Collana manuali tecnici CNSAS a cura della Direzione del Corpo Nazionale Soccorso Alpino e Speleologico Via Petrella 19 - 20124 Mill�llOTECA DEL G.S.A.G.S . • CA www.cnsas.lt �ii± _____ _
N' Prog. �S� .. _----
ATTENZIONE!
Il contenuto del presente lavoro, che si propone come strumento di formazione tecnica per la progressione in sicurezza, la prevenzione degli incidenti e per una corretta gestione del salvataggio di un infortunato, non impegna l'autore né l'editore per eventuali danni o incidenti derivanti dall'uso et o dall'interpretazione delle tecniche illustrate. La fase di apprendimento dei contenuti del presente manuale deve essere seguita dalla Scuola Nazionale Tecnici
Soccorso in Forra, in attuazione dello specifico piano formativo.
© Copyright 2013 Direzione Corpo Nazionale Soccorso Alpino e Speleologico
Ogni diritto sui contenuti del presente manuale è riservato, ai sensi della normativa vigente per tutti i paesi. La riproduzione, la pubblicazione e la distribuzione, totale o parziale, di tutto il materiale originale contenuto nel presente volume, sono espressamente vietate in assenza di autorizzazione scritta da parte della Scuola Nazionale Tecnici Soccorso in Forra del CNSAS
P edizione marzo 2013
ISBN 978-88-95656-02-1
ASSOCIAZIONE ITALIA NA CANYONING
www.aic·canyoning.it
CORPO NAZIONALE SOCCORSO ALPINO E SPELEOLOGICO
Scuola Nazionale Tecnici
Soccorso in Forra
MANUALE TECNICO DI
PROGRESSIONE E SOCCORSO IN FORRA
testi di GIUSEPPE ANTONINI
fotografie GIUSEPPE ANTONINI
OSKAR PIAZZA
fotografie extra testuali GIUSEPPE ANTONINI
elaborazione immagini GIUSEPPE ANTONINI
supervisione al testo MAURIZIO BIONDI (t)
ROBERTO FRISINGHELL I FRANCO GIACOMELLI
OSKAR PIAZZA GIOVANNI PIZZORNI
ANDREA PRATI MAURIZIO ZAPPA
LA SNAFOR
La Scuola Nazionale Tecnici Soccorso in Forra nasce nel 2005, dall'incontro dei tecnici specialisti provenienti dai settori del Soccorso Alpino e del Soccorso Speleologico e, nello specifico, da SNaTe, SNaTSS e Commissione Tecnica Forre. Dopo aver strutturato il regolamento ed il piano formativo, la SNaFor si è immediatamente impegnata nella realizzazione del manuale tecnico di progressione e soccorso in forra. II presente lavoro è il risultato di 5 anni di riunioni e di sessioni fotografiche specifiche o ritagliate durante le attività
didattiche svolte sul territorio della penisola. Questo manuale rappresenta di fatto il riferimento tecnico e didattico per tecnici ed istruttori, augurandosi che possa essere per tutti una traccia da seguire nell'organizzazione di eventi formativi e di addestramento. Per quanto possa sembrare incauto dirlo, ci si augura anche che le tecniche ed i materiali illustrati in queste pagine vengano presto superati, con l'affacciarsi di novità migliorative in fatto di sicurezza. Buona lettura
Istruttori Nazionali Tecnici di Soccorso in Forra-INFor (2005-2012)
Giuseppe Antonini, Maurizio Biondi (t), Roberto Frisinghelli, Franco Giacomelli, Mauro Mabboni, Oskar Piazza, Giovanni Pizzorni, Andrea Prati, Ennio Rizzotti, Maurizio Zappa
MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA U Scuola Nazionale Tecnid
Soccorso in Forra
Per definizione sappiamo che in geografia, una gola (detta anche forra o canyon), è una valle profonda con pareti ripide. È il risultato di fenomeni erosivi che si verificano quando un fiume o un torrente incidono vigorosamente il proprio letto. Sappiamo anche che, il primo uomo che approcciò questi ambienti con mentalità "torrentistica" fu il grande speleologo francese Edouard-Alfred Martel che, negli anni a cavallo fra XIX e XX secolo, compì alcune imprese straordinarie quali la traversata della grotta di Bramabiau nella Tarn o la discesa del canyon del Verdon, allora non regolato dalla presenza delle dighe che attualmente ne limitano la portata. Di acqua sotto i ponti (e nelle forre evidentemente), è proprio il caso di dirlo, ne è passata, da quei tempi epici, veramente tanta. Diverse e opposte scuole di pensiero vorrebbero collocare le forre, ovviamente, in modo diametralmente e fortemente contrastante: chi nel mondo della speleologia, chi nel mondo dell'alpinismo. Mi piace pensare e definire le forre come una sorta di "cerniera" che, anziché dividere questi due mondi apparentemente incompenetrabili, sanno unire due realtà per certi versi molto simili. Una sorta di moderna "terra di mezzo" che, seppur non popolata da creature fantasiose e fiabesche, vede agire sempre più numerosi frequentatori certamente un poco particolari nei loro "abiti" e non sempre "capiti" da chi li vede sbucare magari a ridosso di una frequentata piazza. Il manuale che, dopo non poche difficoltà, vede la luce è stato con impegno preparato ed è la conferma oggettiva che le forre sono una vera e propria linea di connessione fra culture e tecniche apparentemente diverse, quella speleo e quella alpina appunto. L'unione, senza scomodare annosi motti, è in grado di fornire risultati e compiacenze diversamente imperfetti. Il frutto tangibile di questa sinergica collaborazione fra soggetti con provenienze disuguali, culture dissimili seppur uniti da competenze conformi è assolutamente di primo ordine e rende ampio merito ai diversi soggetti interessati. Materiali, tecniche di progressione e tecniche di soccorso, sono accortamente trattati incardinandosi su anni di esperienza e basandosi su concrete conoscenze. Il mio ringraziamento personale ed istituzionale va indistintamente a tutti coloro che, a vario titolo, si sono spesi per questo manuale "sforrando" esausti ma soddisfatti come al termine di una composita progressione.
