1

Tito Livio - Ab Urbe condita II

Tito Livio

Ab Urbe conditaII

a cura di Emilio Piccolo

Classici Latini e GreciSenecio

2

Senecio: Classici Latini e Greci

Classici Latini e Greci

Senecioemiliopiccolo@mclink.it

Napoli, 2009

La manipolazione e/o la riproduzione (totale o parziale) e/o la diffusionetelematica di questopera sono consentite a singoli o comunque asoggettinon costituiti come imprese di carattere editoriale,cinematografico o radio-televisivo.

3

Tito Livio - Ab Urbe condita II

Tito Livio

Ab Urbe conditaII

a cura di Emilio Piccolo

Classici Latini e GreciSenecio

4

Senecio: Classici Latini e Greci

5

Tito Livio - Ab Urbe condita II

LIBER XXVI

[1] Cn. Fuluius Centumalus P. Sulpicius Galba consules cumidibus Martiis magistratum inissent, senatu in Capitolium uocato,de re publica, de administratione belli, de prouinciis exercitibusquepatres consuluerunt. Q. Fuluio Ap. Claudio, prioris anni consulibus,prorogatum imperium est atque exercitus quos habebant decreti,adiectumque ne a Capua quam obsidebant abscederent priusquamexpugnassent. ea tum cura maxime intentos habebat Romanos, nonab ira tantum, quae in nullam unquam ciuitatem iustior fuit, quamquod urbs tam nobilis ac potens, sicut defectione sua traxerat aliquotpopulos, ita recepta inclinatura rursus animos uidebatur ad ueterisimperii respectum. et praetoribus prioris anni M. Iunio in Etruria,P. Sempronio in Gallia cum binis legionibus quas habuerantprorogatum est imperium. prorogatum et M. Marcello, ut proconsule in Sicilia reliqua belli perficeret eo exercitu quem haberet:si supplemento opus esset, suppleret de legionibus quibus P.Cornelius pro praetore in Sicilia praeesset, dum ne quem militemlegeret ex eo numero quibus senatus missionem reditumque inpatriam negasset ante belli finem. C. Sulpicio cui Sicilia eueneratduae legiones quas P. Cornelius habuisset decretae et supplementumde exercitu Cn. Fului, qui priore anno in Apulia foede caesusfugatusque erat. huic generi militum senatus eundem, quemCannensibus, finem statuerat militiae. additum etiam utrorumqueignominiae est ne in oppidis hibernarent neue hiberna propius ullamurbem decem milibus passuum aedificarent. L. Cornelio in Sardiniaduae legiones datae quibus Q. Mucius praefuerat; supplementum siopus esset consules scribere iussi. T. Otacilio et M. Ualerio SiciliaeGraeciaeque orae cum legionibus classibusque quibus praeerantdecretae; quinquaginta Graecia cum legione una, centum Sicilia cumduabus legionibus habebat naues. tribus et uiginti legionibusRomanis eo anno bellum terra marique est gestum.

6

Senecio: Classici Latini e Greci

[2] Principio eius anni cum de litteris L. Marci referretur, resgestae magnificae senatui uisae: titulus honoris, quod imperio nonpopuli iussu, non ex auctoritate patrum dato propraetor senatuiscripserat, magnam partem hominum offendebat: rem mali exempliesse imperatores legi ab exercitibus et sollemne auspicandorumcomitiorum in castra et prouincias procul ab legibus magistratibusquead militarem temeritatem transferri. et cum quidam referendum adsenatum censerent, melius uisum differri eam consultationem donecproficiscerentur equites qui ab Marcio litteras attulerant. rescribi defrumento et uestimentis exercitus placuit eam utramque rem curaefore senatui; adscribi autem propraetori L. Marcio non placuit, neid ipsum quod consultationi reliquerant pro praeiudicato ferret.dimissis equitibus, de nulla re prius consules rettulerunt, omniumquein unum sententiae congruebant agendum cum tribunis plebis esse,primo quoque tempore ad plebem ferrent quem cum imperio mittiplaceret in Hispaniam ad eum exercitum cui Cn. Scipio imperatorpraefuisset. ea res cum tribunis acta promulgataque est; sed aliudcertamen occupauerat animos. C. Sempronius Blaesus die dicta Cn.Fuluium ob exercitum in Apulia amissum in contionibus uexabat,multos imperatores temeritate atque inscitia exercitum in locumpraecipitem duxisse dictitans, neminem praeter Cn. Fuluium antecorrupisse omnibus uitiis legiones suas quam proderet. itaque ueredici posse prius eos perisse quam uiderent hostem, nec ab Hannibale,sed ab imperatore suo uictos esse. neminem cum suffragium ineatsatis cernere cui imperium, cui exercitum permittat. quid interfuisseinter Ti. Sempronium cumei seruorum exercitus datus esset breui effecisse disciplina atqueimperio ut nemo eorum generis ac sanguinis sui memor in acie esset praesidio sociis, hostibus terrori essent; Cumas Beneuentumaliasque urbes eos uelut e faucibus Hannibalis ereptas populo Ro-mano restituisse: Cn. Fuluium Quiritium Romanorum exercitum,honeste genitos, liberaliter educatos, seruilibus uitiis imbuisse. ergoeffecisse ut feroces et inquieti inter socios, ignaui et imbelles interhostes essent, nec impetum modo Poenorum sed ne clamoremquidem sustinere possent. nec hercule mirum esse militesin acie cum primus omnium imperator fugeret: magis mirari sealiquos stantes cecidisse et non omnes comites Cn. Fului fuissepauoris ac fugae. C. Flaminium, L. Paulum, L. Postumium, Cn. acP. Scipiones cadere in acie maluisse quam deserere circumuentosexercitus: Cn. Fuluium prope unum nuntium deleti exercitus Romamredisse. facinus indignum esse Cannensem exercitum quod ex acie

