

ne

s va

sca

s, g

ob

ern

ad

as

prá

ctic

am

en

te d

ura

nte

to

da

la

d

em

ocr

aci

a

exi

ste

nte

d

esd

e

19

78

p

or

el

na

cio

na

lism

o v

asc

o.

El r

esu

ltad

o e

s la

co

nfo

rma

ció

n d

e u

na

so

cie

da

d q

ue

ha

re

nu

nci

ad

o a

su

dig

nid

ad

, a

su

s va

lore

s m

ora

les

qu

e

con

figu

raro

n u

na

de

mo

cra

cia

lib

era

l. U

na

so

cie

da

d q

ue

p

ue

de

asu

mir a

l te

rro

rist

a c

om

o v

íctim

a d

e u

na

ab

stra

cta

vi

ole

nci

a

y p

or

lo

tan

to,

irre

spo

nsa

ble

m

ora

l d

e

sus

pro

pio

s a

cto

s e

n c

on

son

an

cia

co

n e

se n

ue

vo s

iste

ma

m

ora

l ya

tr

an

smu

tad

o.

Un

a

soci

ed

ad

cu

ya

mo

ralid

ad

a

cep

ta l

a i

nm

ora

lida

d d

e l

os

me

dio

s u

sad

os,

no

así

el

pro

yect

o p

olít

ico

qu

e t

rata

ba

de

im

po

ne

r, l

eg

itim

ad

o p

or

esa

n

ue

va

mo

ralid

ad

. E

n

de

finiti

va,

se

tra

ta

de

la

re

nu

nci

a a

los

valo

res

mo

rale

s.

Ho

y e

n

el

Pa

ís

Va

sco

y

en

N

ava

rra

se

re

cha

zan

fo

rma

lme

nte

la

s co

nse

cue

nci

as

de

la

vio

len

cia

te

rro

rist

a

(la

s ví

ctim

as)

, m

ien

tra

s se

asu

me

la

in

evi

tab

ilid

ad

de

la

m

ism

a

y su

s ca

usa

s,

al

en

ma

rca

rla

s d

en

tro

d

e

un

a

cosm

ovi

sió

n g

en

era

liza

da

e in

dis

crim

ina

da

de

l u

so d

e la

vi

ole

nci

a,

cosm

ovi

sió

n

leg

itim

ad

a

de

sde

la

le

ga

lida

d

ma

nu

fact

ura

da

d

esd

e

el

po

de

r in

stitu

cio

na

l co

n

el

obje

tivo

de

qu

e l

a s

oci

ed

ad

ace

pte

co

mo

mo

ralm

en

te

leg

ítim

o

cua

lqu

ier

pro

yect

o

po

lític

o

au

nq

ue

é

ste

se

a

con

tra

rio

a la

plu

ralid

ad

, ig

ua

lda

d,

libe

rta

d e

ide

ntid

ad

de

e

sa m

ism

a s

oci

ed

ad

po

rqu

e e

sa s

oci

ed

ad

ya

no

es

la

qu

e e

ra,

ya t

ien

e s

u p

rop

io s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les,

su

p

rop

ia

ide

ntid

ad

y,

p

or

lo

tan

to,

susc

ep

tible

d

e

em

pre

nd

er

un

via

je h

aci

a o

tro

sis

tem

a d

e o

rde

na

ció

n

po

lític

a y

so

cia

l.

37

Page 38: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

2.1

. L

a r

ad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

V

asco

y N

avar

ra

En

las

sig

uie

nte

s p

ág

ina

s se

re

pa

san lo

s a

cto

s e

n h

on

or

de

te

rro

rist

as

con

de

na

do

s y

las

acc

ion

es

qu

e p

rom

ue

ven la

ra

dic

aliz

aci

ón v

iole

nta

qu

e s

e

lleva

n a

ca

bo e

n la

act

ua

lida

d

en

el P

aís

Va

sco

y N

ava

rra

. To

dos

ello

s h

an tenid

o lu

ga

r e

n lo

s a

ño

s 2

01

5 y

20

16

.

Act

o d

e b

ien

ven

ida a

l mie

mb

ro d

e E

TA K

ep

a Z

ub

iza

rre

ta e

n

Sa

ntu

rce tra

s cu

mp

lir c

on

de

na d

e d

iez

os

de p

risi

ón p

or

pe

rte

ne

nci

a a

ba

nd

a t

err

orist

a.