Piergiorgio Baldracco Presidente Nazionale CNSAS
_ INDICE
Indice
1. LA SNAFOR .................. ........ ......... ............... . . .... . . . . . ...... .. . . . . . .. . ....... ....... . . ... . . . . . . .. ... . . . . . .. .. . . . . . . . .. ........ . . . . . . . . . ... 5
2. AMBIENTE E SICUREZZA . . . . . . . . ...... . .. .. . . . . . . . . ........... . . . . . .. . ............ .. .... . ... . . . . . .. . . .......... . .......................... . . ....... .. 7 LA FORRA, L'AMBIENTE .......................................................................... .......................................................... ............... . . . . . . . . 8
LA MODERNA TECNICA DI CANYONING ...... . . . . . . . . . . ....... . . . . . . ...... . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . ................................................ 11
I PERlCOU OGGETTIVI ................................................... ............................................................... ....................................... 13
SICUREZZA IN FORRA, FILOSOFlA ................ . . . . . . . . . . . ....................... . . . . . . . . . . . .......................... . . .... . . . . . ................ . . . . .. . . . ...... . . . . .... 15
ANAUSI DEL RISCHIO .......................................................................................................................................................... 16
PROCEDURE DI SICUREZZA E LINEE GUIDA ......... ................................................................. . . ..................................... ...... . . . . 20
BUONI CONSIGLI .................................... ..................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................ .......................................................... 21
L'ACQUA, LA FORZA, I MOV1MENTI ........................................................................................................................................ 22
TRAPPOLE ACQUATICHE, I SIFONI ......... . . . ........ ....................................................... ... . . ........................ . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . ......... 51
ALTRI PERICOLI ................................................................................................................................................................... 54
LA PIENA ................................................. . . . . . .............................................................. . . ............................... . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 58
ALTRI PERICOLI . . . . . . ................... . . . . . ..................................................................................................................................... 62
3. EQ UIPAGGIAMENTO PERSONAL E .................................................... ........ ............................... .................... 63 CARATTERISTICHE ......... . . . . . . . .............. . . . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................................................. 64
CASCO ................................................................. ................................................................................................................ 76
IMBRAGO ED ATTREZZI ..................................... . . . . .. . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . ..... . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . ....... ...... . . . ........... 77
LONGES E/O CORDINI DI POSIZIONAMENTO ......................................................................................................................... 80
ABBIGLIAMENTO E CALZATURE .............................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . ...................... 83
TRASPORTO E PROTEZIONE DEI MATERIALI .......................................................................................................................... 86
COME PORTARE IL SACCO ...................................................................................................................... . . ...................... . . . . . . . 87
TRASPORTO E PROTEZIONE DEI MATERlAU . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . . . .. . . . . ............. .......................................................................... 93
MANUALE T ECNICO DI SOCCORSO IN FORRA U Scuola Nazionale Tecnici
Soccorso in Forra
" MANUALE TECNICO DI P.ROGRESSIONE E -) ... . >._- soè:co
·RscfIrÙ:ORR.iC
· '.�" INDICE
MATERIALE DI SOPRAWIVENZA ...........................•........•...........................•................ . . . . ......................•.... ...... ........... ........... 94
DOTAZIONI SPECIALI ........................................................................................................................................................... 95
4. EQUIPAGGIAMENTO COLLETTIVO . . ... . . .... .. . .. ... . . . . . .. .. . . . . . .... . . . . .. . ... . . . . .... . . .. . ... . . . . . ... .. . . ... . . . . . ... .. . . . ... .. . . . ... . .. . . ... 97 CARATTERISTICHE ............................................................................................................................................................... 98
MATERIALE PER L'ATTREZZAMENTO ...................................................................................................................................... 106
ORGANIZZAZIONE DEL MATERIALE COLLETTIVO . . . . .............. ......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 SQUADRA ATTREZZISTI . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........ . . . . . . • . . . . . • . . • . . . ........ . • . . . . . . . . . . . . ................................................ 109
KIT TRAPANO ............................................................................................................................................................ 110
KIT ATTREZZISTI ....................................................................................................................................................... 111
KIT CORDA 1 E 2 ........................................................................................................................................................ 112
SQUADRA BARELLA ................................................................ ........... .............................................. .............. 113 KIT CORDA CALATA BARELLA ...................................................................................................................................... 114
KIT CORDA 1 E 2 ...................... ......... ......................... . . . . . . . . . . . . . . . ........................... . . . . . ....................... . . . . . . . . . .......... . ...... 115
SQUADRA RICERCA/PRIMO INTERVENTO . . . . . . . . . . . ........ . . . . . . . . . . ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................. ....................... 117 KIT CORDA 1 E 2 ............. . . . . . . . . .......................................................................... . . . . . . . . . . . . .................... . . . ...................... 118
