Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa...

30
Centro Culturale Valdese Recitare in patouà Progetto “La bënno dâ patouà. Vélh e jouve ëncountren lou Dui Milo” Realizzato con il contributo della Regione Piemonte ai sensi della L.R. 26/90 Quaderno n. 2 La calignaira ’d Cucuruc (traduzione dal francese) Lou magò d’Bar Pière (traduzione dall’italiano)

Transcript of Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa...

Page 1: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

Centro Culturale Valdese

Recitarein patouà

Progetto“La bënno dâ patouà.Vélh e jouve ëncountren lou Dui Milo”Realizzato con il contributo della Regione Piemonte ai sensi della L.R. 26/90

Quaderno n. 2

La calignaira ’d Cucuruc(traduzione dal francese)

Lou magò d’Bar Pière(traduzione dall’italiano)

Page 2: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

La calignaira ’d Cucuruc

Dialoggue: Eva Leconte.Tradusioun: Filodrammatica dë Villar Pellice.

La storia s’ passa ënt ër saloun di Michelin a Cucuruc.La stansia dount s’ passa la storia déou avé tréi porte: una ar founs, una a dërcia e una a

snèsta. M. Michelin e lou marques dévënt sampe passà për la porta d’ër founs, Margrita për laporta dë snèsta, Linette dount lou sërvisi lou mënda, e i aouti da la porta a dërcia.

PËRSOUNAGGE:Margrita MichelinM. Antoine Michelin, soun paireMagna Giantun, la magna de M.Antoine MichelinAlbert, lou cousin d’ MargritaLinette, la sërvënta de Margrita e sore d’ lachMarques de Château BranlantNicolet, lou cusinìM. Brunet, nodarUna vòus.

Margrita: una cotta da ricca dëmoisèlla; un coustum valdés.Linette: vistìa da sërvënta d’una ricca familha; miquijrœul ën tèsta; foudil coulourà e grosse

soque.Michelin: 45 a 50 an; coulet e maniòt oub dëntèlle, céinëtta d’or oub un pëndoulic, ecc... Pas

dësmëntià d’ fali un pàou d’ pansëtta.

IRA PART

(A l’ubertura ’d la tende, Margrita oub lou cavanh da couse, cous ’na citta cotina da miinà).

(Margrita e Magna Giantun)

MAGNA G.: (Intra e paousa un masoun’d margrite s’dër tavou) Bœuicaisi për ta fèsta. Couinta la fiour,vœustu?

MARGRITA: (Couinta ’n sourient) 1, 2,3, 4... 7 (pu pian a mesura quis’ëmbrœuia oub la fiour)... 13(ëncà pu pian)... 18, 19, 20, 21.

MAGNA G.: Giustament! Una margritapër toutte ta primme!

MARGRITA: (Oub trasport) MagnaGiantun, vous sé pa giust la meil’d la giardinire, vous sé ’d co unapoeta, una vera poeta d’i champe d’i bosc, e vous vœuil ben detout moun cœur.

Page 3: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

2

MAGNA G.: (Emousiounà)’l è bèn vé?Tu la dësmëntiërè pas ta veilhamagna cant tu l’ourè liissà?

MARGRITA: Ma vœuil pas liissa-voumagna Giantun.

MAGNA G.: Pura ën-ciarè pœui proù:l’idea bèn fissa ’d toun paire l’e ’dmëna-te a Rouma për maria-te àcar boun partì.

MARGRITA: Tu sa tré bèn manhaGiantun:«Briller dans les cités n’est pas ceque j’envie...Plus me plait le séjour qu’on bâtimes aïuex,Que des palais romains le frontaudaciex.Plus que le marbre dur me plaitl’ardoise grise. (Oub forsa eëntousiasme) Plus mon PélisVaudois que le Tibre latin Et Bienplus Cucuruc que le montPalatin!»Ën tuci cas ai tsidà dë rëstà vëilhafilha da marià.

MAGNA G.: Rëstà da marià! Oh bèlla aquësta, ëncià qu’ tu annecouintarou a toun paire.

MARGRITA: Ma al è pas isi papà. Ohlou paire malin qu’a l’aviapërmëttù d’ ërtournà da Rouma atëmp për festeggià mounanniversari e qu’a dësmëntià safilha për pënsà rèn qu’a si capital,a si arvëngù e aute cosesamblable, que mi ’n capissou parèn dar tout. Voulè-ou savé soqu’ai sœugnà sta nœuch, magnaGiantun?

MAGNA G.: Carcosa ’d bèl? Couinta,couinta!

MARGRITA: E bèn bœuica aquì, aisœugnà qu’papà avia pas fachfourtuna e qu’ n’avië pas d’autibèn qu’noste tère ’d Cucuruc.Qu’moun cousin Albert èrasampe a noste sërvisi e qu’noustravailhavë tucci ënsem ’ma unviègge.

MAGNA G.: Scoumëttou que quant tut’sie ërvià tu sie pas istà facchàd’ërtrouvà ta citta cougia doràoub li volant ’d séa bioia.

MARGRITA: Përqué acò magnaGiantun. Èrou ben pu eureusa ’nviègge. Aloura èrou ’na cittapaisana giouiousa e sënsa sagrin,ënvece œura... (i souspira).

MAGNA G.: Coumme? Tu Ghitin t’ourie ’d sagrin?

MARGRITA: (Courbà a-col ’d sountravailh) Nou soun sampe sënsanove d’Albert magna Giantun!

MAGNA G.: (Sëntënsiousamënt) Pas ’dnove, boune nove.

MARGRITA: (Oub pena) Un lou di, ma’n sa giamai! Al èra ferì quant il’an fa prisouni, e s’al è mort ’d saferita?!

MAGNA G.: Brrr! Mort ’d sa ferita!Saccoucin! Bœuica aquiun’idea...! Quella qu’a nou disiaënt sa driira cartoulina dal’Austria?

MARGRITA: qu’al èra garì e qu’al avìalijssà l’ënfermeria ’d la prisoun.

MAGNA G.: E ben! Quella qu’ tu vore’d mai? Mi siou sgura qu’a scrioulou braou filh, ma qui laissënt paspassà sa lëttre...

(Li meime e Moussu Michelin).

Page 4: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

3

MICHELIN: (Intrënt ’d coulp, s’laisatoumbà s’dër sofà fasënd-se aireoub dër miquiirœul) Oh la la la laqu’ la fai chaout! Mi miinà, aifach un viagge meravilhous:figurà-ou que siou vëngù daRouma ën automobile.

MARGRITA e MAGNA G.: (Ënsem) Ënautomobile?!

MICHELIN: (Stënd-se coumodi s’dërsofà) Ën au-to-mo-bi-le!E ën coumpagnia dër marquesGontran de Château Branlant,qu’a travailha all’Ambassade deFrance a Rouma.

MAGNA G.: E ënt l’astu counisù aquemarques?

MICHELIN: A Rouma. Lalha ’na dèsena’d journ, n’èrë stà ar meime tavouar Grant Otel.

MAGNA G.: (Sbërfiousa)Mi coumplimënt moun nëvoù.Bœuiquë-té aquì snandià ënt la“noblesse”!

MICHELIN: Nèèè! L’auta noubiltàFransésa! E soc qu’al è gentil quèmarqués, gëntil e braou filh qu’un’s fai pas ’n idea.

MAGNA G.: El-lou marià?MICHELIN: No! L’e darmagge! Un si bèl

filh!MARGRITA: E que age al-lou, papà?MICHELIN: (Countënt) O! O! La cita

curiousa! L’e acò quë l’ënterèssa!Tu poe pœui counstatà tu meimamademoiselle, përché a ven acsera a sina da nousaouti.

MARGRITA e MAGNA G.: (Ënsem) Isi aCucuruc?

MICHELIN: Ma si! Ën founs, Margrita,nous lou dévë a tu l’ounour ’dquesta visita. Moussu lou

marques de Château Branlant ala vist për cas ta fotografia quëportou sampe oub mi e a n’èrëstà ënchantà, e a vor a tucci liquint counouisse l’ouriginal.

MAGNA G.: E a n’attëndënt que n’astufach ’d toun marques?

MICHELIN: Al é anà ’mnà sa macchinaa Bœubi, dount al a soun amis ’dchassa.. Nous soun daccordi qu’vaou pœui sërca-lou d’isi n’ ouraou dui për accoumpagna-lou isi.L’e propi ’na fourtuna d’avelou isiëncœui. A propo, Margrita, t’aipas ’ncà fach gli aouguri për tafèsta (li sloungha un cit scrign)

MARGRITA: (Ourbën-tlou trouva ’nabèla coulana qui ten pëndua asoun dé) Oh, papà! Qui e bèla, i éfin trop bèla për la cita paisanaqu’ siou.

MICHELIN: (Fier) Trop bèla për la filhadë moussu Michelin ’d Cucuruc?Anëmma, vai ma siou countëntqui t’ piaie, përché ’n chà qu’ tusappie qui cousta chara.

(Li meime e Linette)

LINETTE: (Tenënt un gros masoun ’drœse) I venë ’d portà isò isì përvous.

MARGRITA: (Stalantìa) Për mi, oh! (Ipren lou masoun e lou porta veirea soun paire e a sa magna).

MICHELIN: Ma tutun que bèle rœse eque proufoum. (a Linette) Qui l’equ’ a portà acò?

LINETTE: Lou giouve qu’ i a portà, al apas dì qui li a mëndava.

MICHELIN: Ba! Nous finissënt pœuiproù për savé qui l’e.

Page 5: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

4

(Linette sai)

MARGRITA: (Sërquënt ën tër mès a larose) La lhà un bilhet, papà! (Iœurp e les) «Auprès de votreteint, dont l’éclat est si...»(S’fèrma counfoundua).

MICHELIN: Anëmma couiouna, doun-me a mi aqué bilhet! (A les oubtrasport)«Auprès de votre teint dont l’éclatest si doux,Ces fleurs vont voir d’abord toutleur éclat s’éteindre.Marguerite, qui peut les plaindre?Elles vont mourir près de vous».

Gontran de Château Branlant

E ben, Margrita, n’ ën distu ’d mounmarques? Oub que delicatëssa,oub que elegansa, oub quepoesia qu’al esprim sounamirasioun për ta blëssa.

MARGRITA: (Furbëtta) Sin cou tan bèlaqu’acò, papà?

MAGNA G.: (Rude) Bèlla bèlla, mabouna donna l’e a ta dote qu’amira, l’e pas a tu!

MICHELIN: (Aoutoritari) Vousm’annœuià bèllamënt oub vostariflessioun! Quant un a pa rèn ’dmei a dire un ista quiet.

MAGNA G.: Tu a rasoun, moun nëvou.L’e follia ’d dire la vrità a qui vorpas oui-lla! Prëstme l’Eco, vaouleslou ën t’ër giardin.

MICHELIN: (Toucënt-se la saccocce)Sapperlipopette! Ai dësmëntià lougiournar ënt l’ automobile.

MAGNA G.: La li fai pas ren, lalha pasd’ëmpourtansa. Ista pas gaire la i’ariba lou poustin qu’a ’m porta

lou me. An atëndënt li vaou lëscountra. (I sai).