38

Page 39: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

rad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

Va

sc

o y

Na

va

rra

O

ng

i e

torr

is o

bie

nve

nid

as.

Ca

da v

ez

qu

e u

n p

reso

de

ETA

sa

le d

e p

risi

ón e

s h

om

en

aje

ad

o e

n s

u

loca

lida

d n

ata

l, d

on

de s

e le

re

cib

e c

on

víto

res,

pa

nca

rta

s y

de

cen

as

de

pe

rso

na

s e

n la

ca

lle c

om

o s

i de u

n

roe s

e t

rata

ra. L

os

act

os

son

pu

blic

itad

os

en p

erf

iles

de r

ed

es

soci

ale

s p

art

icu

lare

s y

de

pa

rtid

os

po

lític

os

com

o E

H B

ildu

, h

ere

de

ro d

el b

razo

po

lític

o d

e E

TA.

Ab

ril,

2016.

Bie

nve

nid

a a

Jo

rge

Ola

iz

en

Pa

mp

lon

a tra

s cu

mp

lir o

cho a

ño

s d

e p

risi

ón

po

r p

ert

en

en

cia a

ETA

.

En

ero

, 2016.

Ho

me

naje

a E

kaitz

de

Ibe

ro e

n S

an

Se

ba

stiá

n t

ras

salir

de

prisi

ón

po

r a

cto

s de v

iole

nci

a c

alle

jera

.

Ag

ost

o, 2016.

Bie

nve

nid

a a

Ele

na

B

elo

ki e

n H

ern

an

i. D

ías

de

spu

és,

EH

B

ildu la

incl

uyó

en s

u li

sta e

lect

ora

l.

Se

ptie

mb

re, 2016.

Mu

ltitu

din

ario

reci

bim

ien

to a

l eta

rra

En

eko

Etx

ab

uru

e

n O

nd

árr

oa.

Fe

bre

ro, 2016. A

cto

en

ho

no

r d

el

eta

rra A

ing

eru

Ca

rda

ño e

n M

un

itib

ar.

Ha

bía

sid

o c

on

de

na

do p

or

ten

en

cia d

e

exp

losi

vos.

3

9

Page 40: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

rad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

Va

sc

o y

Na

va

rra

F

ies

tas

po

pu

lare

s.

La

s fie

sta

s p

op

ula

res

de n

um

ero

sos

mu

nic

ipio

s d

el P

aís

Va

sco

y N

ava

rra

se

ha

n

con

vert

ido e

n u

n e

sce

na

rio h

abitu

al p

ara

ho

me

naje

ar

a lo

s p

reso

s d

e E

TA,

po

litiz

an

do a

sí u

na

s jo

rna

da

s fe

stiv

as.

Vito

ria

, a

go

sto d

e 2

015.

Etx

arr

i-A

ran

atz

(N

ava

rra

), a

go

sto d

e 2

015.

Sa

n S

eb

ast

ián,

ag

ost

o d

e 2

015.

40

Page 41: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

rad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

Va

sc

o y

Na

va

rra

C

art

ele

s en

ho

no

r a

los

pre

sos

de

ETA

. E

n la

s ca

lles

de

l Pa

ís V

asc

o y

de

Na

varr

a e

s habitu

al

en

con

tra

r ca

rte

les

y p

an

cart

as

con

imá

ge

ne

s d

e lo

s p

reso

s de la

ba

nd

a t

err

orist

a e

n lo

s q

ue s

e h

on

ra s

u

tra

yect

oria y

se

pid

e s

u li

be

rta

d. L

as

inst

ituci

on

es

blic

as

no h

ace

n n

ada p

or

evi

tarlo

.

Sa

n S

eb

ast

ián,

sep

tiem

bre

de 2

016.

He

rna

ni,

ag

ost

o d

e 2

016.

41

Page 42: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

rad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

Va

sc

o y

Na

va

rra

J

orn

ad

as

co

ntr

a la

s F

ue

rza

s d

e S

eg

uri

da

d.

