Cristiana Zaccagnino IL THYMIATERION NEL MONDO GRECO- Studi sulla città antica in Emilia Romagna,...

20
Cristiana Zaccagnino IL THYMIATERION NEL MONDO GRECO «L'ERMA» di BRETSCHNEIDER

Transcript of Cristiana Zaccagnino IL THYMIATERION NEL MONDO GRECO- Studi sulla città antica in Emilia Romagna,...

Cristiana Zaccagnino

IL THYMIATERION

NEL MONDO GRECO

«L'ERMA» di BRETSCHNEIDER

S T U D I A ARCHABOLOGICA

97

STUDIA ARCHAEOLOGICA

97

STUDIA ARCHAEOLOGICA 97

1 - DE MARINIS, S. - La tipologia del banchetto nell'arte etrusca arcaica, 1961. 2 - BAN0NI, F. - Osservazioni sul "Trono cli Boston,,, 1961. 3 - LAURENZI, L. - Umanità di Fidia, 1961. 4 - Giuu.so, A. - II commercio dei sarcofagi attici, 1962. 5 - NOCENTINI, S. - Sculture greche, etrusche e romane nel Museo Bardini in Firenze, 1965. 6 - GIuu.sNo, A. - La cultura artistica delle provincie greche in eta romana, 1965. 7 - FERRARI, G. - II commercio dei sarcofagi asiatici, 1966. 8 - BREGLIA, L. - Le antiche rotte del Mediterraneo documentate da monete e pesi, 1966. 9 - LATTANZI, E. - I ritratti dei " cosmeti" nel Museo Nazionale di Atene, 1968.

10 - SAIETTI, C. - Ritratti severiani, 1967. 11 - BLANK, H. - Wiederverwendung alter Statuen als F.hrendenkmaler bei Griechen und

ROmern. 2" Ed. niv. ed. ill., 1969. 12 - CANc.ssu, F - Bronzi orientali ed orientalizzanti a Creta nell'vui e VU sec. a. C., 1970. 13 - CONTI, G. - Decorazione architettonica della "Piazza dorm' a Villa Adriana, 1970. 14 - SPRENGER, M. - Die etruskische Plastik des V. Jahrhunderts v. Chr. und ihr Verhgltnis

zur griechischen Kunst, 1972. 15 - POLASCHEK, K. - Studien zur Monographic der Antonia Minor, 1973. 16 - FANalucoru, E. - Galba, 1976. 17 - POLASCHEK, K. - Portrattypen einer Claudischen Kaiserin, 1973. 18 - PENSA, M. - Rappresentazioni dell'oltretomba nella ceramica apula, 1977. 19 - COSTA, P.M. - The pre-islamic antiquities at the Yemen National Museum, 1978. 20 - PERRONE, M. - Ancorae Antiquae. Per una cronologia preliminare delle ancore del

mediterraneo, 1979. 21 - AUTORI VARI - Studi sull'arco onorario romano, 1979. 22 - PAYER, C. - Aspetti di vita quotidiana nella Roma arcaica, 1982. 23 - OLERIcH, G. - Archaische Statuetten eines metapontiner Heiligtums, 1979. 24 - PAPADOPOULOS, J. - Xoana e Sphyrelata, 1980. 25 - VEccHI, M. - Torcello. Contnibuti e ricerche, 1979. 26 - MANACORDA, D. - Un'officina lapidaria sulla via Appia, 1979. 27 - AUTORI VARI - Studi sulla città antica in Emilia Romagna, 1983. 28 - ROWLAND, J. J. - Ritrovamenti romani in Sardegna, 1981. 29 - ROMEO, P. - Riunificazione del centro di Roma antica, 1979. 30 - Romeo, P. - Salvaguardia delle zone archeologiche e pnoblemi viari nelle città, 1979. 31 - M.scscsai.src.s, E. - Vita quotidiana degli Etruschi, 1982. 32 - STUccIN, S. - Ii gruppo bronzeo tibeniano da Cantoceto, 1988. 33 - ZUFFA, M. - Scritti di archeologia, 1982. 34 - Vccm, M. - Torcello. Nuove ricerche, 1982. 35 - SALZA PRINA Ricorri, E. - L'arte del convito nella Roma antica, 1983. 36 - GILOTTA, F - Gutti e askoi a rilievo italioti ed etruschi, 1984. 37 - BECATTI, G. - Kosmos. Studi sul mondo classico, 1987. 38 - FsrnuM, G. M. - Numana: vasi attici da collezione, 1984. 39 - Buosiocoan, M. - Schiavi e liberti dei Volusii Saturnini, 1984. 40 - Focus, M. - II Teatro romano di Fiesole, 1986. 41 - BURANELLI, F - L'urna " Calabresi ', di Cerveteni. Monumenti, Musei e Gallerie Pon-

tificie, 1985. 42 - PICCARRETA, F - Manuale di fotografia aenea: uso archeologico, 1987. 43 - LivsRsau, P. - Municipium Augustum Veiens. Veio in eta imperiale attnavenso gli scavi

Giorgi (1811-13), 1987. 44 - STRAZZULLA, M. J. - Le ternecotte architettoniche della Venetia romana, 1987. 45 - FRANZONI, C. - Habitus atque Habitudo Militis. Monumenti funenani di militani nella

Cisalpina Romana, 1987. 46 - SCARPELLINI, D. - Stele romane con imagines clipeatae in Italia, 1986. 47 - D'ALESSANDRO, L. - Scultura e calchi in gesso. Stonia, tecnica e consenvazione, 1987.

PERSEGATI, F 48 - MILANESE, M. - Gli scavi dell'oppidum preromano di Genova, 1987. 49 - ScATOZZA HORICHT, L. A. - Le ternecotte figurate di Cuma del Museo Ancheologico Nazionale di

Napoli, 1987. 50 - UHLENBROCK, J. P. - The Terrecotta Protomai from Gela: A Discussion of Local Style in

Archaic Sicily, 1989. 51 - CAVAGNARO VANONI, L., - Vasi etruschi a figure rosse. Dagli scavi della Fondazione Lenici nella

SEREA RIDGWAY, F R. necropoli dei Monterozzi a Tanquinia, 1989. 52 - RSLLO, A. (a cuna cli) - Le donne in Etruria, 1989. 53 - Cucssu, G. - Cavalieri di bronzo. La tonma di Alessandro opera di Lisippo, 1989. 54 - MORANDI, A. - Epigrafia di Bolsena etrusca, 1990. 55 - FAVARETTO, I. - Ante antica e cultuna antiquaria nelle collezioni venete al tempo della

Serenissima, 1990.

continua a pag. 225

STUDIA ARCHAEOLOGICA 97

1 - De Marinis, S. 2 - Baroni, F. 3 - Laurenzi, L. 4 - Giuliano, A. 5 - Nocentini, S. 6 - Giuliano, A. 7 - Ferrari, G. 8 - Breglia, L. 9 - Lattanzi, E.

10 - Saletti, C. 11 - Blank, H.

12 - Canciani, F. 13 - Conti, G. 14 - Sprenger, M.

15 - Polaschek, K. 16 - Fabbricotti, E. 17 - Polaschek, K. 18 - Pensa, M. 19 - Costa, P. M. 20 - Perrone, M.

21 - Autori Vari 22 - Payer, C. 23 - Olbrich, G. 24 - Papadopoulos, J. 25 - Vecchi, M. 26 - Manacorda, D. 27 - Autori Vari 28 - Rowland, J. J. 29 - Romeo, P. 30 - Romeo, P. 31 - Macnamara, E. 32 - Stucchi, S. 33 - Zuffa, M. 34 - Vecchi, M. 35 - Salza Prina Ricotti, E. 36 - Gilotta, F. 37 - Becatti, G. 38 - Fabrini, G. M. 39 - Buonocore, M. 40 - Fuchs, M. 41 - Buranelu, F

42 - PiCCARRETA, F. 43 - Liverani, P.

44 - Strazzulla, M. J. 45 - Franzoni, C.

46 - SCARPELLINI, D. 47 - D'Alessandro, L.

Persegati, F. 48 - Milanese, M. 49 - SCATOZZA HÖRICHT, L. A.

50 - Uhlenbrock, J. P.

51 - Cavagnaro Vanoni, L., Serra Ridgway, F R.

52 - Rallo, A. (a cura di) 53 - Calcani, G. 54 - Morandi, A. 55 - Favaretto, I.

- La tipologia del banchetto nell'arte etnisca arcaica, 1961. - Osservazioni sul «Trono di Boston», 1961. - Umanità di Fidia, 1961. - Il commercio dei sarcofagi attici, 1962. - Sculture greche, etnische e romane nel Museo Bardini in Firenze, 1965. - La cultura artistica delle provincie greche in età romana, 1965. - Il commercio dei sarcofagi asiatici, 1966. - Le antiche rotte del Mediterraneo documentate da monete e pesi, 1966. -1 ritratti dei «cosmeti» nel Museo Nazionale di Atene, 1968. - Ritratti severiani, 1967. - Wiederverwendung alter Statuen als Ehrendenkmäler bei Griechen und

Römern. 2a Ed. riv. ed. ill., 1969. - Bronzi orientali ed orientalizzanti a Creta nell'vm e vn sec. a. C., 1970. - Decorazione architettonica della «Piazza d'oro» a Villa Adriana, 1970. - Die etruskische Plastik des V. Jahrhunderts v. Chr. und ihr Verhältnis

zur griechischen Kunst, 1972. - Studien zur Ikonographie der Antonia Minor, 1973. - Galba, 1976. - Porträttypen einer Claudischen Kaiserin, 1973. - Rappresentazioni dell'oltretomba nella ceramica apula, 1977. - The pre-islamic antiquities at the Yemen National Museum, 1978. - Ancorae Antiquae. Per una cronologia preliminare delle ancore del

mediterraneo, 1979. - Studi sull'arco onorario romano, 1979. - Aspetti di vita quotidiana nella Roma arcaica, 1982. - Archaische Statuetten eines metapontiner Heiligtums, 1979. - Xoana e Sphyrelata, 1980. - Torcello. Contributi e ricerche, 1979. - Un'officina lapidaria sulla via Appia, 1979. - Studi sulla città antica in Emilia Romagna, 1983. - Ritrovamenti romani in Sardegna, 1981. - Riunifìcazione del centro di Roma antica, 1979. - Salvaguardia delle zone archeologiche e problemi viari nelle città, 1979. - Vita quotidiana degli Etruschi, 1982. - Il gruppo bronzeo tiberiano da Cartoceto, 1988. - Scritti di archeologia, 1982. - Torcello. Nuove ricerche, 1982. - L'arte del convito nella Roma antica, 1983. - Gutti e askoi a rilievo italioti ed etruschi, 1984. - Kosmos. Studi sul mondo classico, 1987. - Numana: vasi attici da collezione, 1984. - Schiavi e liberti dei Volusii Saturnini, 1984. - Il Teatro romano di Fiesole, 1986. - L'urna «Calabresi» di Cerveteri. Monumenti, Musei e Gallerie Pon- tificie, 1985.