KIT CORDA EMERGENZA ............................................................................................................................................. 119
TRATTAMENTO DELLA CORDA ..................................................................................................................................... 120
KIT BOUlE - GESTIONE CORDA .................................................................................................................................. 121
5. COMUNICAZIONI: CODICE VISIVO E SONORO . .. ... .. . . . .. . . . . . . . ... . . . .. ... . . . . . .. . . . ... . . . . ... .. . .. . . . ..... . . . . ... . . . . . . ... . . . . . . . . . . 127 COMUNICAZIONI ................................................ ............................................................... . . . . . . ............................................ 128
COMUNICAZIONI RADIO ...................................................................................................................................................... 130
CODICE VISNO E SONORO .................................................................................................................................................. 134
6. NODI . . . . . . . ... . .. .. . . . . . . . . .. ... . .... . . .... . . . . . .... . . .. . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . ..... . . ..... . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . ... . . . ...... . . . . . .. . . . . .. .. . . . . . . ... . . . . . 143 TIPOlOGIA DEI NODI .......................................................................................................................................................... 144
NODI DI VINCOLO ............................................................................................................................................................... 146
BOLINA SEMINFILATO (RINFORZATO) ................................................................................................................................... 148
Ol Scuola Nazionale Tecnici
Soccorso in Forra MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
MANUALE TECN!.çQJQ!J P,�O�OtJE.EGj INDICE SOCCO�f"H:'
BOLINA DOPPIO ........................................................ ................ . . . . . . . . ................................... . . . . . .......................................... 149
GUIDE CON FRIZIONE ...............................•........•..................•...........................................•.................•............................... 151
GUIDE CON FRIZIONE DOPPIO ........... . . . . . . . . . . ....................................................... ....... .......................................................... 152
NODO A STROZZO ...........................•.........• .............................................•.............................................................•............. 153
NODO BARCAIOLO ........ . . . . . . . . . . . . . ..........................•.................................. .................•......................................................... . . 154
NODI DI GIUNZIONE ...............•.......••........•........•• ............................................•.......•........... . . . . . . . . .............. ............•............ 155
GALLEGGIANTE ............................................................. ...................................................................................................... 156
GALLEGGIANTE DOPPIO ................................ .................................................................. ................................ . . . . ................ 157
INGLESE DOPPIO .................... ............................................................................................................................................. 158
OTTO TRIPLO . . .................................................................................................................................................................... 159
NODO FETTUCCIA ............................................................................................................... . . . . . ........................................... 160
NODI SCORREVOLI ........................................................................... ................ . . . . . . ............................................................. 161
MEZZOBARCAIOLO .............................................................................. ................................................................................ 163
DA MEZZOBARCAIOLO A BARCAIOLO ......................................................................... ........................................................... 164
MEZZOBARCAIOLO IN RECUPERO .............................................................................. ........................................................... 165
MEZZOBARCAIOLO RINFORZATO .......................................................................................................................................... 166
MEZZOBARCAIOLO RADDOPPIATO .............................................................................. .......................................................... 168
FRENO CUORE ................................................................................................................................ ............................... ...... 169
NODI AUTOBLOCCANTI (NAB) ....................... ................................. . . . . ...................... . . . . . ............................ ........................... 170
MACHARD ............................................... ..................... ................................................... . . ................................. ................. 172
BACHMANN ......................................................................................................................................................................... 173
TRECCIA ............................................................... .............................................................................................................. 175
EDI ................................................................................................ ..................................................................................... 176
CUORE ............................... ................................................................................................................................................. 178
NODI SPECIALI ............................................................................. . . . . . . ...................... ............................................... ............ 180
FALSA ASOLA . . . ................................................................................................................................................................... 181