Org

an

iza

cio

ne

s ra

dic

ale

s de la

órb

ita d

el b

razo

po

lític

o

de

ETA

org

an

iza

n v

aria

s jo

rna

da

s al a

ño e

n la

s q

ue p

ide

n la

sa

lida d

e la

s F

ue

rza

s de S

eg

urid

ad –

cole

ctiv

o

s g

olp

ea

do p

or

la v

iole

nci

a d

e E

TA–

de

l Pa

ís V

asc

o y

Na

varr

a. E

n e

llas

lleg

an a

org

an

iza

r e

scra

che

s en

torn

o a

cu

art

ele

s o p

aro

dia

s h

um

illa

nte

s p

ara

los

ag

en

tes.

Ag

ost

o,

2015.

Ca

rro

zas

pa

rod

ian

do a

la G

ua

rdia

Civ

il p

rep

ara

da

s p

ara

un d

esf

ile e

n A

lsa

sua (

Na

varr

a),

en

la

jorn

ad

a c

on

oci

da c

om

o O

spa E

gu

na o

Día

de la

Hu

ida, en

refe

ren

cia a

la s

alid

a d

e la

zo

na

de la

s F

ue

rza

s de

Se

gu

rid

ad.

Julio

, 2

01

6. D

ece

na

s d

e p

ers

on

as

se c

on

cen

tra

n e

n t

orn

o a

l cu

art

el d

e la

Gu

ard

ia C

ivil

de

Oñate

y p

rota

go

niz

an u

na

pa

rod

ia s

ob

re lo

s a

ge

nte

s en u

na

jorn

ad

a c

on

oci

da c

om

o

Fan H

em

en

dik

o “

fue

ra d

e a

qu

í”.

42

Page 43: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

rad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

Va

sc

o y

Na

va

rra

N

iño

s c

om

o p

art

e d

e la

es

tra

teg

ia.

Nu

me

roso

s a

cto

s o

rga

niz

ad

os

po

r la

izq

uie

rda a

be

rtza

le c

ue

nta

n

con

la p

rese

nci

a d

e m

en

ore

s de e

da

d,

incl

uo

s en a

lgu

no

s de e

llos

com

o p

rota

go

nis

tas

de la

s a

ccio

ne

s. C

on

est

a a

ctitu

d,

dic

ha

s o

rga

niz

aci

on

es

po

ne

n e

n f

un

cio

na

mie

nto

un

a e

stra

teg

ia p

ara

pe

rpe

tua

r la

cu

ltura

del

od

io e

ntr

e lo

s m

ás

pe

qu

os.

Oct

ub

re, 2015. La o

rga

niz

aci

ón d

e la

izq

uie

rda a

be

rtza

le

He

rria

k L

ibre

co

nvo

có u

na m

an

ifest

aci

ón e

n P

am

plo

na

a

favo

r d

e c

inco

pe

rso

na

s q

ue ib

an a

se

r ju

zga

da

s p

or

pe

rte

ne

nci

a a

ETA

. L

os

org

an

iza

do

res

inst

aro

n a

los

niñ

os

a

lan

zar

zap

ato

s so

bre

dib

ujo

s de m

iem

bro

s de la

s F

ue

rza

s d

e S

eg

urid

ad y

re

pre

sen

tan

tes

de

l Est

ad

o.

Ag

ost

o, 2015.

So

bre

un e

sce

na

rio

co

loca

do e

n la

loca

lida

d

de

La

cun

tza (

Na

varr

a),

s de u

na tre

inte

na d

e p

ers

on

as

pid

en la

am

nis

tía d

e lo

s p

reso

s d

e E

TA a

com

pa

ña

do

s p

or

alre

de

do

r de u

na

ve

inte

na d

e n

iño

s.

43

Page 44: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

La

rad

ica

liza

ció

n v

iole

nta

en

el P

aís

Va

sc

o y

Na

va

rra

A

taq

ue

s a

mo

nu

me

nto

s a

víc

tim

as

del

te

rro

ris

mo

. Pla

cas

y m

on

olit

os

colo

cad

os

en m

em

oria d

e

las

víct

ima

s del t

err

orism

o h

an s

ido a

taca

do

s p

or

rad

ica

les

en

los

últi

mo

s m

ese

s, p

rovo

cán

do

les

da

ño

s co

nsi

de

rab

les

y co

nvi

rtie

nd

o lo

s a

taq

ue

s en u

na fo

rma

de

hu

mill

aci

ón a

las

víct

ima

s.