MICHELIN: (Bœuiquënt sa moustra) Emi cò ënchà que m’n’ane së vœuipas fa attënde lou marques. Tusoigna pœui ta toiletta, nèMargrita! S’ tu butësse ta cottaque t’ai chatà driramënt.

MARGRITA: I é ben eleganta, papà. Aipou qu’isì a Cucuruc ën ’m fasserire apré.

MICHELIN: (Përdënt la pasiënsa) Mano, ma no! Tu n’ëntënde pas ’dren! A qu’la cotta ié perfetta e it’vai propi ben (Oub trasport) E ipo proù për lonc qu’ l’ ai paià!

MARGRITA: (Malisiousa) Faccëte pas,moun cit papà! Për fate countëntvaou famme bèla ’ma lou giourn.

MICHELIN: A la bounoura. Un pop epœui me scappou (A la baisa sdërfrount).

(Margrita e Linette)

MARGRITA: Linette!LINETTE: (Arribënt ’d coursa)

Mademoiselle...?MARGRITA: Sastu la nova? Moussu lou

marques de Château Branlantven dinà ou nousaouti.

LINETTE: S’capis, Mademoiselle, quelou sai. Voste paire a na parlàgiust œura oub Nicolet, e ai ideaque Nicolet abbia l’ëntënsioun dëtirà lou col a tout lou poulaié ënounour d’ar marques.

MARGRITA: (Souspirënt) E mi al’ounour d’ar marques ën cià que’m butte ën granda toiletta. Vaima bounna Linette. Prparëme macotta pu bèla.

Page 6: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

5

LINETTE: Ah, Mademoiselle, siou sguraque lou marques de ChâteuTremblant...

MARGRITA: Branlant, Linette!LINETTE: Branlant, se Mademoiselle

preféra. Siou sgura que për grandsniouri qu’a sìe lou marquesTrem... Branlant a l’a giamai vist’n a cosa pu bèlla. Un vouspërnaria për ’n a fata oub a quacotta aquì.

MARGRITA: Tu créé? Ëm trouvavouben pu bèlla oub ma cotta e mascuffia!

LINETTE: Coumme, Mademoiselle! Lavous fai pa piasì dë pourtà ’dbèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’dciansa a agù ën founs voste paireëd butase ën tër coumèrsi quantla guèra gli a pré moussu Albert.A carcosa lou malœur e boun, l’epas ën countinuënt a sappà latèrre ’d Cucuruc qu’a sëriadvëngù miliounari.

MARGRITA: Përforsa, ma a que lussou amë pesa. La më sëria ben pu ciar’d poué dounà ai paure soc mounpaire dëspënt për vissiame mi.

LINETTE: Ma mademoiselle, vous lidounà giò tantou ai paure. Vouscousè për lour tout lou giourn apart dë quant vous fësè laciaousse për li soudà. (La portas’œurp) Ah, bœuica aquì MagnaGiantun, courou a prountà vostatoiletta, mademoiselle.

(Li meime e Magna Giantun)

MAGNA G.: (A Linette) Ista ma filha, lanove qu’ portou soun për touta lafamilha e tu, tu sìe ’d la familha

d’abor que Margrita a pascounissu ’n aouta maire qu’latoua e qu’ lou meime lach vous anurrì.

MARGRITA e LINETTE: (Ënsëmemousiounà) ’D nove?

MAGNA G.: Si, ’d nove dë l’Austria. L’asë dì que carc prisounii italian i anpougù scapà dar camp ’dprisounìa.

MARGRITA e LINETTE: (Stupìe) Ahhh!MAGNA G.: Purtrop i soun istà tucci

pré e portà ënt una fortëssa përèsse méi surveià.

MARGRITA e LINETTE: (Ënsem) Limalœurous! Li paoure!

MAGNA G.: Ma un ’d lour oub uncouragge e un sang freidadmirable, al e souta dar trenoqu’li portava e al e arribà, aprètante souffranse, a passà lafrountira e a giounhe sounregimënt.

MARGRITA e LINETTE: (Ënsem oubvigour) Que regimënt?

MAGNA G.: Lou 3° Regimënt d’Alpin.MARGRITA e LINETTE: (Sampe oub

emousioun) Que battaioun?MAGNA G.: A quel ’d Pinijrol.MARGRITA: (Oub la man giunce) Soun

noum, magna Giantun.MAGNA G.: (Oub entousiasme) Albert

Michelin!MARGRITA: (Sbianquënt) Moun cœur a

m’lou disìa (Le man crousià s’dërcœur e i œui ar cièl) Merci monDieu!

MAGNA G.: Ai gardà ma pu bèlla novapër la fin: Albert al a 24 oure d’përmes e a ven passa-le oubnousaouti.

MARGRITA: (Oub vigour) Al a scrich?

Page 7: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

6

MAGNA G.: Si, al a scrich subit qu’al apassà la frountira, ma al e arribàarant ’d la lëttra.

MARGRITA: Arribà? Dount?MAGNA G.: Ma a Cucuruc! L’ai

scountrà qu’a vnìa su ’d coursa eai riscà ’d toumbà arvèrsa. A sërìaisì oub mi si al aguësse pas agùpoou d’emousiounate trop për lasurpresa. I ai përmëttù d’ana-lousërcà d’isì a 10 minute d’ar diacreCairus, dount a m’attënd(Bœuiquënt-se a la viroun isoupata la tèsta). Ma quella qu’avai pënsà ’d tout a quechambiamënt el qu’a pënsava pasqu’ toun paire aguësse fachfourtuna; përché al è ben mapënsavou: al arsëvìa pas mainoste lëttre ’ma nousaouti nousarsëvìën pas mai la soue. E tu, tëcounouissërè-lou ëncara vistìapareilh? Mah, Coumënsëmma aana-lou sërcà (I sai).

MARGRITA: (Agitënt-se) Albert qu’a mëcounouis pas mai? Sërèllapoussibou? E trovà tout chambiàën quësta miisoun qu’e istà përtantou tëmp la soua. Oh, loupaoure ben vëngù! Vite Linetta!Tol a qu’la poultrouna, a quecarée inutile, e qu’a nous trovema nous èrën ën viège.

LINETTE: Ma mademoiselle, mi a vostalœuia sëriou fiera ’d moustali quericca dëmoisèlla vous sèd’vëngùa.

MARGRITA: Oh, qu’ bel merit èsse fierad’ soc la guèra a portà a nosteprofit! L’e d’el qu’ siou fiera! D’elqu’al a sacrifià sa libertà e caise savita. Purtrop a capissërè pœui giò

trop vite que nous soun ric.Moustëmli almeno qu’ nosti cœursoun pas ciambià. E qu’ sa lœuiaënt la nosta familha l’e sampe lameima (I sai).

(Linette e Nicolet)

LINETTE: (Bœuiquënt-se a l’avirount)Ma un viège... L’e fasile a dire...!Provëmma pura (I fai dëspareise:caréé, libre, cussin, tapis, rose,ecc. Darant d’ar mirai i s’arangiala barëtta) Dubitavou quemademoiselle avia una citasimpatia për soun cousin. A samanira l’e pas trop mar moussuAlbert. L’e pas Nicolet, ben sgur,ma un n’ën vé pas tucci li giournd’aquilli ben riussì ma Nicolet!(Arprënënt soun travailh) A lavirount d’ar tavou, œura.(Linette stërma la rose, butta untapis ’d campagna s’dër tavou,una Bibbia, un lume,... pœui ibœuica soudisfaccia sountravailh) La coumënsa a èsse maarant, ma l’a ià pas mai ren përstase. (Mëndënt a la porta d’lacusina) Nicolet!

NICOLET: (Oub una vous que faitramoulà li vedre) Oooohh! (Alintra oub una casulira pëndua asa sëntura).

LINETTE: Un cit piasì, s vous avèvœulha, Nicolet!

NICOLET: Dès (10) së vous vourèmademioselle Linette. Ma qu’avè-ou fach isì.

LINETTE: Vous s’è trop curious moussuNicolet! Ana-me sërcà la banchad’ër giardin, e dëspëciàou.

Page 8: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

7

NICOLET: (Sai d’la porta d’ër founs eartourna oub la bancia, ënsem labuttënt, countënt dapè lou tavou).

LINETTE: E œura, Nicolet, la i anarìauna cabassa e un scagn.

NICOLET: (Ourbënt grant i œui) Unacabassa e un scagn? Për fane?

LINETTE: Vous s’è trop curious,moussu Nicolet. Anà e artournàvite! (Soulëtta)Spérou que mademoiselle siepœui countënta, ma, ouff qu’aichaout!

NICOLET: (Artournënt) Bœuica-vouaquì sërvìa, mademioselle Linette!

LINETTE: (Buttënt la cabassa ben ënvista) E œura Nicolet...

NICOLET: (Nuffiënt ën aire) Sapristì,moun pitou brusa! (A scappa vèrsla cusina).

LINETTE: (Countinoua a trasfourmà lousaloun ën veilha cusina për dounàa Margrita lou tëmp dëciambiasse).

(Linette e Margrita)

MARGRITA: (Oub dër coustum valdes euna roucca e una grossaroucagna) Brava Linette! Tu afach ’d miràcou.

LINETTE: Co vous, mademoiselle. Ungiurërìa qu’ vous avè giamaiquittà dë portà la scuffia. Maœura l’e mi qu’ moussu Albertcounouissërè pas mai trincàpareilh! Për fourtuna ai gardàmoun miquiirœul e ma soque.Courou vite a butam-le! (I sai).

MARGRITA: (Da soulëtta, sourìënta, ipren 1 ou 2 margrite e i à butta asoun scialle, ’s butta a filà t’nënt i

ourëilhe ubèrte a ogni armour.Apena i àou ’d pas, i s’lèva t’nëntla man s’dër cœur).

(Margrita, Magna Giantun, Albert)

MARGRITA e ALBERT : (Ënsem oub laman stëndùe) Margrita! Albert!

MAGNA G.: (A part, stounà) Qu’ fataqu’l’e nosta Margrita, oub uncoulp ’d baquëtta ià arportà loupassà. Bah! Vaou semnà micoussot. Isì ën po tre ben fa amenou ’d mi (I sai).

ALBERT: (Stà s’la bancia ënsem aMargrita) Ah! Qu’un e ben a samisoun! Un m’avìa souffià ënt ioureilhe da Cairus, qu’ourìoutrovà un grant chambiamënt isì,ma të trovou outan simpla e pubèlla ëncà qu’un viège... Tu véé aque toc ’d lana? (Lou pren oubdelicatëssa ’d soun portafœuilh)L’ai pré a ta roucca lou sera arant’d partì. Doupœui l’ai portà aquì s’d moun cœur e toute la sere,arant d’ëndurmi-me, lou biisavou.T’vœui ben, ma cousina datantou tëmp… da sampe… tu sieistà m’ispirasioun ënt ër pericoul,tu sie istà ma coumpanhia quantèrou soulet. Laiss-me sprà qu’ungiourn tu sërè la coumpanha ’dma vita. Pens-li Margritin, e quantla guèra sërè finìa e que artourne,s’artournou, aloura nous fërènpœui la publicasioun.