MEZZO MARGHERITA .......................................... ....... . . . . . . ........................ .......... .................................................................. 182
MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA U Scuola Nazionale Tecnici
Soccorso in Forra
_ INDICE
7. TECNICHE DI PROGRESSIONE ......................................................................................... . .... . . ................. . 185 ARRAMPICATA E DISARRAMPICATA . . . . . . . . . . . ........................................ . . . . . . . . . . . . . . . ........................ ............................................. 186
TOBOGA ......... . . . ..................................... ......... .... . . . ....... ........................... . . ............. ........................................................... 188
TUFFO VERTICALE ............... .................................................. ....................... .............. .................. . . . .................... ................ 192
TUFFO PLANARE . . . . . . . . . . .............. . . . . . . . . . . ....................... . . . . . . . .................... .......................................... ................ .................... 195
TUFFO FRENATO ................................................................. ......................... ...... . . . . ....................................... . . . . . ................. 196
PROGRESSIONE ACQUATICA: FLOTTING . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . .... . . . . . .............. . . . ....... . . . . . ... . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . ....................... . . . . . . . . . . . 197
ATTRAVERSARE IL FIUME ................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................ .............. ..................................... . . . . ....... ........... .................. 198
8 LA CATENA DI SICUREZZA ....................................................................................................................... 207 LA CATENA DI SICUREZZA ................ ........................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................. .................................................................... 208
9. ANCORAGGI ...... . . ............... ... .... .. ......... ..... . . . ........ .................. ........ .. . . . . . . . . . . . . . . . . ..... ................................. 217 GENERALITÀ . . . . . . . . ............... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . ............... . . . . . . . . . . ................... ...... . . . ................. ..... . . . . . . . . . . . ............................ 218
POSA IN OPERA DI TASSELLI ......................... .............................. ................ ............ . . . . . . . ..................................................... 220
ANCORAGGI . . . . . . . ............... . . . . ......................................... . . ........ . . . . . ........................................ .................. ............................ 222
ANCORAGGI SPECIALI ............................................................... . . . . . ...... . . ... . . . . . . . ............... .................................................... 223
ATTREZZAMENTO MANUALE . . . . . . . . . . . ............ ........... . . . . . .............. . . . . . .............. . . . . . . . . . . . .............................................................. 224
ATTREZZAMENTO CON TRAPANO ............... ............................................... ..... . . ....... ....... . . . . . . . . . . . . . . ......................... ................ 227
SOSTE SU TASSELLI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................. .......................................... . . . . . . . ....................................... ........... 229
ALBERI E BLOCCHI ................................... ..... ................... ..................... ...... .............................. .............. ............................ 231
CLESSIDRE . . . . . . . . . . . . ............................................. ............... . . . . . . . . . . . . . ....... . . ....... ..................................................................... 232
CATENE ED ANCORAGGI PERMANENTI . . . ...................................... ..................... ............ .................... ....................... .... . . . . . . . . . 234
ATTACCHI UMANI . . . . . . . . . . ......... .................................... . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .... . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . .............................................. .... . . . . . . . . . 237
ANCORAGGI PER IL SOCCORSO . . . . . . . . . . . ............................... ..... .................. ..... .................................. ................. . . ..... ............ 239
10. CONFIGURAZIONE DELLA SOSTA ............................................... ......... ......... ....... . . .......................... . . . . ... 243 CONFIGURAZIONE DELLA SOSTA . . . . . . . . . ................ . ................ ............................ ................................................ .................... 244
FACILITARE IL RECUPERO DELLA CORDA . . . . . . . . . . . . . ................ ....... . . . ................ . . . . . .. . . . . . . ........... . . . . . . ............. . . . ................ . . . ...... 248
M Scuola Nazionale Tecnid
Soccorso i n Forra MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
11. USO DEL DISCENSORE . . .... . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . ... . . . . .. ............ . ......... . ..... . . . . . ... .. . . . . . .. . . . . .. ... . . . ......... . .. . . ............ . . 251 OTTO .................................................................................................................................................................................. 252
OTTO CLASSICO - INSERIMENTO DELLA CORDA ............... ..................................................................................................... 254
OTTO - MODULA2IONE DELLA VELOCITÀ ............................................................... . . . ...................... ............ .......................... 256
OTTO VERTACO - MODULA2IONE VELOCITÀ .......................................................................................................................... 257
OTTO VELOCE - MODULA2IONE VELOCITÀ ............ . . . .......... . . .... . . . . . . . . . . . . ................. .......................................... . . . ................... 258
OTTO VERTACO - ASOLA DI BLOCCAGGIO ............................................................................................................................. 259
OTTO VERTACO - CONTROASOLA ..................................... ......................... . . . . . ...................................................................... 260