Ag

ost

o, 2016.

Un

a p

laca

en m

em

oria d

e la

s ví

ctim

as

colo

cad

a e

n Z

um

aia

ap

are

ce c

on

pin

tad

as

con

los

no

mb

res

de

va

rio

s te

rro

rist

as

de

ETA

.

Ag

ost

o, 2016.

Pro

fan

an c

on

pin

tad

as

la t

um

ba d

e J

osé

M

arí

a A

rriz

ab

ala

ga,

ase

sin

ad

o p

or

ETA

en

19

78

en

O

nd

árr

oa.

44

Page 45: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

• A

ctiv

ism

o

• C

om

un

ica

ció

n

• A

ccio

ne

s ju

dic

iale

s

3. U

na

res

pu

es

ta c

ívic

a al

te

rro

ris

mo

y la

ra

dic

aliz

ac

ión

An

te la

situ

aci

ón q

ue s

e h

a e

xpu

est

o

con

an

terio

rid

ad e

n e

ste in

form

e,

pa

sar

a la

acc

ión

es

un

a o

blig

aci

ón

mo

ral y

ciu

da

da

na. C

OV

ITE

lid

era

el

act

ivis

mo c

ívic

o e

n E

spa

ña p

ara

lu

cha

r co

ntr

a la

leg

itim

aci

ón s

oci

al,

po

lític

a y

mo

ral d

el t

err

orism

o

eje

rcid

o p

or

la b

an

da te

rro

rist

a E

TA.

La

est

rate

gia

del c

ole

ctiv

o s

e a

sie

nta

so

bre

tre

s p

ilare

s fu

nd

am

en

tale

s: la

s a

ccio

ne

s de a

ctiv

ism

o e

n la

ca

lle, la

s ca

mp

as

de c

om

un

ica

ció

n, co

n

esp

eci

al i

mp

act

o e

n r

ed

es

soci

ale

s,

y la

s a

ccio

ne

s ju

dic

iale

s p

ara

qu

e s

e

imp

ida

n la

s ile

ga

lida

de

s q

ue

p

rom

ue

ven q

uie

ne

s ju

stifi

can e

l te

rro

rism

o.

45

Page 46: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Ac

tiv

ism

o

CO

VIT

E t

rab

aja

pa

ra d

esl

eg

itim

ar

el d

iscu

rso d

e q

uie

ne

s ju

stifi

can e

l te

rro

rism

o. Lo h

ace

pro

mo

vie

nd

o

acc

ion

es

en

cua

dra

da

s en e

l a

ctiv

ism

o y

la d

eso

be

die

nci

a c

ivil.

E

l Co

lect

ivo p

rete

nd

e q

ue e

sta

s in

icia

tiva

s te

ngan

imp

act

o e

n la

ci

ud

ad

an

ía y

qu

e lo

gre

n

con

cie

nci

ar

a la

so

cie

da

d d

e q

ue

su im

plic

aci

ón e

s cl

ave

pa

ra

de

fen

de

r lo

s va

lore

s p

or

los

qu

e

las

víct

ima

s fu

ero

n a

sesi

na

da

s y

pa

ra d

ese

nm

asc

ara

r a

los

ag

en

tes

po

lític

os

y so

cia

les

qu

e a

ún n

o

con

de

na

n e

l uso

de la

vio

len

cia. 4

6

Page 47: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Ac

tiv

ism

o

Un

a v

ícti

ma

, u

na

pla

ca

En

las

calle

s d

el P

aís

Va

sco

y N

ava

rra

no

e

xist

e n

ing

ún s

ímb

olo

qu

e r

ecu

erd

e q

ue,

las

calle

s p

or

do

nd

e c

ien

tos

de

pe

rso

na

s ca

min

an todos

los

día

s fu

ero

n e

sce

na

rio d

e

ase

sin

ato

s te

rro

rist

as.

D

esd

e 2

01

4, y

sin

ap

oyo

de

los

resp

ect

ivo

s a

yun

tam

ien

tos,

CO

VIT

E h

a c

olo

cad

o m

ás

de

un

ce

nte

na

r de p

laca

s q

ue r

ecu

erd

an

qu

e e

n e

l pu

nto

do

nd

e fu

ero

n c

olo

cad

as

se

pe

rpe

tró u

n c

rim

en te

rro

rist

a.