MARGRITA: Ma mi co, moun cousin,vous vœui ben da tantou tëmp,da sampe. Fasëm-ma la fiansailhedoupœui œura e quant la guèrasie pœui finìa e qu’ tu artourne,

Page 9: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

8

përché tu artourne, aloura nousmarìënt pœui.

ALBERT: (Pren la man dë Margrita oubpassioun) Uoh! Ma bien aimée!

MAGNA G.: (Artourna).MARGRITA: (Ar bras d’Albert) Magna

Giantun, nous an una grandanova da dounavou.

MAGNA G.: Uhm! Scoutëmma quagrrranda grranda nova.

MARGRITA: Albert e mi nous...MAGNA G.: E ben! qu’avè-ou fach

Albert e tu?MARGRITA: Nous nous sount fiansà,

magna Giantun.MAGNA G.: Fiansà? Giò? Saccouccin

que vous anà vite ën besognevous dui! E lou counsëntimënt ’dpapà? Scoummëttou qu’ la i àpas nun qu’ i à pënsà!

ALBERT: An effet magna Giantun. Mi iai propi pas pënsa, ma nostaunioun e sampe istà lou vouler dëmoussu Michelin, a m’n’a parlàtanti viège.

MAGNA G.: (Grattëntse l’ourëilha, dalijrì) Ën attëndënt siou curiousa ’dveire la grimasse d’a que trulou ’dmoun nëvoù quant a sourè lanova.

(Li meime e Linette oub loumiquiirœul a la tèsta)

ALBERT: (Sarënt-li vigourousamënt laman) Ah! Linette! Que piasì ’dverte!

LINETTE: E mi aloura, moussu Albert, etout Cucuruc, e tout lou Vilar queparla ’d vous! E lou sendi dërVilar a vous fai dire d’anà da elpër felisitase, a so qu’ la smia.

ALBERT: Ëmpousibou për loumoumënt, vaou pœui ac sera.

LINETTE: Ah, moussu Albert, vous lipënsà pas! La i à una mèsadousena ’d giouve qui vousattëndënt oub la bandiera ëntèsta, e i an giurà ’d portavou oupër amour ou për forsa.

MAGNA G.: Anëmma moun filh, tu pòepas arfusa-te, venou oub tu e përla vìa nous chacharën, ai tantecose da couintate.

ALBERT: (Ausënt ié spalle) Anëmma,d’abord ëncià faro! (Magna eAlbert saiënt; ën àou ’d vòus ’dgiouve) Evviva Michelin! Evvivala Patria! Evviva la leva!

(S’ënciaminou ciantënt «Addio miabella, addio». Quant un àou pasmai la vòus, Margrita mënda unloung pop ën diresioun ’d laporta. Margrita e Linetta tenent-sesout brassëtta, souriënte lascoutënt la ciansoun que seslœugna).

(Margrita, Linette e moussu Michelin)

MICHELIN: (Passënt-se la man për lachara, toumba quaise arvèrs)Quella qu’ véou! Sin-cou ënciamin dë sœugnà?

MARGRITA: (Tout d’un fià) Papà, Albertal e ’rtournà!

MICHELIN: Coumme, ’rtournà? Qui?Que Albert?

MARGRITA: Ma noste cousin Albert,papà. A s’e scapà dër camp ’dprisounìa

MICHELIN: E qu’s’ella passà?

Page 10: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

9

MARGRITA: Lou sendì l’a mëndà sërcà.A l’artournërè lou pu vitepoussibou.

MICHELIN: (Da liirì, souffiënt ’d colera)A pouìa ben arribà 8 giourn putard, a qu’la spece dë tourlourou.(A Margrita) E que rapport i allatra toun cousin Albert e qu’ciambiamënt, ella tout aquì lapreparasioun për la visita dërmarques?!

LINETTE: (Pian e da liirì) Ah, mi povrehomme lou marques que nous andësmëntià! (Ëmpacià battënt fortla soque i prova a butà a lœuia,ma i fai una grossa counfusioun)

MICHELIN: (Fora d’i fœui) Oh, s’i ànpropi ben preparà! Moun salouna cassudsoure, ma sërvënta(Bœuiquënt’la oub dësgust) oubla soque e la padrounna ’dmisoun ënfagottà ma ’namoummia. Ën bèl mëstì aqu-eld’un miliounari! Vourriou veire ama lœuia a quilli qu’ m’ënvidiënt!La më sarìa pu char ’d gardà licourin que ’d fa ’na vitasamblabla.

MARGRITA: (Toucënt-li lou bras) T’ënpréou, papà, calme-te! Tu dìecerte cose...

MICHELIN: (Aoussënt la vòus) Sì, licourin. Lou dìou e lou ripetouque la ’m piairìa ’d mai mingià licourin e gardà la biarave que dëmnà...

(Intra lou marques).

(Li meime e lou marques)

LINETTE: (Sënsa dounà ënt l’œui, i saie vai buttà la barëtta bianca).

MARQUES: (Tout stounà e da liirì) Oh,que dë storie qu’ m’a quintà!

MICHELIN: (Isuënt-se lou frount) Giòarpaousà moussu lou marques?Nën siou ënciantà! Ai finalmëntlou bounœur dë pouevoupresentà a ma cara Margrita.

MARQUES: (Da liirì) Sa filha a quabërgìra? (‘S courba bas darantd’illi).

MICHELIN: Vistìa, ma vous viè, oubd’ar coustum ’d noste vallade... Aqua foulina al-li pas agù l’idea dëvisti-se paréi, për veire s’vousourìe arcounissu ënt illi l’ouriginaldër portret que vous avè ounouràdë vosta amirasioun. L’e dësquers ’d miinà gastà, qu’ vous anpréou, moussu lou marques, dëben vourré scusà.

MARQUES: Ma n’ën sìou ënciantà! L’è’na delisiousa surpresa, dountn’ën sai un boun grà amademoiselle Margrita (S’courbatourna).

LINETTE: (Porta s’dër cantoun dërtavou un baroun ’d posta: lëttre egiournal)

MICHELIN: (Ourbënt ’na lëttra) Vouspërmëttè, moussu lou marques?

MARQUES: Ma sëns-aoute! Li tenou aèsse tratà d’amis ’d familha e pasd’ënvità aoutouloucà.

MICHELIN: Ma vous ’m counfoundè,moussu lou marques.(A l’œurpgiust la lëttre). (Margrita fila sënsafërm-ase. Lou marques ’s sètadarant d’illi s’d’ lë scagn).

MARQUES: Que delisiousa misoun quevous avè, mademoiselle. E que

Page 11: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

10

bèlla idea l’e istà la vosta ’d favoutrouvà vistìa da valdesa ënt l’antica miisoun ’d vosti véi. Mam’avèou pougù pënsà que ourìouagù pena d’arcounouis-vou?Vous ouriou arcounissu-a ënt ërmès a cënt, a mila, ma qu’ella qu’dìou, ënt ër mès a dès mila!

MARGRITA: (Souriënt malisiousa)Përché pas ënt ër mès a unmilioun?

MARQUES: Vous n’ën rïè ’d mi,mademoiselle, e pura l’e pas luprumì viège qu’un cœur e istà préën bœuiquënt ’na fotografia.Dabord lou galant, lou réi HenryVIII d’Inghilterra a vist aquel d’Anna de Cléves, e al é rëstàtalmënt innamourà qu’al avourgù a tucci coust mariàl’ouriginal.

MARGRITA: (Vivamënt) L’esempi l’e pasun d’aquilli pu œurœus moussu,dabord que lou galant réi HenryVIII a vist l’ouriginal al é istàtalmënt delus que vist qu’a pouìapas roumpe soun mariage a s’efach lest a mëndà lou divorsi.

MARQUES: (Sbërfiënt) Oh! Oh! Un eben istruì isì a Cucuruc!

MARGRITA: (Vivamënt) Nous san lése aCucuruc.

MICHELIN: (Bœuiquënt preoccupà’dsoure dër giournar)Sapperlipopettë! Anërën-li rusàœura?

MARQUES: Ma mi pu fortunà qu’HenryVIII trouvou l’ouriginal moutouben pu piasous e pu bèl qu’louportret; përché la li mënca louluminous ërgart e lou sourire dë

voste meravigliouse labbrerousse.

MICHELIN: (A s’léva ben countënt,fërtënt’ se la man) Moun carmarques, bœuica-mme isìcoumpletamënt a vous. S’vousvoulè counced-me l’ounour ’dvosta coumpagnìa, nous vanesaminà la curiouse risèrve qu’aiimmaginà për cœuilli e distribouìl’aiga a tout Cucuruc. Acò ladounna lou tëmp a nosta cittapaisana ’d prountasecounvegnëntamënt për lou dinà.

MARQUES: Scusà s’ëncallou, mon chèr,s’ëmpréou mademoiselle Margritad’istà talli qu’a la qui e. Pas renpourìa èsse pu bèl qu’a que castecoustum pourtà oub una grasiaëncoumparabla.

MICHELIN: (Courbënt-se oubdevousioun) Vosti desir sountd’ourde moussu lou marques.(Michelin a sai e lou marques s’courba oub devousioun darantMargrita).

MARGRITA: (Souspirënt bèle soulagià)Ah que soulagiamënt d’ès-medesfacha d’a que marques e ’d saattënsioun! Ma ënsoumma,qu’ven-lou a fa a Cucuruc! Nousfoussënt ëncara ar tëmp quant liprinsi mariavënt la bërgìre,coumënsarìou avé pòu qu’a l’aiièl’ëntënsioun ’d mëndame ’dmarialou, ma i soun ben lœnh aqui tëmp aquì. Dabord al é giòvëngù moun prinsi charmant,moun Albert. Oh que vourriouqu’a fousse giò artournà. E ’natëndënt, s’ èntërroguësse la

Page 12: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

11

margrita (A n’en prèn una)Bianca margrita, que lou cœurpër tu n’a pas ’d sëgret dimme soqu’a m’ vor ben a quel que mign’ën vœui tant (Dësfœuilhënt

pian pianin) Il m’aime un peut,beaucoup, passionnément, pasdu tout. Il m’aime un peut,beaucoup...

2DA PART

(Margrita, Michelin).

MICHELIN: (Cœuilhënt li “petale” ’d lamargrite) Téh, téh, téh! Un àdësfœuilhà ’d margrite isì. L’èsënsaoute ma filha ënamouràqu’a pougù fa isò. Mi ’d mountëmp couintavou ma citte storie ala luna. L’èra tout otan ëntelligente moutou ben pu discret... Eh,ma capissou! L’e Margrita!Margrita ’namourà d’un marques!Que idea! ’N avioiu una pòuterribla qu’a li fousse passimpatic. Margrita!

MARGRITA: (Intrënt) Sì papà.MICHELIN: Tu dubite pas ’d ren?MARGRITA: Mi? Ma no, papà!MICHELIN: Lou noble marques de

Château Branlant a ven dë... vendë... ’dvina ën pàou?

MARGRITA: D’anas-ne, magara?MICHELIN: A ven ’d mëndame ta man!

Ah! S’ ta pàoura maire soupësseacò!

MARGRITA: Ma papà, mi li vœui pasben!

MICHELIN: Coumme tu li vore pas ben?Qui faila acò nigode? Basta qu’at’ vœuilhe ben el!

