I. N. JDo

theologi^NATURA,

Ad decretum Venerandae FacultatisTheologicae,

ModeratorePlurimum Reverendo , amplijjtmo ac Prx

clari[simoDN. ABR.AHAMO THAU

V O N I O, s. s. Theol. Docto-re & Prosessore ord: p, t. Ma-j

gnifico Rectore,Boni ominis causa > ante introduBionemsuam disputahit

PETRUs Hels.In auditoria maiore dic p. Dccemb.

-Anno 16 6 5.

A B O ii,

Excudit Petrus Hansonius.

'•.

r/ ■ "■ . 1 ■ _ - ;

*

. . •,

,

;E.-X- / . > T t,K, -•

~ ' ■ '• ', ■ x.../

'

lb: ;

*

*'• • • * ' *

DoIsheolo gijE Natura

i \dri ‘Theologiam probat cum re*

velatio divinat tum comsenjus stmnium , qui vel ipsi ex internarationeexistentiam ejus possunt sentire, autcerte inde colligere, quod passim in-veniantur, qui dicuntur Theologi.

z. Denominationem accipit d Dee %

quam admittit ratione objeEli cttm

/e: &quanquam juxta derivationemjure posterior videatur praevalere;potior came est altera, longa conlvsc-tudine ac usu ad minimum eam legi?simate,si non probante ac vindicate.

3, Varia induit significata » quo?rum quaedam vel admodum impro-pria, vel justo strictiora sunt: lu-munturq; omnia vel ex suhjeEio, obje•Ho, sine > modo j aut certe connotato alio,

4. Nobis est habitat praei ictus exdivinarevelationis gratia collatus > ut ejitabeneficio lapsos mstituamui de iis> quibusex ordinatione divina perducendi suni advitam Aternama

l

/

s. excluditur hic theologia (ubstan-iulis infinitat quA esi in Deq_ Matt. n;17. habitualis congenita qualis estin angelis, yel erat inhomine antelapsumj & qua; extraordinario mo-do» saepius olim per insusionem, eratcollata: Act. z: 17. tan-tum ea» qua finita esi , ordinaria> per hu-manam mdustriam alectoria > ita pro-pria ac adaequata >

iit nec% omittenda docesat> neqs docendaintermittat z, Tim. 3.17.

6. Hac necp per docirinam, nerj, di- 1

sciplinam, neq2 per agnitionem aut reve-lationemveritatis » commode definitur j sedomnium commodissimeper habitum\ nonenim ut sit in primis illis, nudamrelationem unice attendit: ipsa ve-ro agnitionem veritatis parit 3 sicutrevelationi debet silum ortum; quiaitaq; per sua media, crebra interve-niente institutione per partes adau-getur, tenduntq; omnes partes adactus 3 habitus vulgaris naturamperhaec, si non constitucre, certe expri-

h

mere videtur Heb. /.-14. quamquamitaq3 vocetur ioriyrooms. I. Cor. 1: 9.coepiet 1. Cor, z: 7. & per yrbojir de-scribatur Joh. 17: 3. non sunt tamen ii-la praedicata generica: sed quae The-ologiam tantum partialiter vel ex-primunt vel exornant.

7. sed hic anteomnia notandumess non 'Vulgaris indolis habitum eam esJe ; quippe toto genere dissert d quovishabitu naturali,

s* Primo habet aliam causam efficisentem , quam habet ullushabitus na-turalis: etenim hi omnes quotquotsuerint, dependent ex-donis in na-tura residuis post lapsum, quae quam-quam omnia gratiam creationis agnossantcausam efficientem » ipsa tamen mul-tum a se invicem distingvuntur, nontantum ratione graduum, ac exiisfluentis majoris perfectionis autimperfectionis 3 sed & quod Deusex eadem gratia ex mero benepla-cito, potest quandoq; haec taliaqjdona huic largiri Exocl. 31:^3.4. qui-

sius quahbusq; non exornat illum,:sed vero causa efficiens Theologia. e/lgra ■

su redemptionis per Christiani nobisdata, quae omnibusquidem homini-bus patet ac debetur j sed tamenhunc effectum Theologiam, in c-mmbus non'producit nec parit, quodsia minisierjaliter considerata (estenim conditio ejus transitiva) nonest suo subjecto ad salutem necessa-ria ,