La

ma

yorí

a d

e la

s p

laca

s co

loca

da

s p

or

el

Co

lect

ivo h

an s

ido r

etir

ad

as.

47

Page 48: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Ac

tiv

ism

o

Co

nd

en

ad

los

as

es

ina

tos

Mie

mb

ros

de

CO

VIT

E s

e h

an p

ers

on

ad

o e

n

act

os

org

an

iza

do

s p

or

en

tida

de

s p

róxi

ma

s a

l bra

zo a

rma

do d

e E

TA c

on

el o

bje

tivo d

e

exi

gir a

su

s p

art

icip

an

tes

qu

e c

on

de

ne

n e

l te

rro

rism

o y

qu

e d

est

ierr

en e

l od

io d

e la

s ca

lles

de

l Pa

ís V

asc

o y

Na

varr

a.

En

la p

rim

era

ima

ge

n, m

iem

bro

s de

CO

VIT

E t

rata

ron d

e im

pe

dir u

n e

scra

che e

n

torn

o a

un c

ua

rte

l de

la G

ua

rdia

Civ

il,

cole

ctiv

o c

lave

en

la d

err

ota

de

ETA

y q

ue

acu

mu

la m

ás

víct

ima

s en s

us

filas.

E

n la

se

gu

nd

a im

ag

en, C

OV

ITE

exi

gió

a

mie

mb

ros

de

ETA

sin

ca

usa

s p

en

die

nte

s q

ue s

e r

eu

nie

ron e

n u

n c

en

tro c

ultu

ral

blic

o q

ue a

cla

rase

n lo

s a

sesi

na

tos

de lo

q

ue tenía

n in

form

aci

ón.

Page 49: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Ac

tiv

ism

o

Inv

es

tig

ac

ión

par

a la

His

tori

a

En

los

últi

mo

s a

ño

s C

OV

ITE

ha

imp

uls

ad

o

do

s im

po

rta

nte

s p

roye

cto

s de in

vest

iga

ció

n:

po

r un la

do, el l

ibro

Ag

uje

ros d

el sis

tem

a.

s d

e 3

00 a

se

sin

ato

s s

in r

eso

lve

r, q

ue

pu

so s

ob

re la

me

sa lo

s e

rro

res

y la

s n

eg

lige

nci

as

de la

Ad

min

istr

aci

ón q

ue h

an

pro

voca

do q

ue c

asi

la m

itad d

e lo

s a

sesi

na

tos

de

ETA

no

se

ha

yan r

esu

leto

ju

dic

ialm

en

te.

Po

r o

tro la

do, C

OV

ITE

ha

cre

ad

o e

l Ma

pa

de

l Te

rro

r, u

na h

err

am

ien

ta c

on

vert

ida e

n e

l p

rim

er

me

mo

ria

l on

line

de

ate

nta

do

s te

rro

rist

as

pe

rpe

tra

do

s en E

spa

ña. H

ast

a e

l m

om

en

to, se

ha

n d

ocu

me

nta

do m

ás

de

mil

víct

ima

s de t

odos

los

gru

po

s te

rro

rist

as.

La

inic

iativ

a e

stá d

isp

on

ible

en

ww

w.m

ap

ad

elte

rro

r.co

m

49

Page 50: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Co

mu

nic

ac

ión

CO

VIT

E d

esa

rro

lla u

na p

ote

nte

e

stra

teg

ia d

e c

om

un

ica

ció

n b

asa

da

en

tre

s p

ilare

s:

-la

de

nu

nci

a d

e a

ctiv

ida

de

s y

pe

rso

na

s q

ue, co

n s

us

acc

ion

es,

le

giti

ma

n e

l te

rro

rism

o y

el u

so d

e

la v

iole

nci

a.

-la

re

ivin

dic

aci

ón d

e la

me

mo

ria d

e

las

víct

ima

s del t

err

orism

o y

los

valo

res

po

r lo

s q

ue f

ue

ron

ase

sin

ad

os.

-la

difu

sió

n d

e c

am

pa

ña

s p

rop

ias,

a

ccio

ne

s de a

ctiv

ism

o e

in

vest

iga

cio

ne

s.