MARGRITA: (Tëmrousa) Ma papà, l’eque mi vœui ben a Albert!

MICHELIN: La li fai pas ren, tu l’ourèvite dësmëntià!

MARGRITA: Ma papà, l’e que nous dùinous s’ soun fiansà.

MICHELIN: (Aoussënt la vòus) Tu d’vìepas fiansa-te mademoiselle! Alé!Piantëma aquì d’ dëscute, eanëma dar marques qu’al é soutar siringhii.

MARGRITA: (S’ëmpouncia) No, papà.Vaou pas dar marques ni sout arsiringhii ni ën aouta lœuia.Armërsiou lou marques d’l’ounour qu’a ’m fai, ma mouncœur a i apparten pas.

MICHELIN: (Ëmpasiënt) Toun cœur,toun cœur! La lhà pas nun qu’t’mënda toun cœur! L’e ta manqu’a vor!

MARGRITA: Dounà moun cœur a mouncousin e ma man ar marques? Ahno, papà, acò giamai! (I coursarase ënt sa ciambra).

(Michelin soulet e ben agità).

MICHELIN: (li bras ëncrousià) I s’ërfusa’d marià un marques, ai pena acapii acò..? Ërfusase d’èsse unamarquesa...! Ah...! Së pouguësseèsse un marques mi meime, sìqu’accettariou! Antoine Michelin

Page 13: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

12

marques ’d Cucuruc. (A s’nëncré) Acò la m’anërìa ben! Eh ben!Bœuica aquì ma filha qui pourìaavé... (Couintënt s’li dé) sërvitour,automobile, castèl, una courounaricamà ar cantoun d’simiquiirœul... Ma no, an illi l’a i epu char (Sbërfious) ’na baracca eun cœur, e i vai ëncaplinasse d’soun cousin. Un cit nigò qu’a pasdùi sordi ënt sa sacoccia(Souspirënt) Ah, la bëstiassa!

(Michelin, Albert, Magna Giantun).

ALBERT: (Intrënt, la man stëndùe, oubtrasport) ’S la fin moussu Michelinai lou bounœur ’d verv-ou!

MICHELIN: (Dounënt-li la sima di dé)Aloura? La smìa qu’ tu li ia fachaa i Austriaci?! Mi coumplimënt.Ëncharìa que tucci li nosteprisounnii aguëssent pougù fa’ma tu. Ma... qu’el-la qui m’quintënt? Tu vourìe marià ta cittacousina miliounaria? Altolà,moun giouve! Margrita i-é giòfiansà!

ALBERT: Fiansà? Margrita?! Ma l’é papoussibou! I ’m l’ourìa dit.

MICHELIN: Pura l’e pareilh! l’aipërmëttua a moussu lou marquesde Château Branlant.

ALBERT: E illi lou sa-lli?MICHELIN: I ven ’d saver-ou.ALBERT: E illi elli dacordi?MICHELIN: L’oubbligou a èsse dacordi.MAGNA G.: (Severa) E tu ourìe un

grand tort, moun nëvoù. (Pësëntben toute le parole) Quant un adint d’ sa familha e tra loupœuple un giouve ’ma Albert, un

pert pas tëmp për coure apré dinoble qu’un counouis pas nid’Eva ni d’Adam.

MICHELIN: Dounou pas d’amënt a nunmi; ma ëntëndou marià ma filha aqui la m’ piài.

MAGNA G.: A te souriìa përtant unviège a qi que mariage. Margritagiouava ëncà oub la titte que tu lipënsavae giò.

MICHELIN: (Aspramënt) Li tëmp sounchambià, ma cara manha, e ’msìou pas ariquì p’ dounà ma filhaa un vagabound.

ALBERT: (Fasënt ën saout vèrsMichelin) Moussu!

MAGNA G.: (Ciapënt’lou për libagagge) Calma saccoucin! E tumoun nëvou, quant carcosa lat’vai stort tu sa pas mai so qu’tudìe! Un trata pas li soudà davagabound, voyons... (Oubfinëssa) Surtout quant un a ganhàsi sordi ën tar coumèrsi ’d la pèl.

MICHELIN: (Fora d’i fœuilh) Lissa-mmetranquille oub voste pèl!S’aguësse pas piassà mi sordi ëntla banca ’d Mac’ Dollar ’d NewYork, ourìou pas la bèlla fourtunaqu’ai ar giourn d’ëncœui. Mafilha i maria lou marques ’dChâteau Branlant. L’e ma drìraparola. (A Albert) Margrita l’emiliounaria e tu t’a pas un pic. Sët’aguësse ën pàou d’idéa ladourìa fate capìi qu’un mariagetra vous dùi al é ’mpoussibou.

ALBERT: Illi i èra pas ricca quant aicoumënsà a vouleli ben, e savìoupas qui lou èra d’vëngùa quant iai parlà.

MICHELIN: Anë-mma, vai!

Page 14: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

13

ALBERT. ’S moun ounour ’d soudà, lousavìou pas. I s’n’èrënt avisà qu’trei d’mi coumpagn e mi noussërcavën dë scappà e n’èrën bensurvëilhà, e i nous dounavënt pasmài la courrispoundënsa. Ma ënprisoun ai studià e ai ëmparàl’ëngles e lou tedesc, ën pàou ’dmatmatica e dë disegn. E apenaqu’la guèra sërè finìa, ’m buttou’n tar coumèrsi për fa-mme napousisioun degna d’ Margrita. Ealoura vous la mëndou pœuitourna. (Appassiounà) Liissame aqu’espoir moussu Michelin!

MICHELIN: A no, moun giouvinot. S’ tupënse qu’ për èsse agreable oubtu, laisse scappà l’ouccasioun d’fa ’d ma filha una marquesa, tu tësbalhie ’d gròs.

ALBERT: (Ënrabiënt-se) Vous m’ l’aviepërtant përmëttùa un viège; mapër fa ’d vosta filha unamarquesa, paoure vanitous qu’vous sè, la vous ëmporta pas rend’ërvinà sa vita e la mia.

MICHELIN: Quee? Propi vous que vousm’ënsultà, saiè! (La li fai veire laporta oub un gest resolù).

ALBERT: (Oub forsa) Partou, ma ungiourn nous s’ërtrouvërèn esourèi fa-vou argrëtà voste paroles’d’moun couint!

MICHELIN: Quee? Vous ourìe loucourage ’d minachame?

ALBERT: Përnè-rou ’ma la vou piai,moussu (A sai furibound, foutp’lou sor lë scagn e li douna uncaous).

MAGNA G.: (Li vai aprè) Calmasaccoucin, calma!

(Michelin e Margrita).

MARGRITA: (Intra e tramola touta) Maque capit’la papà? e ënt-é-llouAlbert?

Michelin: Partì për pas mai ërtourna. Egouaia a tu s’tu pënse ëncà an el.

MARGRITA: Ma qu’a-llou fach, papà?MICHELIN: Fach? L’e un maleducà,

una rassa d’ mat furious qu’a s’épërmëttù ’d minachame ’dvendica-sse un giourn, përché i aiërfusà ma filha ën mariage. Ma lafinis pas paréi, ansi, vaou scrive asoun coulonnel.

MARGRITA: (Oub dignità) No, papà,ënchà pas que tu scrive. Lacoulpa i é touta mìa. Për fa fintaqu’ paren èra ciambià, Linetta atòut li mœubou dar saloun e mi’m sìou vistìa oub dër coustum...E pœui... (Bijsënt la tèsta).

MICHELIN: (Ëmpasiënt) Countinoua,dài...!

MARGRITA: (Touta fiéra) E ben! L’e miqu’ai proupousà a Albert ’dfiansanou.

MICHELIN: Pareilh l’e trop! Tu, ma filhaben educà, fà d’ cose pareilh!(Chaminënt ën lounc e ën larcfasënt ’d gèst) Travailhà përpreparà n’avnì ric a vosti miinà,stanca-vou ’ma d’ase, travailhàsënsa arpaous, për pœui qu’voste filhe, a pena finì lë scora,s’fiànsënt ar prumì giouvinot qu’lifai i œui dous. Sënsapreoccupase minimamënt ’d lavoulountà ’d soun paire. Ma lafinirè pas pareilh, ansi...!

Page 15: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

14

MARGRITA: Ai agù tort, papà. Ma përquëst viège përdoun’ nous(Giougnënt la man).

MICHELIN: Përdounou un tubou! Oh,sì, ënvece. Përdounou tout, ma auna coundisioun: qu’ tu marie loumarques. S’tu arfuse, scrivou arcoulonnel. Sern! (Margrita parlapas mai) Tu rëspounde pas? Bon,“chi tace acconsente” (A sai).

MARGRITA: (Soulëtta e dëscouragià)Ah, no. Pœui pas acounsënti, ma’ma fàou a chousir tra un paire eun calinhaire qu’soun outanchéri? Qu’ lou boun Dioum’agiùe a t’sidar moun avnì! MaAlbert përché al é partì sënsa dir-me mënca ’na parola. (Is’abouciouna s’dër tavou ma is’lèva subit quant i àou ’d pàs).

(Margrita dërcia, lou marques eMichelin).

MARQUES: (Courbënt-se ben oubrispet)Përmëtè-mme mademoiselle d’buttà a vosti pè ma puproufounda arcounissënsa e sivous degnà d’accettà l’oufferta ’dma përsouna, vous courounà loupu grand d’mi d’sir, e a ma vòutavous giurou qu’touta ma vita iourè giust un but: ’d fa-vousampe œurœusa.

MARGRITA: (Vira la tèsta për isua-sse lagrimme).

MARQUES: (Oub emousioun) Coume,mademoiselle, vous piourà?

MICHELIN: (Fora d’i fœuilh e da liirì)’D’grimme! La li mëncava giustmai acò! (Ar marques) L’e pas

ren, un pàou d’emousioun. Qu’voulèou, un s’fiansa pas tucci ligiourn! (Dounënt un crep’s laspala d’ Margrita) Dai...Ëmbrassa-vou e qu’ la sie finì. L’eben përmes tra calignaire. (Unlounc moumënt d’ëmbaras,Margrita touta d’ën toc quitta ’dpiourà).

MARQUES: (Ëngënouià p’lou sol, prenla man d’Margrita) Vous përmëtè,mademoiselle (Li baisa la man).

MICHELIN: (Ben surpré) Un marques!Ai pé ’d nosta filha. Ah, së sapàoura maire veiguësse acò (A s’ijsùa la grime).

(Li meime e Brunet).

BRUNET: (Sbaiënt la porta)Dëstourbou? (Margrita scapa).

MICHELIN: (Oub entousiasme) Mamënca ’na frisa. Ai giustamëntdabsounh ’d tu (Ar marques)Moussu lou marques, ai lou piasì’d presenta-vou moussu Brunet,lou degn noudar e amis ’dfamilha.

BRUNET: (Smouënt sa tabaquira) Benounourà ’d fa vosta counissënsa,moussu.

MARQUES: (Ërfusënt oub elegansa)Ënciantà ’d fa la vosta.

MICHELIN: (Fërtënt-se la man ’d giòi)Vourìou qu’ tu m’ fësësse uncountrat ’d mariagge.