OTTO - USO SCORRETTO .................. . .................................................................................................................... .............. 261
OTTO CLASSICO - ASOLA DI BLOCCAGGIO ............................................................................................................................ 262
OTTO CLASSICO - CONTROASOLA ........................................... . . ........................................................................................... 263
OTTO IN DOPPIA - MODULA2IONE VELOCITÀ ........................................................................ . . . . . .... . . .......... .......................... 264
OTTO IN DOPPIA - ASOLA DI BLOCCAGGIO ....................................................................................................................... " .. 265
OTTO IN DOPPIA - CONTROASOLA ..... . . . . . . . . . . . ........................................................... ....... . . . . . . ............................................... 266
OTTO IN DOPPIA - MODULA2IONE VELOCITÀ ." ...... "" .... " .. " .. "" ...... "." ...... " .. " ..... " ..... " ...... "" .............. " .. ,, ....................... 267
OTTO IN DOPPIA - ASOLA DI BLOCCAGGIO . . . . . . . . ................................................................................................................... 268
OTTO IN DOPPIA - CONTROASOLA .................................................................................................... ................................... 269
PIRANA .................................................. . . ................ ..................................................................................... . . . . . . . . .............. 270
PIRANA - MODULA2IONE VELOCITÀ .................................................................... . . . . . .. . ............... ....... . . . . . .............................. 271
PIRANA - ASOLA DI BLOCCAGGIO ................................... .................. . . . . . . .............................................................................. 273
PIRANA - CONTROASOLA DI BLOCCAGGIO ................................................................................... .. . . . . . . . . ............................... 277
PIRANA IN DOPPIA - ASOLA DI BLOCCAGGIO ........................................................................................................................ 278
PIRANA IN DOPPIA - CONTROASOLA .... . . . ................ ............................................................................................................. 280
ANSA BLOCCATA SU PIEDE ................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . ......... ........................... 281
12. PARTENZA DALLA SOSTA .. . . ..... . . . . . . .... . ..... ... ............... .......... . ..... ...... . . . .. . .. . . . .. . . . . . ... . . . . .. .. .. . . . . . . . . . . . . .... . . . . . .. 283 PARTENZA DALLA SOSTA ......................................................................................................... ............................................ 284
MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
� fd Scuola Na,zionale Tecnici 'W' Soccorso In Forra
_ INDICE
13. CORDA SVINCOLABILE . ... . . . . . . . ... . . . . . ..... . . . . . . . . . . ....... . . . ..... . . . . .. . . . . . ... . . . . . . . .... . . . . .... . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . .. . . . . . .... 297 SU MEZZOBARCAIOLO ......................................................................................................................................................... 298
SU ANCORAGGI SCOLLEGATI ................................................................................ . . . . . . .................................. ................ . . ..... 307
SU OTTO A BATTUTA ............................................................................................................................................................ 309
SU OTTO FORO GRANDE ...................................................................................................................................................... 320
14. CORDA A MISURA . . . . . . . ... . . . . . .. . . . . . ...... . . . . . . . . . . ....... . . . . ... . . . . ... . . . ........ . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . 327 CORDA A MISURA . . . . . . .......................................................................................................................................................... 328
CORDA A MISURA SENZA VISUALE ................. .............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 CORDA A MISURA SENZA VISUALE ................................................................................................................................... 336
GESTIONE ABRASIONI ................................................•..•..•.. ................•.................•........................•..•............... 345 GESTIONE ABRASIONI LOCALIZZATE .................................................................................... . . . . . ............. . . . . . . ................... 348
GESTIONE ABRASIONI - FALSA ASOLA .................... . . . . . .................. .................................................................................. 349
GESTIONE ABRASIONI LOCALIZZATE ....... ...................................................... . . . . . . .................. .............. ........................... .354
15. AL LESTIMENTO CORDA DOPPIA ............................................................................................................. 359 IN AUTOMOULINETTE ........ .................................................................................................................................................. 36O
DA SINGOLA SVINCOLABILE ...................................... ................................................................................... . . . . . . .................. 364
RAMI SINGOLI DI CORDA DOPPIA ........................................................................................................................................ 368
16. CORDA DOPPIA SVINCOLA BILE . ... . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . ........ . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371 CORDA DOPPIA SVINCOLABILE .................................. . . . . . . ................................................................................. ................... 372
17. ALL ESTIMENTO SOSTE ESPOSTE ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ... . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . ... . 381 MANCORRENTE RECUPERABILE ................................................................................ ............... . . . . . . . . .......... . . . . . . ..................... 382
PASSAGGIO DEL PUNTO INTERMEDIO .................................................................................................................................. 404