- Manuale di fotografia aerea: uso archeologico, 1987. - Municipium Augustum Veiens. Veio in età imperiale attraverso gli scavi

Giorgi (1811-13), 1987. - Le terrecotte architettoniche della Venetia romana, 1987. - Habitus atque Habitudo Militis. Monumenti funerari di militari nella Cisalpina Romana, 1987.

- Stele romane con imagines clipeatae in Italia, 1986. - Scultura e calchi in gesso. Storia, tecnica e conservazione, 1987.

- Gli scavi dell'oppidum preromano di Genova, 1987. - Le terrecotte figurate di Cuma del Museo Archeologico Nazionale di Napoli, 1987.

- The Terrecotta Protomai from Gela: A Discussion of Local Style in Archaic Sicily, 1989.

- Vasi etruschi a figure rosse. Dagli scavi della Fondazione Lerici nella necropoli dei Monterozzi a Tarquinia, 1989.

- Le donne in Etruria, 1989. - Cavalieri di bronzo. La torma di Alessandro opera di Lisippo, 1989. - Epigrafia di Bolsena etnisca, 1990. - Arte antica e cultura antiquaria nelle collezioni venete al tempo della Serenissima, 1990.

continua a pag. 225

Cristiana Zaccagnino

IL THYMIATERION

NEL MONDO GRECO ANALISI DELLE FONTI, TIPOLOGIA, IMPIEGHI

<<L'ERMA>> di BRETSCHNEIDER

Cristiana Zaccagnino

IL THYMIATERION

NEL MONDO GRECO

ANALISI DELLE FONTI,

TIPOLOGIA, IMPIEGHI

«L'ERMA» di BRETSCHNEIDER

CRISTIANA ZACCAGNINO

Ii thymiaterion nel mondo greco Analisi delle fonti, tipologia, impieghi

© Copyright 1998 <<L'ERMA> di BRETSCHNEIDER Via Cassiodoro, 19 - 00193 Roma

Progetto grafico: <<L'ERMA>> di BRETSCHNEIDER

Tutti i diritti riservati. E vietata la riproduzione di testi e illustrazioni senza ii permesso scritto dell'Editore.

Zaccagnino, Cristiana II Thymiaterion nel mondo greco : analisi delle fonti, tipologia, impieghi I Cristiana Zaccagnino- . -Roma: <<L'ERMA>> di BRETSCHNEIDER, 1998. - 224p.: ill. ;24 cm. - (Studia archaeologica ; 97) ISBN 88-8265-009-X

CDD 20. 704.9480938 1. Suppellettile liturgica - Grecia antica

Stampato con ii contributo del Consiglio Nazionale delle Ricerche

Cristiana Zaccagnino Il thymiaterion nel mondo greco

Analisi delle fonti, tipologia, impieghi

© Copyright 1998 «L'ERMA» di BRETSCHNEIDER Via Cassiodoro, 19-00193 Roma

Progetto grafico: «L'ERMA» di BRETSCHNEIDER

Tutti i diritti riservati. È vietata la riproduzione di testi e illustrazioni senza il permesso scritto dell'Editore.

Zaccagnino, Cristiana Il Thymiaterion nel mondo greco : analisi delle fonti, tipologia, impieghi / Cristiana Zaccagnino- . - Roma : «L'ERMA» di BRETSCHNEIDER, 1998. - 224 p. ; ili. ; 24 cm. - (Studia archaeologica ; 97) ISBN 88-8265-009-X

CDD 20. 704.9480938 1. Suppellettile liturgica - Grecia antica

Stampato con il contributo del Consiglio Nazionale delle Ricerche

Ai miei genitoriAi miei genitori

INDICE

ABBREWAZIONI BIBLIOGRAFICHE . 9

AVVERTENZE ...................................................................................... 27

INTRODUZIONE ................................................................................... 29

PARTE I

L'incenso .......................................................................................... 33 A) Caratteristiche botaniche e luoghi d'origine ........................ 33 B) Raccolta, produzione, commercio e stima ........................... 34 C) Diffusione e impiego in Grecia . ............................................ 35

Ii thyi'niaterion nelle fonti letterarie ed epigrafiche ...................... 41 A) Ii nome .................................................................................. 41 B) Forma e terminologia ............................................................ 48 C) Dimensioni ............................................................................. 50 D) Materiali ................................................................................. 50 E) Ambiti di appartenenza e utilizzo ......................................... 51 F) Le divinità destinatarie .......................................................... 52 G) Alessandro Magno ................................................................. 62 H) Gli Oikoi e gli edifici pubblici ............................................... 62 I) I dedicanti ............................................................................... 63

L)FE87 ....................................................................................... 64

M) Conclusioni ........................................................................... 64

Tipologia dei thymiateria ................................................................ 67

A) Thymiateria classificabili tra le suppellettili ......................... 68 B) Thymiateria configurati ......................................................... 80 C) I coperchi ............................................................................... 83 D) Ii cosiddetto bruciaprofumi di Locri .................................... 83 E) Ii thymiaterion 68.11.17 del Metropolitan Museum of Art .... >> 84

7

INDICE

Abbreviazioni Bibliografiche p. 9

Avvertenze » 27

Introduzione » 29

Parte I

L'incenso » 33

A) Caratteristiche botaniche e luoghi d'origine » 33 B) Raccolta, produzione, commercio e stima » 34 C) Diffusione e impiego in Grecia » 35

Il thymiaterion nelle fonti letterarie ed epigrafiche » 41

A) Il nome » 41 B) Forma e terminologia » 48 C) Dimensioni » 50 D) Materiali » 50 E) Ambiti di appartenenza e utilizzo » 51 F) Le divinità destinatarie » 52 G) Alessandro Magno » 62 H) Gli Oikoi e gli edifici pubblici » 62 I) I dedicanti » 63 L) FE 87 » 64 M) Conclusioni » 64

Tipologia dei thymiateria » 67

A) Thymiateria classificabili tra le suppellettili » 68 B) Thymiateria configurati » 80 C) I coperchi » 83 D) Il cosiddetto bruciaprofumi di Locri » 83 E) Il thymiaterion 68.11.17 del Metropolitan Museum of Art .... » 84

7

Ii thymiaterion nelle fonti iconografiche >> 85

A) Le scene mitologiche ............................................................ >> 85 B) Nike e thymiaterion ............................................................... >> 87 C) I Giardini di Adone ............................................................... >> 89 D) Scene di culto e feste ............................................................ >> 89 E) Scene di ambito femminile .................................................. >> 92 F) Le divinità .............................................................................. >> 92 G) Ii banchetto ............................................................................ 93 H) Scene fliaciche e di danza .................................................... 94 I) Le monete e i bolli d'anfora ................................................... >> 95

Ii thymiaterion nella documentazione archeologica ..................... 97 A) Le provenienze ...................................................................... >> 97 B) Le iscrizioni .......................................................................... >> 99 C) Le rappresentazioni sui thymiateria ceramici ..................... >' 99

Conclusioni...................................................................................." 101

PARTE II

Fonti letterarie ...............................................................................>> 105

Fontiepigrafiche ............................................................................>> 111

Catalogo.........................................................................................>> 125

I) Fonti iconografiche ....................................................................>> 125

II) Thymiateria ............................................................................... >> 173

Fontidelle tavole. ........................................................................... >> 209

Tavole.............................................................................................>> 211

8

Il thymiaterion nelle fonti iconografiche » 85

A) Le scene mitologiche » 85 B) Nike e thymiaterion » 87 C) I Giardini di Adone » 89 D) Scene di culto e feste » 89 E) Scene di ambito femminile » 92 F) Le divinità » 92 G) Il banchetto » 93 H) Scene fliaciche e di danza » 94 I) Le monete e i bolli d'anfora » 95

Il thymiaterion nella documentazione archeologica » 97

A) Le provenienze » 97 B) Le iscrizioni » 99 C) Le rappresentazioni sui thymiateria ceramici » 99

Conclusioni » 101

Parte II

Fonti letterarie » 105

Fonti epigrafiche » 111

Catalogo » 125

I) Fonti iconografiche » 125

II) Thymiateria » 173

Fonti delle tavole » 209

Tavole » 211

8

ABBREVIAZIONI BIBLIOGRAFICHE

Le abbreviazioni adottate per le riviste sono queue dell'Archaologische Biblio-

graphie.

ABV BEAZLEY J. D., Attic Black-figure Vase-Painters, Oxford 1956.

ADAMESTEANTJ-DILTHEY 1992 ADAMESTEAMU D.-DILTHEY H., Macchia di Ros-sano. Ii santuario della Mefitis. Rapporto preli-minare, Galatina 1992.

Addenda 2 CARPENTER T., Beazley Addenda 2, Oxford 1989.

Agora XII TALCOTT L. B.-SPARKES A., Black and plain pot-tery, Agora XII, Princeton 1970.

Agora XXIII MOORE M. B.-PHILIPPIDES M. Z., Attic black-figured pottery, Agora XXIII, Princeton 1986.

ALESH1TRE 1989 ALESHIRE S. B., The Athenian Asklepieion. The people, their dedications and the inventories, Amsterdam 1989.

ALLEN-CAMBITOGLOU-CHAMAY 1986 ALLEN D.-CAMBITOGLOU A.-CHAMAY J., Le Peintre de Darius et son milieu. Vases grecs d'Italie Me-ridionale, in Hellas et Roma IV, Geneve 1986.

ALMAGRO 1964 ALMAGRO M., Los thymiateria lhnados candela-bros de Lebrija, in TrabPrehist IX (1964), pp. 7-65.