ut nunc non dicaria paucos ei-dem comparandae sindere, &vicissim i

qui accedunt, non omnes aequeessefelices, quod donis naturalibus aliis,ac subsidiisexterioribus, ad eam (

sandam, haud commode adjuventur ■i. Timoth. i: u. 4: 12.14. 1s*

9* igitur Deus causa efficiens The-elogiet-, sed non sub communi ratio-ne , ut est generis nostri conditorac conservator; verum qt per gra-tiam 3 Christo procuratam, reve-lat nobis suum verbum, per quod,possumusdeDeomulta feliciter cog~nolcere, ac de iisdem alios saluta-,

)

nter informare Joh. 1: ig. 1 is. i:s...

,

10. Divina vero revelatio esl causaefficiens propinquior, at ipsum revela-tum verbum causa efficiens inflrumen*

talis , quod per illud & non aliudmedium, reddamur theologi: 2.

Pet. 1: 19. 1. Thess. i; p, seq.n. Rejicitur itaq; ex numero

causarum efficientium ac principali-um (i) Ratio humana,, quae exseipsanihil lactare de Deo potestcogno-ssiere, nedum alios salutariter do-cere. Rom. g? 7. 1. Cor, 1:6. GaLj* 17. (z) Colloquium angelicum >

quod nusquam ad tale remittamur,&; ipsum nisi scriptura (aera consir-metur ac sulciatur, non tantum sitdubiae & suspectae fidei; verum et-iam auscultationeprorsus indignum,prxsertim si a verbo praedicato velparum dissenserit. Gal. 1; g.

12. (3.) Nec traditiones constituunt‘Theologiam , prout illae* verbo reve-lato proprie conjradistingvuntur:

A

/

ita enim silsit excogitata humana,& qua: non tantum neutiquamsuh indisserentia ad verbum re*velatum possimt liare; sed & quaeipsi verbo moraliter labem affricant,dum cum illo simili necestitate acdignitate commendantur; hae quoq;inllituendos ac erudiendos multumturbant vanorum additione; imo,quandoq; ita divertunt, ut vel nun-quam vel aegre admodum rursus inviam reducantur, Matt.iprp. Coli.i: 8- non igitur possunt esse Theo-logiae principium constituens: aliaest ratio traditionum quae scriptisApolrolicis ac Propheticis sunt assi-nes, & illa quocunq; modo quoadnos, explicant aut commendant: z.Thess. z: i/.ij, (4.) Rejicitur quoq; consensm

patrum-. hic praeter moralem probabi-litatem efficit nihil; non tamen pror-sus damnandus esl, sed eatenus ac-cipiendus, quatenus cum verbo re-velato probe examinatus, animad-

\

vscmtur- convenire: a Deo discen-dum, quiddc Deo est intelligendumac docendum, i. Thess. i: s, seqq.i. Cor* i; ii. seqq*

14. secundo dissert subjessio d quovisalio habitu. Hominem equidem o-mnes assiciunt, ac si boni sunt, ex-ornant; adeoq; sub hac materialiconsideratione>omnes cum Theolo-gia conveniunt; at persiciunt caete-ri hominem in usus alios ac maximeterrenos, nunquam vero in saluta-res, nisi admodumremote, quatenusex observatione eorum, salus pot-est quidem intendi ac quaeri, sedquae tamen omnino per alia mediaest invenienda, vide quit de vocatione

adsalutem indirecta, occasione notitiaruminnatarum ■> doceant mflri ‘Theologi . Haecnostra Theologia usibus mere hu-manis non ita destinatur, imo neceos unice intendit, quamquam quan-doq; verbo revelato ita serente, &

eos explicet erudite: semper verosalutarem sinem ministerialiter ha-

/

i s

bet propositum; assicit itaq; homi-nem, seci non qua hominem, ve-rum ut ipse est beandus, & potestsimul alios secum de vera beatitudi-ne informare. Joh. y n. 12,.