BRUNET: Pa rèn pu fasile. É-lla tu qu’tu t’ marie?

MICHELIN: Mii?! Un vei barboun ma mipënsa ëncà a ’na qu’foulìe aquì?Ma sis-tu ciouc?

Page 16: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

15

BRUNET: Aloura l’e mademoiselleMargrita.

MICHELIN: Precisamënt. ’Dvina ëm-pàou qui i maria?

Brunet: Ma al é tout ëndvinà, soun citcousin soudà, partì. Un parla giustd’acò ar Vilar!

MICHELIN: (Fasënt un gèst stërmà) Maista bràou quiét!

MARQUES: (Oub interessi) Ah!Mademoiselle Margrita i a ’ncousin soudà?

MICHELIN: Un cousin soudà! i n’aalmeno ’na dousena, isì a Cucurunous sount tucci cousin.

BRUNET: E aloura ënt-el-lou a quécalinhaire?

MICHELIN: (Sgrumënt-se fort) Moussulou marques ’d Château Branlant,isì presënt, e al attënd ’d firmà loucountrat. Vourì-ou qu’ tu m’napreparësse giò una copia; l’e toutsimple: dounou për dote a mafilha un milioun ’d dollar.

BRUNET: (Nufiënt una presa d’ tabac)Couspetou! Un milioun ’d dollar!(Ar marques) Tanti augurimoussu, vous avè agù un bounnas ’d vnì sërcà la donna aCucuruc.

MICHELIN: (Dounën-li una coudëssà)Ma ista chiét, animal!

BRUNET: (As sètta e tira fora ’d lasacocce fœuilh, piuma,ënchiostre, tabaquira. Michelin emarques se sèttënt ën faccia an elën manìra qu’lou marques a sìeënt ër mès di dùi. Michelin unpàou da lijrì)

MICHELIN: (Ourbënt lou giournar)Vourè-ou creire, moun car gënre,que doupœui an matin ai a pena

ëntravist un giurnar. Qu’voulè-ou,la douse emousioun ’d la giournàm’an fach dësmëntià tout la rèsta,ma ëncharà prou qu’doune uncoulp d’œui ar MonitœurFinansier, giust për m’nime arcourënt ’d la valour ’d la Boursadë Londra e New York. Brunets’tu a dabsougn ’d mi, gente pasdë dirm-ou.

BRUNET: Lés pura ën pàs tounMonitœur, ai idea qu’ nous fantres ben sënsa tu. (Ar marques)Voste noum e prénoum, vous ënpréou, moussu.

MARQUES: (Vite, vite) RigobertPantaléon Spartacus GaudéricBoniface Gontrand de ChâteauBranlant.

BRUNET: (Scrivënt) Pas tant vite,Rigobert Pantaléon... e pœui?

MARQUES: (Ben pian) Ri-go-bert Pan-ta-lé-on Spar-ta-cus...

MICHELIN: (Oub un gem stavanis elaissa toumbà soun giournar) .

BRUNET: (Qu’a li vé pas gaire,countinua a scrive).

MARQUES: (Soupatënt Michelin)Qu’avé-ou moussu Michelin? Istà-ou mar? (A Brunet) Ma a bòugiapas. Al a chapà un coulp,sousten-lou ën pàou! Vàou vitesërcà carcosa për fa-lou arvëni(Ëlvënt-se a vé lou giournar, loupren; da liirì) Tèh! ’na nova agrand titre. Sërè-lla acò lou sëcret’d soun coulp? (A lés) Dernièreheure: Colossale Banquerouttefinancière – Banque Samuel Mac’Dollar engloutie jusqu’au derniercentime – Plusieurs financierssuicidés – Directeur général fou

Page 17: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

16

furieux. A New York l’émotion esténorme. (Pënsënt ben) SamuelMac’ Dolar... Ma l’e aquì qu’al’avìa sa fourtuna...! (Arsoutënt)Ma aloura bœuic-lou aquì arvinà(Oub dësperasioun) Ërvinà,coumpletamënt ërvinà l’ambesile,e mi oub el. E pënsà qu’a quegros macacou ric a s’n’e pas avisàque fësìou la roùa a si sordi!Qu’la carogna ’d Brunet al aviaben capì, el! Macacou? (Dounënt-se un pugn) Lou pu macacou didùi sìou mi, qu’ai sperperà mounpatrimoni ai giuic e gaspilhàmoun tëmp ën piasì e ën fèste.Lou castïamënt e dur ma benmerità. Miserable chassòu ’d dotequ’ sìou d’vëngù... Ma ’m chappepas mai n’aoute viège e ënatëndënt, Adieu Cucuruc!(Strifounha lou giurnar, lou foutvia e a scappa).

(Michelin, Brunet, Linette e Nicolet).

BRUNET: (Dësboutounënt li bagage ’dMichelin) Sa, moun veilh, arvenën pàou! Ma l’e qu’a arven pas...E a que grand lamban d’unmarques a tourna pas mài(Sërquënt s’d’ër tavou) La mësmilhava d’avé vist un chouqiun.Ah, bœuiq-lou isì! (A soupata fortlou chouquin).

LINETTE: (Arribënt ’d coursa) Ah, ah,ah! Moussu al a un attac!

BRUNET: (Agità) Vite, vite! D’aiga emëndà mademoiselle!

Linette: (Touta agità braia a la porta’dla cusina) Nicolet, vite d’aiga, vited’aiga! (Illi i cour a sërcà Margrita

braiënt dareire la tënde)Mademoiselle! Mademoiselle!

NICOLET: (Al aribba oub ’na sëilhapiena d’aiga e un cassù) Tèh! L’elou patroun qu’a së sënt mar, ënpënsavou qu’la li fousse lou fuic ala miisoun. Liissa-mme fa moussuBrunet, m’ëntëndou mi, vous anàveire. (A pren una cassa d’aiga ea la fout s’d’ër moure ar paroun).

MICHELIN: (Soupatënt’se) Brrrr!NICOLET: (Fier) Avè-ou vist qu’al

arven, ai ëmparà acò a l’ëspitarmilitar d’ar temp qu’èrouënfermier. La sbalhia giamai.

(Li meime, Margrita e magnaGiantoun qui aribënt ënsem).

MARGRITA: (Ën gënouioun darant’ dsoun paire) Papà, moun papà,moun PAOURE papà...!

MICHELIN: Ufff! Ufff!... stouffou! Ah! mipàour’om! Brunet... Loumonitœur!

MARGRITA: (Isuënt-li lou frount oubsoun miquiirœul) Qu’armonitœur moun cit papà?

LINETTE: (Cœuilhënt lou giournar) E-lla magara isò?

MICHELIN: Lësè... Mac’ Dollar...Bancaroutta... quarta pagina!

BRUNET: (Stira ën pàou lou giournar elés fort) Colossale banqueroutefinancière. Banque Samuel Mac’Dollar engloutie jusqu’au derniercentime. Plusieurs financierssuicidés. Directuer généralfurieux. A New York L’émotionest énorme.

TUCCI ËNSEM: (Fan d’esclamatioun) ah!uh!... (Margrita ista quiëtta).

Page 18: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

17

BRUNET: (Nuffiënt trei prese ’d tabac)Hum! La më stouna proppi.

MICHELIN: Ërvinà! Èsse istà milounari epœui trova-sse plà ’ma un rabot(A gem) Ah, que malœur èssenijssù malourous. Tu vé Margrita’ma avìou rasoun ’d fiansa-tte armarques? Ta pousisioun i earmeno sgura. Ma lou marquesënt el-lou? Qu’a s’aproche! Vœuiveire moun noble gënre dapè ’dmi.

BRUNET: Giusta. Ënt el-lou passà a quefamous marques?

NICOLET: S’l’e d’ar giouve marques dechâteau Branlant que moussu vorparlà, a ven dë scappa-sse sënsatambour ne troumbëtte.

BRUNET: Tien, tien, tien, tien!MARGRITA: (Soutënt sù) El-la propi vé,

Nicolet?!NICOLET: Propi vé mademoiselle! L’ai

vist da ma cusina ca courìa lenpër li vior pu vite qu’un ciabrì. L’avalìa ben la pena d’arribà oubtanta gloria për ana-sne si vitte!

MICHELIN: Oh! Lou miserable!MARGRITA: (Giougnënt la man oub

trasport) Ma el-lu propi partì? Ah,s’ Albert fousse pas partì!

MAGNA G.: (Ën pàou gënà) L’e que...Ëm...! Al é ëncara isì. L’e unatèsta ’n pàou chaouda a quebràou filh, ma soun cœur a l’ed’or pur, e al èra dësprà a l’ideadë doué partì sënsa ërverte. Al ésu ënt sa chambra ën chamìn ’dsërcà carc souvenir e al attëndl’ouccasioun dë poué ver-te përlou drì viège.

MARGRITA: Nicolet courè sërca-llou...courè sërca-llou... Mna-llou isìimmediatamënt!

NICOLET: Volou mademoiselle.LINETTE: E mi cò (I sai ën croquetta

oub Nicolet).MICHELIN: (Demouralisà) Pas mai ’d

fourtuna... Pas mai gënre...!L’unica cosa que ’m rèsta l’eCucuruc! Bœuica aquì ’ma èrou’n tëmp, n’ën mœurërèi.

MARGRITA: (Countënta)Oh, no, papà!La maladìa di sordi i e pasmourtala e nous van èsse l’istestrés œurœus. Ma d’abord tum’laise marià Albert.

MICHELIN: Marià la fam oub la sé...!MARGRITA: Nous travailhërën pœui.MICHELIN: E tu vore qu’ dìe a toun

cousin: «T’ai arfusà ma filhaquant èrou ric, ma œura qu’aipas mai un sordi ënt ma saccocetu pòe avela?!» Ah, no Margrita,pas mënca për fate piasì pœuitoumbà si bas!

(Li meime, Albert, Linette e Nicolet).

ALBERT: (Ëngënouiënt-se darant ’dMichelin) Sai tout moussuMichelin, tout. Oh! Përdounna-mme la scena qu’ai fachpurœoura.Èrou tantou malœurous quesavìou pas mai so qu’më disìou.Un viège ëncara vous suplìouaccourda-me la man ’d Margrita.Vous servërei fedelmënt moussuMichelin, ëncà pu fedelmënt qu’për lou passà. Vous sërè për milou pu ounourà di patroun e loupu chéri di paire.

Page 19: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

18

MARGRITA: (S’ ëngënouia dapè d’Albert ën piourënt) T’ën préou,papà! (Ën tër meime tëmp Linettee Nicolet s’ calignënt sensa fasetan véire).

MICHELIN: (Butënt ënsem la man di duigiouve) Chèrs et nobles enfants,que sìe faccia la voulëntà ’d vosticœur. (Li fiansà s’ lèvënt) Ah..!Ma agissërì-ou diffrënt s’pouguësse ëncà coumënsà...Véou pas lou moumënt ’d tournàa për-ne moun pic e ma sappa, ebuta-me risolù a travailhà. MaNicolet, moun paoure Nicolet,n’ourënt da separa-sse.

NICOLET: (Liissënt Linette s’ vira vitevèrs Michelin) Përché mounpatroun?