Alt-Agina IL 1 WALTER-KARYDI E.-FELTEN W.-SMETANA SCHERRER A., Ostgriechische, lakonische, attische, helle-nistische Keramik, Alt-Agina IL 1, Mainz am Rhein 1982.

AMANDRY 1939 AMANDRY P., Rapport préliminaire sur les sta-tues chrysélephantines de Delphes, in BCH 63 (1939), pp. 86-109.

ANNrBALDI 1991 - ANNIBALDI A., in AA. VV., La ceramica attica figurata nelle Marche. Mostra didattica, Museo Archeologico delle Marche, Ancona, Palazzo Ferretti Primavera 1982, Castelferretti 1991.

ABBREVIAZIONI BIBLIOGRAFICHE

Le abbreviazioni adottate per le riviste sono quelle àelYArchäologische Biblio- graphie.

ABV

Adamesteanu-Dilthey 1992

Addenda 2 Agora XII

XXIII

Aleshire 1989

Allen-Cambitoglou-Chamay 1986

Almagro 1964

Alt-Ägina II, 1

Amandry 1939

Annibaldi 1991

Beazley J. D., Attic Black-figure Vase-Painters, Oxford 1956. Adamesteanu D.-Dilthey H., Macchia di Ros- sano. Il santuario della Mefitis. Rapporto preli- minare, Galatina 1992. Carpenter T., Beazley Addenda 2, Oxford 1989. Talcott L. B.-Sparkes A., Black and plain pot- tery, Agora XII, Princeton 1970. Moore M. B.-Philippides M. Z., Attic black- figured pottery, Agora XXIII, Princeton 1986. Aleshire S. B., The Athenian Asklepieion. The people, their dedications and the inventories, Amsterdam 1989. Allen D.-Cambitoglou A.-Chamay J., Le Peintre de Darius et son milieu. Vases grecs d'Italie Me- ridionale, in Hellas et Roma TV, Geneve 1986. Almagro M., Los thymiateria limados candela- bros de Lebrija, in TrabPrehist IX (1964), pp. 7-65. Walter-Karydi E.-Felten W.-Smetana Scherrer A., Ostgriechische, lakonische, attische, helle- nistische Keramik, Alt-Ägina II, 1, Mainz am Rhein 1982. Amandry P, Rapport préliminaire sur les sta- tues chryséléphantines de Delphes, in BCH 63 (1939), pp. 86-109. Annibaldi A., in AA. VV., La ceramica attica figurata nelle Marche. Mostra didattica, Museo Archeologico delle Marche, Ancona, Palazzo Ferretti Primavera 1982, Castelferretti 1991.

9

Arte e Artigianato AA. VV, Arte e Artigianato in Magna Grecia, Napoli 1996.

ARV BEAZLEY J. D., Attic Red-figure Vase-Painters, Oxford 1963.

ATALLAH 1966 ATALLAH W., Adonis dans la Littérature et l'Art grecs, Paris 1966.

Atlantis Antiquities HECHT R. E., Atlantis Antiquities, Greek and Roman Art, New York 1990.

Atti Taranto Atti del Convegno di Studi sulla Magna Grecia. BABELON 1910 BABELON E., Monnaies greques et romains II,

Paris 1910. BABELON 1916 BABELON E., Monnaies greques et romains III,

Paris 1916. BALDWIN BRETT 1974 BALDWIN BRETT A., Catalogue of Greek Coins,

Museum of Fine Arts Boston, New York 1974. BASLEZ 1977 BASLEZ M. F., Recherches sur les conditions de

pénétration et de diffusion des religions orientales a Délos (II et ler s. avant notre ère), Paris 1977.

BEAZLEY 1951 BEAZLEY S. D., The Development of Attic Black-figure, London 1951.

BENTZ-RUMSCHEID 1987 BENTZ M.-RUMSCHEID F., Griechische Vasen aus Unteritalien aus der Sammlung des Archaologi-sche Instituts der Georg August Universität Gottingen. Katalog zur Austellung in der Haupt-stelle der Stadtischen Sparkasse zu Gottingen vom 23.11.1987 bis zum 8.1.1988, Gottingen 1987.

BESCHI 1988 BESCHI L., Il fregio del Partenone: una proposta di lettura, in AA. VV., L'esperimento della perfe-zione. Arte e società nell'Atene di Pericle, Mi-lano 1988.

BESQUES 1978 BESQUES S., Le commerce des figurines en terre-cuite au IVe siècle ay. J. C. entre les ateliers ioniens et l'Attique, in AA. VV, The Proceedings of the Xth Congress of Classical Archeology, Ankara-Izmir 23-301IX11973, Ankara 1978, vol. II, pp. 617-626.

BLTJMEL 1966 BLUMEL C., Die klassisch griechischen Skulp-turen der Staatlichen Museen zu Berlin, Berlin 1966.

BMC, Bronzes WALTERS H. B., Catalogue of Bronzes Greek, Roman and Etruscans, London 1899.

BMC, Greek Coins, Corinth HEAD B. V., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Corinth and Colonies of Corinth, ed. ana. Bologna 1963.

10

Arte e Artigianato

ARV2

Atallah 1966

Atlantis Antiquities

Atti Taranto Babelon 1910

Babelon 1916

Baldwin Brett 1974

Baslez 1977

Beazley 1951

Bentz-Rumscheid 1987

Beschi 1988

Besques1978

Blümel 1966

BMC, Bronzes

BMC, Greek Coins, Corinth

AA.W., Arte e Artigianato in Magna Grecia, Napoli 1996. Beazley J. D., Attic Red-figure Vase-Painters, Oxford 1963. Atallah W., Adonis dans la Littérature et VArt grecs, Paris 1966. Hecht R. E., Atlantis Antiquities, Greek and Roman Art, New York 1990. Atti del Convegno di Studi sulla Magna Grecia. Babelon E., Monnaies greques et romains II, Paris 1910. Babelon E., Monnaies greques et romains III, Paris 1916. Baldwin Brett A., Catalogue of Greek Coins, Museum of Fine Arts Boston, New York 1974. Baslez M. F., Recherches sur les conditions de pénétration et de diffusion des religions orientales a Délos (II et 1er s. avant notre ère), Paris 1977. Beazley J. D., The Development of Attic Black- figure, London 1951. Bentz M.-Rumscheid F., Griechische Vasen aus Unteritalien aus der Sammlung des Archäologi- sche Instituts der Georg August Universität Göttingen. Katalog zur Austeilung in der Haupt- stelle der Städtischen Sparkasse zu Göttingen vom 23.11.1987 bis zum 8.1.1988, Göttingen 1987. Beschi L., Il fregio del Partenone: una proposta di lettura, in AA.W., L'esperimento della perfe- zione. Arte e società nell'Atene di Pericle, Mi- lano 1988. Besques S., Le commerce des figurines en terre- cuite au IVe siècle av. J. C. entre les ateliers ioniens et l'Attique, in AA.W., The Proceedings of the Xth Congress of Classical Archeology, Ankara-Izmir 23-30/IX/1973, Ankara 1978, vol. II, pp. 617-626. Blümel C., Die klassisch griechischen Skulp- turen der Staatlichen Museen zu Berlin, Berlin 1966. Walters H. B., Catalogue of Bronzes Greek, Roman and Etruscans, London 1899. Head B. V., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Corinth and Colonies of Corinth, ed. ana. Bologna 1963.

10

BMC, Greek Coins, Crete and the WROTE W., A Catalogue of Greek Coins in the Aegean Islands British Museum of Crete and the Aegean Islands,

ed. ana. Bologna 1963. BMC, Greek Coins, Cyprus HILL G. F., A Catalogue of Greek Coins in the

British Museum of Cyprus, ed. ana. Bologna 1964.

BMC, Greek Coins, Cyrenaica ROBINSON E. S. G., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Cyrenaica, ed. ana. Bologna 1965.

BMC, Greek Coins, Peloponnesus GARDNER P., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Peloponnesus, ed. ana. Bologna 1963.

BMC, Greek Coins, Troas, Aeolis WROTH W., A Catalogue of Greek Coins in the and Lesbos British Museum of Troas, Aeolis and Lesbos,

ed. ana. Bologna 1964. BMC, Lamps BAILEY D. M., A Catalogue of the Lamps in the

British Museum, I. Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps, London 1975.

BMC, Terracottas HIGGINS R. A., Catalogue of the Terracottas in the British Museum, vol. I, London 1954.

BOARDMAN 1967 BOARDMAN J., Excavations in Chios 1958-1965, Greek Emporio, Oxford 1967.

BOARDMAN 1970 BOARDMAN J., Greek Gems and Finger Rings, London 1970.

BOARDMAN 1970a BOARDMAN I., A Greek Cylinder Seal and Neckla-ce in London, inAntK 13 (1970) pp. 48-51.

BOARDMAN 1977 BOARDMAN J., The Parthenon Frieze-Another View, in AA. VV., Festschrift für Frank Brommer, Mainz am Rhein 1977, pp. 34-39.

BOARDMAN 1986 BOARDMAN J., I Greci sui mail, Traffici e cob-me, Firenze 1986.

BOARDMAN-VOLLENWEIDER 1978 BOARDMAN J.-V0LLENWEIDER M. L., Catalogue of the Engraved Gems and Finger Rings in the Ashmolean Museum, vol. I, Oxford 1978.

BOTHMER 1961 BOTHMER M. D., von, Ancient Art from New York Private Collections, Catalogue of an Exhibition held at the Metropolitan Museum of Art, Decem-ber 17, 1959-February 28, 1960, New York 1961.

BOTHMER 1977 BOTHMER M. D., von, An Etruscan Bronze in New York, in MonPiot 61(1977), pp. 45-53.

BOTHMER 1984 BOTHMER M. D., von, Les Trésors de l'orfevrerie de la Grèce Orientate au Metropolitan Museum de New York, in c'RAI (1981), pp. 194-207.