i)-. suhjdlum igitur Theologia e(lbomo, Heb. i; 16. sed prscipue utestbeatitudinis doctor, cum ipsa sit ha-bitus, usibus cum proprii subjectideflinatus, tum pro indole sua tranl-itiva, aliorum commodo totus se-re accommodatus. sinautem por-ro quatratur de suhjecio denominationisquo\ cum eruditionem supponat, &

institutionem ac doctrinale comple-ctatur, certe erit illud primariummens humana: quippe quae siala , post-quam ipsa per esficaciam s.sn in ver-bo est illuminata, potest divina cog*noscere, ac deiisdem alios institu-ere; ut etiam hac ratione distingua-tur a multis habitibus naturalibus,qui vel mentem non attingunt, velsi attingunt» nontamenaequeatque|iaec propter alios illam persiciunt

& facilitant: juvatq; hic distinguereinter atlum ex habitu dependentem , qsilliui frucium » Theologiam ,

modum aliorum habituum subjtciumsuum primo pefficere , etji de fruciu pro-rmscue participant alii i Matt. l?; /2-

16. Tertio dissert objeBo (i.) /ns-

piationis-. qmdvualiud poliunt coete-s! habitus con siderate: haecvero io-

la occupata est circa religionem, ac-ceptam in tota sua amplitudine- Oh-tebium itaq, tractationis esi Deus sjs di-•vina res aitAt imo slatus is conditio no -

slra, ut Deoruvjws pojslmuo adjungi. ,Quic-quid igitur cst verae religionis , :detiam eit hujus qostri habitus» quive-ram religionem totaliter tractat.

17. (1.) operationis-, caeteri horni-nem respiciunt ut elevandum ex con-ditione communi & desiciente» (ni-hil curant qua ratione in eam incidi-mus) in fortem aliquanto meliorem,ut quae antenon habuit nec potuit,mu-tata conditione feliciter» nunc habe-re ac posse dicatur, omnia secundum

eam perfectionem» quamindustria &

adjumenta alia interna & externa,sece*rut; haec veroTsieologiarespicit homi-nem utelevandunrsexlapsu, in quemper peccatum (ita ilia distincte cau-sam investigat) est praecipitatos, ac re-ducendum quatum potest, ad felicita-tem unde excidit, quo illiusfelicitatisfructu, quamquam nunc alio modoobtinendo, felix potiatur.Luc: 13:24.

18- subjetium itaq\ operationis est horna-,considcratus in omnibus statibus, inquibus vel nunc in terris existit, velde hinc alicubi existere potest: ade-oq; includitur hic status corruptionis& restitutiOois, quiq; eos excipit veldamnationis vel glorificationis,quodper eos & ad eos, conditio humanavolvatur.

/9* JQuarto dissert sine : equidempostunt omnes convenire sine ultimo,qui e(l glori* Dei; nam ut ad iliam o-mnia sunt reducenda, prov, i£. versi4-1, Cor. io.- 3; sio in Ipecie Theolo-gia eidem quam maxime inservit.

Job. 17: 4. 1. Cor. 1; 31. Disserunt veresine cum interno, quits ducere adsalutenr,tum externo , qui tsl sides', quod ad hos si-nes Theologiae coecutianthabitus alii,

zo. Quare est Theologiae sinis uhiimun glori.s Dei: externm autem sides sal?vifica : gs internus ad sidem ac Jalutemperducere, cam illis omnibus quaehucquocunq;modo vel negative» vel po-sitive, faciunt.

siosio si&ra.,

I, Theologia tsl habitu*praeli cue : patetid (1) ex obittlo iraciationis. TractatTheologia res saeps , & omnia quaesunt verae religionis; ut igitur tpsa reli-gio conssiitinpraxi, sio queq, erit Theoslogia habitus practscus 4 quod religio?nem pertractet: unda etsi credendamulta hic occurrant; non tamen eacognoscuntur ideo,ut in illorum cog-nitione subsislaturj sed cognoseun-tur practice, hoc est, ut vehpsa smtst qdsisos objecta, vel ut yrsuris eo-rum ad aliquam arqs,siir reseratur. (z)s.r objecto operationis: tale est homo pcc-

cator» qua animamac corpus beati-dus: sed vero haec beatitudo non ab-soivitur nuda rerum sacrarum con-templatione» 1'cd praeterea praxinre»quint; quare praeter theoriam inten<det si illa praxin. Practicus esl Theologusdum docet; sio similiter esl prstsirusy ejuidocetur-..percipit enim nonnulla , quaeimmediate substernuntur praxi; It di-cet quae dicuntur ageda ,& cetera quaedicuntur credenda dum adprebendit»vere similiter agit, & non tantum cog*nolcit: nam ut d notitia tsi asjen/u dtsiintguttur fiducia ceu tiArdXijrpur tsi actpre*hensio, ita tsi sido adprehendere , atlus esl dcognitione disimttust scribit D.D.Calov.de Theol. natura.