MANCORRENTE RECUPERABILE SU ALBERI ............................................................... ........................................................... .406
PROGRESSIONE SU MANCORRENTE ............................................................................................................... . . . . . . ................. 416
AUTOMOULINETTE ............. . . . . ...................... ....... . . . . . . . . ....................................................................................................... .422
Hl Scuola Nazionale Tecnici Soccorso in Forra MANUALE T ECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
_ �ANUt\LEI TECt:ilCO , DIffiBOGB&SSlO!::J E1 c.-" �,}:�: INDICE
AUTOMOULINETTE: VARIANTE IN TELEFERICA .................................................................................................................... .432
MOULINETTE ................. . . . . . .................................................. .............................................................................................. .433
18. ALTRE TECNICHE DI PROGRESSIONE SU CORDA . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . .. . . .. . . . .. . . . . .. . . . . . . .. ... . .. . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . 437 IL DEVIATORE .................................................................................................................................................................... .438
IL DEVIATORE - DISCESA DELL'ULTIMO ................................................................................................................................ 441
VARIANTE DEL DEVIATORE SVINCOLABILE ........................................................................................................................... 443
IL DEVIATORE SVINCOLABILE .............................................................................................................................................. 445
IL FRAZIONAMENTO ............................................................................................................................................................ 449
IL FRAZIONAMENTO IN DISCESA ......................................................................................................................................... .450
PASSAGGIO DEL NODO IN DISCESA ..................................................................................................................................... 456
DISCESA IN AUTOASSICURAZIONE ...................................................................................................................................... .464
TECNICA DI RISALITA SU CORDA ........................................................................................................................................ .467
CONFIGURAZIONE BLOCCANTE VENTRALE .......................................................................................................................... .469
CONFIGURAZIONE BLOCCANTE MOBILE .............................................................................................................................. .471
APERTURA DEI BLOCCANTI ................................................................................................................................................. .472
TECNICA DI RISALITA SU CORDA - SEQUENZA DI MANOVRA ................................................................................................. 474
COME AFFERRARE LA MANIGLIA .......................................................................................................................................... .475
RISALITA SU CORDA CON BLOCCANTI .................................................................................................................................. 476
PASSAGGIO DEL FRAZIONAMENTO IN SALITA ...................................................................................................................... .479
MANIGLIA SU FORI GEMELLI ............................................................................................................................................... .484
MANIGLIA SU FORI GEMELLI - CORRIMANO .......................................................................................................................... 485
MANIGLIA SU FORI GEMELLI - PIANI INCLINATI .................................................................................................................. .487
19. SOSTA REMOTA . . . . . . . . . . . . ... . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . .. .. . . . . ... .. . . .. . ... . . . . . . ... .. . .. ... . . . . . ... . .. ..... .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . .. .... 489 SOSTA REMOTA .................................................................................................................................................................. .490
20. GRANDI VERTICALI .. . . . .. .. . . . . . .. . . .. . . .. .. . .. . . .. .. .. . . . . ... . . . . . . .. .. . . .. . .. . .. . . . .. .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . ... . . .. .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . .. . . . 497 PROCEDURE DI CALATA E RECUPERO ................................................................................................................................... 498
MANUALE T ECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
" y Scuola Nazionale Tecnici "W Soccorso In Forra
_ INDICE
PROCEDURE DI CALATA ....................................................................................................................................................... 500
SICURA DAL BASSO ............................................................................................................................................................. 503
PROCEDURE DI RECUPERO ................................................................................................................................................. .504
PASSAGGIO DEL NODO IN CALATA ............... ................................. . . ... ... . . . . .. ....................................................... 509 COSTRUZIONE DELLA TRECCIA ...................................................................................................................................... .521
21 TECNICHE DI DISATIREZZAMENTO ..... ... ..... . . . ... ......... .... . . . .... . . . .. . . .. . .. ... . .. . . . . .... . .. ...... . . . ... .. . ........... .......... 525 PROCEDURA DELL'ULTIMO ................................................................................................................................................... 526
GIUNZIONE DI CORDE ......................................................................................................................................................... 534
NODO TAMPONE. ................................................................................................................................................................. 537