BRANDT 1968 BRANDT E., Griechische Gemmen von minoi-scher Zeit bis zum spaten Hellenismus, Staatli-

11

BMC, Greek Coins, Crete and the Aegean Islands

BMC, Greek Coins, Cyprus

BMC, Greek Coins, Cyrenaica

BMC, Greek Coins, Peloponnesus

BMC, Greek Coins, Troas, Aeolis and Lesbos

BMC, Lamps

BMC, Terracottas

Boardman 1967

Boardman 1970

Boardman 1970a

Boardman 1977

Boardman 1986

Boardman-Vollenweider 1978

Bothmer 1961

Bothmer 1977

Bothmer 1984

Brandt 1968

Wroth W., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Crete and the Aegean Islands, ed. ana. Bologna 1963. Hill G. R, A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Cyprus, ed. ana. Bologna 1964. Robinson E. S. G., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Cyrenaica, ed. ana. Bologna 1965. Gardner R, A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Peloponnesus, ed. ana. Bologna 1963. Wroth W., A Catalogue of Greek Coins in the British Museum of Troas, Aeolis and Lesbos, ed. ana. Bologna 1964. Bailey D. M., A Catalogue of the Lamps in the British Museum, I. Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps, London 1975. Higgins R. A., Catalogue of the Terracottas in the British Museum, vol. I, London 1954. Boardman J., Excavations in Chios 1958-1965, Greek Emporio, Oxford 1967. Boardman J., Greek Gems and Finger Rings, London 1970. Boardman J., A Greek Cylinder Seal and Neckla- ce in London, ìnAntK 13 (1970) pp. 48-51. Boardman J., The Parthenon Frieze-Another View, in AA. W., Festschrift für Frank Brammer, Mainz am Rhein 1977, pp. 34-39. Boardman J., I Greci sui mari, Traffici e colo- nie, Firenze 1986. Boardman J.-Vollenweider M. L., Catalogue of the Engraved Gems and Finger Rings in the Ashmolean Museum, vol. I, Oxford 1978. Bothmer M. D., von, Ancient Art from New York Private Collections, Catalogue of an Exhibition held at the Metropolitan Museum of Art, Decem- ber 17, 1959-February 28, 1960, New York 1961. Bothmer M. D., von. An Etruscan Bronze in New York, in MonPiot 61 (1977), pp. 45-53. Bothmer M. D., von. Les Trésors de l'orfèvrerie de la Grèce Orientale au Metropolitan Museum de New York, in CRAI (1981), pp. 194-207. Brandt E., Griechische Gemmen von minoi- scher Zeit bis zum späten Hellenismus, Staatli-

11

che Munzsammlung, München 1, 1, AGD, Munchen 1968.

BROMMER 1973 BROMMER F., Vasenlisten zur griechische Hel-densage, vol. III, Marburg 1973.

BROMMER 1977 BROMMER F., Der Parthenonfries, Mainz am Rhein 1977.

BROUSKARI 1974 BROUSKARI M. S., Musée de L'Acropole, Catalo-gue descriptif, Athènes 1974.

BRTJNEAU 1970 BRUNEAU PH., Recherches sur les cultes de Délos a l'epoque hellenistique et a l'epoque impériale, Paris 1970.

BRUNEAU-DUCAT 1983 BRUNEAU PH.-DUCAT J., Guide de Délos, Paris 1983.

BuccioLl 1995 BuccioLl S., Capitolo I, Thymiateria, in BINI M. P.-CARAMELLA G.-BuccIoLI S., I Bronzi Etru-schi e Romani, Materiali del Museo Archeolo-gico Nazionale di Tarquinia XIII, Roma 1995, pp. 299-450.

BuRN 1987 Buiui L., The Meidias Painter, Oxford 1987. BuRR THOMPSON 1952 Burta THOMPSON D., Three Centuries of Hellenis-

tic Terracottas, in Hesperia 21(1952), pp. 116-164. BuRR THOMPSON 1963 Buiur THOMPSON D., Troy. The Terracotta Figuri-

nes of the Hellenistic Period, Supplementary Monograph 3, Princeton 1963.

Burm THOMPSON 1964 Burm THOMPSON D., Glauke and the Goose, in AA. VV., Essays in memory of Karl Lehmann, New York 1964, pp. 314-322.

Burm THOMPSON 1984 Burm THOMPSON D., Quae saga; quis magus, in AA. VV., Alessandria e il mondo ellenistico ro-mano, Studi in onore di Achille Adriani, Roma 1984.

CAIN 1985 CAIN H. U., Romische Marmorkandelaber, Mainz am Rhein 1985.

CALLIPOLITIS-FEYTMANS 1974 CALLIPOLITIS-FEYTMANS D., Le plats attique a figure noire, Paris 1974.

CASSANO 1992 CASSANO R., in AA. VV., Principi Imperatori Ve-scovi, duemila anni di storia a Canosa, Vene-zia 1992.

CHANTRAINE 1968 CHANTRAINE P., Dictionnaire étymologique de la langue greque. Histoire des mots, vol. I, Paris 1968.

Classical Antiquity AA. VV., Classical Antiquity, An Exhibition Orga- nized in Cooperation with Munzen et Medaillen, AG Basle, Switzerland, November 22, 1975-January 10, 1976, Basle 1975.

12

Brommer 1973

Brommer 1977

Brouskari 1974

Bruneau 1970

Bruneau-Ducat 1983

Buccioli 1995

Burn 1987 Burr Thompson 1952

Burr Thompson 1963

Burr Thompson 1964

Burr Thompson 1984

Cain 1985

Callipolitis-Feytmans 1974

Cassano 1992

Chantraine 1968

Classical Antiquity

ehe Münzsammlung, München I, 1, AGD, München 1968. Brommer F., Vasenlisten zur griechische Hel- densage, vol. III, Marburg 1973. Brommer F., Der Parthenonfries, Mainz am Rhein 1977. Brouskari M. S., Musée de L'Acropole, Catalo- gue descriptif, Athènes 1974. Bruneau Ph., Recherches sur les cultes de Délos à l'époque hellénistique et à l'époque impériale, Paris 1970. Bruneau Ph.-Ducat J., Guide de Délos, Paris 1983. Buccioli S., Capitolo I, Thymiateria, in Bini M. P.-Caramella G.-Buccioli S., I Bronzi Etru- schi e Romani, Materiali del Museo Archeolo- gico Nazionale di Tarquinia XIII, Roma 1995, pp. 299-450. Burn T., The Meidias Painter, Oxford 1987. Burr Thompson D., Three Centuries of Hellenis- tic Terracottas, in. Hesperia 21 (1952), pp. 116-164. Burr Thompson D., Troy. The Terracotta Figuri- nes of the Hellenistic Period, Supplementary Monograph 3, Princeton 1963. Burr Thompson D., Glauke and the Goose, in AA. W., Essays in memory of Karl Lehmann, New York 1964, pp. 314-322. Burr Thompson D., Quae saga; quis magus, in AA. W., Alessandria e il mondo ellenistico ro- mano, Studi in onore di Achille Adriani, Roma 1984. Cain H. U., Römische Marmorkandelaber, Mainz am Rhein 1985. Callipolitis-Feytmans D., Le plats attique à figure noire, Paris 1974. Cassano R., in AA. W., Principi Imperatori Ve- scovi, duemila anni di storia a Canosa, Vene- zia 1992. Chantraine P., Dictionnaire étymologique de la langue greque. Histoire des mots, vol. I, Paris 1968. AA. W., Classical Antiquity, An Exhibition Orga- nized in Cooperation with Münzen et Medaillen, AG Basle, Switzerland, November 22, 1975- January 10, 1976, Basle 1975.

12

C1Rh II, 1 Maiuri A., Monumenti di scultura del Museo Archeologico di Rodi, Clara Rhodos II, 1, Ber-gamo 1932.

COJA 1986 COJA M., Les centres de production d'amphores timbrdes identifies a Istros, in AA. VV., Recher-ches sur les amphores grecques, BCH Suppi. 13 (1986), pp. 4 17-450.

COLLIGNON-COUVE 1904 COLLIGNON M.-COUVE L., Catalogue des vases peints du Musée National d'Athènes, Paris 1904.

COOK 1925 COOK A. B., Zeus, A Study in Ancient Religion, vol. II, 1, Cambridge 1925.

Corinth XII DAVIDSON G. R., The Minor Objects, Corinth XII, Princeton 1952.

Corinth XIII BLEGEN C-PALMER H.-YOUNG R., The North Cemetery, Corinth XIII, Princeton 1964.

Corinth X1' I STILLWELL A. N., The Potter's Quarter, Corinth XV I, Princeton 1948.

Corinth XV III NEWHALL A.-WELL S.-BENSON J. L., The Potter's Quarter. The pottery, Corinth XV III, Princeton 1984.

Corinth XVIII, 1 PEMBERTON E. G., The Sanctuary of Demeter and Kore. The Greek Pottery, Corinth XVIII, 1, Princeton 1989.

DALMEYDA 1966 DALMEYDA G., Andocides, Discours, ed. Les Belles Lettres, Paris 1966.

Das Tier AA. VV., Das Tier in der Antike, 400 Werke agyptischer, griechischer, etruskischer und Romischer Kunst aus privatem und offentli-chem Besitz, ZUrich 1974.

DAUX 1961 DAUX G., Chronique des Fouilles et découvertes archeologique en Grèce en 1960, in BCH 85 (1961), pp. 658-1006.

DEBRIDOUR 1979 DEBRIDOUR M., Reflexions sur les timbres amphoriques thasiennes, in AA. \/V., Thasiaca, BCH Suppi. V (1979), pp. 269-309.

DE JULITS 1983 DE JULES E. M., Il Museo Archeologico di Bari, Bari 1983.

DE JULES 1992 DE JULII5 E. M., La tomba del Vaso dei Niobidi diArpi, Bari 1992.

DELIVORRIAS 1969 DELIvORRIA5 A., Die Kultstatue der Aphrodite von Daphni, inAntPlast 8 (1968), pp. 19-3 1.

Délos X DTJGAS Ch., Les vases de l'Heraion, Délos X, Paris 1928.

DélosXl PLASSART A., Les sanctuaire et les cultes du Mont Cynthe, Délos XI, Paris 1928.