(st,) Fine; sive hic interior intelliga*Cur >si ve exterior Haec probatio sereesl manibuspalpabilis, nos iguur illam(ubhacbrevitatenon prolixius cxsci-bimus»

11. Theologis tsi hahitiu ex gratia reve*

lationis collatus: loh. i. ver}, n 18. ita ve-so dicitur ratione cattae efficientis princi-

t

palis $ in[lrunientaUs\zic\\hoc mctdo siciut ipsa sides & salus aeterna, jurcpot-estdici Qsos (toros: sinautem modumacquirendi rel pexeris, non tantum ne-gative, dum homo collationem ejusgradualem non impedit, sed &positi-ve, dum eandem admittit ac per con-cesta divinitus dona eidem operatur>non inconiode dicitur 3cquisitus,curaad eum parandum non parum prosici-at industria humana;/, Cor. 3:4. seqq*ii1 i. Theologia tractat res divinas, nimirum

proprie , quamq uarn incidenteraliquando loquaturquoq; de rebus naturalibus: in quibus slmilirer estaudienda ,atq; dum loquitur de rebus divinis: 2,Fet,1:20. act. 1: 4. Joh. 16: 15,

IV, Theologia incendit restltutionerri generishumani: hoc VIO glVsla Intel!igitur ex iis, quaante sune dicta,

affectiones.I» Theologia est una unitate totali, admodum

aliorum habituum e» multis partialibus composita,quin & unum sinem rcspicit, & omnia media ad il-lum eundem dirigit,

H. Vera e3 ratione cum objecti, tum cautaeefficientis, quae sallere neseit, Tit r: 2.

IH. NecesTaria propter intentumsinem, cum esmandato Dent, 6: 7 prov. 4: 5' teqq, tum est u-

tilitate si obsecimdetur, & contra ex poena igno*rantia:, aut malitia:, li negligatur,] 2, ThesT. i:§.

1y. sctnBd cst mullis ruo dis.Distinctio.

Disiingvitur Theologia in catecheticarri seti rudi-orem ,

& acroamaticam seu accuratiorem : qua:distinctio desumpta est ex modo docendi > limitatofrequentius ex conditione auditorum, prout illi suntvel rudiorsssvel doctiores. 1- Cor. Jra.Heb, j; useqq. Pro variis sinibus, qui recensentur 2.Tim 3:16.Rom, IJ: 4. varie subdistingvirur Acroarnatica inExegeticam qus sacra Biblia interpretatur. Didacti-cam que credenda & facienda proponit Cyslcmatice,ostenditq; quomodoomnia debent ad sinem practicereduci Polemicam que per thesin & alitithesin tra*ctat controversias, Homileticam que observaturin factis concionibus, & complectitur omn.a ,

que sidelis verbi minister inter auditores potestse-care. Asceticam que vel pietatem imperat juxtalegem, ve! ex Evangclio docet consolationem ; hecnen mukumdssFert ab homiletica-.tantum videtur illaquoad objecta strictior esle, & non ita sieut illa,d sug-gestu exercenda. Ca('ua!em> que conscientiam vele-rioit vel emendat,quocunq; modo id siat,sive tantum

per vim luminis naturalis, ut lepe apud simpficiores:sive per luminis & gratie Cmul, ut apud alios &

sere doctiores. Patristicam qua; historiam Eeclesiassticam reeenset, Ht scholasticam, unde sententiarii

summislaiCanonidi & Quodiibetarii: sed in ordi*ne ad bos, est Theologia nomen prorsuscum, Atq; bae vice pro nostto institato surtici#st hsc scrlpsiflo

soli Deo Gloria