MICHELIN: Eh, moun pàoure filh, farìë-stu oramai da mi? Për virà lapoulenta e fa coire ’d trifoule, aipas d’absougn d’un cusinì. Unvacii fërìa ben méi moun affà.

NICOLET: E ben, patroun, nous s’ fërènvacii.

MICHELIN: Tu, vacii! Ah, për esempi!NICOLET: E përché pas? Vacii, bërgii,

counducent... N’ ëmporta que!Basta pas avè-vou da quittà.Quitta-vou, moun patroun, œuraque vous s’è dint la pena? Ah,ben! La sërìa propi lou viège qu’Linetta ’m bœuicarìa pas mai!

MICHELIN: (Émousiounà) El-la ve,Linette? Tu istarìe oub mi cò bèlleënt ët malœur? Ah, li braou cœur!Ai pas merità una taladevousioun.

NICOLET: Vous s’è sampe istà trésbràou për nous-aouti, patroun.Vous savé ben que.

«Bonnes gens font les bons pays;Bon cœur fait le bon caractère;Bons comptes font les bons amis;Bon fermier fait la bonne terre;(A Michelin oub traspotr) Bonsmaîtres font les bons serviteurs;(Toucënt- se lou coude) Les bonsbras font les bonnes lames; Lebon goût fait les bons écrits;(A Albert malisiousamënt) Bonsmaris font les bonnes femmes;(A Margrita) Bonnes femmes lesbons maris».

UNA VÒUS: (A la porta) Ohè d’la cà!NICOLET: (Rëspoundënt fort) Ooooh!LINETTE: (Cour a la porta e ’rtourna

oub una lëttra qui douna aMichelin).

MICHELIN: Una lëttra d’ ma banca. Përrapport ’d la bancarouttaproubablamënt. (Soupatënt iéspalle) Que serv-la dë scriveœura, l’e arant qui ourìënt agù dascrive a qui “scianca frità”.(Ladouna a Brunet) Ten, lés-la pœuiquant tu sa pas qu’fa, la pòamusate. (Firma la ricevuta queLinette vai portà).

BRUNET: (Lesënt e nuffiënt ’d prese)Nicolet!

NICOLET: Moussu Brunet?BRUNET: Tente dapè ’d toun sigilin

d’aiga, ai idea que nous ourëntdabsougn ’d ti sërvisi.

NICOLET: Couintà su mi, moussuBrunet.

BRUNET: Bon! E œura attansioun. (Alés fort tnënt lou dé l’va) «Turin,le 16 courant. Monsieur, nousavons l’ honneur par la présentecirculaire de vous faire savoirqu’une regrettable omission s’ est

Page 20: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

19

glissée dans les colonnes duMoniteur Financier. Ce n’est pasla Banque Samuel Mac’ Dollarqui a dû fermer ses comptoirs...».

TUCI: (Esclamasioun) Coume! Quebounœur! Tant méi...!

BRUNET: Scoutà giust: «Ce n’est pas laBanque Samuel Mac’ Dollar,mais la Banque Samuel Mac’Dollar et Compagnie. Cetteerreur, inexcusable en d’ autrestemps, est dûe aux fréquenteslacunes causées par lamobilisation des employésordinaires, et à leurremplacement par un personneldévoué mais sans expérience.Nous sommes heureux à lapensée qu’ aucun de nosnombreux clients n’ avait confiéses capitaux à une maison dontles spéculations hazardeuses ontprécipité la ruine. Veuillez agréer,Monsieur etc.».

LINETTE (Soupatënt soun foudil) eNICOLET (Fasënt virà soun casù,ënsem): Viva lou patroun!

BRUNET: (Soupatënt la lëttra) VivaMichelin!

MAGNA G.: (Dounënt’gli un patoun)Coungratulasioun, moun nëvoù!

MICHELIN: (Isuënt’se lou frount) Loucoulp al e istà fort...!

MAGNA G.: Ma al a sërvì a carcosa,përché œura pënsou qu’ nous s’counouissënt tucci méi, e nous sëstimënt ’d mài. (Albert e Margritas’ tenëne da liirì tant mœusi.Bruscamënt Albert serca dëscapa-sse e Margrita lou ten amala pena).

MICHELIN: (Parënt-se daran) Coume.Lou marques a s’é scapa përchéavìou tout përdù e tu, tu scappepërché ai tout artrouvà? (Œrbëntli bras) Ista moun filh, aidabsougn ’d tu për agiua-mme acoumënsà una nouvella vita. (I s’ëmbrassënt tucci tréi, benc latënde së sarënt).

FIN

Page 21: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

Lou magò d’Bar Pière

Dialoggue dë Liliana Vilhèlm, dë Vialasëccho.Tradusioun dë Claudio Tron dë Masèel ënt â patouà dë soun paî.

PËRSOUNAGGE:Bar PièreSuzanno, Margaritto e Catrino, fillha d’Bar PièreDand’Elénno, amîzo d’famillhoMarioun e Clemantinno, fillha d’Dand’ElénnoJacoulin, garsoun d’Bar PièreMille, jouve eitrangìe quë nun counoùisënUn ufisiâl e dui sooudà

La sêno së paso ënt â téit d’bar Pière Baud, ai Poumìe d’Prâl.

PRIM ACTE

(Catrino e Suzanno fìëlën ënt â téit â clar d’uno lantèrno. Margaritto intro s’la sêno).

MARGARITTO: (A Catrino) Catrino, â-tusiasà lâ sënra për la linsìo përd’matin?

CATRINO: No, la touchavo pâ a mi, latouchavo a Suzanno.

MARGARITTO: Coum, ouz avìe-lo pâdësidà d’ou fâ uno vê apruno?

SUZANNO: Si, Margaritto; noû fan purosampre parélh.

MARGARITTO: E alouro? Dëman la leivén dand’Elénno për nouz ajuâ eî vai pâ troubâ rién d’prèst.

CATRINO: (A Suzanno) Të souvënê-tupapì, Suzanno? L’ê tu qu’â dîtquë tu përparave peui lâ sënra amoun post s’anavou gouvërnâlou pùërc, përqué tu voulîe pâgouchassiâ toun fooudìël.

SUZANNO: L’ê pâ vê, Margaritto, fai-léipâ câs.

CATRINO: Tu sê peui proppi uno bèllobuziardo, Suzanno.

SUZANNO: (Ën riënt) Ma no, lâ sënra âsoun prèsta ënt â sejalin. Voulìoumoc fâ ënrabiâ un poc Catrino.

MARGARITTO: Sah, fillha, planta-lòeiquì dë voû chipuziâ; ouz ousabè quë papà â vôl quë lâfachënda d’meizoun sìën faita dabén. Da cant mamà ê morto noûdévën fâ tout ën bounoarmounìo. E un joùërn oul’aoutre ouz avè peui d’co voûuno famillho da acudî; alouro l’êmélh qu’ouz ëmpare un po’ vitte.

CATRINO: (Oou malisio) Oh, noû, nouzan pâ nuno prèso d’se mariâ;pënsou pitost quë la sie tu quëvole t’n’en anâ e noû leisâ touttola meizoun s’laz eipalla.

Page 22: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

21

SUZANNO: Nouz ou an vît tûti, a lânosa d’notro couzino Anrietto,quê bèe jouve d’lh’Adreit quët’lëvavo pâ lh’eulh d’acol. E peui,mi sabbou co qu’a s’ê fait ënvitâa tû lî fëstin dî Poumìe, për teparlâ sënso se fâ noutâ.

MARGARITTO: (Ën roûsiant) Mâ carâsore, oû sè proppi douasalabècca; anà âmënco pâcountiâ eiqu’ëstorio dapërtout.

CATRINO: Fai-tè pâ d’bilo; nouz oûdìën moc a quëlli qu’ou sàbbënjò. (Qualcun pìqquën a la porto.La lei intro dand’Elénno e sâfillha, Marioun e Clemantinno. Asë saluttën toutta)

DAND’ELÉNNO: Bonsouar, bonsouar.Noû soun vëngûa voû tënî un po’coumpanhìo. Votre paire al ê-lopâ ëncâ tournà da l’asamblâ?

SUZANNO: No, ma â doourìo pâ tarzâ.DAND’ELÉNNO: (A sâ fillha) Ëstàou ënt

eiquê cantoun e countinuà loutravalh quë vouz ai përparà.(Marioun e Clemantinnoërcànnhën un po’, a s’asèttën e âtìrën foro lour travalh. Laz àoutraâ beùiquën e a lour pòrtën duieicanh).

DAND’ELÉNNO: Quë neuit spouticâ përanâ ën gîr! Ëncâ prou qu’laâmënco quità d’sëlhâ. Las’ëntërvé jò la luno â més d’lânébbla.

CATRINO: Encâ prou quë për qu’tê mêla chalancho d’Coto Lonjodoourìo pâ ëncâ vënî aval. (As’asèttën toutta a més sèrcle e âtravàllhën).

DAND’ELÉNNO: D’soc î dëvìën-lo parlâa l’asamblâ?

MARGARITTO: Për soc n’ën sabbou mi,î dëvìën proutëstâ përqué lou capà butà d’tasa trop àouta e peui îdëvìën co dësidâ calcozo sû lâcourvéa qu’s’fan peui qu’toprimmo.

DAND’ELÉNNO: Eison ouì qu’ê un bèeroubarisi! Dëguê pagâ për d’gëntquë nouz an zhamé vît e quënouz ësfrùttën, la fai uno rabbio!

MARGARITTO: Eh, ouì…DAND’ELÉNNO: Moun om tû lh’ann lou

mê d’nëvëmbre â déou pasâ louCol d’Abrìes, fâ la sazoun ënFranso për lî bôc, për noûmantënî. E cant â toùërno, loumê d’abrìël, ënvécche d’pouguêtravalhâ për noû, â déoucoumënsâ lâ courvéa për louvialagge. Ma mi m’plannhou pâ,përqué l’ê d’travalh quë sèrvën copër noû; së lâ vìa soun bénmantëngùa, la sèrv për tuti. Ma l’êlâ tasa quë nouz aruìnën. Nouzarìbbën a peno a vìoure, mad’butâ d’soldi d’càire la s’n’ënparlo nhanco.

CATRINO: Moun paire co së plannhosampre.

DAND’ELÉNNO: (Ooub unpo’d’ënvìddio) Votre paire, barPière, l’ê l’om lou pi ric dîPoumìe. Â patî pâ la brino, nicattre soldi përdù. (Ën riënt) Lasërèe vê, coum dìën la gënt, qu’alà troubà uno fountano quë pîsol’or.

SUZANNO: Për carità, dand’Elénno,dizè pâ eiquén. Papà al ê ën furioe maleur cant al àouvo eiquâchacharadda. Tan qu’î n’ënparlën ënt â paî, la vai ëncâ; ma

Page 23: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

22

s’l’ëstorio anese funî qui sa dount,la lei saoutërìo foro d’grana.

MARGARITTO: (Ën cambiant discoùërs)E Marioun e Clemantinno, az an-lo jò ëmparà a fialâ?