13

ClRh II, 1

Coja 1986

Colli GNON-CouvE 1904

Cook 1925

Corinth XII

Corinth XIII

Corinth XV, I

Corinth XV III

Corinth XVIII, I

Dalmeyda 1966

Das Tier

Daux 1961

Debridour 1979

De Juliis 1983

De Juliis 1992

Delivorrias 1969

Délos X

Délos XI

Maiuri A., Monumenti di scultura del Museo Archeologico di Rodi, Clara Rhodos II, 1, Ber- gamo 1932. Coja M., Les centres de production d'amphores timbrées identifiés a Istros, in AA. W., Recher- ches sur les amphores grecques, BCH Suppl. 13 (1986), pp. 417-450. Collignon M.-Couve L., Catalogue des vases peints du Musée National d'Athènes, Paris 1904. Cook A. B., Zeus, A Study in Ancient Religion, vol. II, 1, Cambridge 1925. Davidson G. R., The Minor Objects, Corinth XII, Princeton 1952. Blegen C.-Palmer H.-Young R., The North Cemetery, Corinth XIII, Princeton 1964. Stillwell A. N., The Potter's Quarter, Corinth XV, /, Princeton 1948. Newhall A.-Well S.-Benson I. L., The Potter's Quarter. The pottery, Corinth XV III, Princeton 1984. Pemberton E. G., The Sanctuary of Demeter and Kore. The Greek Pottery, Corinth XVIII, 1, Princeton 1989. Dalmeyda G., Andocides, Discours, ed. Les Belles Lettres, Paris 1966. AA. VV., Das Tier in der Antike, 400 Werke ägyptischer, griechischer, etruskischer und Römischer Kunst aus privatem und öffentli- chem Besitz, Zürich 1974. Daux G., Chronique des Fouilles et découvertes archéologique en Grèce en 1960, in BCH 85 (1961), pp. 658-1006. Debridour M., Reflexions sur les timbres amphoriques thasiennes, in AA. W., Thasiaca, BCH Suppl. V (1979), pp. 269-309. De Juliis E. M., Il Museo Archeologico di Bari, Bari 1983. De Juliis E. M., La tomba del Vaso dei Niobidi di Arpi, Bari 1992. Delivorrias A., Die Kultstatue der Aphrodite von Daphni, inAntPlast 8 (1968), pp. 19-31. Dugas Ch., Les vases de l'Heraion, Délos X, Paris 1928. Plassart A., Les sanctuaire et les cultes du Mont Cynthe, Délos XI, Paris 1928.

13

Délos XVIII DEONNA W., Le Mobilier délien, Délos XVIII, Paris 1938.

Délos XXVII AA. VV., L'Ilot de la Maison de Comediens, Délos XXVII, Paris 1970.

DENTZER 1982 DENTZER J. M., Le motif du banquet couché dans le Proche-Orient et le mond grec du VII au IV siècle avant J. C., Rome 1982.

DETIENNE 1975 DETIENNE M., I Giardini di Adone, Torino 1975. DicluNs 1906-7 DIcMN5 G., Damophon of Messene II, in BSA

13 (1906-7), pp. 356-404. DTEUDONNE 1906 DIEUDONNE A., Choix de monnaies et médailles

du Cabinet de France, in RNum 10 (1906), pp. 332-342.

Die Welt der Etrusker AA. W., Die Welt der Etrusker, Berlin 1988. DOHAN-KENT 1926 DOHAN HALL E.-KENT R. G., New Inscriptions

from Cyprus, inAJA 30 (1926), pp. 249-258. DORPFELD 1902 DORPFELD W., Troia und Ilion, Athen 1902. Dydima II WIEGAND Th., Dydima II, Berlin 1955. ECKSTEIN-LEGNER 1969 ECKSTEIN F.-LEGNER A., Antike Kleinkunst im

Liebighaus, Frankfurt am Main 1969. EDWARDS 1984 EDWARDS Ch., Aphrodite on a Ladder, in Hespe-

ria 53 (1984), pp. 59-72. Eretnia VII METZGER I, Das Thesmophorion von Eretria,

Eretria VII, Bern 1985. ET IV BON A. M.-BON A., Les timbres amphoriques de

Thasos, Etudes Thasiennes IV, Paris 1957. ET VII GHALI-KAHIL L., La céramique greque (Fouilles

1911-1956), Etudes Thasiennes VII, Paris 1960. FABBRTCOTTI 1979 FABBRICOTTI E., Ruoti (Potenza). Scavi in loca-

lità Fontana Bona, in NSc XXXIII (1979), pp. 347-413.

FARNELL 1903 FARNELL L. R., The Cults of the Greek States, vol. III, Oxford 1903.

FdD V ROLLEY C., Les statuettes de bronze, Fouilles de Delphes V, Paris 1969.

FERUGLIO 1982 FERUGLIO A. E., Le tombe dipinte Golini di Set-tecamini e la tomba degli Hescanas, in AA. VV., Pittura etrusca ad Orvieto, Roma 1982, pp. 21-64.

FiE IX MITsopouLoS-LEON V., Die Basilika am Staats-market in Ephesos, Kleinfunde, 1. Teil: Keramik hellenistischer und romischer Zeit, Forschun-gen in Ephesos IX 212, Wien 1991.

Forentum II BOTTINI A.-FRESA R., Forentum II, L'Acropoli di eta classica, Venosa 1991.

F0RTI 1965 F0RTI L., La ceramica di Gnathia, Napoli 1965.

14

Délos XVIII

Délos XXVII

Dentzer 1982

DETIENNE 1975 Dickins 1906-7

Dieudonne 1906

Die Welt der Etrusker Dohan-Kent 1926

Dörpfeld 1902 Dydima II Ecksxein-Legner 1969

Edwards 1984

Eretria VII

ET IV

ET VII

Fabbricotti 1979

Farnell 1903

FdD V

Feruglio 1982

FiEIX

Forentum II

Forti 1965

14

Deonna W., Le Mobilier délien, Délos XVIII, Paris 1938. AA.VV., L'Ilot de la Maison de Comédiens, Délos XXVII, Paris 1970. Dentzer J. M., Le motif du banquet couché dans le Proche-Orient et le mond grec du VII au IVsiècle avant J. C., Rome 1982. Obtienne M., I Giardini di Adone, Torino 1975. Dickins Gv Damophon of Messene II, in ESA 13 (1906-7), pp. 356-404. Dieudonne A., Choix de monnaies et médailles du Cabinet de France, in RNum 10 (1906), pp. 332-342. AA.W., Die Welt der Etrusker, Berlin 1988. Dohan Hall E.-Kent R. G., New Inscriptions from Cyprus, in ATA 30 (1926), pp. 249-258. Dörpfeld W., Troja und Ilion, Athen 1902. WiEGAND Th., Dydima II, Berlin 1955. Eckstein F.-Legner A., Antike Kleinkunst im Liebighaus, Frankfurt am Main 1969. Edwards Ch., Aphrodite on a Ladder, in Hespe- ria 53 (1984), pp. 59-72. Metzger I, Das Thesmophorion von Eretria, Eretria VII, Bern 1985. Bon A. M.-Bon A., Les timbres amphoriques de Thasos, Etudes Thasiennes IV, Paris 1957. Ghali-Kahil L., La céramique greque (Fouilles 1911-1956), Études Thasiennes VII, Paris 1960. Fabbricotti E., Ruoti (Potenza). Scavi in loca- lità Fontana Bona, in NSc XXXIII (1979), pp. 347-413. Farnell L. R., The Cults of the Greek States, vol. Ill, Oxford 1903. Rolley C., Les statuettes de bronze, Fouilles de Delphes V, Paris 1969. Feruglio A. E., Le tombe dipinte Golini di Set- tecamìni e la tomba degli Hescanas, in AA.W., Pittura etnisca ad Orvieto, Roma 1982, pp. 21-64. Mitsopoulos-Leon V., Die Basilika am Staats- market in Ephesos, Kleinfunde, 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, Forschun- gen in Ephesos IX 2/2, Wien 1991. Bottini A.-Fresa R., Forentum II, L'Acropoli di età classica, Venosa 1991. Forti L., La ceramica di Gnathia, Napoli 1965.

FRICKENHAUS 1912 FRICKENHAUS A., Der Schiffkarren des Dionysos inAthen, in .JdI 27 (1912), pp. 61-79.

FRISK II FRISK H., Griechische Etymologisches Worter-buch, Band II, Heidelberg 1972.

FRONING 1982 FRONING H., Katalog der griechischen und ita-lischen Vasen, Museum Folkwang, Essen 1982.

FUCHS 1963 FUCHS W., Der Schiffsfunde von Mandia, Tubingen 1963.

FURTWANGLER 1900 FURT WANGLER A., Die Antiken Gemmen, Berlin-Leipzig 1900.

FURTWANGLER 1980 FURTWANGLER A. E., Heraion von Samos: Gra-bungen im Südtemenos 1977, I. Schict-und Baubefund. Keramik, in AM 95 (1980), pp. 149-224.

FURTWANGLER 1981 FURTWANGLER A. E., Heraion von Samos: Gra-bungen im Südtemenos 1977, II. Kleinfunde, in AM 96 (1981) pp. 73-138.

FURUMARK 1941 FURUMARK A., Mycenean Pottery, I: Analysis and Classification, Stockholm 1941.

GABRICI 1913 GABRICI E., Cuma, in MonAnt 22 (1913). GABRICI 1927 GABRICI E., Ii Santuario della Malophoros a

Selinunte, in MonAnt 32 (1927). GARLAN 1979 GARLAN Y, Koukos données nouvelles pour une

nouvelle interpretation des timbres Thasiens, in AA. VV., Thasiaca, BCH Suppl. V (1979), pp. 213-266.

GARLAN 1986 GARLAN Y., Quelques noveaux ateliers a Thasos, in AA. VV, Recherches sur les amphores grec-ques, BCH Suppi. XIII (1986), pp. 201-276.

GENTILI 1951 GENTILI G. V., Siracusa, Scoperte nelle due nuo-ye arterie stradali, la Via di Circonvallazione, ora Viale P. Orsi, e la Via Archeologica, ora Via-le F S. Cavallari, in NSc 1951, pp. 261-334.

GHALI-KAHIL 1955 GHALI-KAHIL L., Les enlevements et retour d'Helêne dans les textes et les documents figuree, Paris 1955.

GHI0URI 1965 GHIOURI E., 'ATTICa pUOpott6p4a àyyEta TOV 4ou 1T.X., inADelt 20, X (1965), pp. 153-170.