OTTO A BATTUTA BLOCCATO ................................................................................................................................................ 539
OTTO A BATTUTA RIPASSATO .............................................................................................................................................. 540
OTTO A BATTUTA STROZZATO ............................................................................................................................................. .542
OTTO A BATTUTA· PROBLEMI IN RECUPERO ........................................................................................................................ 544
OTTO PRONTO ................................................................................................................................................................... .545
MOSCHETTONE SEPARATORE .............................................................................................................................................. .548
PROBLEMI NEL RECUPERO .................................................................................................................................................. .550
SACCO ZAVORRATO ............................................................................................................................................................. 552
PROBLEMI NEL RECUPERO ................................................................................................................................................... 553
22. CORDA GUIDA. . . .. .... ..................................................................................................................... 557 CORDA GUIDA ........................................... . . . . . . . . ..................................................... ............................................ . . . . . . ........... 558
23. TELEFERICA RECUPERABIL E . ....... . ...... . . . .... . .. .. .. . ... . . . ..... .. . ..... . . .. ...... .. . ..... . . . .............. . . . ...... . . . .... . . . . . ..... ... . 567 TELEFERICA RECUPERABILE ................................................................................................................................................. 568
24. CALATA A GRAPPOLO .. . . ... . ... . ...... .. . . .... . . .... . . . . . . . . ..... ....... . .... . .... . . . .. . . . . ... ... . . . ..... .. ...... .. . ...... .. . ... ... ... . ........ 591 CALATA A GRAPPOLO ........................................................................................................................................................... 592
CALATA A GRAPPOLO IN PARALLELO ..................................................................................................................................... 595
CALATA A GRAPPOLO IN SERIE ............................................................................................................................................ .599
� q Scuola Na.zionale Tecnici 'W Soccorso In Forra MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
MANUAta r� D1iE R� � INDICE
25. ANCORA GAL LEGGIANTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... .. . . . . . . . 601 ANCORA GALLEGGIANTE . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602
SACCA DA LANCIO PILOTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 608
26. TECNICHE DI EMERGENZA . . . . ... . . . ... " " ".""""." " " " " " " ". " " "".""" . ......................... ........................ .. 611 SICURA ALL'ULTIMO IN MOUUNETTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612
VARIANTE CON CORDE GIUNTATE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
PASSAGGIO DEL NODO SENZA ATTREZZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622
BLOCCO DELL'OTTO · TAGLIO DEL FUSIBILE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628
BLOCCO DELL'OTTO · TAGUO IMBRAGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632
TRECCIA A MOSCHETTONI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636
NODO CECOSLOVACCO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642
FRENO MOSCHETTONE DOPPIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 645
RISAUTA CON OTTO AUTOBLOCCANTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 649
27. RECUP ERO CORDE A NODI . . . . .. . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . .. . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655 RECUPERO CORDE A NODI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 656
28. TECNICHE DI AUTOSOCCORSO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . ... . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . 671 INTERVENTO DALLA SOSTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672
TAGUO DELLA SOSTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680
INTERVENTO DIRETTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684
FRAZIONAMENTO SU CORDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690
SENZA CESOIE: TAGLIARE UNA CORDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695
USCIRE DALLA VASCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 697
AUTOSOCCORSO DAL BASSO . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 705
29. TECNICHE DI SAL VAMENTO IN ACQ UA . . . .. . . . . . .. ... . . . . . . . . . . . . . ... . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . 715 SACCA DA LANCIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716
MANUALE T ECNICO DI SOCCORSO IN FORRA fd Scuola Nazionale Tecnici
Soccorso in Forra
_ INDICE
UOMO DI SALVATAGGIO ASSISTITO . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . ... . . ... . . ... . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . ............ . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . ..... 721
UOMO DI SALVATAGGIO NON ASSISmo ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ 726
30. NEVAI E TU NNEL . . . . . . . . . . . . . .. . .. . ... . ....... . ... . .. .. . .... . .......... . ............ ......... . ......... . . . ....... . .. . .... ..... . ........... . ........ 731 I NEVAI . . ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ . . . . . . .......... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . .. . . . . . . . . . . . . .......•...... . . • .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732
PROBLEMATICHE DELLA PROGRESSIONE . . . . . . . . . . . . . . . . . ........... . . . . . . . ..... ... . . . . . . . . . . . ..... . . .. . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . .............. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . 739
CORPI MORTI . . ... . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......... ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756
NODI TAMPONE E CORPI TAMPONE . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . ................... . . . . . . . . . ... . . . . 762
31. LA BARELLA CANy ON ............................................................................................................................. 765 ANATOMIA . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ . . . . . . . . . ............ . . . . . . . 766