7

Tito Livio - Ab Urbe condita II

fugerit in Siciliam deportatum ne prius inde dimittatur quam hostisex Italia decesserit et hoc idem in Cn. Fului legionibus nuperdecretum, Cn. Fuluio fugam ex proelio ipsius temeritate commissoimpunitam esse et eum in ganea lustrisque ubi iuuentam egeritsenectutem acturum, milites qui nihil aliud peccauerint quam quodimperatoris similes fuerint relegatos prope in exsilium ignominiosampati militiam; adeo imparem libertatem Romae diti ac pauperi,honorato atque inhonorato esse.

[3] Reus ab se culpam in milites transferebat: eos ferociterpugnam poscentes, productos in aciem non eo quo uoluerint, quiaserum diei fuerit, sed postero die, et tempore et loco aequo instructos,seu famam seu uim hostium non sustinuisse. cum effuse omnesfugerent, se quoque turba ablatum, ut Uarronem Cannensi pugna,ut multos alios imperatores. qui autem solum se restantem prodesserei publicae, nisi si mors sua remedio publicis cladibus futura esset,potuisse? non se inopia commeatus [non] in loca iniqua incautedeductum, non agmine inexplorato euntem insidiis circumuentum:ui aperta armis acie uictum. nec suorum animos nec hostium inpotestate habuisse: suum cuique ingenium audaciam aut pauoremfacere. bis est accusatus pecuniaque anquisitum. tertio testibus datiscum, praeterquam quod omnibus probris onerabatur, iurati permultidicerent fugae pauorisque initium a praetore ortum, ab eo desertosmilites cum haud uanum timorem ducis crederent terga dedisse,tanta ira accensa est ut capite anquirendum contio succlamaret. deeo quoque nouum certamen ortum; nam cum bis pecuniaanquisisset, tertio capitis se anquirere diceret, tribuni plebis appel-lati collegae negarunt se in mora esse quo minus, quod ei moremaiorum permissum esset, seu legibus seu moribus mallet, anquireretquoad uel capitis uel pecuniae iudicasset priuato. tum Semproniusperduellionis se iudicare Cn. Fuluio dixit, diemque comitiis ab C.Calpurnio praetore urbano petit. inde alia spes ab reo temptata est,si adesse in iudicio Q. Fuluius frater posset, florens tum et famarerum gestarum et propinqua spe Capuae potiundae. id cum perlitteras miserabiliter pro fratris capite scriptas petisset Fuluiusnegassentque patres e re publica esse abscedi a Capua, postquamdies comitiorum aderat, Cn. Fuluius exsulatum Tarquinios abiit. idei iustum exsilium esse sciuit plebs.

[4] Inter haec uis omnis belli uersa in Capuam erat; obsidebaturtamen acrius quam oppugnabatur, nec aut famem tolerare seruitiaac plebs poterant aut mittere nuntios ad Hannibalem per custodiastam artas. inuentus est Numida qui acceptis litteris euasurum se

8

Senecio: Classici Latini e Greci

professus praestaret promissum. per media Romana castra nocteegressus spem accendit Campanis dum aliquid uirium superesset abomni parte eruptionem temptandi. ceterum in multis certaminibusequestria proelia ferme prospera faciebant, pedites superabantur; sednequaquam tam laetum uincere quam triste uinci ulla parte erat abobsesso et prope expugnato hoste. inita tandem ratio est ut quoduiribus deerat arte aequaretur. ex omnibus legionibus electi suntiuuenes maxime uigore ac leuitate corporum ueloces; eis parmaebreuiores quam equestres et septena iacula quaternos longa pedesdata, praefixa ferro quale hastis uelitaribus inest. eos singulos in equossuos accipientes equites adsuefecerunt et uehi post sese et desilireperniciter ubi datum signum esset. postquam adsuetudine cotidianasatis intrepide fieri uisum est, in campum qui medius inter castramurumque erat aduersus instructos Campanorum equitesprocesserunt, et ubi ad coniectum teli uentum est signo dato uelitesdesiliunt. pedestris inde acies ex equitatu repente in hostium equitesincurrit iaculaque cum impetu alia super alia emittunt; quibusplurimis in equos uirosque passim coniectis permultos uolnerauerunt;pauoris tamen plus ex re noua atque inopinata iniectum est, et inperculsum hostem equites inuecti fugam stragemque eorum usquead portas fecerunt. inde equitatu quoque superior Romana res fuit;institutum ut uelites in legionibus essent. auctorem peditum equitiimmiscendorum centurionem Q. Nauium ferunt honorique id eiapud imperatorem fuisse.

[5] Cum in hoc statu ad Capuam res essent, Hannibalemdiuersum Tarentinae arcis potiundae Capuaeque retinendae trahebantcurae. uicit tamen respectus Capuae in quam omnium sociorumhostiumque conuersos uidebat animos, documento futuraequalemcunque euentum defectio ab Romanis habuisset. igitur magnaparte impedimentorum relicta in Bruttiis et omni grauiore armatu,cum delectis peditu