50

Page 51: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Co

mu

nic

ac

ión

R

ed

es

so

cia

les

CO

VIT

E u

tiliz

a la

s re

de

s so

cia

les,

en

con

cre

to T

witt

er

y F

ace

bo

ok,

co

mo u

na

he

rra

mie

nta

pa

ra d

ifun

dir v

alo

res

de

pa

z y

de

mo

cra

cia y

de

sle

giti

ma

r el

terr

orism

o.

51

Page 52: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Co

mu

nic

ac

ión

Nu

ev

as

es

tra

teg

ias

de

den

un

cia

C

OV

ITE

ha

cre

ad

o u

na w

eb

co

n e

l no

mb

re d

el b

razo

po

lític

o d

e E

TA

(ww

w.iz

qu

ierd

aa

be

rzta

le.c

om

) e

n la

qu

e r

ep

asa

la t

raye

cto

ria d

e lo

s re

fere

nte

s p

olít

ico

s d

e E

TA q

ue h

oy

ocu

pa

n o

asp

ira

n a

ocu

pa

r ca

rgo

s p

olít

ico

s y

tra

ta d

e d

ifun

dir s

u h

isto

ria

l de ju

stifi

caci

ón d

e la

vio

len

cia. E

l o

bje

tivo e

s q

ue lo

s jó

ven

es,

qu

e s

e in

form

an fu

nd

am

en

talm

en

te a

tra

vés

de

Inte

rne

t, tengan

info

rma

ció

n v

erí

dic

a d

e q

uie

ne

s se

pre

sen

tan s

oci

alm

en

te

com

o lí

de

res

de

mo

crá

tico

s in

tach

ab

les.

52

Page 53: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Co

mu

nic

ac

ión

Ex

pe

rto

s en

te

rro

ris

mo

E

l O

bse

rva

torio

In

tern

aci

on

al

de

E

stu

dio

s so

bre

Te

rro

rism

o (

OIE

T)

na

ció

en

20

15

de

la

vo

lun

tad

d

e

CO

VIT

E

de

cr

ea

r u

n

org

an

ism

o q

ue

pro

mu

eva

el

de

sarr

ollo

de

p

roye

cto

s d

e i

nve

stig

aci

ón

en

foca

do

s a

la

p

reve

nci

ón

de

la

ra

dic

aliz

aci

ón

vio

len

ta y

a

la d

ifusi

ón

de

prin

cip

ios

de

mo

crá

tico

s.

El O

IET

inte

gra

un

dire

cto

rio

de

aca

mic

os

y p

rofe

sio

na

les

de

re

con

oci

do

pre

stig

io q

ue

p

on

en

su

e

xpe

rie

nci

a

y co

no

cim

ien

to

a

dis

po

sici

ón

d

e

me

dio

s d

e

com

un

ica

ció

n

na

cio

na

les

e

inte

rna

cio

na

les

qu

e

de

see

n

con

tact

arle

s a

tra

vés

de

est

e O

bse

rva

torio

.

53

Page 54: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

Ac

ció

n ju

dic

ial

CO

VIT

E d

esa

rro

lla u

na c

on

sta

nte

la

bo

r e

n e

l ám

bito

jud

icia

l qu

e s

e

ba

sa e

n d

os

pila

res:

1

. D

en

un

cia d

e d

elit

os

de

en

alte

cim

ien

to d

el t

err

orism

o

y h

um

illa

ció

n a

las

víct

ima

s,

con

el o

bje

tivo d

e f

ren

ar

las

inic

iativ

as

qu

e fo

me

nta

n la

ra

dic

aliz

aci

ón v

iole

nta

.

2. 

Inve

stig

aci

ón d

e c

rím

en

es

sin

re

solv

er, c

on

el f

in d

e q

ue

las

víct

ima

s del t

err

orism

o t

engan

a

cce

so a

la ju

stic

ia y

a la

ve

rda

d.

54

Page 55: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

5.

Co

nc

lus

ion

es

Hoy E

uro

pa

y s

us

de

mo

cra

cia

s lib

era

les

se e

ncu

en

tra

n

an

te la

en

cru

cija

da

his

tórica

s p

elig

rosa

pa

ra s

u

sup

erv

ive

nci

a c

om

o ta

les

de

sde

qu

e A

do

lf H

itle

r lle

ga

ra

al p

od

er

en

19

33

.