TRASPORTO DELLA BARELLA VUOTA . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . .. . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................. 779
LONGE UNE . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................. .............. . . . ........... . . . . . . . . . . . . 782
32. TRASPORTO DELLA BARELLA IN TORRENTE.. . . . . . . . . .. . . . . .... . . . . . . .. . .. . . . ... . . . .. . . . . .. . . . . .. .. .... . . .... . ........................ . 785 TECNICHE DI TRASPORTO DELLA BARELLA . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . ................... . . . . . . . ... . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . .. 786
TRASPORTO IN ALVEO . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 789
PASSAMANO ...... . ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .... . . .. . . . . . ... . . . . . ... . . . ... . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 793
CALATE BREVI . . . . . . ... . . . ......... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794
PASSAMANO IN STRETTOIA . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . ........ . . . . . . 796
NAVIGAZIONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 797
MANOVRA DI ESKIMO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . ...... . . . . . . . . . . ............ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798
CALATE BREVI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............... . . . . . . . . . . . . . . . . . 799
33. CALATA BARELLA . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... ......... ...... .. . ............. .. . ...... . ............... 801 BARELLA ORIZZONTALE .................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......... . . . . . . . . . ... . . ... . . . . . . . . . . . . . . . ... . . ... . . . . . . ... . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............. 802
LEGATURA PER CALATA ORIZZONTALE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .. . . . . ..... . . . . . . 804
ORIZZONTALE - ACCOMPAGNATORE . . . . .... . . ... . . . . . . ......... . . . . . . . . . . ... . . . . .. . . . . . ... . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 805
BARELLA VERTICALE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .... . . . . . . ... . . . . . . . . ... . ................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807
LEGATURA PER CALATA IN VERTICALE ............... . . . . ............ . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . . . . . . .......... . . . . . . . . . . . . . . . .......... 810
� Id Scuola Nazionale Tecnici � Soccorso 10 Forra MANUALE T ECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
M ANUAL E TECNICO DI PRO�,R. ESSIONE E " INDICE SOCCORSO IN F ORRA " � , ,
VERTICALE - ACCOMPAGNATORE IN CODA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811 ACCOMPAGNATORE IN CODA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 815 VERTICALE - IN TANDEM CODA E CODA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816 VERTICALE - ACCOMPAGNATORE IN TESTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819 VERTICALE - IN TANDEM TESTA E CODA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820 FINE CALATA - ASSISTENZA ALLA BARELLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 822
34. TECNICHE DI CALA TA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823 TECNICHE DI CALATA DELLA BARELLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824 DISPOSIZIONE DEI FRENI DI CALATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 826 PARTENZA SEMPLICE - PENDOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 829 VERTICALE - ACCOMPAGNATORE IN CODA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 831
TECNICHE SPECIAU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833 RIPRESA ANCORAGGI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 834 DEVIATORE DI PARTENZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843 SUPERAMENTO DEL NODO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 849 SUPERAMENTO DEL NODO SU DEVIATORE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854
35. TEL EFERICA A GRAPPOLO ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . .. . . ... . . . . . . .. . . .. . . 857 TELEFERICA A GRAPPOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858 LEGATURE DELLA BARELLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 859 LEGATURA PER TELEFERICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 860 GRAPPOLO UMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862 CONFIGURAZIONE DEGLI ATTACCHI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 864
36. RECUPERO DELLA BARELLA .... . ...... . . . ....... . ....... . . ....... . . ....... . . ....... . ...... . . . ...... . . . ..... . . ........ . ....... . . ..... . .. . ...... 867 RECUPERO DELLA BARELLA VERSO L'ALTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868 IL PARANCO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 872 IL CONTRAPPESO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876
MANUALE TECNICO DI SOCCORSO IN FORRA M Scuola Nazionale Tecnid
Soccorso in Forra
SOCCORSO I N FOR
37. SCHEMI OPERAT IVI ........... . . . .... . . .. . ........................... ............ . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . ....... . . . . . ... . . . ................ . ...... 881 PREMESSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882
SQUADRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 883
SQUADRA SU SALTI - SEQUENZA LOGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 885
BARELLA IN ALVEO - SEQUENZA LOGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898
VERTICALI IN SERIE - SEQUENZA LOGICA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . 902
38 PRESCRIZIONI NELL' USO DELL' ELICOTT ERO .. ...... . . .. . .. . . ... ..... . . . . .. . . . . . . ... .. . . . . . . .. . . ...... . . . .. ..... . . ....... . .. .......... . 913 GENERALITÀ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 914
CONFIGURA2IONE DELL1MBRAGATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915
COLLEGAMENTI AL GANCIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 920
39. GESTI ONE DELL1 NT ERVENT O - LI NEE GUIDA - ................................... .................................................... 923
INDI CE ..... . . .. . . .. . . ... .... . . . . . . . . . .. . .. . ....................... ......... . . ... . ... . ....... . ............. .............................. . . . ........ . . . . . . .... 933
U Scuola Nazionale Tecnici Soccorso in Forra MANUALE T ECNICO DI SOCCORSO IN FORRA
Grazie a
Umberto Galli del centro rafting «Le Marmore», per i preziosi consigli sulle tecniche di progressione in fiume Francesco Viscomi e Leonardo Primavera per i calcoli sulla profondità d'immersione nei tuffi da varie altezze
Le donne e gli uomini del CNSAS che hanno collaborato in varia misura alla realizzazione delle immagini del manuale
Top Related