DAND’ELÉNNO: Ouì, un poc; eùiro azëmpàrën a couze; l’ê tout d’cozaquë sèrvën, perqué a Paca âpìllhën la Cumënioun e peui âdévën se troubâ un travalh. Cantmoun filh toùërno peui da fâ lousooudà, notrâ tèra â bàstën peuia peno për noû mantënî noû. Eh,la vitto ê duro ën mountannho,cant un a pâ lî mézzou.

MARIOUN: Mamà, â vai-lo bén eiquêtoc d’orle?

DAND’ELÉNNO: (Î vai vê) Â po pasâ,ma sèrcho d’fâ lî pounty pi chit.

CLEMANTINNO: E lou méou, mamà, âvai-lo bén?

DAND’ELÉNNO: Al ê proppi coum quéld’ta sore: la s’vé bén qu’oû sèbësouna.

SUZANNO: (Ën dreisant laz oouréllha)Àouvou parlâ, foro. Moun pairedéou èse aribà. (La portos’eubbro e la lei intro bar Pière,tou cubèrt fin a lh’eulh, ooub unolantèrno a la man)

BAR PIÈRE: (Ën salutant) Bonsouar,dand’Elénno, bonsouar, mâ fillha;avèou travalhà ou qu’ouz avèmoc mënà votre patërlas?

DAND’ELÉNNO: Noû soun apeno aribâ,bar Pière; pilhà-noû pâ ën gîrcoum oû fëzè sampre. L’ësmillhoquë vouz aoutri om ouz îtesampre chuttou. Puro, quisà toutsoc ouz avè dît a l’asamblâ!

BAR PIÈRE: Ah, ma l’ê d’discusiounquë sèrvën a calcozo, d’sëgûr. Së

noû fëzésën pâ oouvî notro voûs,lî sënhori î noû butërìën patenù, înoû robërìën fin a lâ midanda!Eiqu’t ann, peui, la campannho êpâ îtâ bién bouno, ni për lou fén,ni për lou blà, e alouro noû ponproppi pâ fouttre vio lî soldi.

DAND’ELÉNNO: Alouro, mandà-oucalcun proutëstâ?

BAR PIÈRE: Noû màndën peui unodelegasioun qu’to primmo,spërant qu’î s’fàsën oouvî.

DAND’ELÉNNO: Dìou përzèrve! S’ouzanà voû, fëzè atansioun! Mi sooupâ s’l’ê vê, ma ai sampre oouvìdire quë la lei èro d’mountanhinqu’èrën anà dire lour razoun âgran mousù a Pineirôl e î sounfinì ën galero.

BAR PIÈRE: Ou ai co oouvì dire mi. Masoou pâ s’ou ai da créire: lam’ësmillho d’coza da salvagge.

DAND’ELÉNNO: Forsi pâ da salvagge,ma âmënco da bòiou e daprepoutënt.

BAR PIÈRE: Noû véiën peui, noû véiënpeui; ma eùiro voû làisou unmoumënt. Ai oouvì japâ lavoùëlp, vaou vê s’lou jalinìe êbén sërà. (Â sorto).

CATRINO: Voulè-ou un véire d’vin,dand’Elénno?

DAND’ELÉNNO: No, no, deiranjo-te pâ,Catrino.

CATRINO: Vouz asëgurou qu’l’ê pâ undeiranjamënt. (Î s’lèvo dal’eicanh). Ma soc diaou la leicapito-lò eiquì foro? (La s’aouvoun chadèl dë pâ e dë voûs, peuibar Pière intro ën tirasiant unjouve soupicant e eibourifà. Lâ

Page 24: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

23

donna foùttën un bram e azëscàppën â foun d’l’ëstansio).

BAR PIÈRE: Couratià pâ sai e lai coumd’jalina eipavantâ. Dounà-mépitost uno man. (Ëntër toutta âfan ëstâ lou jouve sû d’un eicanh).

SUZANNO: Ma qui l’ê-lo? Dount l’avè-ou troubà?

BAR PIÈRE: (A Margaritto) Douno-meun véire d’vin, qu’lou tire un pocaout. (A dand’Elénno) Qui l’ê, ânouz ou dì peui cant al aie ërpilhàlou fla. L’ai troubà dapè dâjalinìe, counchà coum oû lou vièeùiro.

CATRINO: Â voulguero noû roubâ lâjalina.

BAR PIÈRE: Mah, â marcho cazi pâ, al êmés sop. Soou proppi pâ coum alà fait a aribâ fin eisì. (Margarittoporto lou vin; lou jouve beuouuno vê, peui â s’lèvo da l’eicanh)

BAR PIÈRE: Qui sé-ou, soc fëzè-ouanant eisì?

LOU JOUVE: M’nommou Mille Garin esuou aribà fin eisì për pasâ louCol d’Abrìes për anâ ën Franso.Më suou tourzù un pè e ai papìpougù marchâ.

BAR PIÈRE: Oû voulìe pasâ lou Col aqu’to sazoun, da soulét e d’neuit?Ma sabè-ou pâ qu’la lei à nhancoun’ouro quë l’à quità d’vënî néoue quë la vio ê pâ batùo? Mouncar jouve, oû sé proppi un po’fol.

MILLE: Suou pâ fol, ma ai dëgù scapâdai sooudà quë volìën me mënâën preizoun. Suou filh uniqque ema maire i ê vévo. Suou scapàpërqué î voulìën me fâ partî e me

mandâ ën l’Aoustrio. Ma mi n’ënveui pâ sooupê. Quëlli qu’van ënl’Aoustrio, î toùërnën papì.

DAND’ELÉNNO: (ëstounâ) E alouro, p’rajuâ a votro maire, oû voulìescapâ ën Franso?

MILLE: Ën Franso oourìou pougùtravalhâ e mandâ d’soldi a mamaire e peui, d’eisì a calc ann,noû sërìën anà îtâ vio e la lei sërìopapì îtà nun quë së souvënguésënd’noû.

BAR PIÈRE: Boh, noû soun pâ tuti fol ala mémo moddo. Ëntërmëntìenoû voû faisën lou pè e oû pouièpasâ la neuit ënt â téit. Suzanno,vai pilhâ uno cubèrto e un toc dëtèlo. (Suzanno sorto). Peui, s’oûvoulè pasâ lou Col d’matin, noûvoû màndën ënsëmp dui om ooulâ chatoua e lî fère.

MILLE: Mèrsì, mèrsì; m’n’anërèi â pivitte pousibble.

DAND’ELÉNNO: (A lâ fillha) Anoummo,anoummo, mâ fillha.Laisoummo-lou s’ërpoouzâ. BarPière, së ouz avè bëzounh d’noû,bén voulountìe… (Tuti s’salùttën,dand’Elénno, Marioun eClemantinno s’n’ën van. Suzannotoùërno, î bindo lou pè dâ Mille,peui î lhi ajùo a se coûjâ s’lapallho).

BAR PIÈRE: Bouno neuit, Mille. D’manouz îtà peui mélh.

MILLE: Bouno neuit, e mèrsì dë tout. (Îsortën)

FIN DÂ PRIM ACTE

Page 25: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

24

SEGOUNT ACTE

(Mémo sêno dâ prim acte. Mille, coujà ën la pallho, eubbro lh’eulh e â s’eitiro. Catrino intro).

CATRINO: Bonzhour, avè-ou béndurmì? Avè-ou ëncâ mâl a votrepè?

MILLE: No, no, la vai bién mélh.Créiou qu’vaou pouguê marchâ.(La lei intro Jacoulin oou lou fénpër lâ vaccha. Catrino e Jacoulinvan d’l’aoutre càire dâ téit përmouze. Mille s’lèvo da souncanhis e â s’butto lî choousìe).

JACOULIN: (Ooub uno bollo d’lait a laman) Voulè-ou un po’d’lait drémouzù?

MILLE: Mèrsì, mèrsì (Â beuou).CATRINO: (I aribbo oou lou sejalin)

Jacoulin, gardo un moumënt lâvaccha; toùërnou subit. (Î sorto)

MILLE: (Ën poouzant la bollo) Tut’nomme Jacoulin?

JACOULIN: Ouì.MILLE: E tu sê lou filh dâ patroun

d’meizoun?JACOULIN: Oh, no; bar Pière al à moc

tréi fillha: Margaritto, Catrino eSuzanno. Mi vénou tû lî joùërnlh’ajuâ a soun travalh e d’îtà vaouamount a la miando oou lâbèstia.

MILLE: Al à-lo bién d’vaccha bar Pière?JACOULIN: Eisì l’ê lou téit d’lâ vaccha,

ma peui un po’pì ën lai la lei àlou téit d’lâ féa, puei la lei à lîpùërc, l’aze, lî lapin, lâ jalina. E tûlî pra qu’oû viè anant eisì, î sountuti d’bar Pière e co cazi tuti lîchamp. Peui al à d’bôc, e âvëndo d’bèllî mèlze.

MILLE: Alouro â déou aguê d’bèllîsoldi…

JACOULIN: Ah, la s’vé qu’oû sè pâd’eisì! Oû sabè pâ lou sëgrèt d’barPière…

MILLE: S’tu m’lou dìe, ou dìou a nun(Â tiro uno pèso foro d’sasacoccho). Ansi, të dounou unsoldi, la fai quë tu po anâ a lafìëro te chatâ calcozo.

JACOULIN: (Ooub un aire misterioû, âchappo la mounéo) Bar Pière al àtroubà uno fountano quë pisod’or, e alouro â po chatâ tou socâ vôl.

MILLE: Pousibble?JACOULIN: Ouì, ouì; d’neuit â vai a la

fountano oou l’aze, e â toùërnocharjà d’or. Â butto d’ëstras aicaou d’laze, parélh la lei à pâ nunqu’peusie oouvî.

MILLE: E soc a fai-lo d’tout eiqu’l’or?JACOULIN: Â fai d’soldi, talamënt bén

fait, qu’i ësmillën vê, coum quëlliqu’un vé en gîr. Parélh al ê vëngùlou pi ric dë tuti.

MILLE: La m’ëstounno quë la lei sie pânun qu’s’n’ën sìën avizà.

JACOULIN: Oh, quëlli d’anant eisì, î vansëgur pâ lou deinounsiâ! BarPière al ê bién gënëroû, al ajùoquëlli qu’n’an bëzounh. Cant i anfait foundre la chocco per lagléizo dî Guiggou, al à foutù unopunhâ d’eicù ënt â brouns. L’ê p’reiquén qu’î souno tan clar.

MILLE: Quëtto l’ê proppi uno bèllostorio, proppi bén ëntërësanto.

Page 26: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

25

JACOULIN: Ma anà pâ peui jo locountiâ a nun: vou n’ën prìou,s’no bar Pière m’tiro peui lazoouréllha.

MILLE: Îto puro tranquile, dìou rién.(Un aouvo d’mandâ da foro:Jacoulin!)

JACOULIN: (Ën saoutant foro) Aribbou,aribbou!

MILLE: (Ën fëzënt cattre saout, ooul’aire d’èse coumpletamënt apost) Eùiro ai sooupù tout socm’ëntërësavo: scappou drantqu’la lei aribbe d’aoutro gënt. (Âsorto cateuli, ën se beuicant a laviroun. Aprèe d’un moumëntìntrën Suzanno, Marioun eClemantinno)

CLEMANTINNO: Ma, dount al ê-lo loujouve quë dëvìo durmî ën votretéit?