GLNT Grande Lessico del Nuovo Testamento. GRAEF-LANGLOTZ 1925 GIzEF B.-LANGLOTZ E., Die Antiken Vasen der

Acropolis zu Athen, vol. I, Berlin 1925. GRAEF-LANGLOTZ 1933 GRAEF B.-LANGLOTZ E., Die Antiken Vasen der

Acropolis zu Athen, vol. II, Berlin 1933. GREEN 1971 GREEN J. R., Choes of the Later Fifth Century, in

BSA 66 (1971), pp. 189-228.

15

Frickenhaus 1912

Frisk II

Froning 1982

Fuchs 1963

Furtwängler 1900

Furtwängler 1980

Furtwängler 1981

Furumark 1941

Cabrici 1913 Cabrici 1927

Garlan 1979

Garlan 1986

Gentili 1951

Ghali-Kahil 1955

Ghiouri 1965

GLNT Graef-Langlotz 1925

Graef-Langlotz 1933

Green 1971

Frickenhaus A., Der Schiffkarren des Dionysos in Athen, inJdl 27 (1912), pp. 61-79. Frisk H., Griechische Etymologisches Wörter- buch, Band II, Heidelberg 1972. Froning H., Katalog der griechischen und ita- lischen Vasen, Museum Folkwang, Essen 1982. Fuchs W., Der Schiffsfunde von Mahdia, Tubingen 1963. Furtwängler A., Die Antiken Gemmen, Berlin- Leipzig 1900. Furtwängler A. E., Heraion von Samos: Gra- bungen im Südtemenos 1977, I. Schict-und Baubefund. Keramik, in AM 95 (1980), pp. 149-224. Furtwängler A. E., Heraion von Samos: Gra- bungen im Südtemenos 1977, II. Kleinfunde, in AM 96 (1981) pp. 73-138. Furumark A., Mycenean Pottery, I: Analysis and Classification, Stockholm 1941. Cabrici E., Cuma, in MonAnt 22 (1913). Gabrici E., Il Santuario della Malophoros a Selinunte, in MonAnt 32 (1927). Garlan Y., Koukos données nouvelles pour une nouvelle interprétation des timbres Thasiens, in AA. W., Thasiaca, BCH Suppl. V (1979), pp. 213-266. Garlan Y., Quelques noveaux ateliers à Thasos, in AA. W, Recherches sur les amphores grec- ques, BCH Suppl. XIII (1986), pp. 201-276. Gentili G. V., Siracusa, Scoperte nelle due nuo- ve arterie stradali, la Via di Circonvallazione, ora Viale P. Orsi, e la Via Archeologica, ora Via- le F. S. Cavallari, in NSc 1951, pp. 261-334. Ghali-Kahil F., Les enlèvements et retour d'Hélène dans les textes et les documents figurée, Paris 1955. Ghiouri E., 'Arrucà èpuOpopop^a àyyeta tou 4ov TT.X., inADelt 20, A (1965), pp. 153-170. Grande Lessico del Nuovo Testamento. Graef B.-Langlotz E., Die Antiken Vasen der Acropolis zu Athen, vol. I, Berlin 1925. Graef B.-Langlotz E., Die Antiken Vasen der Acropolis zu Athen, vol. II, Berlin 1933. Green J. R., Choes of the Later Fifth Century, in BSA 66 (1971), pp. 189-228.

15

GREEN 1976 GREEN J. R., Gnathia Pottery in the Akademische Kunstmuseum in Bonn, Mainz am Rhein 1976.

GREIFENHAGEN 1978 GREIFENHAGEN A., Zeichnungen nach attisch

schwarzfiguren Vasen im Deutschen Archaolo-

gischen Institut, Rom, in AA 93 (1978), pp.

499-551.

GuDuccI 1967 GUARDUCCI M., Epigrafia Greca, I, Caratteri e Storia della disciplina. La scrittura greca dalle origini all'età imperiale, Roma 1967.

GUARDUCCI 1985 GUARDUCCI M., Ii Trono Ludovisi> e l'Acrolito Ludovisi>: due pezzi insigni del Museo Nazio-nale Romano, in BdA 33-34 (1985), pp. 1-20.

GUSMANI 1983 GUSMANI R., Ein Wihrauchbrenner mit lydi-scher Inschrift in Metropolitan Museum, in

Kadmos 22 (1983), pp. 56-60.

HASPELS 1936 HASPELS C. H. E., Attic Black-figured Lekythoi,

Paris 1936.

HEURTLEY-ROBERTSON 1948 HEURTLEY W. A.-ROBERTSON M., Excavations in

Ithaca V. The Geometric and Later Finds from Aetos, in BSA 43 (1948), pp. 1-124.

Histria IV ALEXANDRESCU P., La céramique d'epoque ar-chaique et classique (VII-IVs.), Bucarest 1978.

HOFFMANN-VON CLAER HOFFMANN H.-VON CLAF.R V., Antiker Gold und Silberschmuck, Museum für Kunst und Gewerbe, Hamburg, Mainz am Rhein, 1968.

HOMOLLE 1882 HOMOLLE Th., Comptes des Hiéropes du Temple

d'Apollon Délien, in BCH 6 (1882), pp. 1-167.

HooRE 1951 HooRE G., van, Choes and Anthesteria, Leiden

1951.

IDaci AA. W, IDaci, Milano 1997.

IFenici AA. \/V.,IFenici, Milano 1988.

I Greci in Occidente AA_ W, I Greci in Occidente, Milano 1996.

IGSK Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien.

Isthmia II BROONER 0., Topography and Architecture, Isthmia II, Princeton 1973.

JACOBSTHAL 1956 JACOBSTHAL P., Greek Pins and their Connexions with Europe and Asia, Oxford 1956.

JANNOT 1984 JANNOT J. R., Les reliefs archaIques de Chiusi, Rome 1984.

Kaulonia I TREZENY H., Sondages sur la Fortification Nord

(1982-1985), Kaulonia I, Naples 1989.

KEKULE 1884 KEKULE R., Die Terrakotten von Sicilien, Berlin-Stuttgart 1884.

Kerameikos V1 2 KOBLER K., Die Nekropole des spaten 8. bis fruhen 6. Jahrhunderts, Berlin 1970.

16

Green 1976

Greifenhagen 1978

Guarducci 1967

Guarducci 1985

Gusmani 1983

Haspels 1936

Heurtley-Robertson 1948

Histria IV

Hoffmann-von Claer

Homolle 1882

Hoorn 1951

I Daci I Fenici I Greci in Occidente IGSK Isthmia II

Jacobsthal 1956

Jannot 1984

Kaulonia I

Kekulé 1884

Kerameikos VI2

Green J. R., Gnathia Pottery in the Akademische Kunstmuseum in Bonn, Mainz am Rhein 1976. Greifenhagen A., Zeichnungen nach attisch schwarzfiguren Vasen im Deutschen Archäolo- gischen Institut, Rom, in AA 93 (1978), pp. 499-551. Guarducci M., Epigrafia Greca, I, Caratteri e Storia della disciplina. La scrittura greca dalle origini all'età imperiale, Roma 1967. Guarducci M., Il «Trono Ludovisi» e 1'«Aerolito Ludovisi»: due pezzi insigni del Museo Nazio- nale Romano, ìnBdA 33-34 (1985), pp. 1-20. Gusmani R., Ein Wihrauchbrenner mit lydi- scher Inschrift in Metropolitan Museum, in Kadmos 22 (1983), pp. 56-60. Haspels G. H. E., Attic Black-figured Lekythoi, Paris 1936. Heurtley W. A.-Robertson M., Excavations in Ithaca V: The Geometrie and Later Finds from Aetos, in RSA 43 (1948), pp. 1-124. Alexandrescu P., La céramique d'époque ar- chaïque et classique (VII-IVs.), Bucarest 1978. Hoffmann H.-von Claer V., Antiker Gold und Silberschmuck, Museum für Kunst und Gewerbe, Hamburg, Mainz am Rhein, 1968. Homolle Th., Comptes des Hiéropes du Temple d'Apollon Délien, ìnBCH 6 (1882), pp. 1-167. Hoorn G., van, Choes and Anthesteria, Leiden 1951. AA. W., I Daci, Milano 1997. AA.W., I Fenici, Milano 1988. AA. W., I Greci in Occidente, Milano 1996. Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien. Brooner O., Topography and Architecture, Isthmia II, Princeton 1973. Jacobsthal P., Greek Pins and their Connexions with Europe and Asia, Oxford 1956. Jannot J. R., Les reliefs archaïques de Chiusi, Rome 1984. Trézeny H., Sondages sur la Fortification Nord (1982-1985), Kaulonia I, Naples 1989. Kekulé R., Die Terrakotten von Sicilien, Berlin- Stuttgart 1884. KObler K., Die Nekropole des späten 8. bis frühen 6. Jahrhunderts, Berlin 1970.

16

KERENYI 1962 KERENYI K., Die Misteren von Eleusis, Zurich 1962.

KERENYI 1976 KERENYI K., Dionysos Archetipal Image of Indistructible Life, London 1976.

KIEFFER 1981 KIEFFER P., Fragment eines Totenmahlreliefs, in HeftABern 7 (1981), pp. 45-48.

KMGGE 1982 KMGGE U., '0 doiip Tf; 'AcJpobtTllc, in AM 97

(1982), pp. 153-170.

KNIGGE 1985 KNIGGE U., Die Zweigestaltige Planetengottin, in AM 100 (1985), pp. 285-292.

KNIGGE 1988 KNIGGE U., Der Kerameikos von Athen. Fuhrung durch Ausgrabungen und Geschichte, Athen 1988.

KRY 1967 KRAAY C. M., Gli stater a doppio rilievo di Po-seidonia, in AttiMemMagnaGr VIII (1967), pp.

113-135. KioN 1976 KRON U., Die zehn attischen Phylen Heroen, in

AM Beiheft 5, 1976. KUNZE 1951 KUNZE E., Etruschische Bronzen in Griechland,

in AA. VV, Studies Presented to David Moore Robinson, vol. I, Saint Louis 1951, pp. 736-746.

KURUMOTIS 1930-31 KuRUNI0TIs K., "Ai TEXfGTaI dLvaaKacaL Tf)

'EXevolvoç 'Avaocac is' TC) TEXEaTI'pLW in

ADelt 13 (1930-31), pp. 17-30.