La

vio

len

cia

te

rro

rist

a is

lam

ista

qu

e h

oy

azo

ta la

s so

cie

da

de

s o

ccid

en

tale

s, a

bie

rta

s, c

om

ple

jas

y p

lura

les,

co

nfig

ura

da

s co

nfo

rme

a u

n s

iste

ma

de

va

lore

s m

ora

les

mu

y co

ncr

eto

, tie

ne

co

mo

prim

er

obje

tivo

ese

mis

mo

si

ste

ma

mo

ral,

su tra

nsf

orm

aci

ón

o m

uta

ció

n h

aci

a o

tro

s va

lore

s, a

tra

vés

de

l me

can

ism

o d

el m

ied

o, p

ara

co

nfig

ura

r u

na

so

cie

da

d m

ora

l dife

ren

te q

ue

pe

rmita

un

si

ste

ma

so

cia

l y p

olít

ico

dife

ren

te. U

n s

iste

ma

to

talit

ario

.

Eu

rop

a n

o p

ue

de

pe

rmiti

r q

ue

eso

o

curr

a. N

o d

eb

em

os

ren

un

cia

r a

nu

est

ros

valo

res

mo

rale

s, d

e li

be

rta

d,

igu

ald

ad

, to

lera

nci

a. N

o p

od

em

os

pe

rmiti

r q

ue

en

n

ue

stro

sis

tem

a d

e v

alo

res

mo

rale

s se

leg

itim

en

otr

os

valo

res

cuya

fu

nci

ón

es

imp

losi

on

ar

el s

iste

ma

de

sde

d

en

tro

. E

uro

pa

y E

sta

do

Un

ido

s d

err

am

am

os

la s

an

gre

d

e m

illo

ne

s d

e v

íctim

as

en

gu

err

as

pre

cisa

me

nte

pa

ra

inm

un

iza

rno

s co

ntr

a e

l to

talit

arism

o y

la o

pre

sió

n y

no

p

od

em

os

pe

rmiti

r q

ue

eso

s va

lore

s q

ue

ap

un

tala

ron

el

sist

em

a m

ora

l de

occ

ide

nte

se

an

ap

rove

cha

do

s p

or

aq

ue

llos

qu

e p

rete

nd

en

aca

ba

r co

n é

l.

n s

e e

stá

a tie

mp

o s

i se

lid

era

a la

so

cie

da

d q

ue

se

a

me

na

za, si

se

es

pro

act

ivo

, si

se

pro

teg

e a

esa

so

cie

da

d n

o in

tro

du

cie

nd

o m

od

ifica

cio

ne

s o

in

terp

reta

cio

ne

s le

ga

les

qu

e e

xpu

lse

n o

mu

ten

nu

est

ros

valo

res

mo

rale

s, s

i se

pe

rmite

qu

e lo

qu

e a

nte

s e

ra

inm

ora

l se

co

nvi

ert

a e

n m

ora

l.

No

sotr

os,

CO

VIT

E, h

em

os

sid

o te

stig

os

en

Esp

a y

en

e

l Pa

ís V

asc

o d

e q

ue

est

o e

s p

osi

ble

, p

ue

de

su

ced

er, h

a

suce

did

o y

su

s co

nse

cue

nci

as

pa

ra la

s ví

ctim

as

y su

s d

ere

cho

s fu

nd

am

en

tale

s.

¿P

erm

itire

mo

s u

na

ve

z m

ás

qu

e la

ign

om

inia

se

ad

ue

ñe

d

e n

ue

stro

s si

ste

ma

de

va

lore

s m

ora

les?

¿H

ast

a c

nd

o

mira

rem

os

ha

cia

otr

o la

do

? ¿

Cu

án

tos

mu

ert

os

s so

n

ne

cesa

rio

s p

ara

co

me

nza

r a

de

fen

de

r n

ue

stra

fo

rma

de

vi

da

en

lib

ert

ad

e ig

ua

lda

d?

55

Page 56: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

56

Page 57: COVITE Informe efectos del terrorismo en DDHH · 2017. 2. 7. · En el caso concreto de las mujeres, se destaca su valor en el ámbito de la prevención (como las mujeres yazidi que

C

OL

EC

TIV

O D

E V

ÍCT

IMA

S

DE

L T

ER

RO

RIS

MO

C

OV

ITE

57