SUZANNO: Oh, diaou, a lei ê papì! (Îvai vê d’l’aoutre càire) A lei ê pâ,nhanco eisì.

MARIOUN: Al ê-lo anà vio soulét? Mas’al èro sop!

SUZANNO: Catrino m’à dît quë soun pèal èro garì. Ma la m’ëstounnoqu’â sìe anà vio sënso salutâ.Aprèe tout soc nouz an fait p’r él.

CLEMANTINNO: L’èro sëgur un brigant,quë voulìo roubâ lâ vaccha.

SUZANNO: Figur’-tè un poc! Mouret l’êpâ peui jo uno vèso qu’s’laisemenâ vio lâ vaccha da sout â nâ. jappo fin cant la lei paso mocun chat!

MARIOUN: Vén, Clemantinno,tournoummo a meizoun ou dire amamà. (Â sòrtën).

SUZANNO: (Î brammo) Jacoulin!JACOULIN: (Intrant) Soc voulè-ou?Suzanno: Quë fin al à-lo fait eiquê

Mille Garin?JACOULIN: Soou pâ, soou pâ; mi suou

anà da lâ féa, l’ai papì vît.SUZANNO: Mi l’ei capisou papì rién; ou

vaou dire a papà. (Î sorto eJacoulin, oou l’aire pënéc, â pasod’l’aoutre càire dâ téit).

FIN DÂ SEGOUNT ACTE

Page 27: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

26

TÈRS ACTE

(Mémo sêno d’lh’aoutri acte. La lei intro bruscamënt un ufisiâl dâ réi e dui sooudà vîtì a labouno).

L’UFISIÂL: (Ën beuicant a la viroun)L’ê-lo eisì lou téit d d’l’abitantPière Baud?

PRIM SOOUDÀ: (Oou rëspet) Ouì,mousù l’ufusiâl.

L’UFISIÂL: E la meizoun ê veuido.Coum la vai-lo?

SËGOUNT SOOUDÀ: Ai vît toutta lâdonna lavâ â bachas e lh’om îsoun ën camin d’talhâ bôcamount eiquì soubbre.

L’UFISIÂL: Bon, bon; vouz aoutri oûcounouisè mélh quë mi eiquazabitudda; ouz ère d’countadin covouz aoutri drant d’èse pilhàsooudà. Alouro coumënsoummoeisì la përquizisioun. Tu,Antouane, vai foûjâ eiquì d’lai (Âfai vê lou téit). Tu, Toumà, fai louvir d’la meizoun e sèrcho ën lâcrotta. Oû dëvè me châriâ tou socësmillho a un meuddre për fâ lîsoldi faous; e s’oû troubà d’soldi,encâ mélh!

TOUMÀ e ANTOUANE: (Sû l’attenti) Ouì,mousù l’ufisiâl! (Î sortën. L’ufisiâls’beuico a la voouto, âprouméno, â pillho a caou uneicanh. La lei intro bar Pière e lâtréi fillha, tûti afanà, e î s’fèrmën âfoun).

BAR PIÈRE: (Ën foutënt uno bounocartéirâ d’eulh a l’ufisiâl). Për socsèou vëngù fichâ lou nâ ën mameizoun?

L’UFISIÂL: (Oou prepoutënso) L’ê mélhqu’ouz aouse pâ tant lou caquét,

Pière Baud! Mi suou un ufisiâl dâréi e introu dount veui!

BAR PIÈRE: Ma oourèi puro lou dréitd’sooupê lou përqué!

L’UFISIÂL: Vouz ou diou subit: la lei àlou suspet qu’oû fase d’soldi d’orfaous. Oû dëvè subit mecounsënhâ lou meuddre, së noouz anà lo pagâ charo…

BAR PIÈRE: L’ê calcun quë m’andëchanà! Mi ai zhamé fai rién dâgënre. Ma qui vouz à dît eiquen?(La lei intro Antouane).

ANTOUANE: Ënt â téit la lei à pâ rién,mousù l’ufisiâl.

L’UFISIÂL: (a Antouane) Vai sërchâquél quë nouz à ëncrît (Antouanesorto).

BAR PIÈRE: Alouro l’ê calcun quë m’andeinounsià.

L’UFUSUÂL: L’ê proppi parélh. La s’dìquë voû, Pière Baud, ouz avèd’or quë vouz aribbo da quisàdount, foro légge. Alouro noûn’an mandà un sërchâd’ënfourmasioun.

BAR PIÈRE: Ah, eiquê Mille Garin!L’èro votro eipìo!

L’UFISIÂL: L’ê proppi parélh.(Antouane, Mille, e dooutréipërsouna dâ vialagge ìntrën es’bùttën ën sèrcle â foun d’lasêno. Drant a tuti, dand’Elénno).

BAR PIÈRE: (A Mille) Ah, couquin,sasin, brutto bèstio, vilhac,traditour! E mi qu’ai criù a touttatâ balla!

Page 28: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

27

DAND’ELÉNNO: (Î l’ëntëroumpo)Ënvécche mi ou avìou capì subitqu’al ërsitavo uno lësioun qu’alavìo ëmparà për queur.

L’UFISIÂL: Quëzàou, voû; parlà moccant un vouz ëdmando calcozo.

MILLE: (Ooub un aire d’ëmpourtanso)Ouz avè fait uno fìëro faquëtto,barbo Baud, ën fëzënt d’soldifàous; e mi ai fait moun douvêr eai avizà laz aoutourità.

BAR PIÈRE: E î t’oourèn fin a bén pagà,neh?

MILLE: Î m’doûnën peui dèe eicù, cantla përquizisioun ê peui finìo.

BAR PIÈRE: Bravou fùërp: tu t’vëndepër cat’soldi. E coum â-tu fàit a teënvëntâ toutta eicaz ëstoria, ooutoun sërvèl d’jalino?

MILLE: L’ê Jacoulin, votre garsoun,quë m’à countià tout!

BAR PIÈRE: Jacoulin! Un aoutre treu ënma meizoun! (Un aouvo dëtrambust foro, peui la lei introToumà quë pousso anantJacoulin, tou ploûroû. Lâ donnafoùttën dë bram).

TOUMÀ: Ai pâ troubà rién, mousùl’ufisiâl; moc equ’tê râchoûeitërmà daréire lî boutal dâ vin!

BAR PIÈRE: (Foro dî feulh) Lazaroun,soc sê-tu anà countiâ a quêmalaprì?

JACOULIN: (Ën plourinhant) Ma, misabìou pâ… Al èr brâv… a m’àfin dounà un soldi…

BAR PIÈRE: (Ën se anandiant vërJacoulin) Eùiro vàou te pasâ unorousto, qu’tu t’n’ën souvéne p’runo pèso.

L’UFISIÂL: (A lou fèrmo) Calmàou,Baud, s’no la vai èse ëncâ pés. E

eùiro, â nom d’sa Maestà lou réi,tirà foro votre magò.

BAR PIÈRE: Moun magò? (A lâ fillha)Margaritto, vai pilhâ lou burìe;Suzanno, tu, porto eisì lî basin;Catrino, butto ënt un cavanh unomicco d’pan, un talhound’toummo e uno boutéllho d’vin.Peui tournà subit eisì.

LÂ FILLHA: Oui, papa (Â sortën).L’UFISIÂL: Sërchà puro pâ d’me pilhâ

ën gîr, s’no, oû fëzè peui lî contyoou la justisio.

BAR PIÈRE: Bèllo justisio: eicoutâ unlavatìou quë contio moc d’ballaqu’anërìën bén për fâ rire lîmeinâ. Sënso uno provo dabénoû pouiè pâ me butâ ën preizoun.

L’UFISIÂL: Ma tuti sabbën qu’oû sè piric quë laz aoutrâ përsouna dâpaî. Oû dëvè eiclarzî coum la vai.

BAR PIÈRE: La s’vé quë la basto papìpagâ lâ tasa: ën to co se butâ a lamizério p’r èse a post oou lazaoutourità. Ma eùiro vaou voûdounâ toutta laz ëspiegasiounqu’oû voulè. (Â fai vê lâ cozaqu’an pourtà Margaritto eSizanno ëmbèc î parlâvën) Ooubeiqui aize e oou moun travalhsuou vëngù soc suou e ai agù socai: ën cultivant lâ tèra d’mî vélh.(Catrino intro oou lou cavanh ebar Pière lou pillho a la man).

BAR PIÈRE: Vèou eisì moun magò: loupan qu’aribbo da mî champ, latoummo e lou bur d’mâ vaccha ed’mî pra, lou vin d’mâ vinnha.Pilhà, mousù l’ufisiâl; parélhpënsou d’aguê pagà la mùëlto përmoun magò.

Page 29: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

28

L’UFISIÂL: (Ën chiënt d’laz aridola) Ah,bén, bén. Voû créiou, suoucountënt d’votraz ëspiegasioun,Baud; ma s’la m’aribbo peui ëncâd’aoutrâ voûs sû votre conty, îtàpuro sëgûr qu’ouz anà dréit ënpreizoun. (A Toumà) Pillho loucavanh, Toumà, e tournoummoën cazèrmo. (Î van vër la portoooub un aire tou fìër).

MILLE: Ma, e mî dèe eicù?…L’UFISIÂL: Fëzè-voû papì vê, Mille

Garin, së no l’ê peui voû qu’anàlâ culhî bén salâ. (L’ufisiâl,Toumà e Antouane sortën. Millearèsto eitaburnì).

DAND’ELÉNNO: La vouz ê bén fait,Mille. Anà travalhâ, ënvécche d’fâ

l’eipìo për voû parâ la fam. (Milles’n’ën vai tou cous).

BAR PIÈRE: (A Jacoulin) E tu, Jacoulin,ëmparo a tënî ta lëngo â chaout,s’tu vole countinuâ a travalhâ përmi.

JACOULIN: Ouì, ouì; mèrsì, bar Pière.DAND’ELÉNNO: Ëncâ proù quë la vouz

ê pâ capità rién d’mâl; eùiro noûpon tournâ a meizoun. (A lâfillha) Vënè, anoummo, mâ fillha.(Î sorto, ënsëmp a tuti, ën salutante ën leisant bar Pière oou sâ tréifillha e oou Jacoulin).

BAR PIÈRE: (Ën ësquërsant) Anoummofâ calcozo e tu, Jacoulin, së tutrobbe uno tupinâ d’or, të prìou,vai pâ ou dire subit a tuti!

FIN

Page 30: Centro Culturale Valdese - fondazionevaldese.org · bèlle cotte e ’d ric bijoux? Que ’d ciansa a agù ën founs voste paire ëd butase ën tër coumèrsi quant la guèra gli

Centro Culturale Valdese EditoreVia Beckwith, 3 - 10066 Torre Pellicetel.0121.932.179; fax 0121.932.566

Questo “Quaderno” è stato realizzato conil contributo della Regione Piemonteai sensi della L.R. 26/90e con il sostegno della Commissione europea.Le informazioni contenute in questa pubblicazionenon riflettono necessariamente la posizioneo l’opinione della Commissione europea.

Dicembre 2002Impaginazione e progetto grafico: Marco Fratini