KuRuNloris 1936 KuRuNloTis K., eulL1aT1p1a v 'EXElJOLPL, in AA. VV., Classical Studies presented to Edward

Capps, Princeton 1936. LANGLOTZ 1927 LANGLOTZ E., Fruhgriechische Bildhauerschu-

len, Nurnberg 1927. LAUMONIER 1921 LAUMONIER A., Catalogue de terres cuites du

Musée Archeologique de Madrid, Paris 1921.

LCS TRENDALL A. D., The Red-figured Vase of Luca-nia, Campania and Sicily, Oxford 1967.

LCS Suppl. I TRENDALL A. D., The Red-figured Vase of Luca-nia, Campania and Sicily-First Supplement, BICS Suppl. 26 (1970).

LCS Suppi. III TRF.NDALL A. D., The Red-figured Vase of Luca-nia, Campania and Sicily-Third Supplement, BICS Suppi. 41(1983).

LEJEUNE 1971 LEJEUNE N., Mémoires de Philologie Myceniénne. Dewciêrne série 1958-1963, in Incunabula Graeca

XLII (1971). LVG Lexicon Vasorum Graecorum.

LIDDELL-SCOTT LIDDELL H. G.-Scorr R., A Greek English Lexicon, Oxford 1985 (14' ristampa).

LIMC Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae.

17

Kerényi 1962

Kerényx1976

Kieffer 1981

Knigge 1982

Knigge 1985

Knigge 1988

Kraay 1967

Kron 1976

Kunze 1951

Kuruniotis 1930-31

Kuruniotis 1936

Langlotz1927

Laumonier 1921

LCS

LCS Suppl. I

LCS Suppl. III

Le jeune 1971

LVG Liddell-Scott

LIMC

Kerényi K., Die Misteren von Eleusis, Zürich 1962. Kerényi K., Dionysos Archetipal Image of Indistructible Life, London 1976. Kieffer R, Fragment eines Totenmahlreliefs, in HeftABern 7 (1981), pp. 45-48. Knigge U., '0 àorfip rfjç 'A^poSlttiç, in AM 97 (1982), pp. 153-170. Knigge U., Die Zweigestaltige Planetengöttin, in AM 100 (1985), pp. 285-292. Knigge U., Der Kerameikos von Athen. Führung durch Ausgrabungen und Geschichte, Athen 1988. Kraay C. M., Gli stateri a doppio rilievo di Po- seidonia, in AttiMemMagnaGr Vili (1967), pp. 113-135. Kron U., Die zehn attischen Phylen Heroen, in AM Beiheft 5, 1976. Kunze E., Etruschische Bronzen in Griechland, in AA.W., Studies Presented to David Moore Robinson, vol. 1, Saint Louis 1951, pp. 736-746. Kuruniotis K., "Al TeXearca avaaKac^al Tfjç 'EXewtvoç 'AvaaKacfifi èv tío TeXearfipLu in ADelt 13 (1930-31), pp. 17-30. Kuruniotis K., ©upiarripia èv 'EXewivi, in AA.W., Classical Studies presented to Edward Capps, Princeton 1936. Langlotz E., Frühgriechische Bildhauerschu- len, Nürnberg 1927. Laumonier A., Catalogue de terres cuites du Musée Archéologique de Madrid, Paris 1921. Trendall A. D., The Red-figured Vase of Luca- nia, Campania and Sicily, Oxford 1967. Trend all A. D., The Red-figured Vase of Luca- nia, Campania and Sicily-First Supplement, BICS Suppl. 26 (1970). Trendall A. D., The Red-figured Vase of Luca- nia, Campania and Sicily-Third Supplement, BICS Suppl. 41 (1983). Lejeune N., Mémoires de Philologie Myceniénne. Deuxième série 1958-1963, in Incunabula Graeca XLII (1971). Lexicon Vasorum Graecorum. Liddell H. G.-Scott R., A Greek English Lexicon, Oxford 1985 (14a ristampa). Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae.

17

LINDERS 1975 LINDF.RS T., Treasures of the Other Gods in Athens and Their Functions, Meisenheim 1975.

LINDERS 1987 LINDERS T, Gods, Gifts, Society, in AA. VV., Gift to the Gods, Proceedings of Uppsala Symposium 1985, Boreas 15 (1987), pp. 115-122.

Lindos I Blinckenberg Ch., Les petits objets, Lindos I, Berlin 1931.

Locri Epizefiri I AA. VV., Ricerche nella zona di Centocamere, Locri Epizefiri I, Firenze 1977.

Locri Epizefiri IV AA. VV., Lo scavo di Marasà Sud. Ii sacello tar-do arcaico e La Casa dei leoni, Locri Epizefiri I, Firenze 1992.

Lo PORTO 1961 Lo PORTO F. G., Recenti scoperte di tombe ar-caiche in Taranto, inBdA 46 (1961), pp. 268-282.

Lo PORTO 1966 Lo PORTO F. G., Metaponto. Scavi e notizie ar-cheologiche, in NSc 1966, pp. 136-231.

LULLIES 1979 LULLIES R., in AA. VV., Antike Kunstwerke aus der Sammlung Ludwig, Frühe Tonsarkophage und Vasen, vol. I, Basel 1979.

MARCADE 1969 MARCADE L., Musée de Délos, Paris 1969. MARSHALL 1968 MARSHALL F. H., Catalogue of the Finger Rings

Greek, Etruscan and Roman in the Department of Antiquities, British Museum, Oxford 1968.

MASIELLO 1984 MASTELLO L., in AA. VV., Gli On di Taranto in Eta Ellenistica, Milano 1984.

MAYO 1982 MAYO M. E., The Art of South Italy. Vases from Magna Graecia, Richmond 1982.

MCPHEE 1979 MCPHEE I., The Agrinion Group, in BSA 74 (1979), pp. 159-162.

Meligunis Lipara V BERNABO BREA L.-CAVALIER M., Scavi nella ne-cropoli greca di Lipari, Meligunis Lipara V, Ro-ma 1991.

MENDEL 1908 MENDEL G., Catalogue des figurines grecques de terre cuite de Musée Imperiaux Ottomans, Paris 1908.

MERLIN-PoINssoT 1930 MERLIN A.-POINSSOT L., Cratères et Candélabres de marbre trouvés en merprès de Mandia, Tanis-Paris 1930.

METZGER 1942-43 METZGER H., Lébes gamikos a figures rouge du Musée National d'Athènes, in BCH 66-67 (1942-43), pp. 228-247.

METZGER 1951 METZGER H., Les representations dans la cera-mique attique du IV siècle, Paris 1951.

METZGER 1988 METZGER H., Lébes fragmenta ire de la Collec-tion Geroulanos, in AA. VV., Studies in Honour of TB.L. Webster, vol. II, Bristol 1988, pp. 83-87.

18

Linders 1975

Linders 1987

Lindos I

Locri Epizefiri I

Locri Epizefiri IV

Lo Porto 1961

Lo Porto 1966

Lullies 1979

Marcadè 1969 Marshall 1968

Masiello 1984

Mayo 1982

McPhee 1979

Meligunis Lipara V

Mendel 1908

Merlin-Poinssot 1930

Metzger 1942-43

Metzger 1951

Metzger 1988

Linders T., Treasures of the Other Gods in Athens and Their Functions, Meisenheim 1975. Linders T., Gods, Gifts, Society, in AA. W., Gift to the Gods, Proceedings of Uppsala Symposium 1985, Boreas 15 (1987), pp. 115-122. Blinckenberg Ch., Les petits objets, Lindos /, Berlin 1931. AA. W., Ricerche nella zona di Centocamere, Locri Epizefiri I, Firenze 1977. AA. W., Lo scavo di Marasà Sud. Il sacello tar- do arcaico e la «Casa dei leoni», Locri Epizefiri I, Firenze 1992. Lo Porto F. G., Recenti scoperte di tombe ar- caiche in Taranto, ìnBdA 46 (1961), pp. 268-282. Lo Porto F. G., Metaponto. Scavi e notizie ar- cheologiche, in A/Se 1966, pp. 136-231. Lullies R., in AA. W., Antike Kunstwerke aus der Sammlung Ludwig, Frühe Tonsarkophage und Vasen, vol. I, Basel 1979. Marcadè L., Musée de Délos, Paris 1969. Marshall F. H., Catalogue of the Finger Rings Greek, Etruscan and Roman in the Department of Antiquities, British Museum, Oxford 1968. Masiello L., in AA.W., Gli Ori di Taranto in Età Ellenistica, Milano 1984. Mayo M. E., The Art of South Italy. Vases from Magna Graecia, Richmond 1982. McPhee L, The Agrinion Group, in ESA 74 (1979), pp. 159-162. Bernabò Brea L.-Cavalier M., Scavi nella ne- cropoli greca di Lipari, Meligunis Lipara V, Ro- ma 1991. Mendel G., Catalogue des figurines grecques de terre cuite de Musée Impériaux Ottomans, Paris 1908. Merlin A.-Poinssot L., Cratères et Candélabres de marbre trouvés en mer près de Mahdia, Tunis- Paris 1930. Metzger H., Léhes gamikos à figures rouge du Musée National d'Athènes, in BCH 66-67 (1942- 43), pp. 228-247. Metzger H., Les représentations dans la céra- mique attique du IV siècle, Paris 1951. Metzger H., Lébes fragmentaire de la Collec- tion Geroulanos, in AA.W., Studies in Honour of T.B.L. Webster, vol. II, Bristol 1988, pp. 83-87.

18

MICHEL 1900 MICHEL Ch., Recueil d'inscriptions grecques, Paris 1900.

MITFORD 1980 MITF0IW T. B., The Nymphaeum of Kafizin. The Inscribed Pottery, in Kadmos Suppi. 2 (1980).

MITTEN-DOERTNGER 1967 MITTEN D. G.-DOERINGER S., Master Bronzes from the Classical World, Mainz am Rhein 1967.

MOBIUS 1941 MOBIUS H., Griechisch-orientalisch Bleimedallions aus lonien, in AA 56 (1941), cc. 1-35.

MOBIUS 1967 M0BIUS H., Die Göttin mit LOwen, in AA. VV, Festschrift für Wilhelm Eilers, Wiesbaden 1967, pp. 449-468.

MOLLARD BESQUES 1972 MOLLARD BESQUES S., Musée National du Louvre. Catalogue raisonné des figurines et reliefs en terre-cuite Grecs, Etrusques et Romains, Epoque hellenistique et romain, Grèce et Asie Mineure, vol. III, Paris 1972.

MOORE 1986 MOORE M. B., Aegina, Aphaia Tempel VIII. The Attic Black-figured Pottery, in AM 101 (1986), pp. 51-93.

Morgantina Studies I BELL M., The Terracottas, Morgantina Studies I, Princeton 1981.

Museo Nazionale Romano PARIBENI E., Museo Nazionale Romano, Scul-ture greche del V secolo, Originali e Repliche, Roma 1953.

NAUMANN 1983 NAUMANN F., Die Ikonographie der Kybele in der phrygischen und der griechischen Kunst, in IstMitt, Beiheft 28, 1983.

NAWLLE 1951 NAVILLE L., Les monnaies d'or de la Cyrdnaique, de 450 a 250 avant J. C., Ginevre 1951.

NEPPIMODONA 1952-53 NEPPI MODONA A., AQNIA e AQN1O KHIIOI nelle raffigurazioni vascolari attiche, in RendPontAc XXVII (1952-53), pp. 177-187.

NEUGEBAUER 1951 NEUGEBAUER K. A., Die Griechischen der kiassi-schen Zeit und der Hellenismus, Berlin 1951.

OLMOS OLMOS R., Vasos griegos de la Colecion Condes de Lagunillas, Zurich s.d.

OF VIII GAUER W, Die Tongefasse aus den Brunnen unter in Stadion-Nordwall und im Sudost-gebiet, Olimpische Forschungen VIII, Berlin 1975.

Olympia IV FTJRTWANGLER A., Die Bronzen, Olympia IV, Berlin 1890.

Olynthus V ROBINSON D. M., Mosaics, Vases and Lamps found in 1928 and 1931, Olynthus V, Balti-mora 1931.

Olynthus VII ROBINSON D. M., The Terracottas of Olynthus found in 1931, Olynthus VII, Baltimora 1933.

19

Michel 1900

Mitford 1980

Mixten-Doeringer 1967

Möbius 1941

Möbius 1967

Mollard Besques 1972

Moore 1986

Morgantina Studies I

Museo Nazionale Romano

Naumann 1983

Naville 1951

Neppi Modona 1952-53

Neugebauer 1951

Olmos

OF Vili

Olympia IV

Olynthus V

Olynthus VII

Michel Ch., Recueil d'inscriptions grecques, Paris 1900. Mitford T. B., The Nymphaeum of Kafiz.in. The Inscribed Pottery, in Kadmos Suppl. 2 (1980). Mitten B. G.-Doeringer S., Master Bronzes from the Classical World, Mainz am Rhein 1967. Möbius H., Griechisch-orientalisch Bleimedallions aus Ionien, in AA 56 (1941), cc. 1-35. Möbius H., Die Göttin mit Löwen, in AA. W, Festschrift für Wilhelm Eilers, Wiesbaden 1967, pp. 449-468. Mollard Besques S., Musée National du Louvre. Catalogue raisonné des figurines et reliefs en terre-cuite Grecs, Étmsques et Romains, Époque hellénistique et romain, Grèce et Asie Mineure, vol. III, Paris 1972. Moore M. B., Aegina, Aphaia Tempel VIII. The Attic Black-figured Pottery, in AM 101 (1986), pp. 51-93. Bell M., The Terracottas, Morgantina Studies I, Princeton 1981. Paribeni E., Museo Nazionale Romano, Scul- ture greche del V secolo, Originali e Repliche, Roma 1953. Naumann F., Die Ikonographie der Kybele in der phrygischen und der griechischen Kunst, in IstMitt, Beiheft 28, 1983. Naville L., Les monnaies d'or de la Cyrénaïque, de 450 a 250 avant J. C., Ginevre 1951. Neppi Modona A., AAQNI A e AAQNIA02 KHITOI nelle raffigurazioni vascolari attiche, in RendPontAc XXVII (1952-53), pp. 177-187. Neugebauer K. A., Die Griechischen der klassi- schen Zeit und der Hellenismus, Berlin 1951. Olmos R., Vasos griegos de la Colecion Condes de Lagunillas, Zürich s.d. Gauer W., Die Tongefässe aus den Brunnen unter in Stadion-Nordwall und im Südost-gebiet, Olimpische Forschungen VIII, Berlin 1975. Furtwängler A., Die Bronzen, Olympia IV, Berlin 1890. Robinson D.M., Mosaics, Vases and Lamps found in 1928 and 1931, Olynthus V, Balti- mora 1931. Robinson D.M., The Terracottas of Olynthus found in 1931, Olynthus VII, Baltimora 1933.

19

Olynthus VIII ROBINSON D. M.-GRAHM J. W., The Hellenic House. A Study of the Houses found at Olynthus with a Detailed Account of those Excavated in 1931 and 1934, Olynthus VIII, Baltimora 1938.

Olynthus X ROBINSON D. M., Metal and Minor Miscella-neous Finds. An Original Contribution to Greek Life, Olynthus X, Baltimora 1941.

Olynthus XII ROBINSON D. M., Domestic and Public Architec-ture, Olynthus XII, Baltimora 1946.

Olynthus XIII ROBINSON D. M., Vases found in 1934 and 1938, Olynthus XIII, Baltimora 1950.

Olynthus XIV ROBINSON D. M., Terracottas, Lamps and Coins found in 1934 and 1938, Olynthus XIV, Balti-mora 1952.

ORLANDINI 1954 ORLANDINI P., Kore fittile dall'Acropoli di Gela, in ArchCl VI (1954), pp. 1-8.

ORLANDINI 1971 ORLANDINI P., Vassallaggi. Scavi 1961, I. La necropoli meridionale, in NSc Suppi. 1971.

ORSI 1906 ORsI P., Gela, Scavi 1900-1905, in MonAnt 17 (1906).

ORSI 1913 ORSI P., Rosarno (Medma). Esplorazione di un grande deposito di terre cotte ieratiche, in NSc Suppi. X (1913), pp. 55-144.

ORSI 1913 a ORSI P., Locri Epizefiri , in NSc suppi X, pp. 1-54. ORsI 1916 ORSI P., Caulonia, in MonAnt 25 (1916). PAGE 1970 PAGE D. L., Select Papyri, vol. III, London!

Cambridge [Mass.] 1970 (Loeb Classical Lybrary 360).

PAJ'AsPIIUDI-KARouzou 1956 PAPAsPuUDI-KARouzou S., 'EXXEVIcJTIKà dWTiypa a KO.i rravaXiitleic dpa(wv i'pywv, in

AEphem (1956), pp. 154-180. PCG II KASSEL R.-AusTIN C., Poetae Comici Graeci,

vol. II, Berlin 1991. PEASE 1937 PEASE M. Z., A Well of the Late Fifth Century at

Corinth, in Hesperia 6 (1937), pp. 257-316. PEMBERTON 1970 PEMBERT0N GUMMEY E., The Vrysoula Deposit

from Ancient Corinth, in Hesperia 39 (1970), pp. 257-316.

PETTINE 1984 PETTINE E., La Tranquillita dell'animo di Plu-tarco, Salerno 1984.

PF II SCHAFER J., Hellenistische Keramik aus Pergamon, Pergamenische Forschungen II, Berlin 1968.

PFHUL-MOBIUS 1979 PFHUL E.-MOBIUS H., Die Ostgriechischen Grabreliefs, vol. II, Mainz am Rhein 1979.

PFROMMER 1987 PFROMMER M., Studien zu alexandrinischer

20

Olynthus VII!

Olynthus X

Olynthus XII

Olynthus XIII

Olynthus XIV

Orlandini 1954

Orlandini 1971

Orsi 1906

Orsi 1913

Orsi 1913a Orsi 1916 Page 1970

Papaspiridi-Karouzou 1956

PCG II

Pease 1937

Pemberton 1970

Pettine 1984

PF II

Pfhul-Möbius 1979

Pfrommer 1987

20

Robinson D. M.-Grahm J. W., The Hellenic House. A Study of the Houses found at Olynthus with a Detailed Account of those Excavated in 1931 and 1934, Olynthus Vili, Baltimora 1938. Robinson D. M., Metal and Minor Miscella- neous Finds. An Original Contribution to Greek Life, Olynthus X, Baltimora 1941. Robinson D. M., Domestic and Public Architec- ture, Olynthus XH, Baltimora 1946. Robinson D. M., Vases found in 1934 and 1938, Olynthus XHI, Baltimora 1950. Robinson D. M., Terracottas, Lamps and Coins found in 1934 and 1938, Olynthus XIV, Balti- mora 1952. Orlandini P., Kore fittile dall'Acropoli di Gela, inArchClVl (1954), pp. 1-8. Orlandini P., Vassallaggi. Scavi 1961, 1. La necropoli meridionale, vaNSc Suppl. 1971. Orsi R, Gela, Scavi 1900-1905, in MonAnt 17 (1906). Orsi R, Rosamo (Medma). Esplorazione di un grande deposito di terre cotte ieratiche, in NSc Suppl. X (1913), pp. 55-144. Orsi R, Locri Epizefiri, in NSc suppl X, pp. 1-54. Orsi R, Caulonia, in MonAnt 25 (1916). Page D. L., Select Papyri, vol. III, London/ Cambridge [Mass.] 1970 {Loeb Classical Lybrary 360). Papaspiridi-Karouzou S., 'EXXevLcmKà avTivpor 4>a Kai éTTavaXri4¡eii dpxoúuv è'pycov, in AEphem (1956), pp. 154-180. Kassel R.-Austin C., Poetae Comici Graeci, vol. II, Berlin 1991. Pease M. Z., A Well of the Late Fifth Century at Corinth, in Hesperia 6 (1937), pp. 257-316. Pemberton Gummey E., The Vrysoula Deposit from Ancient Corinth, in Hesperia 39 (1970), pp. 257-316. Pettine E., La Tranquillità dell'animo di Plu- tarco, Salerno 1984. Schäfer J., Hellenistische Keramik aus Pergamon, Pergamenische Forschungen H, Berlin 1968. Pfhul E.-Möbius H., Die Ostgriechischen Grabreliefs, vol. II, Mainz am Rhein 1979. Pfrommer M., Studien zu alexandrinischer